TAFEL
Helft Nederlanders
binnenkort „zonder godsdienst"
Mgr. Bluyssen
volgende week
weer thuis
CeicLeGotrtmil
r
t
DEKRANT
DE WERELD
BUU
THUIS.
IÏTÏÏ71
„Ook trouwe
kerkgangers
wijken af van
kerkelijke leer
Parochieraad Luzern wil paus
bij Zwitsers bezoek vragen
om priesterwijding vrouw
VREDESWACHT VAN
FRANCISCANEN
INWOENSDRECHT
Bisschoppen bezorgd
over plannen minister
Deetman met hbo
Scholtens bevrijding
ii
r
-ACHTERGROND
CeidaeSommit
vrijdag 3 februari 1984 paginj
Met zijn actie om paus Jo
hannes Paulus II bij zijn ko
mende bezoek aan Zwitser
land (12 tot 16 juni) een door
veel katholieke gelovigen on
dertekend smeekschrift te
overhandigen met het doel,
wijding van de vrouw tot
priester in heroverweging te
nemen, heeft de parochie
raad van St.-Anton te Luzern
heel wat in beweging ge
bracht. De parochieraad wil
de tegelijk ook het priesterce
libaat ter discussie stellen en
stuit daarbij op verzet van de
kerkelijke hiërarchie.
Twee dagen na het in wijde
kring gepubliceerde schrij
ven, medio december vorig
jaar, distanciëerde bisschop
Otto Wüst van Bazel zich er
al van. Hij vond wel, dat het
probleem aan de orde kan
worden gesteld, maar niet op
een persconferentie, zoals de
parochieraad had gedaan.
De dertig leden tellende le-
kenraad voor de zielzorg van
het kanton Luzern loopt ook
al niet warm voor priester
wijding van vrouwen en af
schaffing van het celibaat.
Hij vindt alles te weinig
theologisch verantwoord,
vreest dat het kerkvolk er in
grote verwarring door zou
raken en meent, dat.het te
kort aan priesters er niet
door zou worden goedge
maakt. De lekenraad wil een
eigen brief schrijven aan bis
schop Wüst, waarin wijding
van „wijze en beproefde
mannen" (viri probati) wordt
bepleit, zodat kan worden ge
komen tot versterking van
het permanente diakonaat.
Voorzitster Rosmarie Thal-
mann-Zemp heeft samen met
de vice-voorzitter van de zes
tig leden tellende parochie
raad inmiddels haar opwach
ting gemaakt bij bisschop
Wüst en zijn vicaris-generaal.
Afgesproken is, dat de brief
met verzamelde handteke
ningen zal worden voorge
legd aan de voorbereidings
commissie voor het pausbe
zoek, „ter overhandiging aan
de paus". De theologische
commissie van de Zwitserse
bisschoppenconferentie zal
op korte termijn een werk
groep „De vrouw in de kerk"
aan net werk zetten.
Mevrouw Thalmann heeft
gemeld, dat de raad veel re
acties heeft ontvangen.
„Onze actie wordt steeds als
belangrijk en noodzakelijk
gezien. In veel reacties is
sprake van grote nood in de
betrekking met de kerk.
Voor die mensen werkt onze
actie als bemoediging", ver
klaarde zij.
De „Franciscaanse samenwerking" wil op aswoensdag (7
maart) beginnen met een vredeswacht in Woensdrecht, die in
elk geval tot Pasen moet duren. Wellicht zal de wacht wor
den voortgezet tot Pinksteren.
De organisatoren noemen het erg belangrijk samen te werken
met de plaatselijke vredesbeweging. „Onze aanwezigheid in
Woensdrecht kan een ondersteuning worden voor de paro
chie, die zich serieus bezint op haar plaats en taak, nu Woens
drecht zo onverwacht en onverhoopt in het middelpunt van
de belangstelling is komen te staan aldus de organisatoren.
Een aantal parochianen van Woensdrecht overweegt elke
woensdagavond een vredesdienst te houden, waar de francis
canen zich bij kunnen aansluiten. Voorts wordt gedacht aan
stille tochten naar de vliegbasis, waar een korte wake wordt
gehouden.
