Gevaarlijk leven na atoombom op Bikini Saksische hertog Widukind van nazi-trekken ontdaan 3 JÊBj ÊjhB s lm Alcohol belangrijkste oorzaak verkeersongevallen, meent men BINNENLAND/BUITENLAND CcidócSouumt DONDERDAG 5 JANUARI 1984 PAGINA 10 Twijfel over rechtsgeldigheid onderwijsbezuiniging DEN HAAG De rechtbank in Den Haag is niet overtuigd van de rechtsgeldigheid van een van de maatregelen van de regering om te bezuinigen op onderwijssalarissen. Dit blijkt uit een tussenvonnis in een rechtszaak die door onder andere het Ambtena- rencentrum (AC) is aangespannen tegen de Staat. Het gaat om het afschaffen van een overgangsrege ling voor eerstegraadsleraren van het voortgezet on derwijs. In 1968 zijn met het ingang van de mam moetwet drie zogenoemde schoorsteenuren een vergoeding voor het werk dat naast de gewone les uren gedaan moest worden afgeschaft. Er werd een overgangsregeling getroffen, waardoor zittende leraren die drie uren toch nog betaald kregen, zolang ze niet van school veranderden. Met ingang van dit schooljaar is dat teruggebracht tot twee uren, vol gend schooljaar wordt dat één uur en het schooljaar daarna niets meer. Wilton in beroep tegen weigering exportvergunning SCHIEDAM De directie en bewindvoerders van Wilton Fijenoord in Schiedam hebben gisteren for meel beroep aangetekend bij het college van beroep voor het bedrijfsleven tegen de weigering van de mi nister van economische zaken het bedrijf een export vergunning te verlenen voor de levering van verde re onderzeeërs aan Taiwan. Dat bij dit college een kabinetsbesluit wordt aangevochten, is uniek in de Nederlandse geschiedenis. Het college van beroep heeft de bevoegdheid het besluit tot weigering van de exportvergunning te vernietigen. De wet laat ech ter de mogelijkheid open, dat de minister van econo mische zaken met een beroep op het algemeen be lang de uitspraak van het college van beroep terzijde schuift. LEIDEN Men meent, dat rijden onder invloed van alco hol de belangrijkste oorzaak is van verkeersongevallen. Dit blijkt uit vandaag gepubliceerd onderzoek van de Dienst Soci aal Wetenschappelijk Onder zoek van de Rijksuniversiteit in Leiden. De overheersende mening van alle bevolkingsgroepen, jong en oud, man en vrouw, kwam te voorschijn uit schriftelijke ant woorden die vijfhonderd volwas senen uit Leiden en omgeving hebben gegeven. Er bestaat grote eenstemmigheid over het gevaar lijk gedrag van verkeersdeelne mers als belangrijkste oorzaak van verkeersongevallen. Merkwaardig lijkt het dat het rij den onder invloed in werkelijk heid toch een groot probleem vormt. Er moeten dus verkeers deelnemers zijn die het gevaar van rijden onder invloed toege ven, maar er toch zelf niet naar handelen, aldus de onderzoekers. De ondervraagden vinden dat een deel van de weggebruikers het verkeer willens en wetens in ge vaar brengt. Een ander deel zou gevaar opleveren door onge schiktheid voor verkeersdeelna- me. Het verbaasde de onderzoe kers niet dat de ondervraagden de neiging hebben het gevaarlijk ge drag bij andere weggebruikers te zoeken. Zij denken ook bij voor keur aan maatregelen om de vrij heid van andere weggebruikers te beperken. Over eventuele verhoging van de maximumsnelheid op autosnelwe gen van honderd kilometer per uur tot 120 km/u zijn de menin gen sterk verdeeld. Lang niet ie dereen brengt het dragen van een autogrodel in verband met ver keersveiligheid. De onderzoekers achten dit soort onderzoeksgegevens van belang voor het verkeersbeleid van de overheid, die heeft aangekondigd maatregelen te willen invoeren voor vergroting van de verkeers veiligheid. Zij wijzen op de wense lijkheid voor de invoering van maatregelen de opvattingen te on derzoeken van wie in de praktijk met de toepasssing