TAFEL
BflTITTB
Rebelse storm heeft (eindelijk)
de kerk in Amerika bereikt
CeidaeSoti/iaT
Westduitse bisdommen overwegen
weer gemeenschappelijke synode
Raad van Kerken
wil intensieve hulp
voor Nicaragua
kerk
wereld
FEMINISME VAN GROTE INVLOED
iC
ACHTERGROND
CeidaeSotvuvnt
DINSDAG 13 DECEMBER 1983PaF)EN
Het centrale comité van
Duitse katholieken (ZDK)
beslist in het voorjaar of de
Westduitse bisdommen weer
een gemeenschappelijke sy
node zullen houden. Zo'n bij
eenkomst, min of meer te
vergelijken met een Lande
lijk Pastoraal Overleg (LPO)
in Nederland, heeft tot taak
binnen de kerkprovincie de
meningsvorming over actue
le maatschappelijke en pasto
rale problemen te bevorde
ren. De laatste synode in de
Bondsrepubliek Duitsland
werd in de jaren 1972-1975
gehouden.
„Over brandende, controver
siële vragen moet open en in
het openbaar gediscussieerd
kunnen worden," schreven
tweeëntwintig leden van het
ZDK, waarin de rooms-ka-
tholieke organisaties verte
genwoordigd zijn. Een syno
de zou naar hun mening
vooral het gesprek tussen de
verschillende groeperingen
weer op gang kunnen bren
gen. Het ZDK besloot de bis
schoppen, zowel als de bis
dommen komende winter
over dit voorstel te raadple
gen.
Een gemeenschappelijke sy
node van de Westduitse bis
dommen heeft een advise
rende functie. De bisschop
pen, en in laatste instantie de
paus, hebben het laatste
woord. In tegenstelling tot
het LPO in Nederland, waar
de bisschoppen als toehoor
ders aanwezig zijn, zijn de
Westduitse bisschoppen ge
sprekspartners en stemmen
ze ook over alles mee. Hier
door is in de jaren zeventig
in r.-k. West-Duitsland „een
klimaat van dialoojg" gescha
pen, zoals het officiële ver
slag vermeldt. Volgens de
tweeëntwintig ZDK-leden is
een debat over de talrijke
nieuwe problemen „voor de
kerk van levensbelang".
Het is van groot belang,
dat de ontwikkelingssa
menwerking tussen Ne
derland en Nicaragua
wordt voortgezet en ge
ïntensiveerd. Met be
scheiden middelen kan
Nederland een belangrij
ke bijdrage leveren aan
de ontspanning in Mid-
den-Amerika. Intensieve
contacten zouden kun
nen verhinderen dat Ni
caragua geisoleerd raakt
van het westen.
Dit schrijft het moderamen
van de Raad van Kerken in
Nederland in een brief aan
de ministers Van den Broek
van buite.nlandse zaken en
Schoo van ontwikkelingssa
menwerking. Het modera
men vraagt de bewindslieden
tevens te streven naar stap^
pen in Europees verband die
tot een oplossing van het
conflict rond Nicaragua kun
nen leiden.
De doopsgezinde theoloog
prof. dV Ronald Sider uit
Philadelphia (VS) heeft na
terugkeer van jeen bezoek
aan Nicaragua gezegd, dat er
geen godsdienstvervolging is.
Volgens hem heeft de in 1980
begonnen alfabetiseringscam
pagne in Nicaragua geleid tot
„een ongelooflijke stijging"
van het aantal verdeelde bij
bels. Naar zijn zeggen is het
percentage analfabeten sinds
de Sandinisten in 1979 de
macht overnamen, gedaald
van zestig tot twaalf. Hij
toonde Sider zich voorstan
der van het geweldloze op
treden van „Getuigen voor
de vrede" uit de VS in het
grensgebied tussen Guatema
la en Honduras.
Twee studenten in de theolo
gie hebben in Managua intus
sen hun bezorgdheid uitge
sproken over de registratie
van alle kerken en religieuze
groepen, voorgeschreven
door de Sandinistische rege
ring. Huns inziens wordt
hierbij een communistisch
model gehanteerd en moeten
de kerken verschijnen voor
een „oecumenische raad", die
uitsluitend is samengesteld
uit theologen die de „theolo
gie van de bevrijding" aan
hangen.
