i
Bisschop Gi jsen wijst
ideeën Mariënburg-
groep van de hand
Boekenstunts in supermarkt
bedreigen echte boekhandel
wzmi
«ar
Hervormde kerk bepraat concrete problemen met bijstandsvrouwen
£etdóc@ourcmt
AVONDJE
UIT?
KIJK
INDE
KRANT.
ACHTERGROND
Ecldoe Souiunt
WOENSDAG 1 FEBRUARI 1984 PAGINA 2
De Raad voor de zaken van
Overheid en Samenleving
(ROS) van de hervormde
kerk zal in april en mei con
ferenties houden met vrou
welijke ambtsdragers en
vrouwen-in-de-bijstand.
Doel
is de concrete problemen van
mensen, die rond moeten ko
men van een minimum-uit
kering, dichter bij de kerk te
brengen. De conferenties zijn
uitvloeisel van een vorig jaar
maart gehouden bijeenkomst
van de Raad van Kerken in
Nederland, het Humanistisch
Verbond en de vakcentrales
FNV en CNV over de sociale
zekerheid.
Vastgesteld werd toen, dat de
bezuiniging door de overheid
niet eenzijdig de uitkerings
gerechtigden moest treffen
en dat de sterkste schouders
de zwaarste lasten zouden
moeten dragen. De ROS
heeft nu in eerste instantie
gekozen voor contact met
„bijstandsvrouwen", die in
het bijzonder worden getrof
fen door de economische cri
sis. Er is voor alleen vrouwen
gekozen, omdat naar ver
wachting dan zo open moge
lijk zal worden gesproken.
Doel van de conferenties is te
komen tot beleidsaanbevelin
gen aan de kerken op plaat
selijk en landelijk niveau.
Ook zal een actieve betrok
kenheid worden nagestreefd
van de kerken bij de positie
van uitkeringsgerechtigden.
De conferenties worden ge
houden op „Kerk en Wereld"
te Driebergen op 27 en 28
april; vormingscentrum „Den
Alerdinck" te Laag-Zuthem
bij Zwolle op 11 en 12 mei, en
in vormingscentrum „De
Haaf" in Bergen (NH) op 25
en 26 mei.
De brochure van de Ma-
riënburggroep is volgens
bisschop Gijsen van
Roermond een „uiting
van opvattingen, die vele
gevaren inhouden die
het juiste zicht op de
Kerk van Christus, Zijn
Leer en Traditie verduis
teren". Dit schrijft de
perschef van het bisdom
Roermond in een bege
leidend schrijven bij een
reactie van mgr. Gijsen
op de Mariënburggroep,
een groep priesters en le
ken, die wil komen tot
een „loyale oppositie"
binnen de kerk. Haar ge
dachten heeft de groep
onlangs neergelegd in de
brochure „Getuigen van
de Geest die in ons
leeft". Het antwoord van
mgr. Gijsen is getiteld
„Onderzoekt de geesten
of zij wel van God ko
men".
Bisschop Gijsen verwijst in
zijn antwoord veelvuldig
naar uitspraken van het
tweede Vaticaanse concilie
alsmede naar de besluiten
van de bijzondere bisschop-
pensynodë van de Neder
landse bisschoppen, die in ja
nuari 1980 in aanwezigheid
van de paus in het Vaticaan
werd gehouden.
Mgr. Gijsen schrijft onder
meer, dat helderheid over
het geloof wordt gegeven
door Schrift en Traditie: al
wat de apostelen hebben
overgeleverd en wat door het
leerambt van de kerk op au
thentieke wijze wordt door
gegeven, verklaard en gecon
cretiseerd. In het al dan niet
aanvaarden hiervan voltrekt
zich de scheiding der geesten
tussen degenen die het chris
tendom naar waarheid willen
belijden en beleven en an
derzijds degenen die het zelf
willen invullen of zich daar
bij overwegend laten leiden
door wat „men" aanvaard
baar acht.