ervan te ma ken krijgen: particuliere wegge bruikers en diverse groepen die beroepshalve met verkeer en ver-| keersveiligheid te maken hebben. De kinderen uit Enger, geklemd tussen de groene heuvels van het Teutoburger land, genieten morgen weer van de knapperige timpken. Driekoningen, zo staat in de agenda. Maar voor de bewoners van het plaatsje tussen Osnabrück en Herford, even ten zuiden van de snelweg naar Hannover, betekent de zesde januari telkens weer het feest van de Sak sische hertog Widukind, een bekende figuur uit de vader landse geschiedenis die de nazi's tot een held voor éigen ge bruik maakten. ENGER Onstuimig klokge lui, een plechtig herdenking in de kloosterkerk en giften voor een goed doel, zijn al sedert vele eeuwen de ingrediënten van het Widukindsfeest in En ger. Na de „Todesdienst" mo gen de kinderen smullen van de timpken, een soortement uit het lood geslagen vierkant witte broodjes. Het verstrek ken van de delicatesse is een rudiment van de in vergetel heid geraakte broodverdelin gen aan de armen. Vorig jaar namen bijna negenhonderd kinderen uit Enger enthousiast deel aan het timpkenfeest: Wi dukind is populair. In de naoorlogse jaren is te Enger een proces van herbe zinning op het Widukindsfeest op gang gekomen. Mag je het timpkenfeest eigenlijk wel vieren? En, waarom ook niet? De discussie kwam na de hero pening van het Widukind-mu- seum ter plaatse in een stroomversnelling. Op een steenworp afstand van de Ro maanse stiftkerk, waar achter het altaar de sarcofaag van Widukind te vinden is, ver haalt het museum, onderge bracht in een fraai achttiende- eeuws pand, over de roem ruchte Saksische hertog die het opnam tegen Karei de Grote. „Eigenlijk mag je niet spreken van heropening", zegt mu seumleider Gerhard Kaldewei. „Voor de oude herdenkplaats ter ere van Widukind, in de geest van de nationaal-socialis- ten, is een echt museum in de plaats gekomen". Met overtuiging probeert Kal dewei de Saksische hertog Wi dukind, zoals die door de na zi's op een voetstuk werd ge plaatst, tot zijn historisch juiste proporties terug te brengen. „De Widukindstraditie in En ger gaat terug tot de tiende eeuw. Daarbij vallen de jaren dat de nazi's de hertog pro beerden uit te buiten voor hun ideologie, volstrekt in het niet". Kerstening Hedendaagse historici schetsen Widukind als een hertog die in de achtste eeuw Saksische stammen bijeen bracht om zich tegen de Franken te ver zetten. Met succes leidde hij in 778 een opstand tegen Karei de Grote. Overwinningen en nederlagen wisselden elkander af. Widukind werd gedwongen naar Denemarken te vluchten. Hersteld van de nederlaag, nam hij de reorganisatie van het Saksische verzet op zich. Bij zijn terugkeer uit Dene marken versloeg Widukind als Saksische legeraanvoerder in het Siintelgebergte aan de We- ser een sterke Frankische strijdmacht. Die overwinning leidde zijn ondergang in. De Frankische overmacht bleek tenslotte niet te stuiten. In 785 bood Widukind zijn onderwer ping aan. De Saksische hertog liet zich in het kasteel van At- tigny in Lotharingen dopen. Karei de Grote wierp zich bij die plechtigheid op als peter van de dopeling. Na zijn kerstening verdwijnt Widukind uit het beeld, om anderhalve eeuw later in le gendes weer op te duiken als de edele Saksische hertog die van tegenstander in een vurig pleitbezorger van het Chris tendom verkeerde. Hij bracht het Christendom naar Saksen- land, zo vertellen de oude do cumenten. De historicus Gert Althoff vermoedt dat Widu kind sedert zijn doop op het eiland Reichenau gevangen is gehouden in een klooster. Hij zou hebben moeten boeten voor zijn vroegere wandaden. Die hypothese lijkt Kaldewei heel wat aannemelijker dan het beeld dat uit de legendes naar voren