Volgens de studenten hebben
kerken en groeperingen, die
deze theologie niet onder
schrijven, geens kans op er
kenning door de staat. Daar
om denken zij, dat kerken en
groeperingen van sterk be
houdend karakter binnen
kort alleen nog maar onder
gronds kunnen werken
Korte metten
•Pakistan heeft een visum
verleend aan de gerefor
meerde islamdeskundige drs.
Cees Bouma, aan wie een vi
sum voor India was gewei
gerd. In dienst van de gere
formeerde zending wordt hij
nu verbonden aan het chris
telijk studiecentrum in Ra
walpindi, waar hij drs. Harry
Mintjes als staflid opvolgt. Hij
zal de christelijk kerken in
Pakistan helpen bij het vin
den en bewaren van hun ei
gen identiteit. Het studiecen
trum werkt daaraan door
dienstbetoon en dialoog in de
'islamitische samenleving.
Bouma (35) zou oorspronke
lijk verbonden worden aan
een instituut in Hyderabad,
India. Bouma en zijn gezin
worden uitgezonden in een
kerkdienst te Huizen (NH) op
zondag 12 februari.
Tijdens het internationale
zeilevenement „Kieler Wo-
che" zal van 17 tot 19 juni
1984 een kerkelijk vredes
congres worden gehouden.
Organisators zijn de Evange
lische Kerk van Duitsland
(EKD) en de Evangelisc-
h-Lutherse Kerk voor het
gebied van de noordelijke
Elbe. Er worden rond 180
deskundigen op het gebied
van het vredesonderzoek, po
litici, vertegenwoordigers
van kerken en gespeciali
seerde journalisten verwacht.
Het congresthema is „Gods
vrede voor de volkeren". De
organisators hopen op een
wetenschappelijk verant
woorde uitwerking van dit
thema, zodat de resultaten
van het congres bruikbaar
zullen zijn voor de politiek.
„Het door president Reagan
begin februari van dit jaar
uitgeroepen „Jaar van de Bij
bel" is een succes geworden:
de economie ontwikkelt zich
voorspoedig". Deze opvatting
verkondigde de leider van
het project, de gepensioneer
de kolonel van de lucht
macht A. Jones te Irving in
Texas. Met verwijzing naar
het Oude Testament, waar
bijvoorbeeld in „Kronieken"
verband wordt gelegd tussen
het eren van God en het ver
krijgen van overvloed, meent
Jones ook voor de Verenigde
Staten zo'n samenhang te
kunnen aantonen. Wel stelt
het comité voor het „Jaar
van de Bijbel" vast, dat het
door hem verspreide materi
aal vooral is gebruikt door
behoudende Evangelikalen
voor evangelisatiedoeleinden.
Bij andere protestantse ker
ken, de r.-k. kerk en in jood
se kringen heeft het comité
weinig geestdrift ontmoet.
Het Amerikaanse bijbelge
nootschap te New York heeft
verklaard, dat tot augustus
1983 de afzet van bijbels en
bijbelgedeelten met zes pro
cent is gestegen, vergeleken
met dezelfde periode vorig
Bisschop van
Rome naar
bisschop van
Myra
Paus Johannes Paulus II zal
op zondag 26 februari naar
de hoofdstad van Apulië,
Bari, gaan om eer te bewijzen
aan de bisschop van Myra in
Klein Azië, Sint Nicolaas. De
overblijfselen van deze heili
ge uit de vierde eeuw wor
den te Bari in de kathedraal
bewaard. Het feest van Sint-
Nicolaas wordt niet alleen in
onze streken gevierd. Hij is
niet alleen de beschermheili
ge van Bari, dat als „Poort
naar de Oriënt" bekend staat,
maar ook van hele naties, zo
als Rusland en Griekenland.
Bijzondere verering onder
vindt St.-Nicolaas ook in Po
len en het Baltische gebied.
