Wiomer Jesse sprak
Èestig jaar geleden
\lseerste via de korte
olf met Amerika
LEIDEN WIL OP
PLESMANLAAN
AANSLUITING
MET SNELWEG
Herbouw monumenten aan Oude Singel onbetaalbaar
IZ7JDSE ZENDAMA TEUR ZORGDE IN 1923
aarom )OR KENTERING IN RADIOTELEGRAFIE
iini-symposium
i£Ver Zuid-Afrika
1DEN
CeidócSoivitmt
VRIJDAG 9 DECEMBER 1983 PAGINA 3
deaanval in café
EN Een 24-jarige Leidenaar
- gistermiddag op het politiebu-
ot kalmte gebracht worden nadat
een café aan de Lokhorststraat
Brijog onbekende reden een woe-
val had gehad.
an zat met enkele vrienden en
risteren?sen 'n bet ca*® toen plotseling
h hkvercb vr'en<^en trachten hem
e"?%ieren hetgeen maar nauwelijks
vindei Toen de politie vijf man sterk
coortvlfriveerde, ontstond een klein
leidingDartijtje met het publiek dat de
ïar oolt!ingen van 8e politie niet be-
va<1 Een hoofdagent ontving hierbij
j rake klappen. De hysterische
lal op. vercj meegnomen naar het bureau
gen arts hem een kalmerend mid-
die refdiende'
ij ook l
Man 'vond' gloednieuwe
fiets op Breestraat
LEIDEN Een 20-jarige Leidenaar verklaar
de in de nacht van woensdag op donderdag een
gloednieuwe racefiets en twee brandblusappa-
raten op de Breestraat te hebben gevonden,
toen hij met deze artikelen op de Potgieterlaan
werd aangehouden.
De man werd door surveillerende agenten lo
pend op de Breestraat gezien. Enkele minuten
later troffen zij hem op de racefiets met twee
dozen onder de arm in de Potgieterlaan het
geen argwaan wekte. De politie verdenkt de
man de artikelen te hebben gestolen maar heeft
ze nog niet kunnen thuisbrengen. Het gaat om
een groene Peugeot racefiets (nr. B61164307) en
twee Chubb-fire brandblusapparaten van het
merk Lips.
Inbrekers blijven
steken in lift
LEIDEN Inbrekers zijn
vannacht blijven steken in
een lift van het slagersbedrijf
'De Vleeschmeesters' aan de
Rooseveltstraat. De inbre
kers moesten de lift- en
deurpanelen verwijderen om
de lift te kunnen verlaten.
De inbrekers waren het pand
binnengekomen door een bo
venraam te forceren. De
diefstal leverde hen 180 kg.
vlees op, voornamelijk ham
men en schouders.
Man valt
van ladder
LEIDEN Een 48-jarige
Leidse onderaannemer
is gisterochtend van een
ladder gevallen bij
werkzaamheden in de
Oranjestraat. De ladder
zou niet stevig hebben
gestaan. De man liep bij
zijn val twee hoofdwon
den en drie gebroken
ribben op. Hij kon het
ziekenhuis na behandeld
te zijn, verlaten.
Manifestatie van
uitkeringstrekkers
LEIDEN In het Stadsbouwhuis aan
de Langegracht wordt vrijdag 16 de
cember vanaf half twee een protestde
monstratie gehouden tegen de kortin
gen op de uitkeringen, de prijsstijgin
gen, verhoging van de aardgasprijs, af
braak van huursubsidie en de eigen bij
drage in de gezondheidszorg.