komt: een Widu kind die vrij en blij in Saksen kon leven om het Christen dom te prediken. Immers, uit de geschiedschrij ving blijkt nergens dat de Franken hun overwonnen te genstanders met fluwelen handschoenen aanpakten. Drie behandelingen waren in tel: de overwonnene wachtte de dood, werd blind gemaakt of kreeg als vonnis levenslange opsluiting in een klooster. Held van nazi's De nationaal-socialisten, op zoek naar een opper-edel-Ger- maan, vonden de eerste helft van deze eeuw Widukind een dankbaar aanknopingspunt voor hun propaganda. Widu kind hoorde volgens de nazi's tot de grote voormannen van het Duitse volk: naast Her mann, overwinnaar van Ro meinse legioenen, en Adolf Hitler, grondlegger van het Grote Derde Duitse Rijk. „De strijd tussen Nedersaksen en Karei de Grote was een beslis- Het Widukindmuseum. sende periode voor de Duitse geschiedenis", zo bulderde Al fred Rosenberg, architect van de nazi-ideologie, in 1934. „Wi dukind blijft voor eeuwig in de Duitse geschiedenis het symbool voor het heldhaftige verzet tegen onderdrukking. Een voorbeeld van mannen- trouw en band met het volk. Hij was degene die het Duitse volk bijeen bracht. Vandaag de dag rijdt, zoals duizend jaar geleden, opnieuw hertog Wi dukind door de wouden en da len van Duitsland". In zijn bombastische lofzangen be zwoer Rosenberg de Franki sche leider Karei de Grote, de minderwaardige Saksenslach ter bij uitstek, te laten vallen. In 1935 opperde hij officieel de bijnaam „de Grote" te verbie den. Rosenberg moest die harde woorden aan het adres van keizer Karei evenwel inslik ken. Adolf Hitler, de keizer van de nieuwe orde, wilde na een korte aarzeling niet meer horen van kritiek op Karei de Grote. In het najaar van 1935 liet Hitier zich in Neurenberg een natuurgetrouwe kopie overhandigen van het zwaard waar eens Karei de Grote goe de sier mee maakte. De Füh- rer wilde, in zijn drang een groot rijk te stichten, in de voetsporen treden van zijn roemruchte Frankische voor langstelling en bewondering voor Widukind grote hoogten. Poëzie en proza stortten zich gretig op de herontdekte Sak sische hertog. Alleen al in 1935 ontstonden dertig toneelstuk ken gewijd aan Widukind. De opgeklopte aandacht voor Widukind concentreerde zich in Enger, de plaats waar vol gens de overlevering de Saksi sche hertog begraven is. In de visie van de nationaal-socialis ten moest Enger uitgroeien tot een bedevaartsoord voor alle edel-Germanen. Binnen die gedachte paste de komst van een gedenkplaats, een stukje heilige grond ter ere van de Saksische hertog. Na een voor bereiding van twee jaar open de op 8 juni 1939 de Gedacht nisstatte met veel vlagvertoon de deuren. Op de balk boven de ingang was een jaar daar voor naar Saksisch gebruik een spreuk geschilderd. De in houd daarvan was dit keer niet zoals het gebruik wil op christelijke waarden geba seerd. Op een zwarte achter grond vertelden witte letters: „Dit in 1716 gebouwde huis is in 1938, in welk jaar Adolf Hitler tegen de wil van een vijandige wereld het groot- Duitse rijk schiep, tot Widu- kind-Gedëchtnisstatte inge richt". De Schutz Staffel, in zwart uniform en met doodshoofd op de pet, wierp zich op als ere wacht van de gedenkplaats te Enger. In persoon werd Hein- rich Himmler, 'de leider van de met bloed besmeurde SS, beschermheer. De SS-baas ontwierp het plan de klooster kerk om te dopen tot Ger maans heiligdom. Zijn voorne men om het godshuis te ontei genen strandde evenwel op het verzet van het kerkbe stuur en individuele kerkgan gers. In die tijd waren de plaatsen in de kerk, althans een belangrijk deel van de be schikbare stoelen, nog ver kocht aan de burgers. Geschiedschrijving Het museum van Gerhard Kaldewei, zoals dat vorig jaar in de oude