De bisschop gaat in op en te
gen de diverse punten in de
verklaring van de Mariën
burggroep en constateert ten
slotte, dat de Mariënburgers
blijk geven van een mentali
teit en zienswijze, bepaald
door het Landelijk Pastoraal
Concilie (1968-1970) te
Noordwijkerhout. De kerk is
voor hen niet veel meer dan
een conglomeraat van allerlei
gemeenschappen die wel het
predikaat „christelijk" heb
ben overgehouden, maar dit
zelf invullen. „Een echt leer
gezag erkennen zij niet en
nog minder een plaatsbekle
der van Christus op aarde,
die in naam van de Heer heel
de christenheid
leidt, aldus mgr. Gijsen.
Organisatie mensenrechten
vraagt om strafvervolging
van Argentijnse bisschop
Voor het eerst is in Argentinië een verzoek tot strafrechtelij
ke vervolging ingediend tegen een bisschop, die wordt be
schuldigd van medeplichtigheid aan marteling en vrijheidsbe
roving. De aanklacht is bij de rechtbank gedeponeerd door
advocaten van de „permanente assemblee voor de mensen
rechten" en is gericht tegen mgr. Antonio Plaza van La Plata,
de hoofdstad van de provincie Buenos Aires.
Volgens de organisatie zou de bisschop in 1976 en 1977 illegale
concentratiekampen hebben bezocht, waar politieke gevange
nen werden gemarteld en vermoord. Mgr. Plaza zou zich
hiertegen niet hebben verzet en zich medeplichtig hebben ge
maakt aan deze misdrijven. Voorts klaagt de organisatie de
bisschop aan wegens het niet nakomen van zijn verplichtin
gen als ambtenaar. In dit verband wordt erop gewezen, dat
mgr. Plaza tot eind vorig jaar op de loonlijst van de staat
stond als commissaris van politie, dit overeenkomstig zijn
functie als geestelijk adviseur van de politie van Buenos Ai
res. Mgr. Plaza ontkende desgevraagd de beschuldigingen en
zei uitsluitend geestelijke steun te hebben verleend aan de po
litieagenten en hun familieleden.
De afgelopen weken zijn in diverse publikaties ook tegen an
dere Argentijnse bisschoppen ernstige beschuldigingen geuit
wegens hun optreden tijdens de dictatuur. Volgens overleven
den van de concentratiekampen zouden mgr. Plaza en enkele
andere bisschoppen deze kampen meer dan eens hebben be-
De oecumenische beweging voor de mensenrechten uitte in
een communiqué eveneens kritiek op de kerken wegens hun
optreden tijdens „de periode van massamoorden, misdaden en
terreur". Deze beweging, die onder leiding staat van de ka
tholieke bisschop Jorge Novak en de gereformeerde dominee
Juan van der Velde, heeft de afgelopen jaren veel tegenwer
king ondervonden van kerkelijke leiders. Zo werden vooruit
strevende priesters die met mgr. Novak samenwerkten door
kardinaal Aramburu naar afgelegen oorden weggepromo
veerd. De Argentijnse dominee Van der Velde, die in de jaren
vijftig theologie in Nederland studeerde, werd min of meer
verplicht met vervroegd pensioen gestuurd.
Korte metten
Naar gisteren is bekendge-
i maakt is zondag de Duitse
auteur Edzard Schaper (75)
1 in een ziekenhuis in Bern
overleden. Edzard Schaper
stelde in zijn werk vooral de
problemen van het religieuze
denken en handelen aan de
orde. De meeste romans zijn
daarbij een beschrijving van
het leven in het noorden van
Europa. Tot zijn beste wer
ken behoort „Die Sterbende
Kirche" uit 1935, waarin
Schaper het verval van een
Estlandse kerkelijke gemeen
te na de Oktoberrevolutie
schildert. Schaper, die in het
indertijd Pruisische en nu
Poolse Ostrowo werd gebo
ren als zoon van een Duitse
militaire beambte, schreef
een veertigtal romans en ver
tellingen, naast essays, to
neelstukken en luisterspelen.