Voor de manifestatie zijn uitgenodigd
de directeuren van de Sociale Dienst,
GAK en Energiebedrijf Rijnland en de
wethouders van Sociale Zaken en
Volkshuisvesting. Het publiek zal hen
vragen stellen. Behalve discussies zijn
er optredens van muziekgroep Demp-
sey en poppentheater De Rode Kijk
doos.
rampaf* 0 0 T7~ 0) J
stel
maai) C, J J
met
Bijna
hulp VEN De eerste vol-
naakt [e amateurradiover-
mg tussen Leiden en
ferenigde Staten was
is het eerste radio-
D0S e\ct tussen Nederland
on ^et land van Uncle
jom d> yanuit een Zolderka-
ou e5e in zijn ouderlijk
0™a?aan de Rijnsburger-
vvas het de toen 18-ja-
'«kt V'H.J. Jesse die in de
t van 26 op 27 decem-
1923 via een golfleng-
110 meter 'sprak'
t, moeeen Amerikaanse col-
is Het gesprek werd in
d-linke gevoerd. De nu 78-
lijvene Jesse, een van de
lerstelers die bleven aan-
gen op het gebruik
i geopde korte golf, zorgde
i i.g jaar geleden voor
grote kentering in de
keiegrafie. Door zijn
i>en stapte men mas-
over van de lange
de korte golf. Hij
_flt vanmiddag tijdens
ff/Receptie in Den Haag
ildigd.
f°er Jesse is eigenaar van
Indrijf dat éiectrotechni-
apparaten maakt voor de
trie. Op bestelling maakt
heb je bijzondere apparatuur
woorbed rijven als Philips, de
jhtenrf1 Fokker. De.zaken gaan
kathef0 goed, meldt Jesse. „Als
1 mgr'ecbt êaat 'n de industrie,
de k^ebben w'j het ook niet
is o 0"danks zijn hoge leef-
ten le5 be zeer v'tale Jesse nog
yii de!'^s 'n zÖn febriekje aan
I J erverstraat in Leiden te
?t rommelig ogende kan-
°.r? |e van zijn bedrijf gaat hij
»reldki m ge5Chiedenis en
hij over zijn periode als
0 s Amateur. Later verplaatst
aa gesprek zich naar zijn im-
ïte woning aan de Rijns-
jn£rweg en laat Jesse de be-
lik „enteel gesloten is, is het
^an«rfrkamertje keuriS nage-
en staat de zender van
kwam v'a zUn veertien
,3oudere broer in contact
raal Ide radio. Deze broer en
yan diens vrienden had
samen een zender ge
bouwd en de 7-jarige Jesse
toonde zich een zeer geïnteres
seerd toeschouwer. In de oor
log (1914-1918) bouwde Jesse
een kristalontvangertje.
„Daarmee kon je bijvoorbeeld
het tijdsein van de Eiffeltoren
ontvangen." In die periode
werd ook de Leidsche Radio
vereniging opgericht. Zo'n tien
jongens kwamen een keer in
de week bij elkaar en „prut
sten wat aan radiootjes". Later
werd Jesse lid van de Noord-
wijksche Radioclub. Hij werk
te daarin samen met de in ra
diokringen niet onbekende ge
broeders Tappenbeck. Deze
twee broers waren aanwezig
toen Jesse het eerste gesprek
met de Verenigde Staten voer
de.
In 1921 bouwde Jesse een ra-
diotelegrafiezender met triode-,
buizen en hiermee legde hij
contact met Franse en Engelse
amateurs. Hierbij bleek al het
voordeel van de korte golf
lengte van 200 meter. Radioa
mateurs bouwden hun zenders
in die periode helemaal zelf.
„Er was in die tijd niets te
koop, dus je moest wel. We
maakten ook onze eigen on
derdelen," verklaart Jesse. „Ik
werkte met gelijkspanning en
daarom had ik een gelijkrich-
ter nodig. Daarvoor gebruikte
ik zestig jampotjes met dubbel-
zout met een lood- en alumini-
umplaatje. Dat polariseert en
stuurt de stroom één kant op.
Op deze manier kreeg ik 3000
volt gelijkspanning," aldus
Jesse, die ook zijn eigen dyna
mo en transformator bouwde.