Gedachtnisstatte gestalte kreeg, probeert af te rekenen met het beeld dat de nationaal-socialisten wilden hebben van Widukind. De na zi's worden aan de kaak ge steld, evenals hun edelger- maanse theorieën over bloed en bodem. „Af en toe zie je nog zo'n man van de oude stempel. Ze zijn zwijgzaam ge worden. Gelukkig", aldus Kal dewei. Het hernieuwde museum richt zich niet in de eerste plaats op de persoon Widukind. De tijd waarin de Saksische hertog leefde heeft accent, evenals de historie die Widukind pas na zijn dood schreef. Startpunt ligt in de zevende eeuw, een periode waarin Saksische stammen als Avionen, Longo- barden en Svardonen hun ge zicht lieten zien. Met als baga ge een handzaam pakket ken nis omtrent het leven in Sak- senland wordt inzicht gegeven in oorzaken, verloop en gevol- fen van de conflicten tussen 'ranken en Saksen. De Widu- kindtraditie in Enger en de bemoeienis van de nazi's met de Saksische hertog zijn ver vat in hoofdafdelingen. De Gedachtnisstatte in Enger behoort tot het verleden. Wat Gerhard Kaldewei betreft: voorgoed. Korzelig signaleert hij dat sommigen de omme keer van gedenkplaats tot mu seum simpelweg ontgaat. Ui terlijk is het gebouw, een in vakwerk uitgevoerd oostwest- faals akkerbouwershuis stam mend uit 1716, vrijwel onge wijzigd. Al sedert eeuwen ove rigens. Over de naam Adolf Hitler kwam een lik verf, ha kenkruisen zijn veranderd in bloemen. Kaldewei: „Binnen de muren, daar heeft zich de ommekeer voltrokken". GENEVE Reeds de voorbereiding op een atoomoorlog eist slachtof fers: een voorbeeld daar van zijn de Amerikaanse atoomproeven in de Stille Oceaan. De commissie voor internationale aange legenheden van de We reldraad van Kerken be zocht vorig jaar de Mars hall-eilanden voor een onderzoek naar de uitwer king van de proeven op de bevolking. De commis sie kwam tot de slotsom dat het lot van de eilan den „een indringende waarschuwing is aan de wereld, die aan de rand staat van een nucleaire ca tastrofe van onvoorstelba re omvang". De Marshall-eilanden is een groep van 34 koraalatollen in de Stille Oceaan. Na WO II werden zij een trustgebied van de Verenigde Staten. In 1946 brachten de Amerikanen daar op Bikini de eerste atoombom tot ontploffing. Totaal werden op de eilandengroep 66 atoom- en waterstofbommen getest. Daarbij verdwenen zes eilan den volledig in zee. Bij een proef in 1954 werd de radioac tieve neerslag door een ongun stige wind ver buiten het test gebied verspreid. Tegenover de delegatie van de Wereldraad van Kerken ver klaarden vertegenwoordigers van de Oceanische regering ervan overtuigd te zijn dat het aantal gevallen van kanker aan de schildklier op de Mars hall-eilanden veruit het hoogst is in het hele gebied van de Stille Oceaan. Dat geldt ook voor enige andere vormen van kanker. Volgens het onderzoeksrap port van de commissie is niet alleen het leven van de geëva cueerde eilandbewoners en de slachtoffers van de radioactie ve neerslag grondig veran derd, maar het leven van de gehele bevolking van de Mars hall-eilanden. Er heeft zich een nieuwe cultuur, een nieuw spraakgebruik, een nieuwe mythologie ontwikkeld rond de „bom Als zich ergens iets ongewoons voordoet, wordt dat op de bom teruggevoerd. De angst zit zeer diep bij de mensen, vooral op het eiland Rongelap dat in 1954 werd be smet door de radioactieve neerslag. Sindsdien komeii daar de zogenoemde „kwallen-j baby's" ter wereld die geen menselijke vorm hebben en niet levensvatbaar zijn. Boven] dien is de bevolking van Ron gelap, dat door de Amerikaan se regering voor een deel tol verboden gebied is verklaard bang dat de op het eiland ver bouwde landbouwprodukten besmet zijn. De commissie van de Wereld raad acht het noodzakelijk dal de bevolking beter