Om een vorig bezoek van
een paus aan Bari te vinden
moet men helemaal terug
naar de vroege middeleeu
wen, toen paus Innocentius
II (1130 - 1143) de stad be
zocht. Als kardinaal heeft
Karol Wojtyla Bari al eens
bezocht. Op 5 oktober 1980
was hij als paus in Apulië om
de martelaren van Otranto te
herdenken.
LUTHERSE WERELDFEDERATIE:
Bezoek paus past in ontwikkeling
Het bezoek van „de bisschop van Rome" aan de Romeinse lu
therse gemeente zondagavond moet worden gezien tegen de
achtergrond van een belangrijke ontwikkeling in de betrek
kingen tussen de lutherse en de rooms-katholieke kerk. Dat
schrijven dr. Eugen Brand en dr. Giinther Gassmann van de
Lutherse Wereldfederatie uit Genève in een verklaring.
Zij herinneren aan de dialogen en ontmoetingen tussen verte
genwoordigers van beide kerken in de afgelopen twintig jaar.
In rooms-katholieke kring begint een nieuwe en genuanceer
der beoordeling van de reformatie en van persoon en streven
van Maarten Luther vaste voet te krijgen, menen de theolo
gen. In 1970 heeft kardinaal Johannes Willebrands dat al be
vestigd in de algemene vergadering van de Lutherse Wereld
federatie te Evian.
Ook in eertijds bestaande geschilpunten, zoals de avondmaal-
sopvatting, de rechtvaardiging door het geloof alleen en de
opvatting over het kerkelijk ambt, is in de theologische ge
sprekken een opmerkelijke overeenstemming of vergelijk be
reikt, zeggen de vertegenwoordigers van de LWF. Natuurlijk
manifesteert die toenadering zich nog niet in alle landen op
gelijke wijze. Ook moeten veel andere vragen nog worden be
handeld, gewogen en beantwoord.
Iets zachter
DE BILT Er is morgen bij
ons veel bewolking maar het
blijft droog. In de komende
nacht kan het kwik nog tot om
het vriespunt dalen. Zo koud
als het in de afgelopen nacht
geweest is, in het oosten is
toen plaatselijk 8 tot 10 graden
vorst gemeten, wordt het niet
meer. Morgen overdag zal de
temperatuur in de middag tot
ongeveer 6 graden oplopen. De
wind waait uit zuidelijke rich
ting. In het binnenland wordt
een matige, aan de kust een
krachtige wind verwacht. Het
zachtere weer hangt samen
met een diepe depressie, die
van het zeegebied ten zuid
westen van IJsland oostwaarts
trekt. De depressie zal boven
de Britse Eilanden en onze
omgeving een sterke zuidwes
telijke stroming veroorzaken.
Hiermee wordt geleidelijk iets
zachtere lucht aangevoerd.
Weerrapporten van v
imorgen 07 uu
Max Min I
lamp tamp i
-6 -7 0 rr
Stockholm geh b
Casablanca h.b
GEREFORMEERDE GE
MEENTEN
Beroepen te Utrecht: D.Hak-
kenberg te Lisse.
Geen krant ontvangen Bel tussen
18.00 en 19.00 uur, zaterdags tussen
14 00 en 15.00 uur. tele»oonnr.071-
122248 en uw krant wordt nog dezelf
de avond nabezorgd.
Gehakt met kaas
zuurkoolsalade en
aardappelen
t week leuren vla
De benodigdheden voor
twee personen zijn: 125 g
gehakt, half sneetje brood,
1 lepel losgeklopt ei, 1 vol
le lepel geraspte kaas,
zout, peper, peterselie, pa
neermeel, 30 g margarine, 1
flinke ui, 1 dl bouillon
blokje), paprikapoeder;
150 g zuurkool, 1 lepel ro
zijnen, circa 100 g winter
wortel, 1 zure appel. 3 le
pels yoghurt, zout, peper,
(suiker, azijn);
0,5 1 kg aardappelen;
2,5 dl melk, 12 g custard,
15 g suiker 2,5 dl melk,
10 g cacao, 22 g suiker, 12 g
maizena.
Week het brood met weinig
warm water, druk het teveel
aan water eruit en maak het
fijn. Meng het brood met ge
hakt. ei. kaas. zout. peper en
fijngeknipte peterselie Doe
er als het wat te vochtig uit
valt wat paneermeel bij.