Die transformator maakte hij
van draad, dat hij uit van de
gemeente Leiden gekochte
booglampen haalde. Deze
booglampen dienden eens als
straatverlichting. In Engeland
kreeg Jesse van een rijke En
gelsman een radiobuis van 150
watt cadeau en in Duitsland
werden twee buizen van ieder
75 watt op de kop getikt. Ach
ter in de tuin van het huis aan
de Rijnsburgerweg werd een
antenne van 23 meter gezet.
Met deze zender van in totaal
300 watt en deze lange anten
ne werd het contact met de
Verenigde Staten gelegd. „We
hadden puur geluk, dat die an
tenne zijn grootste energie in
de richting van Amerika
straalde," merkt Jesse op.
Prijsvraag
Het contact met de Verenigde
Staten kwam tot stand door
een prijsvraag. Radioamateurs
in de Verenigde Staten schre
ven in 1923 een Transatlanti
sche Amateurtest uit. Op deze
manier wilde men onderzoe
ken of het mogelijk was om
tussen Europa en Amerika
heen en weer te seinen. Er
werd een golflengte van 200
meter geadviseerd. Jesse en
zijn vrienden stuurden daarop
via de transatlantische zeeka
bel een telegram naar de VS
met de mededeling dat zij op
110 meter zouden zenden.
De korte golf werd in die tijd
niet gebruikt. „De grote bazen
zweerden in die periode bij de
lange golf," vertelt Jesse.
„Men bouwde toen de zender
Kootwijk. Die zond uit op een
golflengte van 10.000 meter en
had een vermogen van 1000
kilowatt." Jesse en zijn vrien
den dachten hier heel anders
over. „Hoe korter de golfleng-"
De zolderkamer met zendapparatuur. Op 27 december 1923 legde Jesse hier het eer
ste, draadloze Nederlandse contact met de Verenigde Staten. Tegen de wand staat
de uit zestig jampotjes bestaande gelijkrichter.
te, des te groter is wellicht de
te overbruggen afstand," zo re
deneerden zij. Dit bleek een
geniale gedachte te zijn. In de
nacht van 26 op 27 december
legde de PCII (de zender van
Jesse) contact met de 2AGB
(de Amerikaanse zender). Ver
schillende andere Amerikaan
se radioamateurs luisterden
mee en waren getuige van dit
eerste morse-radiogesprek tus
sen Nederland en de Verenig
de Staten. Jesse had daarop re
gelmatig contact met Ameri
kaanse zenders. „In het begin
wisselden we vooral techni
sche gegevens uit," zegt hij.
Het eerste contact Europa-
Verenigde Staten werd op 27
november 1923 gelegd door de
Fansman Léon Deloy. De En
gelsman Partridge (een goede
vriend van Jesse) bracht En
geland en Amerika op 8 de
cember 1923 met elkaar in
contact. Nederland was op 27
december het het derde Euro
pese land. Dit succes van de
korte golf, gebruikt op voor
stel van Jesse, zorgde voor een
grote kentering. Alle radioa
mateurs schakelden onmiddel
lijk over naar de korte golf en
ook de officiële instanties,
waaronder de PTT, gingen de
mogelijkheden ervan onder
zoeken.
Clandestien
De zendactiviteiten van Jesse
waren overigens clandestien.
In Nederland werden in die
tijd geen zendvergunningen
aan amateurs afgegeven. Toch
was iedereen op de hoogte van
de activiteiten van de Leidse
radioamateur. Het succes van
Jesse werd immers breed uit
gemeten in de pers. „Ik heb
tot maart 1924 doorgedraaid.
Toen kreeg ik een procesver
baal en werd mijn zender in
beslag genomen." Jesse moest
voor de kantonrechter ver
schijnen. „De rechter felici
teerde me met het succes,"
weet Jesse nog. Hij werd
schuldig bevonden, maar
kreeg geen straf opgelegd. Jes
se kreeg zijn zender terug.
