ook 's zomers
een geliefd
T>«
TOERISME CcicLcGouoant zaterdag 11 februarii^ pkl!
Kerk en wereld
tonen hun
schatten in
„Pfaffenwinkel"
PFAFFENWINKEL
door de oude af te sluiten en
een nieuwe aan te leggen.
Landsberg is nu, net als onze
Zuiderzeestadjes, vervuld van
heimwee naar die glorietijd.
Het teert op cultuurhistori
sche fenomenen van poorten
en koopmanshuizen en op de
functie als hoofdstad van een
„Kreiss", maar wel gehinderd
door de vele toeristen die op
zoek zijn naar de gevangenis,
waarin Adolf Hitler menig
hoofdstuk van „Mein Kampf"
heeft geschreven. De jongste
geschiedenis voegde weinig
lauweren toe aan het verle
den vol wapenfeiten. Lands
berg was ook de plaats waar
zich een concentratiekamp
voor 30.000 gevangenen be
vond. Het heeft drie joodse
begraafplaatsen.
Ereburgers
Niet alleen in het raadhuis
van Landsberg, maar ook in
zijn adembenemende kerken
eert men de grootste bouw
meester uit deze streek, Do-
minikus Zimmermann, die
hier tevens burgemeester is
geweest.
Een stadje om niet gauw te
vergeten, dit Landsberg, vol
nostalgie, waar een gigantisch
zoutpakhuis (lengte 135 me
ter) dank zij een restauratie
behouden kon worden. Het
biedt nu plaats aan tien wo
ningen en zeven winkels.
Rondleidster Annemarie
Fichte kan er op wijzen dat
een andere stadgenoot in En
geland beroemd is geworden:
Sir Hubert von Herkomer, de
ereburger wiens nagedachte
nis men eert met een perma
nente expositie. Hij schilderde
eens Wagner zonder voor
beeld, na hem één keer
vluchtig gezien te hebben en
won daarmee in 1868 een eer
ste prijs op de wereldtentoon
stelling te Parijs.
Waar eens de „Salzpfennig"
werd geheven, die macht,
aanzien en rijkdom bracht, int
men thans elf en een halve
Mark voor een Schweinshaxl
mit Knödel, het zwaar op de
maag liggende gerecht waar
een toerist zich zojuist door
heen geworsteld heeft. Tussen
wereldstad Milnchen en de
Alpen met hun drukke (win
tersportplaatsen als Garmisch
Partenkirchen, kan men nog
de eenvoud betrachten.
Kerk en wereld reiken elkaar
de hand in het hooggelegen
klooster Andech (ook weer
met zo'n zwierige bedevaarts
kerk) omdat de monniken er
als vanouds hun bier brou
wen. De uitspanning met pa-
i-terrassen serveert als
specialiteit „Andechser Bier-
gulasch mit Knödel un Salat"
.voor elf Mark.
Een ander druk centrum voor
dagbezoek is niet minder
hooggelegen en biedt soortge
lijke combinatie van heilig
dommen en horeca: De Ho-
henpeiszenberg. Op een ni
veau van 988 meter trekt het
genadebeeld van Maria dui
zenden pelgrims. Zij laten ex-
voto's achter, zoals de boer op
wiens primitieve schilderijtje
in beeld wordt gebracht hoe
hij in 1922 uit een boom is ge
vallen en er het leven af
bracht. De „Beierse Rigi" is al
sinds 1619 een bedevaarts
oord. „Dank aan Maria, die
me van mijn depressies heeft
afgeholpen", „Lieve God, laat
oom weer gezond worden",
„Dank voor de goede arbeids
plaats", de Pfaffenwinkel
staat nog altijd model voor
een zeer landelijke vroom
heid.
Fietsparadijs
Maar wie daar eens even de
ogen voor wil sluiten kan bij
voorbeeld gaan zwemmen in
de Ammersee, met Diesen als
belangrijkste toeristencen
trum. De watersport heeft er
een hoge vlucht genomen en
men vangt er de vissen waar
alle hengelaars van dromen.
Wandelroutes kan men ver
wachten in zo'n „Voor-alpen
gebied" en in die sector ont
breekt het dan ook niet aan
arrangementen. Duizenden
mensen gaan er op pad met
hun rugzak of laten de bagage
van hotel naar hotel brengen.
Maar wie had verwacht, dat
Diesen 170 huurfietsen in re
serve houdt en maar liefst elf
routes voor wielrijders in dit
„Radparadies" heeft uitgezet?