wordt voorgelicht over de gevolgen, van de straling. Ook pleit zij voor een betere medische ver zorging en schadeloosstelling van de slachtoffers van de atoomproeven. Daar er een groot wantrouwen bestaèt te gen Amerikaanse weten schapsmensen zou bekeken moeten worden of de voorlich tingstaak niet beter door ande ren kan worden verzorgd, zo menen de kerkelijke vertegen woordigers. De kerken beho ren zich volgens hen sterken in te zetten voor het „reini gen" van de besmette gebie den, ook wanneer „de beslis sing daartoe in laatste instantie volledig van de goede wil vai de VS afhangt". In Eniwetok is al zo'n schoon maakoperatie uitgevoerd, di 218 miljoen dollar kostte. Veel van de vroegere bewoners var. het eiland durven echter nie: meer naar hun haardsteden te rug te keren. Zij eisen hogr vergoedingen van de Ameri kaanse regering voor de, gele; den schade. Wat het besmetti Bikini-atol betreft, heeft Was hington zich tot dusvern steeds op het standpunt gestel< dat een schoonmaak te duu. zou worden. De vroegere be woners leven nu op Kili tei zuidoosten van Bikini. Zi~' kunnen de bewering dat di VS niet in staat zijn hut eiland weer bewoonbaar ti maken, eenvoudigweg niet ge loven. Sommigen wijzen daar bij op het feit dat de VS eet veelvoud van het bedrag dy nodig is voor de ontsmetting uitgeeft aan de ontwikkelinj en produktie van nieuwe Wa pensystemen. Gewonden bij rellen Talbot PARIJS Enkele tientallen mensen zijn gisteren gewond geraakt bij rellen tussen sta kende en niet-stakende werk nemers van de autofabriek Talbot in Poissy, bij Parijs. En kelen zijn in het ziekenhuis opgenomen. De rellen braken uit, toen sta kers de leiding van Talbot voor de tweede achtereenvol gende dag wilden weerhouden de produktie weer op gang te brengen. Ongeveer vijftien honderd stakers bekogelden de ongeveer veertienduizend werknemers toen deze het werk trachtten te hervatten. De Franse regering heeft twee weken geleden toestemming gegeven voor het ontslag van 1905 arbeiders bij Talbot. De communistische vakbond CGT is akkoord gegaan met hervat ting van het werk. De socialis tische vakbond CFDT ver klaarde echter de stakingen voort te zetten tot de 1905 ar beiders hun plaats hebben te ruggekregen. GRATIS ELKE WOENSDAG DE BIJLAGE BIJ UW KRANT MET INFORMATIE OVER FILMS,MUZIEK THEATER, RECREATIE,EXPOSITIES EN EEN COMPLETE AGENDA RUITENHEER ff LJI M Ijl /r**l "'ÈÊf No tje fokjebisnis WASHINGTON Mijn tante Trees is twee weken bij ons op bezoek ge weest. Sedert afgelopen zomer hadden we naar het evenement toegeleefd. Tante Trees is 73 jaar en was van haar leven één keer in het buitenland ge weest. Dat was in de vroege jaren vijf tig jaren, toen haar al te jong overle den echtgenoot oom Kees haar een dag in zijn nieuwverworven vierde- hands Vauxhall over de Belgische grens door Turnhout en omgeving had gereden. Een paar dagen vóór Kerstmiswas het zover. Neef Harry had voor haar visum gezorgd en het vliegtuigticket gekocht. Met bonkende harten ston den we in de hal van Kennedy Air- port in New York op haar te wachten. Stel ie voor, tante Trees in Amerika. We konden nóg niet geloven dat ze zo meteen uit die klapdeur van Immi gration' zou stappen. Dat we straks met onze eigen vertrouwde tante uit de St. Jozef straat, wier voornaamste zorg altijd was geweest of haar be faamde zelfgebakken kaaskoekjes bros genoeg waren, over Broadway zouden flaneren. Hoe trots zouden we haar alles laten zien: de Empire State Building, Central Park, Chinatown en later in Washington het Witte Huis en het Capitool. Als het allemaal maar niet te veel voor haar zou worden, al die grootse indrukken. „Het lijkt net Nederland", zei ze, toen we in onze zacht wiegende Chevrolet door Brooklyn naar Manhattan gle den, „alleen