Van 1930 tot 1940 woonde hij
in Estland. In 1940 vluchtte
hij naar Finland. In 1947 ves
tigde hij zich in Zwitserland.
In 1951 ging hij van de russi-
sch-orthodoxe naar de
rooms-katholieke kerk over.
De Tsjechoslowaakse gehei
me dienst blijft zoeken naar
jonge mensen van wie wordt
aangenomen, dat ze in het
geheim lid zijn van een reli
gieuze orde of congregatie.
Het is deze sinds 1950 verbo
den nieuwe leden aan te ne
men, maar het is bekend, dat
veel jongeren willen toetre
den tot een orde of congrega
tie. Kort geleden werd be
kend, dat het huis is door
zocht van een ingenieur uit
Zvolen, in het midden van
Slowakije, die ervan werd
verdacht lid te zijn van de
Salesianen van Don Bosco. In
het huis van andere „ver
dachte" personen heeft de
geheime dienst afluisterappa
ratuur aangebracht. Vorig
jaar heeft de geheime dienst
een landelijke actie onderno
men tegen franciscanen.
Voor deze orde bestaat onder
Tsjechoslowaakse jongeren
een grote belangstelling.
Zeven gemeenten van vier
denominaties in de Londense
districten Euston en Kings
Cross zijn het eens geworden
over een gezamenlijke ver
klaring over het doopsel. De
geestelijken van de kerkge
nootschappen vier angli
caanse en een r.-k. parochie,
alsmede de methodistische en
de verenigd hervormde ge
meente hebben zich na
mens hun parochie of ge
meente tot op zekere hoogte
verplicht tot een gezamenlij
ke voorbereiding op de doop.
Zij zullen dopelingen in
schrijven,in hun afzonderlij
ke gemeenten op dezelfde zes
zondagen per jaar, met inbe
grip van Pasen en Pinkste
ren. De voorbereiding op de
doop met ouders en eventue
le peetouders, gebeurt in elke
kerkelijke gemeente afzon
derlijk. Alleen de slotzitting
is gezamenlijk.
De Katholieke Theologi
sche Hogeschool Amsterdam
zal vrijdag haar „dies natalis"
houden, die in het teken zal
staan van „Kerken en Vre
de". In de Tichelkerk aan de
Lijnbaansgracht 48 is er om
kwart voor twee op dit the
ma een liturgische viering,
gevolgd door een inleiding
van drs. W. J. Veldhuis, do
cent systematische theologie
aan de KTHUtrecht. In de
middag is er een gedachten-
wisseling en 's avonds een
hogeschoolfeest.
Muggeziftend geharrewar
Al ruim een week is er geharrewar tussen de Tweede Ka
mer en premier Lubbers over z'n reis naar de Verenigde Sta
ten. Half januari heeft de premier daar niet alleen twee le1
zingen gehouden, maar ook gesprekken gevoerd met presi
dent Reagan en andere vooraanstaande leden van de Ameri
kaanse regering. De Tweede Kamer vindt dat zij recht heeft
op een redelijk en formeel verslag over dat bezoek aan Was
hington.
PREMIER Lubbers stelt zich echter op het standpunt, dat
zijn reis een persoonlijk karakter heeft gehad en dat zijn con
tacten met president Reagan en andere vooraanstaande
Amerikaanse politici informeel zijn geweest en op persoonlij
ke titel werden gevoerd. Dat is natuurlijk onzin en de Twee
de Kamer is dat terecht niet met premier Lubbers eens.
Reagan en zijn naaste medewerkers zouden Lubbers onge
twijfeld niet in een persoonlijk gesprek hebben ontvangen
als hij geen premier van Nederland was geweest. De persoon
Lubbers is immers voor de Amerikaanse top volslagen onin
teressant.
DAAROM heeft de Tweede Kamer formeel recht op een
verslag van de reis van de premier indien zij daarom vraagt.
Maar het is een andere zaak of de premier in zo'n formeel
verslag al het besprokene kan vermelden. Als hij met zijn
gesprekspartner een bepaalde mate van vertrouwelijkheid
overeenkomt of walmeer daar stilzwijgend van wordt uitge
gaan, dan is hij gehouden en volslagen gerechtigd die ver
trouwelijkheid ook tegenover het parlement te handhaven.
