1495,- 1295,- 1095,-
C At!» i
Publiekstheater speelt
'Adam in ballingschap'
enerverend en cynisch
it
Jan Herman van Heek: tekenaar die textielfabrikant werd
WOONWARENHUIS
KUNST
EeidaeSoivuwit
DONDERDAG 5 JANUARI 1984 PAGINA 14'
Zondagmiddag
concerten R O
DEN HAAG Het Residentie Orkest
begint komende zondag aan een serie
van vier zondagmiddagconcerten in het
Congresgebouw. Tegen opvallend lage
prijzen kunnen muziekliefhebbers genie
ten van vier 'Promenade-achtige' pro
gramma's met enkele bijzondere gebeur
tenissen zoals een Spaans concert en een
pop-concert voor cello en orkest.
Zondag speelt het RO onder leiding van
Hans Vonk de Suite Pelléas et Mélisande
van Fauré, Leonore 3 van Van Beetho
ven en het Pianoconcert KV 466 van
Mozart. Solist hierin is Wolfgang Manz,
een van de prijswinnaars vorig jaar van
het Koningin Elisabeth Concours in
Brussel.
Isabelle van Keulen
soliste bij R O
DEN HAAG Isabelle van Keur
len is morgenavond soliste bij het
Residentie Orkest, in de „Kammer-
musik nr. 4" van Paul Hindemith.
Isabelle (16) is winnares van de Pu
blieksprijs en van de tweede prijs
van het Internationaal Yehudi Me-
nuhin Vioolconcours 1983. Het con
cert dan wordt gegeven in het Con
gresgebouw en om 20.15 uur begint,
omvat, behalve het werk van Hin
demith, de Suite Pelléas et Mélisan
de van Fauré en de Symfdonie in C
van Strawinsky. De aangekondigde
balletsuite „Le pas d'acier" van
Prokofjef komt wegens tijdgebrek
bij de repetities te vervallen.
Isabelle van Keulen.
Haagse
componisten
op koffieconcert
DEN HAAG In de
Haagse Kunstkring
wordt zondag 15 januari
een kofieconcert gege
ven in het kader van de
serie Haagse Componis
ten. Het concert begint
om 12 uur. Werk wordt
uitgevoerd van onder
anderen Jaap Geraedts.
Medewerkenden zijn
Nora Raphael mezzoso
praan, Joe Raphael ba
riton, Mascha van Peij-
pe en Peter Visser pia-
BEZOEK HISTORISCH
MUSEUM GESTEGEN
AMSTERDAM Het bezoek aan het Amsterdams His
torisch Museum is in 1983 met ruim 12,7 procent geste
gen. Het museum in de Kalverstraat telde vorig jaar
163.267 bezoeken tegen 144.839 in 1982. De grotere be
langstelling voor dit museum steekt volgens de directie
zeer gunstig af tegen de de ontwikkeling bij andere
Amsterdamse en de landelijke musea, die merendeels
minder bezoek kregen.
Het Amsterdams Historisch Museum is wat bezoekcij
fers betreft het op vier na grootste van de ruim veertig
Amsterdamse musea en vergelijkbaar met de grote mu
sea in steden als Den Haag en Rotterdam.
De grote publiekstrekkers in 1983 waren de tentoonstel
lingen over Nieuw-Amsterdam, over de schrijver Ar
thur van Schendel on over de Amsterdamse postge
schiedenis. Ook voor de jaarlijks terugkerende gratis
toegankelijke week in oktober bestond zeer veel belang
stelling.
Vrouwen kiezen
de
begeerlijkste man
LOS ANGELES De Britse
popster Boy George, tv-per
soonlijkheid Johnny Carson
en ..Mr. T" van de televisiese
rie „The A-team" staan hoog
op een lijst van 's werelds
meest begeerlijke vrijgezellen
die is samengesteld door de
international bachelor wo
men's society", het internatio
nale genootschap van vrouwe
lijke vrijgezellen.
EXPOSITIE PENTEKENINGEN IN RIJKSMUSEUM TWENTHE
ENSCHEDE Temidden van
talrijke middeleeuwse kunst
schatten, die hij ooit omschreef
als „een passende aanleiding
van het huis", liggen 65 open
geslagen schetsboeken uitge
stald in vitrines. Gewetensvol
le pentekeningen van wijlen
dr. Jan Herman van Heek
(1873-1957), die deze maakte in
de periode van 1894 tot 1956.
Nu nog in het middeleeuwse
Huis Bergh in de grensplaats
's Heerenberg in Montferland
de plaats, waar Van Heeks te
keningen zijn. Straks, van 11
februari tot en met 4 maart,
zullen ze tentoongesteld wor
den in het Rijksmuseum
Twenthe aan de Enschedese
Lasondersingel.