die flats hier zijn nog le lijker dan bij ons." We verzekerden haar dat het uitzicht spoedig niets Hollands zou hebben en wezen haar al vast op de reusachtige Cadillacs en Oldsmobiles die ons aan alle kanten escorteerden. „Weet je dat Fred van Loes tegenwoordig OOk in zo'n grote auto rijdt", zei tante Trees. „Kijk tante, daar ligt Manhattan. Dat zijn nou de wolkenkrabbers. Daar links, die twee torens naast elkaar, dat is op een na het hoogste gebouw van de wereld", riepen wij vol van de op winding die altijd weer door ons heen golft als we dit stedelijk spektakel in de Hudson zien liggen. „Dat zou je niet zeggen, dat dat zo hoog is", zei tante Trees. Nadat we in het hotel onze kamers hadden ingenomen, stelden we onze lang verbeide gast voor om nog een kleine wandeling door avondlijk New York te maken. „Als u daar tenminste nog de fut voor hebt, na die enorme reis. U zult zich wel een beetje raar voelen. Dat is het tijdsverschil. De dag is voor u zes uur langer dan normaal. Tante voelde niets raars, en al hele maal geen tijdsverschil. Op Times Square, het jachtig klop pend hart van Manhattan, baanden zich zoals gebruikelijk de limousines met de musical-sterren en de eregas ten van de vermaarde theaters een weg door de drommen zwarte, blanke en Aziatische mensen, straatmuzikan ten, hot dog-verkopers, dronkaards en geflipte vogels. Hoog tegen de gevels bliksemden de fabelachtige lichtrecla mes. „Ze adverteren hier ook met Coca Cola, net als bij ons", riep tante Trees in het gedruis. Aan de overkant van het plein stond een lange rij vrachtwagens met 'New York Times' op de flanken. „Die gaan de beroemde zondagskrant bezorgen", legden we tante uit. „Elk exemplaar is zeker driehonderd pagina's dik en weegt wel twee kilo.Op dat moment schopte ze met haar schoen tegen een opgewipte trottoirtegel. Wat zijn de stoepen in Amerika ongelijk", zei ze. Wat haar de volgende dag tijdens onze ontdekkingstocht door 's werelds meest sensationele stad vooral trof waren „al die buitenlanders, het lijkt Rotterdam wel" in Chinatown. In het rijtuig door Central Park vond ze het jammer de koetsier niet te kunnen verstaan. „Ik ken maar één woordje Engels, notjefokjebisnis. Ik weet niet wat het betekent. Ik heb het van oom Herman geleerd, die zat op de wilde vaart. We begrepen dat tante Truus „that's not of your fuckin' business", oftewel „dat gaat je geen moer aan.We scho ten in de lach en zeiden dat we het woord niet kenden, maar dat het echt Engels klonk. Ook op weg naar Washington ver mochten het bosrijke landschap, de weergaloze zonsondergang die de on voorstelbare uitgestrektheid van het Amerikaanse continent deed vermoe den en onze verhalen over de Indian nen die hier nog maar een paar men* senlevens geleden werden verjaagd door de eerste Europese kolonisten,t tante Truus geenszins in staat van op-» winding van te brengen. „Het lijkt) hier een beetje op België", putte ze uit haar vorige internationale ervaring.t In Washington hebben we haar vorige\ week alleen nog naar het Witte Huisi gesleurd, in de zekerheid dat het graf van Kennedy het niet zou halen bij de, zerk van oom Kees en dat haar van het Capitool voornamelijk de steiger zouden opvallen die momenteel tegen de linkervleugel staan. De rest van haar vakantie werd een' groot succes. We haalden de ingre-, dién ten in huis voor kaaskoekjes en" sindsdien beperkte haar reis door' Amerika zich tot het traject tussen' oven en zitkamer. De bakseltjes wa ren van ouderwetse klasse. We nodig den onze buren uit om te komen proe ven' en ze waren wildenthousiast. „Terrific", riepen ze. „Notjefokjebisnis", antwoordde tanfb Trees, glimmend van trots. MARC DE KONINCK

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1984 | | pagina 10