De organisatoren overwegen van Woensdrecht uit zo nu en
dan een stille (nacht)wake te houden op het Binnenhof te
Den Haag, vooral als in het parlement wordt gesproken over
zaken die verband houden met de plaatsing van kernwapens
in Nederland.
De bisschoppen van Nederland zijn ernstig bezorgd over de
plannen van minister Deetman met het hoger beroepsonder
wijs. Ongewijzigde uitvoering zal leiden tot een „moeilijk te
verdragen uitdunning" van het r.-k. hbo.
De bisschoppen hebben vooral het oog op de nota „schaalver
groting, taakverdeling en concentratie in het hoger beroeps
onderwijs", zo blijkt uit hun brief aan de minister. Diens be
leidsvoornemens waarover dezer dagen wordt gesproken in
de Tweede Kamer, zijn gericht op een efficiënter beheer en
zij vragen de bewindsman niet een zodanig
te staan „dat het katholiek hbo praktisch zal moeten verdwij
nen".
In dit verband wijzen zij op de bijzondere betekenis van peda
gogische academies en de overige lerarenopleidingen. Die le
veren immers de docenten aan wie in de toekomst het katho
liek onderwijs in belangrijke mate zal zijn toevertrouwd. „Het
voortbestaan van deze opleidingen moet dan ook zodanig
worden gegarandeerd, dat zii hun gemeenschappelijke taak
kunnen blijven vervullen, aldus de bisschoppen.
GESTOLEN „KLEED VAN
CHRISTUS" TERUGGEBRACHT
Het op 13 december uit de
basiliek van Saint-Denis in
Argenteuil bij Parijs gestolen
kleed of tuniek van Christus
is onbeschadigd teruggevon
den. De pastoor van de kerk
heeft dit gisteren bekendge
maakt.
De verantwoordelijkheid
voor de diefstal van de relik
wie een kledingstuk, dat
volgens de overlevering door
Christus zou zijn gedragen
voor de kruisiging werd
via een telefoontje aan de
krant „Liberation" opgeëist
door linkse extremisten van
de groep „Action Directe".
Zij wilden daarmee de vrijla
ting bereiken van drie gede
tineerde geestverwanten.
Het kleed is aan de pastoor
teruggegeven onder de belof
te van stilzwijgen. Hij heeft
zijn aangifte van diefstal in
getrokken. Volgens de over
levering is de tuniek via een
dochter van Karei de Grote
naar Argenteuil gekomen.
Het werd daar om de vijftig
jaar uitgesteld, voor het laatst
in 1934.
Bisschop J. J. M. Bluyssen
van Den Bosch maakt het
naar omstandigheden goed.
Een woordvoerder van het
bisdom Den Bosch zei te ver
wachten, dat hij volgende
week in Nederland zal terug
keren. Bisschop Bluyssen ligt
nog in het August Clemens-
ziekenhuis in de Westduitse
plaats Bitburg, waar hij werd
opgenomen na het verkeers
ongeluk, dat hem eerder deze
week overkwam. Bij het on
geluk kwam zijn zuster om
net leven en werd zijn zwa
ger ernstig gewond.
Bisschop Bluyssen heeft een
gebroken neusbeen, een her
senschudding en enkele klei
ne verwondingen opgelopen.
Bij zijn genezing zal hij geen
nadeel ondervinden van de
hartkwaal die hem in decem
ber 1983 tot zijn ontslagaan
vrage als bisschop van Den
Bosch noopte, aldus de
woordvoerder, die nog mee
deelde, dat het Vaticaan de
ontslagaanvrage van mgr.
Bluyssen nog niet heeft aan
vaard. Het kathedrale kapit
tel is daarom- nog niet bijeen
kunnen komen om een voor
dracht voor de nieuwe bis
schop op te stellen.
