tegen
ging
van gaspriis
oopt vast
PSP kan linkse samenwerking
Euroverkiezingen blokkeren
KEIZERIN ZITA ONTHULT
GEHEIM VANMAYERLING
Lager onderwijs
draagt nog
altijd bij aan
ongelijkheid
CcidócSoumnt
e4 tormen en hevige regenbuien
p dit weekeinde tot grote over-
ngen geleid rond de Portugese
itad Lissabon. Negen mensen
°ftrbij omgekomen en meer dan
airstyj Zjjn dakloos geworden,
werdèt de rivier de Taag buiten zijn
arigejtrad zijn grote delen van ste-
te fai dorPen in de 'buurt van Lissa-
qjer water komen te staan, zo-
foto uit het plaatsje Averca
Ex-premier Australië
spioneerde voor China"
O O
JL tl
^NENLAND/BUITENLAND"
MAANDAG 21 NOVEMBER 1983 PAGINA 7
^stromingen in
tugal: 9 doden
i het gebied zijn afgezet om-
onder water of modder staan.
toeristische kustplaats Cas-
jjj Estoril, liep zware schade
ft treinverkeer in het gebied is
jgd en elektriciteit en water-
ming zijn afgesneden.
LONDEN In Australië en Engeland verschijnt binnenkort
een boek, waarin wordt gesteld dat de voormalige premier van
Australië, Harold Holt, voor China spioneerde. Het boek is geti
teld „De premier was een spion" en is geschreven door Anthony
Grey, een voormalige correspondent in Peking.
Zowel Engelse als Australische kranten en functionarissen heb
ben het verhaal al onzin genoemd, maar de schrijver beweert
zijn gegevens uit betrouwbare bronnen te hebben verkregen.
Het boek is gebaseerd op een verklaring van de voormalige Au
stralische marine-officier, Ronald Titcombe. Holt, die van
1966-1967 een liberale regering heeft geleid, heeft volgens de au
teur bijna 40 jaar voor China gespioneerd. Eerst zou hij voor de
Chinese nationalisten hebben gewerkt en daarna voor commu
nistisch China.
Holt verdween in 1967 spoorloos toen hij bij Melbourne aan het
zwemmen was. Aangenomen wordt, dat hij is verdronken. Vol
gens Grey is hij echter niet verdronken, maar werd hij opgepikt
door een Chinese onderzeeër.
WENEN De laatste kei
zerin van Oostenrijk, Zita
van Habsburg van Bour
bon van Parma, heeft het
„Geheim van Mayerling"
onthuld, waarover gene
raties van historici zich
het hoofd gebroken heb
ben en menige sentimen
tele roman geschreven is.
Volgens Zita hebben kroon
prins Rudolf van Habsburg en
zijn minnares, het baronesje
Mary Vetsera, in 1889 in het
jachtslot Mayerling geen zelf
moord gepleegd, maar zijn zij
slachtoffer geworden van een
„moordkomplot" van de toen
malige Franse minister-presi
dent Georges Clémenceau.
Het geheim wordt ontsluierd
in een binnenkort te verschij
nen boek van de hand van de
Oostenrijkse historicus Erich
Feigl, aan wie de 91 jaar oude
ex-keizerin de „ware achter
grond van het drama" heeft
onthuld.
Volgens het boek zijn Rudolf
en barones Vetsera op 30 janu
ari 1889 door huurmoorde
naars doodgeschoten. Clémen
ceau had een wraakveldtocht
tegen Duitsland willen onder
nemen na de smadelijke ne
derlaag van Frankrijk in de
Frans-Duitse oorlog van
1870-71 en daarvoor naar een
bondgenoot gezocht. Zijn tus
senpersoon, de fabrikant Cor
nelius Herz, zou geprobeerd
hebben de Oostenrijkse kroon
prins te winnen voor een
staatsgreep tegen zijn vader,
keizer Franz Joseph, die tegen
een wraakoorlog was.
W J-J. J.W
gesteund door regerings-
A. Caland (Vegin): „Nederlandse gezinnen
worden gediscrimineerd".