Vorm er per persoon een ge
haktbal van en rol die door
paneermeel. Laat de ballen
tenminste een uur koel lig
gen en bak ze dan in warme
margarine bruin en gaar in
twintig minuten Bak de
laatste vijf minuten dunne
ui-snippers mee. Leg de ge
haktballen op een warme
schotel en schep er een deel
van de ui op. Doe de bloem
bij het bakvet en voeg bouil
lon en paprikapoeder toe.
Laat de jus nog even koken.
Kook de rozijnen zacht in
weinig water, laat ze uitlek
ken en koud worden. Meng
de grof geraspte appel met de
yoghurt, schep er de kleinere
gesneden zuurkool door en
de grof geraspte wortel met
de rozijnen. Breng de salade
op smaak met zout en peper
en eventueel wat azijn en
suiker.
Kook een custard- en een
chocoladevla van gelijke dik
te en laat ze koud worden.
Schenk de twee vlaas tege
lijk in de schaal(tjes), er ont
staat dan een rechte afschei
ding tussen de twee kleuren.
JEANNE
(Van onze correspondent
Mare de Koninck)
WASHINGTON De
katholieke kerk in de
Verenigde Staten is Ro
me's rijkste provincie en
met 52 miljoen zielen, op
drie na (Brazilië, Mexico
en Italië) de grootste.
Sinds enige tijd is deze
machtige Amerikaanse
dependance echter te
vens een van de grootste
zorgenkinderen van het
Vaticaan. De kerk in de
VS zit plotseling diep in
een gezagscrisis die veel
Amerikanen verrast,
maar die alle elementen
bevat waarmee geloofs
genoten uit pakweg Ne
derland al sinds de jaren
zestig vertrouwd zijn.
De Amerikanen zijn een over
het algemeen zeer godsdien
stig, om niet te zeggen con
servatief godvrezend volk.
Dat kenmerk weerspiegelde
zich tot voor kort ook in de
kalme gehoorzaamheid die
de tweeëntwintig procent ka
tholieken in de VS jegens
Rome aan de dag legde. Er
zijn nog altijd 58.000 Ameri
kaanse priesters actief en
datzelfde geldt voor 61.000
vrouwen in kloosterorden en
congregaties.
Maar de aantallen maken
opeens een steile val en er is
revolutionair elan gevaren in
tal van groepen gelovigen en
in veel ambtsbekleders die
(nog) binnen de kerkelijke
hiërarchie willen blijven
functioneren.
Volgens de laatste doorbere
keningen zal in het jaar 2000
het aantal priesters zijn ge
daald tot minder dan de helft
van de huidige sterkte (dus
tot zo'n 28.000) en zullen de
meesten dan ouder zijn dan
zestig. Het aantal jaarlijkse
roepingen bedroeg rond 1975
nog 30.000 en ligt in het hui
dige jaar 1983 op 12.050. Bo
vendien viel acht jaar gele
den nog maar een klein per
centage studenten wegl en
zal de jongste „lichting" naar
verwachting gedurende de
seminarie-jaren halveren.
Wraak
Het is niet de jeugd zelf die
voor de afnemende aanvoer
van nieuwe priesters en
kloosterlingen verantwoorde
lijk is. Het zijn de ouders en
meer bepaald de moeders die
hun kinderen niet langer
aanmoedigen, c.q. voortaan
afraden, c.q. verbieden om
aan een eventuele roeping
gehoor te geven. Lag in Ne
derland meer een algehele
gezags- en generatiecrisis se
dert de jaren zestig aan de
basis van een grootscheepse
ontvolking van de katholieke
kerk. in het Amerika van
1983 lijkt meer speciaal het
feminisme van grote invloed
te zijn.