Het museum, dat gesticht werd
door een Van Heeken, waar
van Jan Herman gedurende 25
jaar honorair-directeur was,
nadat hij in 1935 de textielin
dustrie vaarwel had gezegd.
Het museum, waarin hij zijn
kinderen tekenles (op de vrije
zaterdagmiddag) liet geven.
Want tekenen nam een voor
aanstaande plaats in in zijn le
ven. Waar mensen vandaag de
foto- en-of filmcamera hante
ren om hun indrukken vast te
legen, daar gebruikte Van
Heek Oost-Indische inkt en
pen, die hij samen met zijn
schetsboeken, altijd en waar
ook ter wereld bij zich had.
Bezit
De 93 schetsboeken, die Van
Heek bij zijn dood in 1957 ach
terliet, zijn gemeenschappelijk
bezit van de familie en wor
den beheerd door zijn zoon,
J.H.A. van Heek. Deze heeft
Van de imposante gotische kathedralen in noord-I
koos Van Heek die in Reims uit voor een tekening, c
1920 maakte.
ook samen getekend met zijn
vader. Er is een prentje, waar
op de zoon de vader heeft
weergegeven, wanneer die het
Zutphense IJsselfront tekent.
Er zijn ook foto's van Van
Heek sr. Eentje uit 1929 wa-
neeer hij samen met de leden
van de Vereniging voor Vol
kenbond en Vrede poseert
voor het kantoor van de tex
tielfabriek Rigtersbleek in En
schede.
„Mijn vader heeft eigenlijk
nooit liefhebberij aan de (tex
tielindustrie gehad", vertelt
J.H.A. van Heek. „Wél voor
het bankwezen. Zo is hij heel
lang president-commissaris ge
weest van de Twentsche Bank,
terwijl hij ook lang commissa
ris was van de Jordaan Bank
in Parijs. Door de textiel en
door deze bankfuncties kwam
hij geregeld in het buitenland.
Niet alleen tekende hij altijd
op die reizen, hij ging ook al
tijd bij antiquairs kijken. Op
die manier kocht hij tal van
dingen, die u nu hier in Huis
Bergh tentoongesteld ziet"
Toegewijd
J.A.H. van Heek: „Mijn vader
was geen hartstochtelijk
kunstverzamelaar. Wél een
toegewijd verzamelaar. Hij had
zich namelijk altijd in be
dwang. Er mag geen stuk te
veel aan de wand hangen, was
zijn opvatting. Een welover
wogen verzamelaar past mis
schien ook bij hem".
„Hij, wars van pracht en praal,
meende dat dat ook voor mid
deleeuwen gold. Maar er was
natuurlijk ook in die periode
sprake van pracht en praal, zij
het dat die veelal ter ere van
God werd aangewend. En de
mensen moesten er krom voor
liggen".
Van Heek: „Het is heel moei
lijk om mijn vader te karakte
riseren. Als ik voordrachten
over het leven van mijn vader
geef, dan probeer ik dat zo ob
jectief mogelijk te doen. Ik zou
willen zeggend dat hij een be
daard man was, zwijgzaam, in
getogen. Hij voelde nooit be
hoefte om op de voorgrond te
Met .Adam in balling
schap' laat het Publieks
theater zien dat het wel
degelijk zinvol is oude
stukken uit ons taalgebied
op het repertoire te ne
men. In de regie van Hans
Croiset is Vondels schep
pingsverhaal, om precies
te zijn Genesis 3: de zon
deval, tot een spannend,
prikkelend en enerverend
toneelstuk gemaakt.
Bij Croiset zijn Adam en Eva
zeker geen onnozele mensen
die in het paradijs in onschuld
leven tot Eva verleid wordt
door de slang. De appel die zij
neemt van de boom der kennis
en later aan Adam aanbiedt,
zorgt er bij het Publieksthea
ter niet voor dat de twee voor
het eerst 'uit hunne oogen'
kunnen zien. En de schaamte
die zij voelen na de happen
valt best mee.
Na een proloog waarin Hans
Croiset zelf voor het doek de
inhoud vertelt en een mono
loog van Lucifer, de gevallen
engel, achter een soort plastic
gordijn, begint het. Adam zit
rillerig op een grote hoop puin
temidden van een ruïne van
wat lijkt op een kruising tus
sen een oude kerk en een bad
huis. Eva zit bij hem. Rechts
naast hen klappen af en toe
deuren open die wisselende op
een doek geprojecteerde uit
zichten laten zien. Daar veran
dert het beeld van blauwe
lucht, water en vogels in Wil
links schilderij 'Mooi weer en
zelfs nog een zitplaats na de
atoomuitbarsting'. Croiset
schrijft in zijn inleiding niet
voor niets dat zijn Adam en
Eva niet de eerste maar de
laatste mensen op aarde zijn.