Een kunstenaarskolonie en
zeiltradities waar keizers en
tsaren al hun rol in speelden,
behoren tot de verrassingen
van dit dorpje. Wie voldaan
zijn weg vervolgt waagt zich
zonder bedenkingen op de
Echelsbacher Brticke, 80 me
ter boven de woeste kloof,
waarin de Ammer dermate
tekeer gaat, dat alleen wild-
water-kanoërs zich op de
stroom wagen. De brug en het
sombere, romantische uitzicht
op de wouden hebben van
zelfmoordenaars al tientallen
levens geëist. Er gaat voor
hen een magische aantrek
kingskracht uit van deze plek
en dat is in 1983 opnieuw vier
personen noodlottig gewor
den.
Een van de bekend
ste toeristische routes
in Europa, de „Ro
man tische Strasse
verleent desgewenst
toegang tot de „Pfaf
fenwinkel". Wie bij
Augsburg de Auto
bahn Karlsruhe-
Milnchen verlaat
moet dan de richting
Landsberg aanhou
den. Het is voor de
meeste Nederlanders
nog een terra incog
nita, dit fascinerende
gedeelte van Ober-
bayern. Wellicht
kennen zij het Ober-
ammergau van de
maar
wie heeft er ooit een
vakantiecursus ge
volgd in houtsnijden
of in het beschilde
ren van meubelen
Ook het schilderen
achter glas kan men
er beoefenen.
De inspiratie voor
deze penseelvoering
wordt ontleend aan
de overweldigende
hoeveelheid (reli
gieuze) fresco's in
kerken en kloosters,
maar ook op de ge
vels van dozijnen
woonhuizen. Er wor
den veel zevendaagse
arrangementen aan
geboden in het ge
west Pfaffenwinkel,
voornamelijk in pen
sions en Ferienwoh -
nungen". Een bro
chure bundelt deze
offertes.
De folder en ander
(bijzonder mooi) do-
cumen ta tiemateriaal
zijn verkrijgbaar bij
het Fremdenver-
kehrsverband Pfaf
fenwinkel, Post fach
40, 8920 Schöngau.
Men kan ook infor
matie vragen bij het
Duits Reis Informa
tiebureau, Spui 24,
naro
\nke
doo
'ndia
pas
tcha
n er
1012 XA Amteriij
onder meer jw
campings inkrijg
bied. In de biPOS
rococokerkeidten
den veel cjf a°
gegeven, ttkoe
werken vanyver
nisten uit de3B te
voorkeur krmllot
lur
Het feit dat
hier óók
sen" (leren I
naar maat
vervaardigen,
eens te
kerk en w&
het zijne kijf
Pfaff en win a
Geraniums
Toch overheerst in dit gebied
de lieflijkheid van een rustig
naar de Alpen klimmend
landschap. De bewoners ver
lenen er fleurige accenten aan
met hun balkons vol gerani
ums, muurschilderingen en
het gedribbel van melancho
lieke teckels, de hond waar
aan bijvoorbeeld in Bayersoi-
en alle bewoners hun hart
verpand hebben. Het dorpje
ontleent kuren, zowel aan de
zuivere lucht als aan de eeu
wenoude modder, waar bad
gasten zich mee laten besmeu
ren, omdat geneeskrachtige
kruiden en planten er een
toegevoegde waarde aan ver
lenen.
Hoe klein het meertje ook
mag zijn, de rustieke pensions
tooien zich om strijd met na
men als "Seerose", „Seeburg",
„Seeleiten" en „Seefrieden".
Hanggeraniums druipen er als
het ware van de muren. Veel
mannen dragen er een kost
bare gemzenveer (men noemt
prijzen van tussen de 2000 en
4000 Mark) op de hoed of een
Oostenrijk blijft ook 's zo
mers een geliefd reisdoel
voor de Nederlanders. In
het gewest Tirol komt
men zelfs niet uitgejodeld
over onze honkvastheid.
Het registreert jaarlijks
bijna vier miljoen over
nachtingen van Neder
landers. Twee derde van
al onze vakanties in Oos
tenrijk worden daar
doorgebracht, al weet
niemand precies waarom.
Dit jaar hopen de Tirolers
deze score nog te verhogen,
omdat hun vrijheidsheld An
dreas Hofer de inzet is van
een herdenkingsjaar. Het is
175 jaar geleden, dat deze her
bergier de strijd aanbond te
gen Napoleon en de met hem
collaborerende Beierse troe
pen. Deze opstand leidde tot
een kortstondige overwin
ning. De onbaatzuchtige
waard werd stadhouder van
Tirol, maar reeds in 1810
kwam hij te Mantua voor het
Franse vuurpeloton.