De PTT, die dankbaar gebruik
had gemaakt van het korte
golf-idee van Jesse, ging in ho
ger beroep tegen dit voor het
staatsbedrijf pijnlijke vonnis.
Jesse werd opnieuw schuldig
verklaard, maar kreeg weer
geen straf opgelegd. „Ook die
rechter feliciteerde me," ver
telt Jesse. Dit keer ging Jesse
een stapje verder. Op kosten
van de Nederlandsche Vereni
ging voor Radiotelegrafie
(NVVR) bracht hij de zaak
voor de Hoge Raad. „De
NVVR was van mening dat dit
een goede kans was om zend-
verguningen voor amateurs te
bepleiten. Door de Hoge Raad
in te schakelen werd er weer
aandacht op gevestigd." De
Hoge Raad bevestigde het von
nis van de Haagse rechtbank.
Jesse werd schuldig bevonden,
maar kreeg opnieuw geen
straf. „Het voordeel van deze
hele affaire is geweest, dat er
een commissie in het leven is
geroepen die de vergunningen
voor radioamateurs heeft
voorbereid," legt Jesse uit. De
amateurs moesten nog een
tijdje geduld oefenen; pas in
1929 konden de eerste vergun
ningen worden aangevraagd.
Jesse bleef nog een paar jaar
doorgaan als radioamateur,
maar nadat hij in 1927 was af
gestudeerd aan de HTS in
Haarlem en een drukke baan
had gekregen, kon hij minder
tijd aan zijn hobby besteden.
In 1932 begon Jesse een be
drijfje in electrotechnische ap
paratuur en toen was het hele
maal afgelopen met het zen
den. „De vereniging (voor Ex
perimenteel Radio Onderzoek
in Nederland, red.) zegt wel
eens tegen me dat ik weer
moet gaan zenden," merkt Jes
se op. Maar daar heeft hij dui
delijk geen zin meer in. En
waarom zou hij ook. Radiopio
nier Jesse heeft zestig jaar ge
leden al genoeg baanbrekend
werk verricht.
KEES VAN HERPEN
llebn
Vrou wenpraa tgroep
Het buurthuiswerk van het Volkshuis start in januari
met een praatgroep voor vrouwen uit de noordelijke
en oostelijke binnenstad. Iedere maandagavond wordt
van acht tot tien uur over allerlei onderwerpen ge
praat. De eerste bijeenkomst is maandag 9 januari,
daarna volgen er nog veertien. Er is plaats voor tien
vrouwen. Men kan zich aanmelden bij het Volkshuis
aan de Apothekersdijk 33 (kamer 13), telefoon 125736.
Cursus
K&O start morgen met diverse korte cursussen die betrek
king hebben op het kerstfeest. Het maken van kerstkaar
ten, kerstversieringen, kerststukjes en kaarsen kan worden
geleerd. Voor inschrijvingen en inlichtingen kan men te
recht bij K&O aan de Oude Vest 45, telefoon 141141.
Lezing
Drs. Caroline Briët houdt maandagmiddag 12 decem
ber een lezing in het K&O gebouw aan de Oude Vest
45. Mevrouw Briët spreekt over het onderwerp Het
Kerstgebeuren in de kunst". Met kleurendia's wordt
duidelijk gemaakt, dat kunstenaars dit feest heel in
tiem, toegewijd en vroom naar het Evangelie hebben
verbeeld. De lezing begint om twee uur.
Repelsteel
Liefhebbers kunnen vanavond tussen half zes en half acht
terecht in het eethuis van de niet-commerciële eetvereni-
ging Repelsteel aan de Breestraat 19 om daar Amerikaans-
vegetarisch te eten.