Korte metten
Griekse vredesbeweging zul
len vertegenwoordigers van
de grote Westeuropese, Ame
rikaanse en Canadese vredes
bewegingen van 6 tot 9 fe
bruari in Athene bijeenko
men met vertegenwoordigers
van Oosteuropese vredesor
ganisaties. Gesproken zal
worden over de vraag hoe
Europa kernwapenvrij ge
maakt kan worden en wat de
bijdrage daartoe is van even
tuele kernwapenvrije zones
in de Balkan, Centraal-Euro-
pa en de Scandinavische lan
den. De conferentie, die
wordt toegesproken door de
Griekse premier Papandreoe,
zal worden bijgewoond door
politici en geleerden uit vele
landen. Uit Nederland zullen
deelnemen B. ter Veer, M. J.
Faber en W. Bartels (IKV),
N. Schouten (Stop de
N-bom), mevr. A. van Melle
(Vrouwen voor Vrede), M.
van Traa (PvdA) en prof. H.
Tromp (Polemologiscn Insti
tuut Groningen).
De Raad van Kerken in
Nederland vreest, dat uitvoe
ring van het met Marokko
gesloten cultureel akkoord
zal leiden tot ongewenste toe
standen op het gebied van
het onderwijs. Een deel van
de Nederlandse autonomie op
onderwijsgebied dreigt via
artikel 5 in dat akkoord uit
handen te worden gegeven,
„een novum in onze geschie
denis", vindt de raad, die in
een brief aan kamerfracties
en betrokken commissies
zegt te vrezen, dat de Marok
kaanse overheid mede zal be
palen hoe het onderwijs aan
Marokkaanse onderdanen in
Nederland gestalte zal krij
gen en door wie dat zal wor
den gegeven. De raad vreest,
dat op deze wijze geen recht
kan worden gedaan aan het
feit, dat er binnen de Marok
kaanse gemeenschap ver
schillen van inzicht bestaan.
„Het is niet denkbeeldig, dat
dit zou leiden tot een hache
lijke verscherping van de te
genstellingen". Schrapping
van het artikel acht de raad
dan ook gewenst.
Er is zoveel kritiek uit ei
gen gelederen gekomen op
de voorgestelde herstructure
ring van het Humanistisch.
Verbond, dat het hoofdbe
stuur zich genoodzaakt heeft
gezien het al aangekondigde
buitengewoon congres ter be
spreking van de reorganisa
tie, uit te stellen van 18 fe
bruari tot 26 mei. De onder
nemingsraad en de hoofden
van dienst van het HV heb
ben ernstige kritiek op de
voorstellen, die zij „onaan
vaardbaar en onuitvoerbaar"
noemen. Er zou te weinig re
kening zijn gehouden met de
bestaande bevoegdhedenre-
geling, ook zou de relatie tot
externe subsidiegevers zou
worden verstoord en er werd
gevreesd voor ongelijkheid
tussen hoofden van dienst.
Het kamerlid Jan Nico Scholten ziet het helemaal zittijd
Hij liet gisteren weten zich bevrijd te voelen van het ClLr
de partij die hij eind vorig jaar samen met zijn collega DLj0,
man de rug heeft toegekeerd. Hij ziet zó reikhalzend uit n^ep
de bijeenkomst met zijn sympathisanten morgen in Ede, fees
hij die terloops met „de Tuin van Eden" vergeleek. Aan i zj.
paradijselijke toekomstverwachtingen zal de uitslag van
recente NIPO-enquête niet vreemd zijn. Zo'n elfhond^ he
mensen kregen de volgende vraag voorgelegd: Als de kamit
leden Scholten en Dijkman samen een eigen partij zoudrkt
gaan vormen en ze zouden meedoen aan de verkiezin^ote
voor de Tweede Kamer, zou U er dan op stemmen? Eir
hoor, zo'n 3,3 procent van de ondervraagden liet weten 6
zeker op het duo te zullen stemmen. Daarop is vervolgens!
conclusie gebaseerd, dat Scholten en Dijkman op vijf zei
in de Tweede Kamer kunnen rekenen.