Als regeringsleiders niet meer vertrouwelijk met elkaar zou
den kunnen praten, dan valt er voor hen waarschijnlijk vrij
weinig meer te overleggen. Het feit dat de inhoud van de
gesprekken vertrouwelijk is geweest, heeft Lubbers als argu
ment voor zijn terughoudendheid op een onhandige manier
verward met zijn persoonlijke status als deelnemer aan die
gesprekken.
VAN de andere kant kan een ruime meerderheid van de
Tweede Kamer worden verweten stevig aan het muggeziften
te zijn, door op zo'n hoge toon als gisteren gebeurde een for
meel verslag te eisen. Want die kamerleden weten natuurlijk
ook wel, dat Lubbers in verband met de noodzakelijke ver
trouwelijkheid niet meer zal kunnen meedelen d^n hij nu
heeft gedaan in de brief, die hij aan de Kamer heeft ge
stuurd. Het enige echte verschil zal het ,;etiket" zijn: er staal
straks formeel „verslag" boven, terwijl er nu alleen sprake it
van een „brief". Verder zullen de reeds meegedeelde feiten
ongetwijfeld wat wijdlopiger worden geformuleerd, maai
daar draait men in Haagse politieke kringen zijn hand niel
voor om. Verdere verschillen zullen er niet zijn.
In dit verband is het overigens ook merkwaardig, dat vorige
week nog een meerderheid van de Tweede Kamer niet zi
tilde aan dat verschil tussen een verslag en eenj brief, terwij
dat gisteren wel het geval was. Dat kwam omdat VVD-frac;
tieleider Nijpels nu plotseling wèl een formeel verslag van de
premier eiste, terwijl hij dat vorige week niet deed. Met zo'n
voorzitter van een van de coalitiefracties wordt het voor
Lubbers wat moeilijk te weten, waar hij met de VVD-leider
precies aan toe is. Maar dat heeft de premier al vele malei
eerder ervaren.
DEVENTER Boekhan
delaren, uitgevers en
drukkers kijken met som
bere blik naar de toe
komst. Want wat zullen
de gevolgen zijn nu super
markten, witgoed bedrij
ven en noem maar op de
populairste boeken tegen
stuntprijzen gaan slijten?
Komt «r geen snelle wet
telijke regeling die vaste
prijzen garandeert, dan
zullen er klappen vallen
in de boekenbranche.
Daarvan is de heer J. So-
merwil, lid van de hoofd
directie van het Kluwer
concern in Deventer,
overtuigd.
Half januari deed het Europe
se Hof in Luxemburg een uit
spraak dat in het interstatelijk
verkeer het verboden is vaste
prijsafspraken te maken over
de boekenprijs. Wie in Neder
land boeken inkoopt en deze
naar België uitvoert om daar
na de partij weer naar Neder
land te importeren, begeeft
zich in dat verkeer tussen
twee staten en heeft met de
uitspraak van het Hof in Lu
xemburg in de hand, niet
meer te maken met de vaste
boekenprijs in Nederland.
Het simpele feit dat er sprake
is van grensoverschrijdend
verkeer, haalt de vaste boe
kenprijs onderuit. Nu heeft
het Hof de nationale regelin
gen op dit gebied niet aange
tast, voor zover die tenminste
bestaan. „Als er echter in Ne
derland niet snel een wettelij
ke regeling komt die de vaste
prijs legaliseert, dan vrees ik
dat een aantal boekwinkels in
Nederland zal verdwijnen.
Maar het zal ook gevolgen
hebben voor de middelgrote
en kleine uitgeverijen en uit
eindelijk voor de grafische in
dustrie, die toch al met zoveel
problemen kampt", aldus de
heer Somerwil, onder wiens
verantwoordelijkheid onder
meer de algemene publieks-
boeken en encyclopedieën van
Kluwer vallen.