„Katholieke vrouwen, vooral
jongere vrouwen met op
groeiende kinderen, zijn over
het algemeen kwaad op de
kerk en op de paus. Zij zien
de kerk vooral als het insti
tuut, dat vrouwen alleen
maar in ondergeschikte func
ties toelaat en dat dus moed
willig discrimineert. Zij wen
sen niet dat hun dochters of
zonen daaraan medeplichtig
worden. De bewustwording
van de Amerikaanse vrouw
is in de laatste jaren enorm
toegenomen. We zien thans
hoe het katholieke moeder
schap wraak neemt op de
kerk", aldus Dolores Curran,
columniste in een groot aan
tal bisdombladen in de Vere
nigde Staten. „En los dat van
alles", zo voegt ze toe, „wil
len ouders hun kinderen niet
meer uitleveren aan een re
gime waarin celibaat, onder
worpenheid en afwijkende
kleding hen ongelukkig zou
maken en een levenslange
wond zal nalaten als ze eruit
stappen."
Het kan een noord-Euro
peaan vreemd voorkomen,
dat dit soort gedachten in
Amerika waar volgens het
gezegde alles vijftien jaar
vroeger gebeurt dan in Euro
pa nog maar sinds kort te
horen is. En wie bij voor
beeld als Nederlander ver
neemt met welke rebelse ex
perimenten Amerikaanse ka
tholieken tegenwoordig paus
Johannes Paulus II uitdagen,
kan wel eens tot een nostal
gische glimlach van herken
ning neigen.
Kranten en tv-programma's
rapporteren regelmatig hoe
priesters de mis opdragen in
t-shirts en door vrouwen de
communie laten uitdelen in
de vorm van stukken stok
brood. Kloosterzusters van de
NCAN, de nationale coalitie
van Amerikaanse vrouwelij
ke religieuzen, beleggen ei
gen diensten, waarop ze fe
ministische stickers dragen
en besluiten wie er in het af
kickcentrum en wie in de
plaatselijke abortuskliniek
zal gaan assisteren. Er is een
groeiende stroom van al dan
niet samenwonende priesters,
paters en zusters naar Midde-
n-Amerika, waar men samen
met de gewapende guerrilla
in El Salvador of met de San
dinisten in Nicaragua het
gaat opnemen tegen de Rea-
gan-politiek.
Gehoorzamen
Natuurlijk is de conservatie
ve. reactie binnen de VS om
gekeerd evenredig. Het blad
„The Wanderer", dat in het
Vaticaan veel en graag gele
zen wordt, trekt fanatiek van
leer tegen de verlichte jezuï
eten van de Berkeley' Uni
versiteit in Californië, tegen
de politiek actieve geestelij
ken, tegen vrijzinnig onder
wijs op roomse scholen en te
gen liturgische creativiteit.
De 292 Amerikaanse bis
schoppen, onderling sterk
verdeeld, maar in meerder
heid vrij vooruitstrevend,
hebben het er moeilijk mee.
Ze tonen onder meer veel
sympathie voor de eis
„vrouw in het ambt", maar
kunnen niet onder de door
paus Johannes Paulus II her
nieuwde richtlijnen ter zake
uit. „De rol van de vrouw is
een van de ernstigste proble
men van de kerk. We kun
nen er niet aan voorbij blij
ven gaan. De paus zelf ver
werpt discriminatie van
vrouwen. Het is moeilijk te
rijmen", zei Chicago's kardi
naal Joseph Bernardin vorige
week mismoedig. (Onder
Bernardins leiding heeft de
Amerikaanse bisschoppen
conferentie afgelopen voor
jaar in overgrote meerder
heid een krachtige anti-kern-
bewapeningsbrief vastge
steld. die thans op de scholen
wordt onderwezen en waarin
het beleid van de Reaganre-
gering als immoreel wordt
verworpen).
De zopas verkozen voorzitter
van de Amerikaanse bis
schoppenconferentie, mgr.
James Malone uit Young-
stown, Ohio, verbijt zich: „De
paus meent het serieus (the
pope means business) met
zijn brieven, dat paters en
nonnen weer in kloosters
moeten gaan leven, dat ze
herkenbare kleding moeten
dragen en dat echtscheiding,
de pil en sex buiten het hu
welijk verboden zijn. Hij is
niet tevreden met mooie
woorden. We zijn verplicht te
gehoorzamen."
Mooie woorden blijven er
trouwens toch wel komen uit
bisschoppelijke monden.