En
De feiten hebben al meerdere malen uitgewezen, dat 1
verstandig is de uitkomst van opinieonderzoeken met a
grove korrel zout te nemen. Wat zou bijvoorbeeld de tl
komst zijn geweest als de ondervraagden uit een lijst van a
bestaande partijen plus Scholten/Dijkman een keuze hada^
moeten maken? Het zou ons niet verbazen, sterker we wei--®
vrijwel zeker, dat bij zo'n vraagstelling de aanhang vc
Scholten en Dijkman aanmerkelijk geringer zou zijn gewe^jp)
Het NIPO-onderzoek gaf ook antwoord op de vraag wjckt
Scholten en Dijkman hun stemmen vandaan zouden haljrg
waar hebben de ondervraagden de vorige keer op gestenÖ.0(
Uit die antwoorden blijkt dat „de aanhangers" van de tian
ex-CDA'ers zich kennelijk geen goed beeld hebben gevorti 1
van wat zij met de eventuele nieuwe partij moeten beginnortj
Twee derde deel komt van de linkse partijen, een zesde dèlle
komt van het CDA en een ander zesde deel komt zelfs vld
voormalige VVD-stemmers. Geen aanhang die duidt op end
groep van de bevolking, die echt een christelijk en evanfnir
lisch geïnspireerd alternatief voor het CDA zou nastreveoet
d
SCHOLTEN heeft eerder gezegd, dat hij het oprichten V
een eigen partij eigenlijk een verdergaande versnippen"™""
van politieke krachten vindt. De cijfers over de herkoHj^T
van zijn „aanhang" duiden daar ook op: die werd gesprq^
keld uit het hele politieke krachtenveld en kwam vooral SF
links vandaan. Daarmee zouden Scholten en Dijkman, eve
als de EVP, gewoon een nieuwe loot worden aan de ve
kleurige stam van klein-links in de Tweede Kamer. E
weinig aanlokkelijk perspectief voor het duo.
Turkse linzensoep i
en brood met
knoflookboter
appelkwark
vegetarisch
Nodig voor twee personen:
175 g linzen, 7,5 dl water, 1
grote ui, 1 lepel olie, 125 g
winterwortel, 150 g knol
selderij, 1 groentebouillon
tablet, 15 g margarine,
15 g bloem, 2 dl melk, 1 ei
erdooier, zout, ketumbar,
peper, ketjap;
Bruin (stok)brood, circa
30 g boter, klein teentje
knoflook, selderijzout;
225 g kwark, 1 flinke si
naasappel, 1 appel, 1 eiwit,
25 g suiker, basterdsuiker
naar smaak, oranje limo
nadesiroop of jam.
Was vanavond de linzen een
keer en zet ze met het water
weg. Kook de linzen morgen,
in het weekwater, in een
half uur bijna gaar. Fruit de
fijngesneden ui goudgeel in
de olie en bak vervolgens al
omscheppende de grofge-
rasp te wortel en in blokjes
gesneden knolselderij even
mee. Doe er de linzen met
het kooknat en het bouillon
tablet bij en laat de soep nog
tien minuten koken. Smelt
vervolgens de margarine in
de pan waarin de linzen zijn
voorgekookt, roer er de
bloem door en dan in ge
deelten onder steeds roeren
bijna alle melk. Roer het
restje melk even stevig door
de eierdooier, schep bij dit
mengsel wat van de hete
saus en meng het dan met de
rest van de saus. Roer ver
volgens de soep door de saus
en maak haar op smaak met
zout, ketoembar, peper en
ketjap.
Meng zachtgeroerde boter
met geperste knoflook en
selderijzout, besmeer er
sneetjes brood mee en geef
die bij de soep.
Rasp de geschilde appel grof,
meng er direct sinaasappel
sap door en vervolgens de
kwark. Klop het eiwit stijf,
voeg al kloppende de suiker
(met kleine beetjes) toe en
schep het door het kwark-
mengsel. Maak het geheel op
smaak af met basterdsuiker
en gebruik limonadesiroop of
jam als garnering.
JEANNE
Is West-Europa nog christelijk?