De alexandrijnen van Vondel
klinken in deze omgeving on-
Publiekstheater speelt Adam in bal
lingschap van Joost van den Von
del. Regie: Hans Croiset. Bewerking-
/dramaturgie: Guus Rekers. Decor
en kostuums: Toer van Schaijk. Met
Alexander van Heteren als Adam en
Christine Ewert als Eva. Koninklijke
Schouwburg, woensdag 4 januari.
Herhaling op 11 en 12 januari.
geloofwaardig. Hoe kan Adam
nu over het schoons van zin
gende vogeltjes opgeven en
waarom is ook Eva zo optimis
tisch En als dan de rei van
wachtengelen komt en die er
uit zien alsof ze vluchtelingen,
emigranten zijn uit een nabij
verleden, wat bedoelt Croiset
daar dan mee Het wordt nog
spannender als ook de drie
aartsengelen zich er bij voe
gen, Gabriel als een invalide,
blinde en oude man, Rafael als
zanger/dirigent die de wach
tengelen maant mee te doen
en Michael als een soort
schertssoldaat. Zij storten on
zinnige teksten uit over Adam
en Eva en laten de wachtenge
len die nabauwen. Even later
kan het huwelijk tussen Adam
en Eva worden voltrokken.
Terwijl er tamelijk sober
wordt gefeest aan een heel
grote grafsteen als tafelblad,
beraden Lucifer en Asmodee
om een verrijdbaar kasje (met
daarin de bewuste boom) zich
over hoe en wie verleid moet
worden tot het eten van de ap
pel. Belial zal het gaan doen.
Eva wordt het slachtoffer.
Hans Croiset gaat zelf als be
pruikte negentiende eeuwer
Belial op Eva af. Eva laat con
form het verhaal Adam, na
heel wat gejeremieer zijner
zijds, de bewuste hap nemen
en het kwaad is geschied.
Toch blijkt het niet zo erg. Met
opgewekte stem besluit Adam
dat er toch maar het beste van
gemaakt moet worden nu ze
eenmaal zo ver zijn. En vol
vertrouwen stappen Eva en hij
van het toneel af de zaal in.
De wachtengelen, Lucifer en
Asmodee kijken ze wat suffig
na.
Croiset heeft het stuk niet al
leen maar cynisch opgevat,
maar laat ondanks de sombere
beelden buiten de deuren op
het toneel toch wat hoop door
schemeren. De mens zal zich
er wel weer uitredden, maar
vraag niet hoe en wanneer,
lijkt de conclusie. Een heel
goede voorstelling, waarin
door alle acteurs, in het bijzon
der door Adam (Alexander
van Heteren) en Eva (Christi
ne Ewert) uitstekend wordt
geacteerd. De tekst, vrijwel
letterlijk Vondel, is goed ver
staanbaar en klinkt als mu
ziek. De vormgeving van Toer
van Schaijk van het Nationale
Ballet is erg mooi.
PETER SNEL
Danny Kaye in ziekenhuis
LOS ANGELES De Amerikaanse komiek Danny Kaye is gis
teren in een ziekenhuis opgenomen, nadat hij in Los Angeles de
jaarlijkse Rose Bowl-parade had afgenomen en de toss had ver
richt voor een benefiet-voetbal wedstrijd. Volgens zijn publici-
teitsmanager Warren Cowan heeft de 70-jarige Kaye een lichte
longontsteking. In februari vorig jaar lag Kaye enkele weken in
het ziekenhuis na een operatie aan de kransslagader.
0Êt 0<->
Jan Herman van Heek (1873-
1957)
...meer kunstenaar dan indus
trieel...
treden, hij leefde ook heel be
scheiden, gaf nooit grote fees
ten of diners. Daarnaast was
hij een mild en vriendelijk
mens. Ik heb nooit een onver
togen woord over zijn lippen
horen komen".
Dat wijlen Jan Herman van
Heek, die in 1952 een ere-doc-
toraat van de Gemeentelijke
Universiteit van Amsterdam
kreeg aangeboden, veel voor
de Twentse gemeenschap
heeft willen doen, staat voor
zijn zoon vast. Ondanks de be
klagenswaardige situatie,
waarin met name de Twentse
textielarbeiders zich bevonden
in de jaren '20 en '30. Daar
waar de fabrikanten schatten
verdienden, leefden hun ar
beiders in vaak ellendige om
standigheden.
Fabrieksarbeid-op-zeer-jonge-
leeftijd, slechte werkomstan
digheden, loonsverlagingen -
dat alles maakte deel uit van
een periode, waarin de rijken
steeds rijker en de armen
steeds armer werden, althans
waarin de arme zich niet de
luxe kon veroorloven buiten
de strijd voor het dagelijkse
bestaan te treden.