,denlil,
HAAG „De voor
de prijspolitiek
ertoe dat de prijs
et gas voor de klein-
uiker in overeen-
jiing wordt gebracht
de waarde van de
die het gas hem le-
in vergelijking tot
>are alternatieven",
deze ingewikkelde
"ering verdedigde
jarigiter ^an Aardenne
afe jomische Zaken) on-
het kabinetsbesluit
metg gasprijs op 1 januari
trie cent per kubieke
op te trekken (ex-
BTW), een operatie
'rvolgens ook in 1985
zou moeten
"s weivinden,
hamj
in Zag vergadert de Kamer-
iMWjssie voor economische
iden jover het door de minis-
r eenvoeren gasbeleid, waar-
Toenk de gasprijs voor de
g, toeferbruikers - de gezin-
Is aji kleinere bedrijven die
:t dl.000 kubieke meter gas
e mabr verbruiken - aan de
m hel komen.
een de oppositiepartijen
jrafelzich nog tegen de voor-
ampjle prijsverhoging verzet-
f. Toe regeringsfracties CDA
t defD, die aanvankelijk be
an effl hadden, stemmen er
de fe in omdat het kabinet
hkele wensen van hun
fegemoet is gekomen: de
vinjfcrhoging in 1984 wordt
teipcent inplaats van vier,
It meer gedaan aan iso
latie van huurwoningen en de
alleenstaanden zullen worden
ontzien bij het verlagen van de
individuele huursubsidie,
lp het Kamerdebat zal de mi
nister op verzoek van de oppo
sitie hoogstens nog eens uitleg
gen waarom hij de gasprijs
voor kleinverbruikers blijft
koppelen aan die van huis
brandolie, volgens de minister
het „denkbare" alternatief
voor gas. De minister baseert
zich daarbij niet alleen op het
feit dat vroeger vrijwel ieder
een huisbrandolie stookte
voordat de gasbel onder Sloch-
teren werd ontdekt, maar ook
op de internationale gasmarkt
en de manier waarop de gas
prijs daar bepaald wordt. Ove
rigens erkent de minister dat
er eigenlijk nog geen echte
„gasmarkt" is. Tot voor kort
was ons land zo ongeveer de
enige gasexporteur in West-
Europa, maar langzamerhand
gaan Noorwegen, de Sovjet
Unie en Algerije wat dit aan
gaat ook een belangrijke rol
spelen.
GASMARKT
Bij gebrek aan een echte „gas
markt" is er ook geen eigen
kosten- en prijsstuctuur, maar,
aldus de minister, „er is duide
lijk sprake van een prijsvor
ming die gebaseerd is op een
competitie tussen olie en gas".
In internationale gascontrac-
ten is de prijs van gas dan ook
in hoofdzaak gebaseerd op de
prijzen van aardolieproducten.
Het feit dat olie en gas qua ei
genschappen en mogelijkhe
den in hoge mate vergelijk
baar zijn, is daar niet vreemd
aan.
Uitgaande van een gasprijs die
gebaseerd is op de olieprijs
komt de minister voor de huis
houdens uit op een gasprijs die
afgestemd is op de prijs van
huisbrandolie. Aangezien die
prijs nu, gemeten in vergelijk
bare hoeveelheden, 9 cent ho
ger is dan de prijs van een ku
bieke meter aardgas, meent de
minister dat de gasprijs moet
stijgen, en wel in drie jaarlijk
se stapjes. De minister verwijst
ook naar het buitenland, waar
gasprijzen voor gezinnen
eveneens aan huisbrandolie
gekoppeld zijn, en daar zelfs
(met uitzondering van Groot
Brittanië) boven liggen.
Afgezien van BTW is het gas
in België veertien procent
duurder, in Frankrijk vier
procent, in Duitsland gemid
deld tien procent en in Italië
twee procent. Bij ons ligt de
gasprijs 21 procent lager dan
de prijs van huisbrandolie.
EXPORT
De minister hanteert overi
gens niet alleen de boven
staande argumenten voor zijn
voorstel tot verhoging van de
gasprijs. In 1984 moet met
onze buitenlandse afnemers
van aardgas opnieuw onder
handeld worden over de ex
portcontracten. De minister
wil daarbij proberen een hoge
re prijs in de wacht te slepen.
