Leidse Courant | 1983 | 29 oktober 1983 | pagina 2

TAFEL

„Godsdienst wordt
voor politieke
doeleinden misbruikt"

fickUcSomcy

Hïïïïïl

PROF. DR. H. M. KUITERT:

kerk
wereld

Israël in de zorgen

>dienstuerlening

ACHTERGROND

ZaidócQowiarit

ZATERDAG 29 OKTOBER 1983 P>

Even helder als duidelijk
analyseert prof. dr. H. M.
Kuitert: „De hevige mate,
waarin de kerken zich on
dergeschikt maken aan poli
tieke doeleinden, wordt ca
tastrofaal. Met name voor de
reformatorische kerken. In
sommige gevallen wordt de
vraag of men al dan niet een
goed christen is, beantwoord
door de politieke keuze. Dat
is niet alleen gevaarlijk, ook
onzinnig. De godsdienst
wordt voor politieke doel
einden misbruikt. Vroeger
leverden de kerken zich uit
aan de rechtse, nu aan de
linkse partijen. Het is beide
verwerpelijk".

Herminus Martinus Kuitert,
58 jaar, geboren in Fries
land, getogen in Den Haag,
sinds 1965 verbonden aan de
Vrije Universiteit te Am
sterdam, eerst als weten
schappelijk hoofdmedewer
ker en vanaf 1967 als hoog
leraar ethiek, spreekt vrij
uit. Soms aarzelend, meestal
met een ontwapenende vrij
moedigheid. Een onafhan
kelijk denker, tot voor kort
innig omhelsd door het
„linkse" kerkvolk en tegelij
kertijd verketterd door de
behoudend ingestelde scha
re. Nu keert het tij.
Een sociaal-liberaal noemt
hij zichzelf. Over wezenlijke
zaken denkt hij niet anders
dan, pakweg, twintig jaar
geleden, toen hij nog studen
tenpredikant was in Am
sterdam. Twee grote teleur
stellingen hebben hem wel
aan het denken gezet, tot re
lativeren gedwongen.
„Vietnam heeft een grote
invloed gehad op m'n den
ken", bekent prof. Kuitert,
ruim tien jaar nadat de laat
ste Amerikaan dit door oor
log verscheurde land verliet.
„Wat hebben we niet geij
verd om die Amerikanen
het land uit te krijgen! Het
is uiteindelijk gelukt. En

wat zie je? Een regime dat
nog tien keer erger is dan
het vorige. Als het om poli
tiek gaat, weet je niet wat je
doet".

De in staat van ontbinding
verkerende verzorgingsstaat
is z'n tweede trauma. „Ik
heb met hart en ziel meege
werkt aan de opbouw van
de verzorgingsstaat. Een ide
aal zou werkelijkheid wor
den. We hebben die verzor
gingsstaat overeind gekre
gen en vervolgens moet je.
tot je verdriet constateren,
dat het niet werkt. Het sy
steem bederft de mensen.
De verzorgingsstaat heeft de
mensen afhankelijk ge
maakt. De zorgen en proble
men worden afgewenteld op
de overheid. Die moet over
al voor zorgen. En men
raakt gefrustreerd als het
eens tegen loopt. De behoef
te zelf iets te ondernemen
raken de mensen kwijt. Dat
is de kern van het probleem
en niet, zoals van alle kan
ten wordt gezegd, de ge
dachte dat de verzorgings
staat onbetaalbaar is gewor
den. Dat is klinkklare onzin.
Wanneer iedereen zich net
jes aan de spelregels zou
houden, zou het best lukken.
Maar om velerlei redenen
gebeurt dat niet, waardoor
het systeem van binnenuit
wordt uitgehold".

Over de toekomst van de
kerk, met name z'n eigen
kerk, de gereformeerde
kerk (synodaal), is hij vrij
somber gestemd. Vooral de
huidige vorm van politise
ring baart hem zorgen. Het
feit dat, aldus prof.Kuitert,
„de gelovigen vanaf de kan
sel op de politieke opvattin
gen van de dominee worden
getrakteerd en dat dat voor
godsdienst wordt gehouden,
zal naar de ondergang lei
den". Alleen de behoudende
groep zal overblijven, ter
linker zijde voorziet hij een

enorme leegloop, omdat po
litiek buiten de kerk kan
worden bedreven. En beter.
Prof. Kuitert: „Als je uit de
kerk de oervragen van het
geloof weghaalt en daar een
politieke getuigenis voor in
de plaats stelt, ben je verlo
ren. Dan lig je voor iedere
mode te raap. Wie zich met
de mode vereenzelvigt, gaat
met diezelfde mode ten on
der. Ik heb het gevoel, dat
een zekere radeloosheid zich
van de kerken heeft mees
ter gemaakt sinds het hek
van de dam is. De verwar
ring heeft toegeslagen. De
klassieke gebinten, die het
gebouw bij elkaar hielden,
zijn er niet meer en daar
voor is niets in de plaats ge
komen. Nou ja, politieke
prediking, maar dat is geen
alternatief".

Prof. Kuitert erkent, dat hij,
voorzover het om geloof en
politiek gaat, zelf een bewe
ging op gang heeft helpen
'brengen. „Maar het is lo
gisch, dat het uit de hand
kan lopen. Je leert iemand
autorijden. Prachtig. Maar
die vent kan er veel te hard
mee gaan rijden, zodat de
kans groot is dat ie uit de
bocht vliegt. Is het dan zo
zwaar overdreven om op
zo'n moment op de rem te
trappen"?