Om een antwoord te vinden op
ondermeer deze vraag werden in
het voorjaar van 1981 ruim 12.000
mannen en vrouwen boven de 18
jaar geïnterviewd in negen West
europese landen: Italië, Spanje,
Frankrijk, West-Duitsland, Bel
gië, Nederland, het Verenigd Ko
ninkrijk, de Republiek Ierland en
Denemarken. De, toevallige ge
kozen, personen werden onder
vraagd over hun normen en
waarden op vier levensgebieden:
godsdienst en moraal; huwelijk
en gezin; het werk; het sociaal
politieke domein. Verantwoorde
lijk voor het project is een groep
Westeuropese onderzoekers die
de sociale wetenschappen beoefe
nen en die samenwerken onder
de naam European Value Sys
tems Study Group.
Vorig jaar publiceerden zij een
samenvatting van de resultaten
die het onderzoek had opgeleverd
voor de negen landen samen.
Daaruit kwam naar voren dat we
ons werelddeel in meerdere op
zichten inderdaad nog altijd
christelijk mogen noemen. Op de
vraag of men zich als een gods
dienstig iemand beschouwde bij
voorbeeld, reageerde in alle ne
gen landen de meerderheid van
de geënqueteerden met een be
vestiging. Alleen Italianen spron
gen, met 83 procent, duidelijk uit
het algemene beeld. Op een bij
eenkomst op de Hogeschool voor
Theologie en Pastoraat in Heer
len gaf de Tilburgse socioloog
prof. dr. R.A. de Moor, een van
de initiatiefnemers van het pro
ject, vanmiddag een nadefe toe
lichting op de resultaten voorzo
ver ze op Nederland betrekking
hebben.
Prof. Dp Moor: „ledereen stelt als het
ware zijn eigen waardepatroon sa-
Prof. dr. R.A. de Moor
concludeert uit onderzoek:
liet
|ew
ilaa
„01
fID
gin
HEERLEN Van de
Nederlanders tussen de
18 en de 24 jaar zegt 47
procent geen godsdienst
te hebben. In de. leef
tijdscategorie 25-34 jaar
bedraagt dit percentage
45. In de categorie 55-64
jaar verklaart 26 procent
zonder godsdienst door
het leven te gaan.
Prof. dr. R.A. de Moor wees
er vanmiddag op dat Neder
land, onmiddellijk gevolgd
door Frankrijk en op verde
re afstand door België, het
meest „ongodsdienstige"
land van West-Europa is.
„Zet de ontwikkeling zich
door", zo voorspelde de so
cioloog, „dan rekent binnen
afzienbare tijd de helft van
de volwassen Nederlandse
bevolking zich niet meer tot
een geïnstitutionaliseerde
godsdienst".
Veel mensen die zich nog
wel tot een godsdienst reke
nen, zo wordt door de onder
zoeksresultaten bevestigd,
hebben het vertrouwen in
de (protestantse of katholie
ke) kerk goeddeels verloren.
Vindt u dat de kerk goed re
ageert op morele problemen
en noden van de individuele
mens en op de problemen
rond het gezinsleven?, zo
werd ondermeer gevraagd.
Slechts een kwart van de
Nederlanders reageerde be
vestigend. Vindt u dat de
kerk goed reageert op de
geestelijke behoeften van de
mens?, zo luidde een andere
vraag. Hierop antwoordde
een derde van de Nederlan
ders met ,ja".
Moraal
Wat het terrein van de mo
raal betreft, zo is uit het on
derzoek naar voren geko
men, hoort Nederland over
het algemeen tot de meest
„permissieve" (tolerante,
vrijzinnige) landen van Eu
ropa. Echter niet op alle ge
bieden. Ten aanzien van
abortus bijvoorbeeld is de
„gemiddelde opvatting" van
de Nederlander minder tole
rant dan de gemiddelde op
vatting van alle Europeanen
samen. De onderzoekers for
muleerden hun vraag zó, dat
de geïnterviewden moesten
antwoorden onder welke
voorwaarden zij abortus ge
oorloofd achtten. „Als de ge
zondheid van de moeder be
dreigd wordt", vond 87 pro
cent van de Nederlanders
een aanvaardbare reden
voor abortus. „Als het kind
waarschijnlijk met een licha
melijke handicap wordt ge
boren", meende 66 procent.