Gezien de overvloed van gas
op de Westeuropese markt, zal
dit moeilijk worden, ook al
omdat de prijzen van andere
gasexporteurs lager liggen dan
bij ons. Is de Nederlandse ex
portprijs 44 cent per kubieke
meter, de prijs van de Noren is
circa 38 cent, de Sovjets vra
gen 41 cent en de Algerijnen
ongeveer de prijs van de No
ren. Daarbij komt ook nog dat
Rusland gedurende de zomer
gas verkoopt tegen prijzen la
ger dan 38 cent.
Om enige kans op prijsverho
ging te maken wil de minister
nu het feit benadrukken dat
ons land gas op verzoek kan
leveren tegen hoeveelheden
die men wenst, hoeveelheden
die van uur tot uur kunnen
wijzigen. Voorzichtige schat
tingen op het ministerie geven
aan dat wegens deze „flexibe
le" levering de exportprijs mo
gelijk met tien cent omhoog
zou kunnen.
Om hierop enige kans te ma
ken wil de minister echter de
binnenlandse gasprijs op gelij
ke hoogte stellen met de prij
zen in de afnemende landen.
En daarbij is het achterblijven
van onze binnenlandse gasprijs
bij de prijs van huisbrandolie
een lelijk obstakel.
Voeg daarbij nog het feit dat
de minister de Gasunie wil
toestaan na 1995, als een aantal
exportcontracten afloopt, meer
gas te gaan exporteren - zeker.
100 miljard kubieke meter
maar mogelijk meer - en het
beeld is rond.
GEDING
De redenering van de minister
zal morgen ook tot uitdruk
king komen in een kort ge
ding dat de gasbedrijven, vere
nigd in de Vegin, hebben aan
gespannen tegen de Gasunie
en de Staat. De Vegin verzet
zich tegen de gasprijsverho-
ging op 1 januari. Het formele
bezwaar van de Vegin is de
manier van prijsberekening,
maar in feite spelen de stijgen
de woonlasten en een toene
mend aantal wanbetalers een
veel grotere rol.
Bij de prijsberekening wil de
Vegin voortaan gezien worden
als grootverbruiker van gas.
Daardoor zou men ook de
grootverbruikersprijs moeten
gaan betalen, die gekoppeld is
aan stookolie. Aangezien
stookolie duidelijk goedkoper
is dan huisbrandolie, zou de
gasprijs voor de gezinnen niet
omhoog hoeven.
Van Aardenne en de Gasunie
hebben beiden de filosofie van
de Vegin afgewezen op basis
van het argument dat gezin
nen geen stookolie kennen als
alternatief kennen voor gas,
maar huisbrandolie. De Vegin
beweert echter dat de prijs van
exportgas wèl aan de prijs van
stookolie vastzit, terwijl het al
lerminst zeker is dat ons gas in
het buitenland niet naar gezin
nen gaat.
Op basis van dit argument
denkt de Vegin dan ook te
kunnen spreken van „omge
keerde discriminatie": een on
gelijke behandeling van de
Nederlandse gezinnen ten op
zichte van die in het buiten
land, iets dat in EG-verband
verboden is. Zou men het kort
geding verliezen, dan kan de
Vegin altijd nog haar bezwa
ren voor het Europese Hof
brengen.
De inzet van de Vegin, en
vooral de hardheid waarmee
de strijd wordt gevoerd, heeft
velen verbaasd. Al jaren pleit
de Vegin voor een andere be
rekening van de gasprijs en al
jaren is men na onderhande
lingen met de Gasunie en de
minister uit de problemen ge
komen.
De huidige opstelling van de
Vegin komt dan ook voort uit
een andere hoek. De stijgende
woonlasten leiden ertoe dat
onder de klanten van de gas
bedrijven, de gezinnen, het
aantal wanbetalingen toe
neemt. Daarmee zien de gas
bedrijven hun inkomens in ge
vaar komen. Om daar nu een
stokje voor te steken heeft
men binnen de Vegin besloten,
de strijd om een lagere gasprijs
door een andere manier van
berekenen met extra inzet te
voeren.
Het is de vraag of .de Vegin
het redt, zeker nu het kabinet
heeft voldaan aan eën aantal
wensen van CDA en VVD om
de woonlasten te beperken.