Afstandsgroep
De Fiom, de organisatie voor hulpverlening bij vragen
rondom zwangerschap en alleenstaand ouderschap,
gaat een praatgroep beginnen voor vrouwen die in het
verleden afstand van hun kind hebben gedaan. Uit
gaande van het feit, dat afstand ter adoptie een moei
lijke beslissing is waar doorgaans weinig begrip voor
kan worden opgebracht, wil de Fiom vrouwen bijeen
brengen om het verwerken van de afstand te bevorde
ren. De groep gaat eind januari van start. Het behelst
een initiatief van de Fiom-groepen in Den Haag, Lei
den en Rotterdam. Voor inlichtingen: 07(1647843.
Studie over aanleg S4 (Katwijk - Leiden):
LEIDEN De aan te leggen snelweg Katwijk - Leiden (S4) kan
het beste worden aangesloten op de Plesmanlaan. Tot deze con
clusie is de directie verkeer van de gemeente Leiden gekomen
in een studie over S4. Deze weg moet beginnen bij de provincia
le weg 1 ten zuiden van Katwijk om ten westen van Leiden te
eindigen. Voor deze laatste aansluiting zijn drie varianten: (1)
aansluiting op de Rijndijk; (2) aansluiting op de Plesmanlaan; (3)
aansluiting op de nog aan te leggen Ril. De variant waar Leiden
voor opteert is de duurste: 27 miljoen gulden, twee maal zo duur
als beide andere varianten.
Toen in '77 het ontwerp streekplan ZH-west verscheen, met
daarin opgenomen een aansluiting van S4 op de Plesmanlaan,
werd vanuit Leiden fel geprotestèerd. Deze aansluiting zou na
melijk een te sterke verkeersdruk op het Leidse wegennet tot
gevolg hebben. De protesten hadden tot gevolg dat in de defini
tieve versie van het streekplan een aansluiting bij Rijksweg 44
ter plaatste van de geprojecteerde Ril werd opgenomen. De
aanleg van Rll-west is echter onzeker en daarmee ook de in het
streekplan opgenomen variant.
Aansluiting van de S4 op de Plesmanlaan zal volgens de studie
de gemeenten Katwijk en Valkenburg het meest van doorgaand
verkeer ontlasten. Ook vanuit landschappelijk oogpunt en met
het oog op verkeersveiligheid en geluidsoverlast komt deze va
riant als beste uit de bus. Nadelen van deze variant zijn de hoge
kosten en het feit dat het landschap langs de Rijn wordt aange
tast en de aantrekkelije fietsroute over de Rhijnhofweg wordt
doorsneden. Aansluiting op de Plesmanlaan zal tot gevolg heb
ben dat deze (tussen A44 en Haagse Schouwweg) drukker zal
worden. Ook zou de verkeersdruk op het Stationsplein enigszins
verhoogd worden waar echter tegenover staat dat de bereik
baarheid van de kantoren op Schuttersveld en langs Plesman
laan vergroot wordt. Bovendien wordt de regiofunctie van Lei
den uitgebreid in de richting van Katwijk en Valkenburg. Con
clusie van de studie is dat Leiden medewerking moet verlenen
aan S4 met aansluiting op de Plesmanlaan wanneer de provincie
medewerking verleent aan de aanleg van een tunnel onder het
Stationsplein. Wel zouden langs de S4 fietspaden aangelegd
moeten worden die aansluiten op het Leidse fietspadennet. De
diverse varianten komen woensdag ter sprake op een hoorzit
ting die in Valkenburg wordt gehouden.