Aartsbisschop John Roach:
„In alles wat er nu gaande is
in de kerk in Amerika zie ik
een nieuwe vitaliteit, een
nieuw stadium van volwas
senheid, waarin we zeker
niet minder trouw worden
aan de geboden van God en
de kerk." Het is de klassieke
ethische verdediging van wat
Rome toch als onreglemen
tair zal blijven verwerpen.
De strakke hand, die paus
Johannes Paulus naar de VS
wil blijven uitstrekken, blijkt
zoals gemeld, thans onder
meer uit zijn bevel aan alle
bisschoppen om de vijfhon
derd religieuze orden en con
gregaties in het land en de
driehonderd priesteropleidin
gen op hun orthodoxie te on
derzoeken en daarover aan
het Heilige Stoel te rapporte
ren. En spoedig zal het Vati
caans beleid ook gestalte krij
gen in de benoemingen van
nieuwe bisschoppen, die in
liefst vier van Amerika's
grootste steden voor de deur
staan: New York, Boston, Los
Angeles en Philadelphia.
Ballonnen
Een speciaal onderzoek heeft
de paus gelast naar het optre
den van bisschop Raymond
Hunthousen van Seattle in de
noordwestelijke staat Was
hington. Aartsbisschop James
Hickey van de hoofdstad
Washington D.C. aan de
Amerikaanse oostkust, is met
een „spionage-opdracht" he
lemaal naar Seattle gereisd.
Want in dat bisdom gebeuren
rare dingen. Raymond Hunt
housen predikt eenzijdige
ontwapening, is belastingwei
geraar uit protest tegen Rea-
gans Pentagon-begroting en
pleegt in zijn kathedraal spe
ciaal homofielen en prosti-
tuée's te verwelkomen.
Nationale publiciteit kreeg
onlangs een uitvaartdienst in
een van de kerken in Hunt-
housens bisdom, omdat de
ouders van de overleden
37-jarige man protesteerden
tegen de aard van de plech
tigheid. De bedroefde vader
en moeder moesten toezien
en -horen, hoe onder leiding
van kapelaan Dalton, die in
feestkleding was gehuld, het
kerkvolk vreugdekreten uit
stootte. Er trad een danser en
vervolgens een clown op (die
later de vrouw van het
slachtoffer bleek te zijn) en
aan het slot van het feest
werden ballonnen vastge
maakt aan de kist, die daarna
op het Chevrolet-vrachtwa-
gentje van de afgestorvene
werd geladen.
Onderzoeker mgr. Hickey
trof onder priesters van het
aartsbisdom Seattle brede
steun aan voor het beleid van
de bisschop Hunthousen. Van
de 280 hebben er 252 een pe
titie ondertekend uit solidari
teit met mgr. Raymond
Hunthousen. Overigens spre
ken de vrienden van de bis
schop hem niet aan met Ray
mond, maar met zijn bijnaam
„Dutch", hetgeen „Nederlan
der" betekent.
itser ii
•htend
et hooi
rvoerc
Vijf M
:r de
iting i
e wag(
en 52-;
,an ree
er wer
irzijde
1 esehad
Gewenningsbijdrage
De gisteren door het Kabinet gepubliceerde notitie
echte minima doet geen politieke keuzen. Daaruit
dat het om een zwaktebod gaat van minister De Ko
zijn staatssecretaris De Graaf van Sociale Zaken. Heiurchill
moeilijk te raden hoe dat zwaktebod is ontstaap. He eSr^Pe
mers een zeer ondankbare taak om het land te verter
een echte regeling voor de echte minima gewoon o
baar is.
Echte minima, dat zijn al die uit een of meer p11
bestaande huishoudens, waar slechts één minimum!
binnenkomt. Sinds 1981 is er voor die huishoudens
slag, waarmee men probeert het koopkrachtverlies
betrokken jaar te beperken. Maar bij de toekenning
toeslag voor het daarop volgend jaar wordt geen r
gehouden met de toeslag van het jaar daarvoor, en
ontstaat er ook voor de echte minima werkelijk koojp^
verlies.