„Als de vrouw niet ge
trouwd is", vond 24 procent.
„Als een getrouwd stel geen
kinderen wil", was volgens
Huwelijk
Ook het onderzoek naar de
waarden en normen rond
het huwelijk leverde interes
sante bevindingen op. Vaak
wordt immers gedacht dat
het huwelijk niet meer die
stabiele samenlevingsvorm
is die als „hoeksteen van de
samenleving" kan worden
aangemerkt. Het grote aan
tal echtscheidingen en het
„samenwonen buiten het
huwelijk" lijken daarop te
wijzen. In werkelijkheid
echter verzet de overgrote
meerderheid van de Neder
landers, namelijk 78 procent,
zich tegen de opvatting dat
het huwelijk een verouderde
instelling zou zijn. De overi
gen vinden het huwelijk wèl
verouderd. Nederland wijkt
hierin niet af van de meeste
andere landen. Alleen in
Frankrijk (29 procent),
Spanje (23 procent) en Italië
(21 procent) is het percenta
ge mensen dat deze samenle
vingsvorm verouderd vindt,
noemenswaard hoger.
Begrijpelijkerwijs wordt
deze opvatting heel vaak
aangetroffen onder mannen
en vrouwen die gescheiden
zijn; onder hen die onge
huwd samenwonen; en on
der personen die voor volle
dige sexuele vrijheid zijn.
Opmerkelijk is echter dat 72
procent van de voorstanders
van volledige sexuele vrij
heid toch de uitspraak „het
huwelijk is verouderd" van
de hand wijzen. „Dit doet
vermoeden", aldus prof. De
Moor, „dat aan het huwelijk
ook dan een betekenis wordt
toegekend, wanneer mono
game sexuele relaties niet als
norm worden aanvaard".
De nog steeds grote beteke
nis van het huwelijk blijkt
ook hieruit dat van de on
dervraagde Nederlanders
slechts 4 procent bleek sa
men te wonen. Niet meer
dan 3 procent leefde geschei
den. Ómdat het percentage
huwelijken dat wordt ont
bonden veel hoger ligt, moet
dit betekenen dat het me
rendeel van de gescheiden
mannen en vrouwen op
nieuw trouwt.
Overigens wordt de onont
bindbaarheid van het huwe
lijk, zoals beleden door de
katholieke kerk nog maar
nauwelijks aanvaard. Slechts
8 procent van de geïnter
viewden wees alle tien door
de onderzoekers opgesomde
mogelijke redenen voor een
echtscheiding van de hand.
Bom-moeders
Voor de overgrote meerder
heid van de Nederlanders
vormt het huwelijk nog
steeds de weg naar een ge
zin. Dient het dat naar hun
morele overtuiging ook voor
anderen te zijn?, zo wilden
de onderzoekers weten.
Daarom stelden ze de vraag
hoe men staat tegenover de
Bewust Ongehuwde Moe
ders, in de wandeling BOM-
moeders genoemd. De vraag
luidde aldus: Als een vrouw
een kind wil hebben dat ze
als moeder alléén wil opvoe
den omdat ze geen vaste re
latie met een man wil, keurt
u dat dan goed of keurt u
dat af? Slechts 39 procent
antwoordde: dat keur ik af;
23 procent zei: dat hangt er
van af; 31 procent zei: dat
keur ik goed. Opmerkelijk
hierbij is ook dat 1 op de 3
Nederlanders die veelvuldig
deelnemen aan kerkelijke
vieringen, de BOM-moeders
niet of niet zonder meer ver
oordelen.
Volgens prof. De Moor lijkt
het erop dat de opvattingen
over het „bewust ongehuw
de moeder-zijn" meer een
houding van verdraagzaam
heid weerspiegelt dan de
overtuiging dat daze gezins
vorm even goed is als de ge
bruikelijke. Daarbij wijst hij
erop dat 81 procent van de
Europeanen en 74 procent
van de ondervraagde Neder
landers van mening is dat
een kind, om gelukkig op te
groeien, een thuis nodig
heeft, met zowel een vader
als een moeder.