De uitspraak van het Hof
noemt hij teleurstellend. Hij
vindt het vreemd dat het sim
pele feit van grensoverschrij
ding een partij boeken ineens
van karakter zou doen veran
deren. „De Nederlandse rech
ter is steeds ervan uitgegaan,
dat er in het buitenland ook
een echte afnemer moest zijn.
Er diende dus een geldige eco
nomische reden te zijn voor
uitvoer, en voor invoer. De
vraag is nu of de rechter in
Nederland bij dit standpunt
blijft. Zal hij het overschrijden
van de grens alleen al als vol
doende beschouwen om van
echte export en import te pra
ten, dan krijgen wij te maken
met een heleboel niet-vakma-
tige concurrentie, zoals super
markten, die beneden de vaste
prijzen in de boekhandels gaan
werken".
Tientje
En dan ziet de heer Somerwil
de bui al hangen. „De nieuw
ste Maarten 't Hart. Officiële
prijs 29,75, hier voor 19,75. Ik
zie zulke borden in super
markten al staan. O, de echte
boekenliefhebber zal daarvoor
misschien niet speciaal naar de
supermarkt gaan, maar als je
toch 't Hart wilde kopen en je
kunt die een tientje voordeli
ger vrijdags bij de boodschap
pen even meenemen, dan zul
len weinig mensen dat nala
ten".
Het zullen juist de bestsellers
zijn, die deze boek-vreemde
handel bij de officiële boek
handel wegtrekt. Die leveren
het meeste geld op. „Maar dat
zet de marge van de toch al
zwakke sector van boekhandel
nog verder onder druk, met
als gevolg dat volgens mij een
groot aantal boekhandels zul
len verdwijnen. Er verschuift
namelijk een deel van de boe
kenverkoop. Het is niet zo dat
er een nieuwe groep lezers
aangeboord wordt. Wat de su
permarkt verkoopt, gaat ten
koste van de officiële boek
handel".
Zweden
Verdwijnen de goedlopende
boeken, en komen dan de
marges bij de boekhandel ver
De gespecialiseerde boekwinkel loopt gevaar door een uitspraak van het Europese Hof waardoor
bijvoorbeeld supermarkten populaire boeken tegen stuntprijzen kunnen aanbieden. Het uitgebrei
de assortiment van de boekhandel dreigt hierdoor onbetaalbaar te worden.
der onder druk, dan zal de
echte boekverkoper toch
maatregelen nemen, wil hij
niet in de rode cijfers belan
den. Minder snel lopende titels
zullen niet meer of nog nau
welijks in voorraad worden
gehouden, want voorraden
kosten geld. Daarmee komt
het probleem ook op het bord
van de uitgevers terecht. Moe
ten die dan het voorraadrisico
nemen?
Somerwil: „Ik verwacht dat de
uitgevers dan het aantal uit te
geven titels zullen verminde
ren. Met alle gevolgen van
dien. In Zweden heeft men
destijds de vaste prijzen ook
losgelaten. Het gevolg was dat
het aantal titels dat werd uit
gegeven met sprongen omlaag
ging. En daarbij kwam dat li
teraire debuten daar nu door
de overheid gesubsidieerd
moeten worden".
Duur
In Frankrijk, waar aanvanke
lijk de vaste prijs helemaal
was losgelaten, kwam men
snel op dit besluit terug. Onge
acht de herkomst van land of
taal geldt daar nu weer een
vaste prijs. Een soortgelijke re
geling zou de heer Somerwil
ook in Nederland wel willen.
Nu wordt door veel consumen
ten geklaagd dat boeken te
genwoordig zo duur zijn. So
merwil: „Toen ik als jongetje
in de jaren dertig een brood
voor m'n moeder moest halen,
betaalde je daarvoor negen of
tien cent Nu is de prijs 22 keer
zo hoog. Maar een normale ro
man kostte voor de laatste oor
log 3,90 gulden en nu ongeveer
dertig gulden. Dat is dus een
factor acht. Dus de duurte van
een boek valt in verhouding
nog wel mee". Bovendien is er
op de wat minder populaire
boeken, die in kleine oplaag
verschijnen, weinig te verdie
nen. Dergelijke uitgaven zijn
dan ook vaak alleen mogelijk
doordat een uitgever aan een
paar bestsellers wat meer ver
dient.