Het is goed dat het Kabinet in de nu verschenen nol
koopkrachtverlies ronduit toegeeft. Een jaar later lijj
echte minima precies evenveel koopkrachtverlies als
wone minima. Met de toeslag wordt het koopkrachj
slechts een jaar uitgesteld. In het verleden is nog al
poogd om met dat beleid de mensen een rad voor de
draaien. Herhaaldelijk werd gesteld dat die echte
ook op een garantie van hun koopkracht konden
vanwege die extra toeslag. Maar van die op zijn minstl
dende voorstelling van zaken is men nu gelukkig af/
De toeslag voor de echte minima is eigenlijk niet v<
dan een soort gewenningsbijdrage. Een uitkering omj
te wennen, dat men in het volgend jaar de koopkrai
meer heeft die men eerst had. Een pijnverzachter, m,
pijnstiller. Laat staan een medicijn dat echt helpt.
DiE pijnverzachter kost volgend jaar de schatkist
honderd vijftig miljoen gulden, een zeer aanzienlijk pslid
Indien die pijnstiller structureel zou zijn geweest enjeravc
wél sprake zou zijn van een reële koopkrachthandjgd
dan zou de schatkist volgend jaar al 2,5 miljard kwijt jgen c
n regeling. Waar de notitie ons dat voorrekent WOIFn J*
delijk, waarom het Kabinet tot de conclusie komt datl - •-
betaalbaar is, ook al wil het Kabinet die politiek ondajS DeJ
boodschap niet met zoveel woorden uitspreken. Tui de
regels door is het Kabinet voldoende duidelijk. We IS net
helaas vaststellen dat er voor het Kabinet geen anderiiers
is De situatie van de schatkist laat het eenvoudig nilden
1 hog
iofd,
hteer
'C
oen
Woordenboek
Wat betekent voor u de zin
„Hij is hoegenaamd niet verle
gen"?
a. Hij is in 't geheel niet verle
gen;
b. Hij is een beetje verlegen.
Over deze twee mogelijkheden
gaat mijn artikel.
Zelden heb ik in mijn leraars-
loopbaan jonge mensen van
een examenklas zo veront
waardigd gezien als na het in
ontvangst nemen van een door
een collega Engels gecorri
geerde proefvertaling Engels-
Nederlands. Het was om
streeks 1955 en in die tijd be
stonden er nog geen meerkeu-
zetoetsen; er moesten toen ver
talingen uit de vreemde taal in
het Nederlands worden ge
maakt.
Nu ben ik de Engelse zin die
vertaald moest worden, verge
ten, maar wel weet ik dat in
de bewuste zin de woorden
„not at all" voorkwamen. Nog
al gemakkelijk te vertalen: he
lemaal niet. Inderdaad, zo
luidden de meeste vertalingen.
Maar er waren enkele leerlin
gen die dit „not at all" ver
taald hadden door „hoege
naamd niet". Door dit „hoege
naamd niet" prijkte een rode
kras, want volgens de docent
Engels betekende „hoege
naamd niet" „een beetje", wat
niet strookte met „not at all".
Ik kreeg deze woedende men
sen in de klas en kon niet an
ders dan mijn collega gelijk
geven: ook voor mij was en is
„hoegenaamd niet" „een beet
je". Men verwijst in zulke ge
vallen de leerlingen naar de
grote Van Dale; daarin zouden
ze de ware betekenis nl. die
van ons kunnen, vinden.
De razende leerlingen af naar
de bibliotheek. Met een soort
indianengeschreeuw kwamen
ze terug met de toen nog een
delige Van Dale, waarin de zin
staat: hij is hoegenaamd niet
verlegen, met als enige bete
kenis: hij is in 't geheel niet
verlegen. Wat bij dit groepje
eerst fout was, werd nu direct
op gezag van dit woordenboek
goed gerekend.
Mijn collega en ik hebben de
zaak nog eens bekeken, we
hebben nagegaan wat het nu
29 delen tellende Woorden
boek der Nederlandsche Taal
over deze uitdrukking wist te
vertellen. Tot 1912 in dat
jaar verscheen de letter H
betekende „hoegenaamd niet"
voor alle Nederlanders: in het
geheel niet. Was het taalgevoel
van deze leerlingen dus beter
dan dat van ons?