Andreas Hofer, nu reeds jaar
op jaar herdacht met allerlei
evenementen, zal dit jaar het
toerisme nog sterker beheer
sen in een landje, dat nog al
tijd niet van zichzelf ver
vreemd is, hoewel de 600.000
inwoners er jaarlijks tien keer
zoveel gasten ontvangen in
een nooit aflatende stroom.
De maat is nu langzamerhand
vol. Men vindt het welletjes
met de 375.000 logeerbedden
en de eindeloze variatie aan
toeristische voorzieningen, zij
het dat in het Pitztal weer een
gigantisch zomerskigebied
(het vijfde in Tirol) in gebruik
is genomen. De Nederlanders
priizen het vele dat dit gewest
te bieden heeft aan gemoede
lijkheid, het knusse sfeertje,
folklore en accommodaties,
even goedkoop als pretentie
loos.
Menig dal haakt in op deze
beeldvorming, met puur-na-
tuur-arrangementen. In het
Vordere Zillertal zijn bijvoor
beeld geneeskrachtige krui
den opgenomen in het circuit
van de doe-vakanties. Krui
denwandelingen in de natuur
paren zich aan een „seminar",
waarin het geplukte wordt
geanalyseerd. Een fysiothera
peut geeft er informatie over
de heilzame toepassingsmoge
lijkheden en daarna komt er
nog een arts op het podium
om de affaire wetenschappe
lijk in het juiste spoor te hou
den.
Voor wie deze golven van na-
tuurtoerisme te hoog gaan be
staat de mogelijkheid een cur
sus te volgen in het bakken
van onvervalst boerenbrood
(een diploma wordt in het
vooruitzicht gesteld), of deel
te nemen aan bergwandelin
gen en fietstochten.
Het Zillertal ontleent, zoals
heel Tirol, veel gewin aan
rusticiteit en romantiek. Fü-
gen, Uderns, Hart, Bruck,
Schlitters, Strass en andere
plaatsen weten er alles van.
Vakantie op de boerderij is er
zeer in trek. Zelfs het lieflijke
kerkje voor de mijnwerkers
in St. Pankranz (1497) is
dienstbaar gemaakt aan het
toerisme, als centrum voor
een huwelijksvoltrekking,
waarin ook paardekoetsen of
-sleden en folkloristische
koorzang een rol spelen. Een
echte boerenbruiloft dus. De
kosten daarvan lopen nogal
op, maar een jaar later mag
men gratis de „tweede huwe
lijksnacht" in het Zillertal ko
men doorbrengen!
Het dal, ook bekend om de
puffende stoomtreinhes, biedt
nog tarieven voor halfpension
van tussen de 240 en 500
Schilling.
Informatie: Oostenrijks Ver
keersbureau, Singel 464, 1017
AW Amsterdam, telefoon 020-
255933.
z?"Z
adelaarspluim, die
ders in hun onschiS
aanzien voor een plif
Rondom de Soiersea
ouds de gemzenjacht I
door mannen, ruig
zoals de bekende doi#
Ludwig (68), die 17f
richte schoten op zr.
heeft gebracht. Het jKg
ook bekend om de m,"w
deringen (Luftel-MaL,_
de woningen, een v"n
volkskunst, met vaal\peri
religie ontleende n,an
Zo'n fresco op de ge' §0
wellicht als statussynu.esj
let op de prijzen van|en
gen de tienduizend gy1uj
•oori
Goedkoop else
hoe
Het is duidelijk, er kt Of
deze omgeving nog nie
kingsreizen worden tes
men naar geheimen, bfva
drukbezochte regiepwa,
West-Duitsland al bnwe
ontsluierd. Houtsnijdpf a
ren er hun bijdrage» 18.
souvenirbranche mt
gave kunstwerkjes, ilrjfj
van een overdaad ai
gieuze) kitsch. akzl
De grote prijsverschil??^
Bondsrepubliek vallP li
profijtelijk uit, omdau^.
geen sprake is van rF J
risme. Vanuit Nederls
nen weinig georgcf
reizen worden ondeL
maar het gewest ley.
uitstekend voor autc
ten. Wie niet aan eigeL
caravan de voorkei.
vindt logies en ontj.
aangeboden vanafJ
Mark en een i
Schweinsbraten kost L.
tientje. s.'u.