Strikt genomen heeft de
Amsterdamse hoogleraar
slechts de politieke dimensie
aan het geloof willen toe
voegen. Hij licht toe: „De
grote thema's van het geloof
zijn: de relatie met God,
schuld, dood, liefde, haat,
maar ook onderdrukking en
onvrijheid. Die laatste twee
zaken waren onderbelicht
an heb ik naar voren ge
haald. Maar die thema's, on
derdrukking en onvrijheid,
worden vandaag alles en dat
is ook weer niet goed".
Hij komt weer terug op de
politisering op de preekstoel

Prof. dr. H. M. Kuitert

an de desastreuze gevolgen
daarvan voor de kerk. „Ik
bedoel er mee: de kerken
kunnen zich ook te veel met
bepaalde politieke standpun
ten vereenzelvigen. Ze wor
den nasprekers van de poli
tieke mode, dat is het ge
volg. Maar waar is dat goed
voor? Je kunt in ons land te
kust en te keur terecht als
het om politiek gaat. Van de
CPN tot de Centrumpartij
kan ieder zijn gading vin
den. Waarom zullen de ker
ken dat nog eens verdubbe
len? Wie vertelt er dan nog
van God? Als de kerken op
dit gebied iets willen, laten
ze dan dingen doen die an
deren laten liggen".
Hij vervolgt: „Laat de kerk
bijvoorbeeld proberen dege
nen die het moeilijkst aan
een baan kunnen komen,
aan een baan te helpen via
overreding of het doen van
een goed woordje bij de
werkgever. Op die manier
zou een man van 55, die ge

woonlijk nooit meer aan de
bak zou komen, geholpen
kunnen worden. Of laten ze
zich bijvoorbeeld inzetten
voor de bootvluchtelingen,
een vergeten groep. Opko
men voor de mensenrechten
in bepaalde, vergeten lan
den, ook zo'n punt. Er ge
beuren verschrikkelijke din
gen in de wereld. In het
voorjaar zijn er 27.000 men
sen in een stad in Syrië af
geslacht. Hebt u de kerken
daarover gehoord? Ik niet!
Als de kerken aan het lijntje
van de politieke ideologieën
lopen, maken ze zichzelf
overbodig".

Eenzelfde scepsis kenmerkt
zijn huidige benadering van
de vredesbeweging. Prof.
Kuitert: „Het IKV was aan
vankelijk een beraad van de
kerken. Nou, dat beraad
kunnen we wel vergeten,
het is een politieke pressie
groep geworden. Het heeft
niets meer te maken met de
oorspronkelijke opzet".

Haalt zijn schouders op.
Vermoeid gebaar, in de
trant van: ze doen hun best
maar. Zegt met een ironi
sche, c.q. sarcastische onder
toon: „Ach, ik vind het alle
maal best. Het ICTO (Inter
kerkelijk Comité Tweezijdi
ge Ontwapening) is meer
anti-Rusland en het IKV is
meer anti-Amerikaans. Dat
heft elkaar mooi op".

Prof. Kuitert neemt niet
deel aan de vredesdemonr
stratie in Den Haag: „Nee,
ik zal me daar niet verto
nen. Je demonstreert de
kernwapens de wereld niet
uit, daarvoor zijn andere
middelen nodig. Straks
komt de kater als blijkt, dat
demonstraties niet helpen.
Ze moeten de wereld uit, dat
is zeker. Koelbloedigheid én
geduld brengen je daarbij
verder dan emoties".
Verzucht: „Kernwapens: het
lijkt wel of het een punt van
belijdenis is geworden. In de
trant van: „Gij zult geen
kernwapens bezitten". En
de conventionele wapens
dan? Die zaaien ook dood en
verderf! Als er een belijde-
nispunt van gemaakt wordt,
dan moeten evenzeer de na
palmbommen en de splin
tergranaten erin worden op
genomen. Het verschil tus
sen christelijk en niet-chris-
telijk kan niet zijn, dat het
laatste wèl en het eerste niét
mag. Wat de kernwapens
betreft ben ik erg pragma
tisch ingesteld. Als ik door
een starre, ethische stelling-
name een kernwapenoorlog
dichterbij breng, moet ik die
opstelling laten varen".

Prof. dr. H. M. Kuitert, con
troversieel, liberaal, prag
matisch en altijd verrassend.
Gedachtig de bijbelse spreuk
„Hebt uw vijanden lief",
meldt de destijds voor rood
en progressief versleten
hoogleraar minzaam glimla
chend: „De onbarmhartig
heid, waarmee de behou
dende christenen door de
progressieven worden be
handeld, brengt me bijna in
de verleiding hen te hulp te
schieten. De vloer wordt
met ze aangeveegd. Progres
sieyen zijn vandaag niet zul
ke beste gemeenschapsstich
ters. Helaas".

ps;
mt

HOEWEL in het Midden-Oosten de trieste ontwilè'oor
in Libanon en de door de inzet van nieuwe wapeif ^our
vigde strijd tussen Iran en Irak vooral de aandacht|e'
is er toch ook alle aanleiding met bezorgdheid de |L0iiti,
zaken in Israël te volgen. Ditmaal niet in de eerste p|a's
het oog op de helaas niet aflatende spanningen tussdscad
en een aantal buurlanden, maar speciaal in verbanjnade.

ernstige financieel-economische crisis, die de nu 35 jj-

staat teistert.

.Uil

>nd

TOEN het kabinet-Sjamir enkele, weken geleden;*
stond het voor de grote uitdaging de staatsfinanciëjlGH
saneren. Enkele feiten en cijfers illustreren hoe trien
economie er voor staat: de waarde van de shekel, def"*^J
le munteenheid, is sinds het aan het bewind komen!
Likoed-blok in 1977 met 50 procent verminderd. D^EN
is toegenomen tot ver boven de 100 procent. De sch hc
het buitenland bedraagt ongeveer 60 miljard guldei^ichtir
tekort op de betalingsbalans zal eind dit jaar rond d( van
jard gulden belopen. ^Leid

iding:

lijeen'

EERST verantwoordelijke voor het financiële bei" h«
sinds 1981 de onlangs afgetreden minister Aridor. Otwe2
leiding werd een zeer stimulerende financieel-ecoriUur'
politiek tot uitvoering gebracht, waardoor de Israëli^
volking ver boven haar stand kwam te leven. De iüutee
namen hand over hand toe en de economie ging injan
mate verschijnselen van scheefgroei vertonen, omdïj Pr0'
port een veel ongunstiger beeld liet zien. De bt®^
merkte niet al te veel van de inflatie omdat de koR^1
werd gegarandeerd door automatische loonaanp«feg z
Waarschuwingen van het Israëlische bedrijfsleven aale vi
gering hielpen niet. E ged

I weg

ijk

T"\ ft P'

JJE situatie veranderde aanzienlijk toen vanuit Waiveld;
waarschuwingen klonken. Israël geniet royale Ame: het
financiële steun, maar Aridor kreeg enige tijd gelejalke
de regering in Washington te horen dat het zo
kon doorgaan. De nu afgetreden Aridor liep daarincj c
Krampachtig probeerde hij te redden wat er te redijn, 1
Hij stelde een zeer rigoureus plan op, het dollariserof vi,
ject, maar dat betekende tevens het eind van zijn
schap. M

ispra

ft. I

Na enkele in financieel opzicht zeer chaotische'3""
waarbij bijvoorbeeld de beurs ruim twee weken langPj^
bleef, moet het kabinet-Sjamir nu de sanering effe5e
hand nemen. Omdat het ook in sociaal opzicht gedwiftelij
zeer ondankbare maatregelen te nemen komt het et;
uit, dat dit kabinet in de Knesset een erg zwakke bas
Sjamir zou er verstandig aan doen nu op korte terml
mene verkiezingen uit te schrijven waardoor een kal fcts
vormd kan worden, dat de immense binnen- en buite
problemen wél met een brede parlementaire steun 1
pakken.