Aintig aanrijdingen
ïueèïlör slechte weer
looit I
rmeu>
^et s*ecbte weer leidde gisteren tot twintig aanrij-
ën door de gehele stad. Dit is een recordaantal daar de poli-
aar c£woonbjk niet meer ^an 7 aanrijdingen per dag behandeld,
aarbii eeste aanrÜ8ingen hadden slechts blikschade tot gevolg.
kruispunt Pelikaanstraat/Oude Rijn verleende een 45-
Wl autornob8iste êeen voorrang aan een even oude fietser. De
ieveiL liep hierbij twee gebroken vingers op. Op het kruispunt
aal/Kraaierstraat werd een 76-jarige Leidenaar aangere-
eder^00r een 22-jarige automobilist uit Leiden. De man moest
Een ten^e^e gebroken ribben naar het AZL worden vervoerd,
ting
eld.
udenPEN De vakgroep sociaal-economische geschiedenis, de
dagkgroep van de geschiedenis van de Europese expansie en
Is op:a Studie Centrum Leiden houden donderdag 15 december
.mini-symposium over Zuid-Afrika. Politieke, juridische en
ebrai>nsche aspecten van racisme zullen daar aan de orde komen,
nadruk op de nieuwe Zuidafrikaanse grondwet.
on<£ns de ochtendsessie zal de presentatie plaats vinden van het
t „De wijngaarden des Heeren" een historische analyse van
land van prof D. van Arkel, dr R. Ross en drs C. Quistel. De
-—dagsessie zal bestaan uit een forumdiscussie.
ADVERTENTIE.
PIETERSKERK LF.lbEN
WEIHNACHTSORATOR1UM
(VOLLEDIG) J.S. BACH
DINSDAG 20 DECEMBER
19.00 UUR; DIRIGENT
CHARLES DE WOLFF
BACHKOOR HOLLAND
AMSTERDAMS KAMERORKEST
BARBARA SCHLICK, SYLVIA
SCHLÜTER. HEIN MEENS.
MAX VAN EGMOND
TEL. 02526-89088 (dag cn nachl);
VV V-BESPREEKBUREAUS
TEL. 020-273181,
ivonds aan dc kerk.
GRATIS ELKE WOENSDAG DE
BIJLAGE BIJ UW KRANT MET
INFORMATIE OVER FILMS.MUZIEK
THEATER. RECREATIE. EXPOSITIES
EN EEN COMPLETE AGENDA
LEIDEN Het is financieel niet mogelijk de illegaal
afgebroken monumentale panden op het Zoutkeetter
rein langs de Oude Singel te herbouwen. Daarom heeft
de gemeente ingestemd met de plannen van project
ontwikkelaar Banero b.v. voor de bouw van 97 premie-
A-koopwoningen op het terrein. Het is volgens de ge
meente het enige plan dat perspectief biedt om binnen
afzienbare tijd het „aanstootgevende", braakliggende
terrein te bebouwen.
Het college heeft dit geantwoord op vragen van de CDA-raads-
leden Ph. Geelkerken en J". van Zijp. De twee raadsleden had
den gevraagd waarom het college had afgezien van de eis de ge
sloopte panden zoveel mogelijk in oorspronkelijke staat te her
bouwen. „Vindt het college achteraf dat deze voorwaarde ten
onrechte is gesteld", vroegen de raadsleden.
Het college antwoordt dat de eis niet ten onrechte is gesteld,
maar dat de herbouw op dit moment financieel niet haalbaar is.
Bovendien vindt het college dat de projectontwikkelaar een aan
vaardbaar plan heeft ontworpen het is reeds goedgekeurd
door de Welstandscommissie dat een goede bijdrage kan zijn
in het oplossen van de Leidse woningnood. Volgens het college
heeft ook monumentenzorg geen bezwaar tegen het plan. Omdat
de panden destijds illegaal zijn gesloopt, kan de projectontwik
kelaar nog steeds gedwongen worden deze alsnog te herbouwen.
Ook heeft de gemeente nog steeds het recht financiële compen
satie te eisen voor het verloren gaan van woonruimte (deze zaak
speelt nog voor de Raad van State). Wanneer Banero b.v. zijn
nieuwbouwplannen doorzet, zal de gemeente deze twee eisen la
ten vallen.
zoutKeec leiaen
Een grove schets van de nieuwbouw op het Zoutkeetterrein