Aangezien het kabinet al eer
der verklaard heeft via de
woonlasten geen inkomensbe
leid te willen voeren, lijkt er
voor de Vegin niet veel meer
uit te kunnen komen dan een
nederlaag, genoeg om de eer
ste paar jaar stilletjes in eon
hoekje te gaan zitten. Want nu
CDA en VVD door hun in
stemming met de gasprijsver-
hoging op 1 januari in feite de
filosofie van Van Aardenne
volgen, is de consequentie dat
zij dan ook akkoord gaan met
de prijsverhógingen in 1985 en
1986.
CAREL GOSELING
SOCIOLOOG ONDERZOCHT LESSEN:
NIJMEGEN Het huidige lager onderwijs heeft even
als de maatschappij meer waardering voor hoofd- dan
voor handarbeid en draagt daarmee nog altijd bij aan
maatschappelijke ongelijkheid. Lager onderwijs leert
kinderen afhankelijkheid van gezagsdragers en al in
de eerste klas blijken leerkrachten opvattingen te
koesteren die de traditionele rol van de seksen bevesti
gen; er wordt bijvoorbeeld van uit gegaan dat jongens
betere leerlingen zijn dan meisjes.
Dat zijn enkele conclusies uit een onderzoek, dat de Nijmeegse
onderwijssocioloog Peter van der Kley heeft verricht naar de
relatie tussen onderwijs en maatschappelijke ongelijkheid. Hij
schreef er een proefschrift over, waarop hij deze week donder
dag promoveert aan de Katholieke Universiteit Nijmegen.
Voor zijn onderzoek, dat al in 1976 startte, maakte Van der Kley
zo'n 4.500 video-opnamen van alledaagse scenes in de eerste,
tweede en derde klassen van verschillende lagere scholen. Daar
uit leidde hij vervolgens een aantal vaste patronen af: regelma
tig terugkerende gebeurtenissen en handelingen tussen leer
krachten en leerlingen.
Voorbeeld van zo'n patroon is volgens Van der Kley het centra
liseren: de onderwijzer laat duidelijk zien dat hij de baas is. De
leerlingen dienen zich aan regels te conformeren, die de afhan
kelijkheid bevorderen; zij dienen als vanzelfsprekend te aan
vaarden dat iemand de baas is over anderen en dat die niet al
leen de bevelen geeft, maar bovendien kijkt of het werk goed is
gedaan.
Goed of slecht
Kenmerkend voor de patronen in het lesgeven op lagere scholen
is volgens Van der Kley verder, dat het „kennen" het „hande
len" sterk overheerst. „Het bekende uitgangspunt: eerst denken,
dan doen, beheerst het lesgeven. Het is een vertaling van de
maatschappelijke waardering van hoofdarbeid boven handar
beid", aldus de onderwijssocioloog.
Uit het videomateriaal blijkt volgens de onderzoeker dat leer
krachten op basis van ervaringen in de klas en van maatschap
pelijke stereotypen als sekse en milieu de klas in kaart brengen
en onderscheid maken tussen „goede" en „slechte" leerlingen.
Dat onderscheid heeft volgens Van der Kley overigens weinig te
maken met leerprestaties. Met de goede leerlingen wordt les ge
geven, met de slechte wordt geoefend. De leerlingen worden
volgens Van der Kley behandeld op basis van het beeld dat de
leerkracht van hen heeft.
Bij het geven van beurten aan leerlingen wordt volgens de so
cioloog daarom zeker niet volstrekt willekeurig te werk gegaan.
„Goede leerlingen krijgen systematisch meer beurten waarmee
eer valt te behalen en waarmee het kind kan tonen wat het
waard is". Slechte leerlingen krijgen volgens hem veel vaker zo
genoemde herhalingsbeurten met een lage status: „Zeg na, jij".
Niveau's
Volgens Van der Kley is het in het onderwijs tegenwoordig ge
bruikelijk binnen de klas leerlingen van ongeveer gelijke vaar
digheid in zogenoemde niveaugroepen onder te brengen. Zo
kunnen groepjes van goede, slechte, brave en lastige schoolkin
deren ontstaan. Omdat zulke niveaugroepen alles te maken heb
ben met de manier waarop leerkrachten beurten in de les ver
delen, gaat er volgens Van der Kley een zekere fuikwerking
van uit: het kind kan steeds minder ontsnappen aan de haar of
hem toegekende „schoolse identiteit", Goede leerlingen blijken
volgens hem steeds beter te gaan presteren op een breed terrein,
terwijl slechte presteerders steeds slechter worden en niet de
kans krijgen om aan die situatie wat te verbeteren.