WILLEM SCHEER
HEERLEN „Er zijn heel veel trouwe kerkganger1160
die zichzelf traditioneel katholiek voelen en die niette^
min zeggen: volgens mij is abortus in de meeste geva^de[
len volledig geoorloofd, ik ben niet tegen euthanasiird
en ook niet tegen echtscheiding". n c
er 1
Dit voorbeeld geeft prof. dr. R. A. de Moor ter illustratie van
een conclusie die hij uit het „waarden- en normenonderzoek" if.zl§
West-Europa heeft getrokken en die hij zelf erg frappant vind|ive
Die conclusie is dat er, anders dan pak weg 25 jaar geleden, naiilec
welijks nog verband bestaat tussen de geloofsopvattingen die ié
mand koestert en de morele opvattingen die hij er op na houd'
„Er bestaat nog wel énige samenhang",, verduidelijkt hij. „Al
iemand zegt in geloofszaken een traditionele katholiek te zijn, i
de kans dat hij tegen abortus is groter dan wanneer het om ie
mand gaat die zegt niet meer traditioneel gelovig te zijn. Maa
erg véél groter is die kans niet. Heel veel mensen die zeggen wé
in een persoonlijke god, de hemel en de hel te geloven, blijke^j i
morele opvattingen te hebben die haaks op de kerkelijke lee
staan".
Ook tussen godsdienst en moraal enerzijds en politieke opvattin g
gen anderzijds bestaat vandaag de dag maar een heel zwak vemcx
band. Prof. De Moor: „Als je van iemand weet dat hij tegen eui
hanasie en abortus is en je denkt op grond hiervan te kunne
voorspellen dat hij in politiek opzicht ook wel traditioneel gec
riënteerd zal zijn, dan zal je je in de meeste gevallen vergisser
Het onderzoek wijst uit dat er wel sprake is van een lichte ter
dens dat „traditioneel op het ene gebied" samen gaat met „tradi
tioneel op het andere gebied", maar meer dan een lichte tenderf
is het ook niet.
Dezelfde (bijna) afwezigheid van samenhang hebben de ondeiH
zoekers waargenomen tussen bijvoorbeeld iemands beroep e^P
zijn sociaal-politieke oriëntatie, iemands (on)godsdienstigheid ei
zijn opvoedkundige opvattingen enzovoort. Nai
„Vroeger", zo weet prof. De Moor uit oudere onderzoekingen.
„was dat heel anders. Vroeger kon je met grote mate van waai"
schiinlijkheid voorspellen: als iemand een goeie katholiek is, daPos
heeft hij op moreel gebied dat bepaalde samenstel van opvatting
gen. Als iemand tot die welomschreven beroepsgroep hoor
heeft hij de specifiek daarbij horende opvattingen omtrent d
opvoeding van zijn kinderen. Met andere woorden: je kon be
paalde waardepatronen en subculturen onderscheiden. Nu is d^Sti
vrijwel niet meer mogelijk. Typische arbeidsculturen of hoge
inkomensculturen tref je in West-Europa niet meer aan. Oo
een duidelijk verschil in opvattingen tussen mannen en vrouAd
wen is nauwelijks nog aanwijsbaar". L
Achtergrond hiervan is volgens de socioloog dat de ideeën ePa
invloeden waaraan we in deze moderne tijd bloot staan, tot grotfTel
hoogte voor iedereen dezelfde zijn. „Dat betekent dat nu iede
individu een eigen keuze moet maken uit de verschillende 1
vensoriëntaties die hem worden aangeboden. Iedereen stelt a|Le
het ware zijn eigen waardepatroon samen. Dat betekent wee
dat onze cultuur wordt gekenmerkt door een toenemende na
druk op individuele zelfbeschikking en een toenemend kritischf
houding tegenover gezag en traditie". j