-ïOl

Varkensfilet met
ananas, doperwten
en aardappelen
yoghurt pudding

Voor twee personen hebt u
nodig: 2 lapjes varkensfilet
van 80 g, zout, peper,
bloem, 35 g boter, 2 schij
ven ananas, 1 lepel sap;
450 g diepvries of een half
blik doperwten, zout, sui
ker, 5 g boter, peterselie;
0,5 1 kg aardappelen;
4 blaadjes gelatine, klein
blikje aardbeien (of fram
bozen), 15 g suiker, 2,5 dl
yoghurt, basterdsuiker, ci
troensap, 1 dl melk, 3 g
custard, 6 g suiker of
0,5 dl slagroom, 12 g bas
terdsuiker.

Strooi zout en peper over het
vlees, haal het na een paar
minuten door bloem en bak

het in warme boter bruin en
net gaar in circa acht minu
ten. Bak de uitgelekte schij
ven ananas in het overgeble
ven vet warm en leg ze op
het vlees. Maak de jus af met
weinig water en ananassap.
Ontdooi diepvries-erwten in
weinig kokend water en
kook ze dan nog een paar
minuten. Warm erwten uit
blik alleen op. Maak de dop
erwten af met zout, suiker,
boter en strooi er fijngeknip
te peterselie over.

Maak de pudding een halve
tot een hele dag tevoren. Zet
de gelatine onder koud wa
ter. Kook één deciliter aard-
beiensap (zonodig aanvullen
met water) en roer er van
het vuur de gelatine door en
daarna de suiker. Wacht tot
het sap lauw is en voeg dan
de yoghurt en vruchten toe.
Breng de massa op smaak

- met basterdsuiker en ci
troensap, wacht tot zij dikker

wordt en doe haar in de nat-

- gemaakte vorm. Keer je pud
ding kort voor het gebruik
en geef er een custardsausje
of slagroom bij.

Menu tip voor
stamppot boerenkool met
worst karnemelkvla.

JEANNE

LEIDEN: O.L.Vr. Hemelvaart: za.
19.00 euch.viering, zo. 09.30, 11.00
mmv dames- en herenkoor.
H. Leonardus: za. 19.00 jongerenvie
ring: zo. 09.00 euch.viering, 10.45
hoogmis.

H. Middelares: za. 19.00; zo. 9.30 ge
zongen viering, 11.30.

H. Lodewijk: za. 19.00, zo. 8.30, 10.00
hoogmis, 11.30, 18.00, 19.00 Lof.
St. Anthonius van Padua: za. 19.00
euch., zo. 9.30 en 11.30 euch.
H. Petrus: za. 19.00; zo. 9.30, 11.00
hoogmis.

O.L.Vr. Onbev. Ontv.: za. 19.00; zo.
9.30, 10.45 hoogmis, 12.15.
Oud Katholieke Kerk: zo. 10.00.
AARLANDERVEEN: za. 19.00; zo,
10.30 hoogmis.

AARDAM: za. géén; zo. 9.00 hoogmis,
12.00.

ALPHEN AAN DEN RIJN: H. Pius: za.
19.00; zo. 9.00, 10.30 hoogmis.
H. Bonifatius: za. 19.00; zo. 9.45
hoogmis, 11.30.

De Heilige Geest: za. 19.00; zo. 9.30
en 11.00.

BOSKOOP: za. 17.30 „De Stek";
19.00 in kerk; zo. 9.30 en 11.00.
HAZERSWOUDE DORP: za. 19.00
met orgel; zo. 9.30 hoogmis; 11.30
wisselend van opzet.
HAZERSWOUDE-RIJNDIJK: za. géén,
zo. 10.00. Dep. Het Anker: za. 19.00;
zo. 8.45 en 11.15.

HILLEGOM: St. Jozef: za. 19.00 met
Ned. liederen; zo. 10.00 gezinsmis
(kinderkoor), 11.30 Ned. liederen.
HILLEGOM: H. Martinus: za. 19.00;
zo. 9.00 en 11.00.

HOOGMADE: za. 19.00; zo. 10.00.
KATWIJK A.D. RIJN: za. 19.00 euch
.viering met zang; zo. 9.30 hoogmis,
11.15 met zang. Dep. Rijnsburg: za,
gebeds- en communieviering; zo.
10.30 met zang.

(Buiten) KAAG/ABBENES: za. 19.00;
zo. 10.00.

LANGERAAR: za. 19.00; zo. 9.30 en
11.30.

LEIDERDORP (H. Menswording): za.
19.00; zo. 9.00, 10.30, 12.00.
LEIMUIDEN: za. 19.00; zo. 7.30, 9.30,
11.15.

LISSE: Agathakerk: za. 19.00 euch.;
zo. 10.00 en 11.30 (kinderneven-
dienst). Dep. Poelpolder: za. 19.00
euch., zo. 9 en 11.30 euch.viering.
Mariakerk: za. 19.00; zo. 8.30, 10.00
hoogmis, 11.45.

H.H. Engelbewaarders (Beekbrug): za.
19.00; zo. 9.30 hoogmis, 11.00 en
17.45.

NIEUWKOOP: za. 19.00; zo. 9.00
hoogmis, 10.45.

NIEUWVEEN: za. 19.00; zo. 9.00,
11.00.

NIEUW-VENNEP: za. 19.00 avondmis;

zo. 10.00 hoogmis.