Iets daarvan wordt zichtbaar
in het gesprek met J.H.A. van
Heek, wanneer deze opmerkt,
dat het bepaalde categoriën
mensen niets zei dat de Van
Heeks via een schenking aan
de Staat der Nederlanden de
Twentse gemeenschap een
kunstmuseum aanboden. „An
deren hebben dat bijzonder ge
waardeerd", alus Van Heek,
die verder wijst op het be
schikbaar stellen van sportvel
den voor de bevolking en de
aanleg en schenking van een
aantal parken in Enschede.
„Twente was een cultureel
achtergesteld land en mijn va
der heeft daar veel aan willen
veranderen".
Rechtvaardigheid
Kunst verzamelen in een tijd,
waarin geroepen werd om so
ciale rechtvaardigheid is - zo
leert de geschiedenis thans -
een zaak met meerdere kan
ten. Niet alleen in Twente,
waar de textielfabrikanten
veel geld verdienden. Maar
ook in Rotterdam, waar de ha
venbaronnen de directeur van
het Roy mans-Van Beuningen
museum in staat stelden een
internationaal befaamde ver-
zamelig op te bouwen. Over de
rug van de havenarbeiders
heen? In de tijd, waarin het
gebeurde was een dergelijke
vraag nauwelijks relevant,
omdat ze in het milieu, dat er
een antwoord op diende te ge
ven, volstrekt niet aan de orde
kwam. En ook Petrus Regout
liet zich in Maastricht niet
vermurwen door de blaren,
die kinderen op hun handen
kregen, wanneer zij het nog
hete aardewerk uit de ovens
moesten halen, opdat die zo
snel mogelijk weer gevuld
konden worden voor een vol
gende brand.
Geveild
Na de oorlog werden belang
rijke kunstcollecties in ons
land publiekelijk geveild door
buitenlandse families, die in
financiële nood waren ge
raakt. Jan Herman van Heek
kocht op deze manier o.a. bij
het Amsterdamse veilinghuis
Frederik Muller tal van kunst
schatten, zoals middeleeuwse
boeken en handschriften, reli
gieus beeldhouwwerk uit die
De waterradmolen in Oele bij
tijd en belangrijke middel
eeuwse schilderstukken om
van de meubelen maar niet te
spreken. Al deze dingen dien
den Huis Bergh. dat hij samen
met de uitgebreide boscom-
plexen in 1912 van een telg uit
het zuid-Duitse geslacht Ho-
henzollern-Sigmaringen had
gekocht, op passende wijze aan
te kleden. Echter niet alleen
de middeleeuwen zijn in Huis
Bergh op indrukwekkende
wijze vertegenwoordigd. Ook
zeventiende en achttiende
meesters hangen er aan de
wand, evenals munten van de
Berghse muntbedrijven. Al
deze bezittingen vermaakte
Van Heek niet aan zijn kinde
ren, maar aan een stichting
Ti
Huis Bergh, waarvan zijn zoon
J.H.A. van Heek thans secre
taris is.
„Wij maken ons grote zorgen
over de toekomst van Huis
Bergh. Wij ontvangen alleen
maar subsidie in het kader van
de natuurbescherming, omdat
rond Huis Bergh zich grote
boscomplexen bevinden. Wat
we daaraan overhouden, ge
bruiken we voor het kasteel.
De provincie Gelderland geeft
ons echter geen subsidie, hoe
zeer we die ook nodig hebben.
Nee, we maken ons grote zor
gen omtrent het voortbestaan
van Huis Bergh, omdat de be-Ir
staande subsidies afgebouwd -
worden op dit ogenblik.
KLAAS GOÏNGA
KASTE!
SPECIAL
Zó kun je je alléén noemen als je voldoet aan een gevarieerde,
royale keus, kwaliteit levert en extra lage prijzen biedt.
Dit speciale aanbod grenen kasten met baipoot en eiken kasten
met opengewerkte plint, is daarvan het beste bewijs.
Grenen nü Eiken nü 1595,-
Toogkast Spitsberg
Meubelmakers-vakmanschap in optima-forma.
Afm. 145bx207hx64d.
Grenen nii Eiken nü 1395,-
Drensekast Plato
Bijzonder mooie, strakke kast met heel veel
bergruimte. Afm. 145 bx200 hx64 d.
Grenen nii Eiken nü 1295,-
Vitrinekast
Bergland
Speels model met vele
mogelijkheden. Afm
145bx207hx42/45d
modeling van geschilli
Dit is echt weer Casba!
Nr. 1 in prijs, kwaliteit
en keus
hoe het
Neem
W!:!ï.=
3. Onpartijdige bel
is. Vraag niet rtG^^-r t*
it kan. Profiteer! \G
de maat mee.
isJOsGPfr* SJM
Casba uw kastenspecialist
Aan de Meubelboulevard in Zoeterwoude.