Om toch mijn eigen mening
nog eens te toetsen, besloot ik
in een paar andere examen
klassen en in de leraarskamer
bij de zin „Hij is hoegenaamd
niet verlegen' uit de twee in
het begin vermelde mogelijk
heden schriftelijk te laten kie
zen.
In alle klassen en bij de colle
ga's was er een flinke meer
derheid van ongeveer 70%
voor de betekenis „een beetje".
Ik heb de uitslag van deze en
quête gepubliceerd in een taal
kundig tijdschrift en zag dat
na enige tijd in de nieuwe
drukken van het Prismawoor
denboek Nederlands (prof.
Weijnen), van de Koenen-En
depols (dr. Drewes) en in de
Van Dale (school) van dr. De
Tollenaere en dr. Persijn met
deze enquête-uitslag ref
is gehouden; men i
beide betekenissen: hP-raa
niet en een beetje. bnte
En in de Van Dale Ijj^ v
Daarin is niets verandet j-j
Kruyskamp, de be«
schreef me in zijn briefPVC31
juli 1960: „Ik weet als t#von
dige natuurlijk wel watMar
tekenis van „het gebri^- dal
maar er zijn tenslotte gi
wanneer het gebruik z%hoi
lijk in misbruik ontaar®
hier het geval is, mag htz0^
gezag krijgen". 't de
Juridische consequ(r vj.
Hij wijst me in zijn brie
door notarissen veel gef.->
formulering: „Onder gèüK r
ding hoegenaamd". D4en-
dan voorgoed op losse i
ven komen te staan, dal PSI
er dan ook onder zoi! schi
verstaan „onder vrijwep aff
beding", wat juridisch tl het
komen scheve gevolgti) («h
gen zou kunnen leiden'brd")
Wat er in de komende raad
van de Van Dale niet De
door dr. Kruyskamp bilden
zal staan? Dr. Van Stjen n
burg, directeur van deader
ting Instituut voor Nedtfmis:
se Lexicologie, vertelde finde
voor hem „hoegenaamdchts
de betekenis „een l
heeft. Dat ook deze bett
nu vermeld zal wordeif7"l
me dus niet onwaarscly 1
Dat notarissen dan een I I
formulering moeten gebi
ligt voor de hand.
Verschuiving \\0ee
Hoe deze zeer curieuz
schuiving in betekenis
staan? Men zou kunnetjSraf
ken aan associatie mt hat
drukkingen als „niet noi -dei
waard" of „het mag d di
naam hebben". Denk o< dra,
constructies als „ik hel jebl
geld, hoegenaamd" en hef
ke heeft geen koorts, id n
naamd". Hoe gemalrf/i
denkt men dan aan eei
dubbeltjes die men
heeft en dat de patiëh
niet geheel koortsvrij
moet ik althans direc
denken. En ik niet allee
oud-journalist, die ik k
een uitstekend taalgebi
schreef me:
„Misschien vindt u het
te weten dat ik a primi
de vraag naar de bet
van de zin „Hij is hoegel
niet verlegen" heb beanf
met „Hij is in 't gehei
verlegen
Wanneer iemand mij
of mijn dochter verlegj
dan antwoord ik (vei
kend): „Niet hoegen
(d.w.z. een beetje),
minder veelbetekend):
genaamd niet" (d.w.z. ho
je erbij...)".
Verdeeldheid
Enkele leerlingen die
punt bijgekregen hadder
den me Tater nog mee da
ze dit thuis vertelden,
ders of een der ouders
had(den): „Je hebt gebo
leraren moesten beter
hoegenaamd niet beteke
leen een beetje en je kul
not at all niet vertalen
hoegenaamd niet".
Ik wens u graag enige
draagzaamheid toe, als
bij een eventuele discussi r
met elkaar eens bent. D«'
mij genoemde, bijgew
woordenboeken geven i'
het goede voorbeeld.
Kort geleden was ik in
legenheid de kopij in te
van het nog te verscl
Groot Woordenboek
dendaags Nederlands,
hierin worden bij
naamd niet" beide betel ml
sen gegeven, q KOSTElktt
(fid
e
:l idi
aI ite
'i d