NOORDEN: za. 19.00; zo. 9.00, 10.30

hoogmis.

NOORDWIJK-BINNEN: za. 16.00 in
Kerkhofkapel; 19.00 in de kerk; zo.
8.00, 10.00 hoogmis, 11.30.
NOORDWIJK AAN ZEE: za. 19.00
euch.; zo. 9.30 hoogmis, 11.00 euch.
NOORDWIJKERHOUT: St. Victor: za.
19.00 met koorzang; zo. 9.30 hoog
mis, 11.00 mis met samenzang. St.
Jozef: za. 19.00; zo. 10.00 en 11.30.
OEGSTGEEST: St. Willibrord: za.
T9.00; zo. 9.00 en 10.30.

OUD-ADE: za. 19.00 avondmis: zo.
8.30 hoogmis, 10.30 gezinsmis.
OUDE-WETERING: za. 19.00 avond
mis; zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Marlapre-
sentatie: za. 19.00; zo. 9.00 en 11.00.
Petrusbanden: za. 19.00 avondmis;
zo. 9.30 hoogmis, 11.30.
RIJPWETERING: za. 19.00 avondmis;
zo. 9.00 hoogmis (herenkoor), 10.30

SASSENHEIM: za. 19.00 euch.; zo.
9.30 hoogmis, 11.00 euch.
STOMPWIJK: za. 19.30 met zang

(laatste zaterdag v.d. maand thema
viering), zo. 9.30 hoogmis, 11.00,
18.00.

VOORHOUT: za. 19.00; zo. 9.00
hoogmis, 10.30, 11.45.
VOORSCHOTEN: St. Laurentius: za.
19.00; zo. 11.30. Moeder Gods: za.
19.00; zo. 10.00.

WARMOND: za. 19.00; zo. 8.30, 10.00
hoogmis, 11.30.

WOUBRUGGE: za. 19.00; zo. 10.00.
ZEVENHOVEN: za. 19.00; zo. 9.00
hoogmis, 10.45.

ZOETERWOUDE-RIJNDIJK: Meer
burgparochie: za. 19.00 met wisselen
de koren; zo. 10.00 hoogmis met wis
selende koren, 11.30 met orgel en
Ned. liederen.

ZOETERWOUDE: St. Jan: za. géén
opgave; zo. 9.30 hoogmis. 11.00. Chr.
Dienaarkerk: za. 19.00 met zang; zo.
10.00 hoogmis.

DE ZILK (Noordwijkerhout): H. Hart-
kerk: za. 19.00; za. 10.00 hoogmis,
11.30.

predikbeurten

STAD LEIDEN Herv. Gemeente:

Hoogl. Kerk: 10.00 uur ds. E. M. Pan-
nekoek, 11.45 uur Oec. Studenten-
dienst; Marekerk: 10.00 uur ds. A. J.
de Jong, 17.00 uur ds. E. S. Klein
Kranenburg, Ter Aar; Maranathakerk:
10.00 uur ds. R. J. Kooistra; Regen
boog: 9.30 uur ds. H. Hortensius en
pastoor J. A. A. v. Well; 11.15 u. ds.
Hortensius, doopfeest; Bethlehem-
kerk: 10.00 uur ds. A. Th. Kramer,
Bevrijdingskerk: 9.00 uur ds. J. Wol-
thaus; 10.30 uur ds. H. E. Sterringa;
Vredeskerk; 10.00 uur drs. N. C.
Smit, Eglise Wallone: 10.30 uur pas
teur D. Ribs; Acad. Ziekenhuis: 10.15
uur ds. M. Terlouw-Sterk; Diacones-
senhuis: 10.30 uur ds. W. G. Mete
ring, Voorschoten; Jeugdkapeldien-
sten: Bevrijdingskerk: 10.30 u. ds. K.
J. Jansen.

Geref. kerken en endere kerken

STAD LEIDEN: Zuiderkerk: 10.00 uur
ds. v.d. Zwaan (H.A.); Petrakerk:
10.00 uur ds. Vlijm; Oude Vest: 10.00
uur ds. D. Bakker, Oegstgeest; Mara
nathakerk: 10.00 uur ds. R. J. Kooi
stra; Bevrijdingskerk: 9.00 uur ds. J.
R. Wolthaus, Z'woude; Bejaardenhuls
Groenhoven: 10 uur ds. Bovenberg.
Merenwijk aula Valkenpad: 9.30 en
11.00 uur Eucharistie/Avondmaal.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17.00 uur
drs. G. C. den Hertog.

Geref. Kerk Vrijg.: 10.00 en 17.00 uur
ds. P. Houtman.

Doopsgez./Rem. kerk: 10.30 uur hr.
M. N. Lansdorp, Heemstede.

Bapt. gem.: 10.00 uur ds. G. Bosveld.
20.00 uur filmvertoning: „Als een dief
in de nacht".

Ev. Luth. Kerk: 10.15 uur ds. J. Mos-
tert.

Nieuw Apoet. Kerk: diensten 9.30 en
16.00 uur.

Ev. Chr. Gemeenschap: 10.00 uur
evang. Dikkes.

Leger des Heils: 10.00 en 19.00 uur
samenkomsten.

Zevende-Dag-Adventisten: 11.00 uur
ds. Bouwer.

Evang. Centrum Zijlsingel 2a: 10.00
uur dhr. Zijlstra.

Zendingsgroep „Jeruel": samen
komst 17.00 uur.

Pinkstergemeente Oude Vest 13:

10.00 uur evangeliste Joh. van Wie-
ringen.

AARLANDERVEEN Herv. Ge
meente: 10.00 uur ds. G. v. Drlel,
19.00 uur ds. H. Groenendijk.

Geref. Kerk: 10.00 uur en 18.30 ds.
A. G. Dronkert, Gouda.

Chr. Geref. Kerk: 9.30 uur Dienst des
Woords, 15.30 u. ds. J. van Amstel.
TER AAR Herv. Gem.: 9.30 u. ds.
E. S. Klein Kranenburg, 18.30 u. ds.
H. W. Hemmes.

Geref. Kerk: 9.30 uur ds. Oegema,
18.30 u. kand. Parmentier.

ABBENES Herv. Gem.: 9.30 uur
ds. M. Bergsma, Abbenes.