Hoewel er van alles 1.
ven is blijven „Pfa>
kei" en omgeving ee
oord voor de toerist'
langstelling voor dey<
hang tussen religie
tectuur. De keus aai;.:
en rococomon urnen tel
groter dan de stornl
Wies zou doen ven
Tal van andere kerf
een overweldigende!
worden veel minder I
zocht, bijvoorbeeld dJ
wekkende „StiftskirT
riae Geburt" in Rofl
En evenmin als
moet het stadje
worden overgeslagj
(middeleeuwse) ges»!
heeft er een opwJ
erfgoed nagelaten dal
dorpje Böbing, waar <f
scherming van MonJ
zorg een begraafplaL.
187 pestlijders is gepl£^y
LEO J. LI om
Wie in Duitsland ander
gezelschap zoekt dan dat
van landgenoten die de
populaire
vakantiegewesten
bevolken, zou het eens
kunnen proberen met de
Emmaüsgangers. Deze
wandelaars uit de bijbelse
geschiedenis zijn hem al
voorgegaan naar Seestall.
Aan weerskanten van
hun eregast lopen zij over
de gevel van „Gasthof
Römerkessel" en blijkens
het onderschrift „Heer
blijf bij ons, want de
avond daalt", zijn zij van
plan om daar voor 32
Mark per persoon
(inclusief een stevig
ontbijt) de nacht door te
brengen.
Het fresco dat zo vrijpostig
gasten werft voor een herberg
is een van de talloze muur
schilderingen in het gebied
ten zuidwesten van München.
Geheel ten onrechte rijden de
meeste toeristen daar achte
loos voorbij aan de vriendelijk
bruisende riviertjes, meertjes,
kerken vol pracht en praal en
stadjes die hun oorsprong
hebben in de middeleeuwen.
Twee wandelroutes maken
duidelijk welke kant het uit
gaat in dit gedeelte van Ober-
bayern. Zij houden elkaar in
evenwicht met de namen
„König-Ludwig-Weg" en
„Prölaten-Weg". Zowel de
nog altijd tot de verbeelding
sprekende vorst Ludwig II en
zijn wonderbaarlijke paleizen
als de kerkelijke heersers ei
sen hun tol van het toerisme.
Laatstgenoemden bezweren
de vergankelijkheid met ba
rok- en rococokerken zonder
weerga in de Bondsrepubliek
en hebben zelfs hun naam ge
geven aan een regio: Pfaffen
winkel. Papenhoek dus. Het
klinkt Nederlanders in de
oren als een scheldnaam,
maar een pronkstuk als de be
devaartskerk van Wies trekt
evenveel bezoekers als Lud-
wigs beroemde „Neuschwan-
stein": een miljoen per jaar!
Maria Schell liet er de trouw
ring aan haar vinger schui
ven en talloze bruidsparen
volgen haar voorbeeld in dit
„stukje hemel op aarde", zoals
pastoor George Kirchmaier
zijn kerk noemt. Zelfs mensen
die hun bedenkingen hebben
tegen de pronkzucht van dit
hemelrijk met 320 engelen,
voelen zich in Wies ontstijgen
aan de wereld. Licht, kleur en
vorm gaan er samen in een
volmaakte harmonie. Er ruist
langs de wolken een lieflijke
naam in dit theater van roco
co, toegewijd aan de aller
hoogste. De bouwmeesters
hebben geometrische wonde
ren op hun naam gebracht en
veroorloofden zich een zekere
schalksheid, zoals bij de op de
koepel geschilderde engelen,
die één been uit het plafond
steken waar het fresco over
gaat in een sculptuur.
Zoutstraat
Wies spant de kroon ook
als concertzaal waarin wer
ken van Mozart en Haydn
worden uitgevoerd maar
terzijde van riviertjes als Lech
Loisach, Ammer en Windach
verkondigen dozijnen andere
kerken de lof van God met
hun uitbundige, soms bijna
wufte interieurs. En het zijn
niet alleen Ludwigs als door
Marten Toonder ontworpen
burchten die wereldlijke ele
menten toevoegen aan deze
schatkamer.
In dit vredige landschap is
ooit een verbitterde stijd ge
voerd om het zout, gewonnen
in de mijnen van Reichenhall
en andere plaatsen. Wie de af-
voerwegen en stapelplaatsen
onder controle had mocht
zich een ware heerser noe
men, dank zij de fortuinen
aan tolgelden en belastingen.
Ooit was Landsberg een we
reldcentrum aan deze „Zout
straat", omdat hertog Hein-
rich der Löwe deze route had
afgepikt van een bisschop
ÜBERS1CHTSKARTE
De beroemde bedevaartskerk van Wie9 met het wonderbeeld van de geketende Heiland, ia
volgens kenners de mooiste van allemaal, althans wat het interieur betreft. „Een stukje he
mel op aarde", zegt pastoor George Kirchmaier.