Koelkast
„Neem de Prisma-woorden
boekjes. Aan het begin van ie
der schooljaar is er een markt
voor zo'n 100.000 stuks. Dan is
er weinig risico voor bijvoor
beeld Albert Heijn om 10.000
stuks beneden de officiële prijs
te verkopen". Maar daarmee
wordt uitgeverij Spectrum wel
in haar mogelijkheden beknot
om minder lucratieve of meer
riskante uitgaven zoals debu
ten uit te geven. „Kiik naar
onze Dikke Van Dale. Met
heel veel moeite hebben wij
voor elkaar gekregen dat dit
woordenboek weer alleen bij
de erkende boekhandel ver
kocht mag worden. Maar als
er geen regeling komt, vrees
ik dat het gestunt weer begint,
dat Wastora bij aanschaf van
bijvoorbeeld een koelkast een
Van Dale tegen kostprijs aan
biedt. Dat kan zo'n bedrijf,
want die hoeft op het boek
niet te verdienen. Nee, als er
niet snel een goede regeling
komt, dan vrees ik dat welis
waar de omzet in aantallen
boeken per titel wel gelijk zal
blijven, maar dat het aantal ti
tels sterk zal verminderen".
Uitsluiting van levering van
niet-officiële boekhandels, om
supermarkten maar zo te noe
men, lost niets op. Het valt na
melijk nauwelijks te controle
ren of een buitenlands waren
huis bijvoorbeeld 400 boeken
legaal van de uitgever betrekt,
om daarna de helft naar een
Nederlandse supermarktketen
terug te exporteren.
„Het is gewoon tragisch dat
wij ons taalgebied niet zo goed
mogelijk in stand proberen te
houden. Op deze manier dreigt
er namelijk wel een cultuur-
verarming", aldus de heer So
merwil.
BERT MOLENAAR
Wisselvallig u
DE BILT-KNMI Een lage.
drukgebied, op weg van de Oj
Oceaan naar de Noordzee, ver
oorzaakt wisselvallig weer
Vandaag trok een regenzone
van zuidwest naar noordoost
over het land, terwijl in de 9e
loop van de avond en nacht en Qó
ook morgen enkele buien vol- 0/
gen. Het ziet er naar uit, dat fe
de hoeveelheid zonneschijn „r
morgen niet veel zal voorstel j
len. De minimumtemperatuui J76
is vrij hoog, ongeveer 3 gra
den. De middagtemperatuui
wordt circa 5 graden. ov
De wind waait uit zuidelijkt fs
richtingen en is matig tot
krachtig, ongeveer windkracht
5, aan zee krachtig tot hard, tZUl
of 7. In de loop van de avoni9e
en nacht wordt de wind zuid du
westelijk en neemt morgen no
waarschijnlijk in kracht af
Vrijdag verbetert het weer tij
dens het overtrekken van eei
hogedruk-uitloper kortstondig
daarna lijkt het wisselvallig! fe
weer aan te houden. ja,
Weerrapporlen van vanmorgen 07.00 u
temp temp «lag
pe
Athene I
Barcelona I
Berlijn i
Bordoaux i
Brussel i
Frankfort
Helsinki i
Innsbruck
Klagenfurt
Kopenhagen i
-1 0.2 mr IS
SSSlü
3 0.2 mr m
-7 o m' er
1
0 0.6 mtfce
6 7 m'
2 2 mr OU
1 <6:«-
-6 0.4 mi ril
-3 0 mi
-7 0.7 mr hc
1 0.8 m!fr
0 6 mr)
8 0 m. 0]
-4 0.4 mr an
f :;rr
- rnr loi
9 22 mr
- mrOg
s Palmas onbew. 19 16 0 rr
iedere woensdag gratis
informatie over films. muziek 'rij
theater, recreatie. exposities
en een complete agenda