ALPHEN A.D. RIJN Herv. Gem.:
Opstandingskerk: 10.00 uur J. J. v.d.
Heiden. 18.30 uur ds. J. H. Sogers.
Adventskerk: 10.00 uur ds. J. H. Bo-
gers, 17.00 uur ds. F^omijn, jeugdd. in
Maranathakerk. Kruiskerk: 9.00 uur
ds. R. H. M. de Jonge.

Geref. Kerk: Maranathakerk: 10.00
uur ds. E. J. Oomkes; Salvatorikerk:
10.00 uur ds. H. J. Oldemans, 18.30
uur ds. S. de Lange.
Baptistengemeente: 10.00 ds. J. v.d.
Wetering, 18.30 uur ds. H. G. Koek
koek.

Leger des Heils: 10.00 en 19.30 uur
samenkomsten.

Volle Evangelie Gemeente: 10.00 uur
dhr. D. van Steenis.

ALPHEN-NOORD (Herv./Geref.
diensten): Goede Herder: 10.00 uur
ds. N. Hoogendijk, 18.30 u. ds. F.
Mol, leerdienst; De Bron: 9.30 uur ds.
L. Oosthoek; 10.15 uur ds. R. Nleu-
wenhuis, 18.30 uur Comm. Singing.
Ashramcollege: 10.00 ds. F. Moll.
ALPHEN-NOORD (Herv. Gem.):
Sionskerk: 9.30 uur ds. Ch. v.d. Valk,
Lopik; 18.30 uur ds. J. Ouwendijk.
Oudhoornseweg: 10.00 uur ds. Oort.
BODEGRAVEN (Herv. Gem.):
Dorpskerk: 10.00 uur ds. J. Wieman,
18.30 uur ds. J. Richter; Salvatorkerk:
10.00 uur ds. J. Richter. 18.30 uur ds.
R. J. v.d. Hoef; Bethlehemkerk: 10.00
uur ds. R. J. v.d. Hoef, 18.30 uur ds.
L. Schaap.

Geref. Kerk: 9.30 uur ds. D. H. Elder-
man, 18.30 uur ds. W. A. v.d. Berg.
BOSKOOP Herv. Gem.: Dorps
kerk: 9.30 uur ds. W. Koelewijn, Wou-
brugge; 18.30 uur dr. J. Haitsma; De
Stek (Herv./Geref.): 9.30 uur dhr. C.
Cornelisse, Nieuwerk. a.d. Ussel.
Geref. Kerk: 9.30 uur ds. J. van 't
Hoff, 17.00 uur ds. G. den Heeten,
Hoofddorp.

Chr. Geref.: 9.30 en 17.00 uur ds. P.

N. Ribbers.

HAZERSWOUDE Herv. Gem.: 9.30
en 18.30 uur ds. Z. de Graaf.

Geref. Kerk: 9.30 uur ds. G. Snel,
17.00 uur ds. K. Welbedacht, jeugd-

HOOGMADE Herv. Gem.: 10.00
uur dr. H. van Vliet, Alphen a/d Rijn.
DE KAAG Herv. Gem.: 10.00 uur
ds. D. Keuning, Noordwijk a. Zee.
KATWIJK A.D. RIJN (Herv. Gem.):
Dorpskerk: 10.00 uur ds. C. Vermeu
len, (ds. M. J. Aarents in De Wiek),
18.00 uur ds. L. Boer. Ontmoetlngs-
kerk: 10.00 uur ds. J. Gebraad.
KATWIJK AAN ZEE (Herv. Gem.):
Nieuwe Kerk: 10.00 uur ds. J. Vroe-
gindewey, 18.00 uur ds. C. Jonge-
boer, Baarn; Oude Kerk: 10.00 uur
ds. D. Driebergen, 18.00 uur ds. C.
van Sliedregt; Ichtuskerk: 10.00 uur
ds. J. P. van Roon, 17.00 uur ds. S.
de Jong; Pniëlkerk: 9.30 uur ds. C.
van Sliedregt, 18.00 uur ds. D. Drie
bergen; Bestevaar Mavo: 10.00 uur
ds. L. Boer; Overduinkapel: 14.15 uur
ds. Baas.

Geref. Kerk: Open Hof: 9.30 uur ds.
J. van Breevoort, 17.00 uur ds. P. v.d.
Horst; Triumphator: 10.00 uur ds. P.
v.d. Horst, 17.00 uur ds. W. Bakker,
Amstelveen; Vredeskerk: 10.00 uur
dhr. A. Vercouteren, 18.30 uur ds. A.
J. Damsma.

Chr. Geref. KeTk: 10.00 en 17.00 uur
ds. Slagboom.

KOUDEKERK A.D. RIJN Herv.
Gem.: 10.00 uur ds. A. L. Lapré,
19.00 uur ds. A. L. Lapré, gez. dienst
in Geref. K.

Geref. Kerk: 10.00 uur ds. H. Bade,
19.00 uur ds. A. L. Lapré, gez. dienst.
LEIDERDORP (Herv./Geref. dien
sten): Dorpskerk: 10.00 uur ds. G.
Stegeman, 18.30 uur ds. A. W. J. A.
Knorth; Hoofdstraat: 10.00 uur ds. A.
Knorth; Scheppingskerk: 9.00 en
10.30 uur mevr. ds. H. Westera-Fran
ke, H.D.

LEIMUIDEN Herv. Gem.: 9.30 uur
ds. P. Schalk.

Geref. Kerk: 9.30 uur Evangelisatie-
dienst, 18.00 uur kand. J. van Waitin
gs.

LISSE Herv. Gem.: Dorpskerk:

10.00 uur ds. P. C. 't Hooft. 19.00 ds.
P. C. "t Hooft; Pauluskerk: 10.00 uur
ds. B. C. de Gelder (G.D.).

Geref. kerk: 10.00 uur ds. E. Boswijk*
19.00 uur ds. W. Baas, Sassenheim.
Chr. Geref. Kerk: 10.00 en 19.00 u.
ds. van Dijken..

Geref. Gemeente: 10.00 en 16.00 uur
ds. D. Hakkenberg.

Geref. Kerk Vrijg. (Pr.str.): 10.30 uur
ds. C. de Putter, 15.00 u. ds. D. Grut
ter.