Om de situatie in het lager onderwijs te verbeteren is het vol
gens Van der Kley nodig dat opleidingen de aankomende leer
krachten beter op hun taak voorbereiden. Leerkrachten moeten
volgens hem ook vaker met eigen en eikaars lespraktijk gecon
fronteerd worden om de praktische effecten van hun handelen
te leren kennen. Werken met video-materiaal zal dat volgens
Van der Kley vergemakkelijken.
DEN HAAG Het PPR-
congres is het afgelopen
weekeinde met opmerke
lijke eensgezindheid ak
koord gegaan met het sa
menwerkingsvoorstel
voor de Europese verkie
zingen, die volgend jaar
juni zullen plaatsvinden.
Als het aan de Radicalen
ligt, gaat klein links die
verkiezingen in met een
gezamenlijke lijst, ge
naamd: „Groen-progres-
sief akkoord van CPN,
EVP, Groenen, PPR en
PSP".
Na ruim vier maanden van
onderhandelen zijn
de i
ken geleden eens geworden
over een samenwerkingslijst.
Het gezamenlijke verkiezings
programma draagt de veelzeg
gende titel: „Kansen op over
leven". Veelzeggend, omdat
die woorden ook treffend aan
geven waarom het PPR-con-
gres het partijbestuur geen
strobreed in de weg wenste te
leggen. De partij, druk doende
om zich met een nieuwe iden
titeit weer een nieuwe plaats
in het progressieve blok te
verwerven, wil zich deze
„kans op overleven" niet laten
ontglippen. Met een Tweede
Kamerfractie, die in de loop
der jaren tot een splinter is ge
reduceerd èn onder druk van
de nog immer tegenvallende
opiniepeilingen, moet de PPR
elke kans grijpen zich op
nieuw in de electorale kijker
te plaatsen. Als die Europese
samenwerking inderdaad van
de grond komt, is dat voorde
lig voor het aanzien de PPR.
De Radicalen kunnen zich zo
doende op Europees niveau
profileren en dat kan ook in
Nederland leiden tot herstel
van het PPR-kiezersbestand.
Dat wordt althans in stilte ge
hoopt.
Tegenover die hoop staat
evenwel de vrees dat een van
de andere partijen alsnog roet
in het eten zal gooien. De con
gressen van de PSP (aanstaan
de zaterdag) en van CPN en
EVP (in december) moeten
zich nog over het samenwer
kingsvoorstel uitspreken. Bin
nen de EVP, maar vooral bij
de PSP leven grote bezwaren
tegen deelname aan het sa
menwerkingsverband.
De Pacifisten lieten al tijdens
de onderhandelingen over de
gezamenlijke lijst blijken, dat
de zaak alsnog kan vastlopen.
Weliswaar is het partijbestuur
uiteindelijk akkoord gegaan,
maar of het PSP-congres za
terdag ook zijn fiat aan de sa
menwerking zal geven is nog
zeer de vraag. Weliswaar mo
gen de pacifisten in de persoon
van Bram van der Lek de Eu
ropese lijsttrekker leveren, de
partij is en blijft intern sterk
verdeeld over de samenwer
king met andere partijen. De
fractie-leider van de PSP in
de Tweede Kamer, Fred van
der Spek, heeft nooit anders
geroepen dan dat de PSP al
leen verder moet gaan. Liever
helemaal niet. maar als het
moet, dan in ieder geval alléén
de Europese verkiezingen in,
is zijn standpunt.
Als de PSP afhaakt is het zo
goed als bekeken met de
groen-progressieve lijst. De
PSP (3 zetels in de Kamer)
kan met haar electorale aan
hang bij de Euroverkiezingen
niet worden gemist. Het ge
vaar dat de groen-progressie-
ven de Europese kiesdrempel
niet halen is dan levensgroot
aanwezig. Bij de EVP, waar
eveneens verdeeldheid heerst,
ligt dat iets anders. Als de
christen-progressieven in de
cember dwars zouden gaan lig
gen, zou dat de groen-progres
sieve samenwerking veel min
der schade Hoen