Ned. Geref. Kerk (Salvatori): 9.30 en
17.00 uur ds. J. Waagmeester.
NIEUWKOOP Herv. Gem.: 9.30 uur
ds. P. M. v. Waarde, 18.30 uur ds. G.
Cnossen.

Geref. Kerk: 9.30 uur drs. J. D. Cre-
mer, 18.30 uur ds. A. Verdoorn.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 uur Dienst des
Woords, 14.15 uur ds. P. Beekhuis.
NIEUWVEEN Hery. Gem.: 9.30 uur
ds. H. O. Molenaar.

NIEUW-VENNEP Herv. Gem.: 9.30
uur ds. G. Snijders, Gezinsdienst:
19.00 uur ds. M. Bergsma.

Geref. Kerken: 9.30 uur ds. N. Wijn
gaarden, 16.30 uur ds. N. Wijngaar
den.

Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 16.30 uur
ds. D. Visser.

NOORDWIJK (Herv. Gem.): Grote
Kerk: 10.00 uur kand. C. de Lange;
Kerk aan Zee: 10.00 uur ds. A. Th.
Rothfusz, 17.00 uur ds. R. S. Elgers-
ma; De Rank: 10.00 uur kand. A.
Baas; Grote Kerk: 17.00 uur ds. A. J.
de Jong, Leiden.

Geref. Kerk: Hoofdstr.kerk (Buurt
kerk): 10.00 uur ds. R. S. Elgersma;
Vinkenlaan: 9.30 uur ds. J. J. Kuiper,
17.00 uur ds. W. v.d. Lee (G.D.);
Stichtingskerk: 11.00 uur dhr. J. van

NOORDWIJKERHOUT Herv. Gem.:
10.00 uur ds. W. v.d. Lee, Noordwijk.
OEGSTGEEST (Herv./Geref. dien
sten): Mauritslaan: 10.00 uur ds. K.
Vegter; Groene Kerkje: 11.00 uur ds.
J. J. Kooman (H.D.); Pauluskerk: 9.30
uur ds. J. J. Kooman; Gem. Centrum;
10.30 uur ds. mr. J. van Leeuwen,
19.00 uur ds. J. Th. Heemskerk; En
degeest: 9.30 uur ds. L. H. C. Friede-
rich; Acad. Ziekenhuis: 10.15 uur
mevr. ds. M. Terlouw-Sterk; Diaco-
nessehuis: 10.30 uur ds. W. G. Meije-
ring; Van Wyckersloot: 16.00 uur ds.
D. Keuning.

Ned. Geref. Kerk: 8.45 uur ds. G. de
Lange, 16.00 uur ds. G. de Lange

(H.A.).

OUDE WETERING Herv. Gem.:
9.30 uur ds. J. de Korte, gez. Herv.
dienst in Gerf. Kerk.

Geref. Kerk: 9.30 uur ds. J. de Korte,
18.30 uur drs. H. Jaspers Focks.
RIJNSATERWOUDE Herv. Gem.:
9.30 uur ds. J. de Vree, Leimuiden,
19.00 uur kand. A. Wijting, Utr.
RIJNSBURG Herv. Gem.: Grote
Kerk: 9.30 uur ds. Romein, 17.00 uur
ds. v. Niel; Bethelkerk: 9.30 uur v.
Niel.

Geref. Kerk: Petrakerk: 9.30 uur ds.
Damsma, 17.00 uur ds. Snel; Imma-
nuelkerk: 9.00 en 10.30 uur ds. Cziria,
17.00 uur ds. Damsma; Maranatha
kerk: 9.30 uur ds. Snel, 17.00 uur ds.
Cziria

Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17.00 uur
ds. W. van Sorge.

SASSENHEIM Herv. Gemeente:

9.00 en 10.30 uur ds. H. J. van Ach
terberg; 19.00 uur ds. Germans.
Geref. Kerk: 10.00 uur ds. W. Baas,
17.00 uur ds. E. Boswijk, Lisse.
Chr. Geref. Kerk: 10.00 en 17.00 uur
drs. J. Kruis, Den Bosch.
VALKENBURG (Z.H) Herv. Gem.:
10.00 uur ds. A. v.d. Beek, 18.30 uur
ds. C. Vermeulen, Jeugdd.

Geref. Kerk: 9.30 uur ds. B. Bouma,
Noordwijk, 18.30 uur drs. J. D. Cre-

VOORHOUT Herv. Gem.: 10.00
uur ds. de Jong, gezinsdienst.
VOORSCHOTEN Herv. Gem. Dorp:
10.00 uur ds. A. K. v.d. Schoot (Oog-
stdienst).

Geref. Kerk: 10.00 uur ds. de Zeeuw
(dankuur); 19.00 uur Jeugddienst, ds.

Haspels. „Ontmoeting" (Herv./Ge
ref.): 10.00 uur ds. de Zwart (H.D.).
WARMOND Herv. Gem.: 10.00 uur
dhr. Sipke v.d. Land, Wassenaar.
WASSENAAR Herv. Gem. Dorps
kerk: 10.00 uur ds. R. Steenstra,
Oogstdienst; 16.30 uur ds. C. Blenk;
19.00 uur Muziekdienst; Kievitskerk:
10.00 uur dr. W. van Bruggen; Dorps
centrum: 9.30 uur ds. G. J. Wolters,;
Shalom (jeugdkerk vanaf 12 jaar):
geen opgave; Messiaskerk: 10.00 uur
ds. W. van Waasbergen.

Geref. Kerk: Bloemcampkerk: 10.00
uur ds. G. C. van de Kamp; Zijllaan 4:
10.00 uur ds. Joh. Heule, 17.00 uur
nog niet bekend.

Ned. Prot. Bond: 10.30 uur ds. D. A.
Werner.

WOUBRUGGE Herv. Gem. 9.30 en
18.30 uur ds. W. J. J. Koelewijn.
Geref. kerk: 9.30 uur ds. M. J. Aal-
ders, 18.30 uur ds. J. Mondeel, Rijs-

Ned. Prot. Bond: 19.00 uur ds. A. van
Lunteren, Zeist.

ZEVENHOVEN Herv. Gem.: 9.30
uur ds. Heymans, Alphen a.d. Rijn,
19.00 uur Gez. dienst Herv. K.

Geref. Kerk: 9.30 uur ds. P. den Ruig,
19.00 uur dhr. L. Vermeer (gez. d.
Herv. K.)

ZWAMMERDAM Herv. Gem.:
10.00 uur ds. R. H. M. de Jonge,
18.30 uur ds. L. Oosthoek.

Geref. Kerk: 10.00 en 18.30 uur drs.
N. Scheps, Heerlen.

ARTSEN Leiden: Wijk 1: Boerha-
vedistrict, Binnenstad-Noord, Groe-
noord, Kooi, Merenwijk, za dr. Kooy-
man tel. 122268, zo dr. Crul tel.
142888. Wijk 2: Binnenstad-zuid,
Tuinstadwijk, Professorenwijk, de
Waard, za dr. Lahr, tel. 120347, zo:
dr. De bruyne, tel. 126866. Wijk 3:
Mors, Haagwegkwartier, Zuidwest,
Stevenshof, za dr. Roos tel. 766123,
zo dr. Van Rijn tel. 314349. Voor de
praktijkgebieden van Groeneveld,
Van Leeuwen, Meyer, Reinders, Tan,
Van Tol: za. Meyer, tel. 215510, zo. dr
Van Tol, tel. 142427. Oegstgeest:
za en zo dr. Held, tel. 174955. Lei
derdorp: za dr. Kemme tel. 893139,
zo dr. Van Beek, tel. 894539; Spreek
uur van 12.30 tot 13.00.» Voorscho
ten: za dr. Schotanus, tel. 2356, zo.
dr. Tromp, tel. 762159 Warmond -
Voorhout: dr. Lempers tel. 02522-
10140. Noordwijk: Groepspraktijk
tel. 19300. Noordwijkerhout: Dr.
Lammers Van Grieken tel. 02523-
2910. Katwijk aan Zee: Dr. Dijk tel.
12336. Katwijk - Rijnsburg - Val
kenburg: Dr. Verhage tel. 21818. Lis-
se: Antwoordapparaat eigen huisarts.
Sassenheim: Dr. Van Riet tel.
11777. Hillegom: Dr. Zimerman tel.
15121. Alkemade - Rijnsaterwoude

- Leimuiden: Dr. Glansbeek tel.
01713-2511. Alphen: Voor de prak
tijken van Stehouwer, Van Gemeren,
Plag, Visser, Varkevisser, Van Enge
len, Smid, en Zikel: za Dr. Stehouwer
tel. 22425. zo Dr. Zikel tel. 31905.
Voor de praktijken van Boss, Eradus,
Van Der Steen, Hetzberger, Kleinha-
neveld en Wljnmaalen: za dr. Klein
Haneveld tel. 72170. zo. dr. Hertzber
ger tel. 72364. Hazerswoude - Kou
dekerk: Dr. Harkes tel. [phone].
Langeraar - Nieuwveen - Ter Aar -
Woubrugge: Dr. Nooter/Vreyling, tel.
01729-8104 Nieuwkoop - Noorden:
Dr. Sanders tel. [phone].
TANDARTSEN Leiden - Leider
dorp - Oegstgeest: Dr. Thijssen tel.
313748, zaterdag en zondag spreek
uur om 13.00 uur. Leidschendam:
Voor spoedgevallen tel. 238356.
Bollenstreek: Dr. Teunissen tel.
02522-10240.

APOTHEKEN Leiden - Leiderdorp

- Oegstgeest - Voorschoten: Apo
theek Reyst in Lelden en apotheek
Hofland in Voorschoten. Alphen:
Apotheek Allart Alkemade: Apo

theek Alkemade, Veerstraat, za en zo:
12-13 en 17.30-18 uur. tel. 01713-
9100 Katwijk: Apotheek De Jong
Noordwijkerhout: za geopend van 9-
13. u. en van 17-18 u. en zo van 12-
13 u. en 17-18 u. Spoedrecepten tel.

3511 of dienstbel.

WIJKVERPLEGING BOLLENSTREEK
Sassenheim - Warmond - Lisse -
Beekbrug: mw. Posthuma tel. 02522-
1463. Noordwijkerhout -Voorhout -
De Zilk: mw. Steinmetz tel. 02523-
3921. Hillegom: Opgave via het ant
woordapparaat, tel. [phone].
Leidschendam: Leidschendamse
Kruisvereniging, tel. [phone].
DIERENARTSEN Leiden: Dr. Van
der Wouw, tel. 764058, dr. Helder
220513. Oegstgeest: Dr. van Duyn
tel. 153266. Voorschoten - Leid
schendam: dr. Van Oostrom tel.
01717-2317

ONGEVALLENDIENST ZIEKENHUI
ZEN LEIDEN Ongevallendienst
elke dag Academisch Ziekenhuis be
halve van dinsdag 13.00 u. tot woens
dag 13.00 u. (Diaconessenhuis) en
van vrijdag 13.00 u. tot zaterdag
13.00 u. (Elisabeth-ziekenhuis).
BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: Bezoekuur dage
lijks van 16.00 tot 20.00 uur. Kinder
afdeling dagelijks van 14.00 tot 20.00.
Niet meer dan twee bezoekers per
patiënt. De bezoektijden-regeling van
het diaconessenhuis wordt met in
gang van 1 juli as gewijzigd. Met in
gang van 1 juli zijn de bezoektijden
van 16.00 tot 17.00 uur en van 18.30
tot 19.30 uur. Sint Elizabeth-zie-
kenhuis: Volwassenen dagelijks van
14.00-14.45 u. en van 18.30-19.30 u.;
klasse-afdelingen ook 11.15-12.00 u.
Kraamafdeling: dag. van 11.15-12.00
u. (alleen voor echtgenoten) van
15.00-16.00 u. en van 18.30-19.30 u.
Kinderafdeling dag. 15.00-18.30 u.
CCU (hartbewaking) dag. van 14.00-
14.30 u. en van 19.00-19.30 u. Inten
sieve verpleging: dag. van 14.00-
14.30 u. en van 18.30-19.00 u. Sport-
Medisch Adviescentrum: Spreekuur
ma. 19.30-20.30 u. in het St. Elisa
beth-ziekenhuis. Endegeest: Di. en
vr. 13.00-14.30 u.; zo. 11.00-12.00 u.
en 14.00-15.00 u.; eerste klasse: de
gehele dag. Academisch Zieken
huis: Voor alle patiënten (behalve kin
deren) zijn de bezoekuren als volgt:
Dagelijks 14.15-15.00 u. en 18.30-
19.00 u. Avondbezoekuur afdeling
verloskunde: 18.00-19.00 u. De Prae-
maturenafdeling dagelijks van 14.30-
14.45 u. en 18.30-18.45 u. Bezoek
aan ernstige patiënten: wanneer aan
ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofd
verpleegkundige hiervoor speciale
kaarten verstrekken. De bezoektijden
van de kinderkliniek zijn dagelijks
15.00-15.45 u. en 18.30-19.00 u. De
bezoektijden van de kinderafdeling
(alleen voor ouders van kinderen kan
er een afwijkende tijd afgesproken
worden met de hoofdverpleegkundi
ge) zijn dagelijks van 14.15-15.00 u.
en van 18.30-19.00. Rijnoordzie-
kenhuis: Dagelijks 14.30-15.15 u. en
18.30-19.30 u. Extra bezoek hartbe
waking: 11.00-11.30 u. Extra bezoek
vaders kraamafdeling: 19.30-20.30 u.
Kinderafdeling 15.00-15.30 u. alleen
voor ouders 18.00-18.30 u.
S.O.S.-DIENST Telefonische hulp
dienst, tel. [phone]. Voor allen die
in moeilijkheden verkeren of eenzaam
zijn. Vertrouwelijk. Dag en nacht be
reikbaar.

BUREAU VOOR RECHTSHULP

Herengracht 50, tel. 123942; spreeku
ren ma. en di. 10.00-12.30 u., wo.
13.30-16.00 u.; do. 18.30-20.30 u.
LEIDSE RECHTSWINKEL Juri
disch Adviesbureau, Ketelboeters-
steeg 10, tel. 130775; Afdeling wo
nen en werken: ma. 18.30-20.30, wo.
10.00-12.00, do. 18.30-20.30. Afde
ling belastingen: di. 18.30-20.30, wo.
18.30-20.30. Klachtenbureau: di.
18.30-20.30, do. 18.30-20.30.
DIERENHULPDIENST Hulpverle
ning aan verongelukte honden, kat

ten, vogels, e.d. in de geme
den, Leiderdorp. Oegstge
mond en Zoeterwoude.
125141.

BURGERRAADSLIEDEN - |d

brugsteeg 2, tel. 143171 k*
ren). Spreekuren ma., di
11.00-12.00 u.. do. 18.30-2(
GEZINSVERZORGING 7
gezinsverzorging Leiden. f
hulp voor bejaarden en f
zieken en gezinsverzorgli?sm<'
brandtstraat 17, tel. 14944teer
vr. 9,00-10.00 u. en 13.00-1 gel
KINDER- EN JONGERENT1 var

Op woensdag- en zaterd
van 14-18 u. telefoon 071
MAATSCHAPPELIJK WERl ee
reau Maatschappelijk we Ka

gf lifDe

Jj He

ciale dienst: di 14.00-15.00i yo<
laan 1a, Zuid-West; do. l(old€
u. Herensingel 3, Leiden Ntrde
tel. van 09.00-10.30 via 766k bo
ling maatschappelijk werk.-■
RAAD VAN ARBEID Hos J
306, Leiden, tel [phone]
geopend ma. t/m vr. 9-12 u
Telefonische informatie ovb
bijslag: 8-12 u. i

SOCIALE RAADSVROUW -e Ia
uren sociale raadsvrouw. Biwei
Gerecht 10, wo. 17.00-een
Noord: Van Hogendorpstrai aa,
10.30-11.30 u.; Kooi: Drifts™ f
di. 10.30-11.30 u.; MofAdl
Buurthuis Morskwartier, To w

10.00-11.00 u. wo. lo.oofeer
Tuinstadwijk: Herengrachtyeei
10.30-11.30 u. =,n"f

SOCIALE RAADSVROUW,
SCHOTEN Spreekuren: f uu
20.00 u. wo. en vr. 9.00-10.Jan
seweg 33, Voorschoten. Tefento
SP HULP- EN INFORMATjrb

Groenesteeg 33, Leidenl_t
134640 Of 071-144600. Huif,
matie op medisch, juridisch!1
gebied, werk, sociale verzs ric
huurkwesties. Spreekuur: {cef

derdag van 20.00-21.00 u. be
STICHTING VRIJWILLIGER
TRALE Pallasstraat 1, Af. sc
den Rijn. Tel. [phone]Jlg"
ding en opvang van menseden
welke reden dan ook, tijdig l
nodig hebben. Bovendien «Heb
matle verstrekt over andere!
heden van hulpverlening e
relkbaarheid daarvan.
VRIJWILLIGERS CENTRAIL
gegracht 246a, Leiden. Te«
Dagelijks bereikbaar van fl
u. voor informatie over vil J

WERKENDE JONGEREN w

ten- en informatieuur Elk«
avond van 17.00 tot 20.0(1
kantoor Koppenhinksteeg I
Tel. [phone]

WERKLOZEN ADVIES CEÜ
Breestraat 19, tel. 122000. L
ma. en do. 14-16 u. (Gedl
maand augustus gesloten).!
LEIDS WERKLOZEN KOMll
terskerkchoorsteeg 15, te"
Spreekuur wo. 10.11.30 u.
WETENSCHAPSWINKEL -
tlecentrum voor onderzoo!
Leidse universiteit. Statioif
tel. 071 - 148333. Geopent
vr. 10.00-16.00 u. iri

FIOM Hulpverlening bij.

schap en alleenstaand oii
Noordeinde 40 b, tel. 1447
GASTOUDERPROJECT jelli.
Gastouderproject, Meren\y,ta<
dorhorst 1, tel. 210430 (dkQe

15 :30 u->- Dhn

HULP VOOR MOEDER EfPno

Bij niet gewenste zwangersfen-
foon 071-895724 en 01728)93;
HUURAANGELEGENHEDEN^

Spreekuren huurcommissieLUj
den: Schuttersveld 9 (tel. 0_
van 10.00-12.00 u.). SpreTer
t/m vr. 8.30-10.00 u. Vofen
Opstandingskerk, Prinses ik
straat 69. Spreekuur do. 1j E(