Indiase paria's
werken zich
met leren
sandalen en
slippers
uit de
malaise
(Zuid-India)
achter een stenen
klinkt onophou-
hamergetik, ver
met flarden
muziek. Om de
jnder een golfpla-
dak, zitten enige
len mannen en
en ingespannen te
a aan wat, dichter-
omen, leren san-
in slippers blijken
De enige die oog
voor de vreemde
,at ^ers is een kindje,
dezich huilend achter
kwch van zijn moeder
rinïgt. zodra de aan-
mcrz even op hem is ge-
i
st zatp het Palam Rural Centre
uft. ipandi Village, vlakbij het
7. H3Iwoners tellende stadje Ti-
roniii de Zuidindiase deelstaat
dat adu, vijftien uur vliegen en
en vf treinen vanuit Nederland.
grcAm Rural Centre is een van
dig. t „bedrijfjes" in de Derde
mee/|die produkten maken die
j'femèsterse wereld aan de 'man
is vajgebracht.
'<en ien proiect voor kastelozen,
>ms.?)|S, de laagste groep uit de
d en l Hindoe-maatschappij. Op
tsfenln het kastenstelsel hebben
lelijks rechten, alleen maar
i mal Seizoenarbeid voor wei-
wooribij rijke boeren is voor hen
en ral de weinige mogelijkheden
)aan geld te verdienen. Maar
in Jearia's de enigen zijn die de
„Vuikan dode dieren, met name
ook de heilige koe, mogen aan-
>n gb het bewerken van leer en
'<e zó fen van leren produkten
Anb een prima manier om ar-
nóg htn onderdrukking de baas
bben en", zegt Dave Edmunds,
man ff van het Palam Rural
J ting
iré Htv Zuidindiase ontbijttafel
zen®annekoekies, bolletjes ge-
ol idei rijst en cnutney's vertelt
1 weeènthousiasme over zijn le-
irs opk. Zeventien jaar geleden
van bt Edmunds de Indiase
ar litht vaarwel. Na de oorlog
jaar ftkistan in 1965 had hij zijn
enkt J van het militaire bedrijf
ite/nthij een manier om de rest
Haze leven een meer zinvolle
zich te geven. Uiteindelijk be-
FranJjpij in het dorpje Arulpu-
bij Vut bij Tirupur, in het hete
euw zuiden van India. Hij koos
i mefVoor een van de armere
ndje van het land, waar het kas-
m/'dfl het leven van alledag nog
ofddefk bepaalde (en nog steeds
?n idials pak-weg vijftig jaar ge
il juist onder die kastelozen
ndmaij te werken,
en fkiepsen", vervolgt Dave Ed-
'ime. Kweten al eeuwenlang hoe
"den van dieren moet be-
fll< Zo hphhon r>r allppn nooit
commercieel gebruik van kunnen
maken. Daar heb je geld voor nodig
en dat hadden ze niet. Door middel
van dit project kunnen ze hun ken
nis wel benutten. Ze krijgen daar
door zicht op een betere toekomst
en ontdekken dan, dat zij als kaste
lozen volwaardige mensen zijn, dat
ze trots mogen zijn, rechten hebben
en niet hun hele leven lang voor
anderen het hoofd moeten buigen".
Twee keer beginnen
Met behulp van de lutherse kerk
begon Dave Edmunds in 1968 in
Arulpuram een centrum voor de
straatarme leerbewerkers. In enke
le jaren tijd groeide dat centrum uit
tot een volwaardig ontwikkelings
project, met een leerlooierij, een
kleine veehouderij, eigen voedsel
voorziening, scholing, en een goede
gezondheidszorg.
In de zomer van 1978 werd al het
werk van de voorbije tien jaar in
korte tijd teniet gedaan. Een nieuw
benoemde lutherse bisschop begon
zich, in tegenstelling tot zijn voor
gangers, nadrukkelijk met het rei
len en zeilen van het project te be
moeien. Het was goed gebruik dat
de winst van het project besteed
werd aan nieuwe projecten, maar
nu eiste de kerk daar opeens de
helft van op. Van de ene op de an
dere dag werd Dave Edmunds opzij
gezet. Zijn opvolger was een man
die uitsluitend oog had voor de
centen. In nog geen drie maanden
tijd lag het project op zijn rug. De
kliniek en de kinderopvang gingen
dicht en de mensen werden onte
vreden.
Uiteindelijk hakte Dave Edmunds
de knoop door. Hij brak met de lu
therse kerk en met steun van een
aantal buitenlandse organisaties
werd in oktober 1978 op een kaal
stuk land in Veerapandi Village
een nieuw project, het Palam Rural
Centre, opgezet.
Niet zonder trots toont Dave Ed
munds de Nederlandse bezoekers
wat in de afgelopen vijf jaar, vrij
wel geheel op eigen kracht, tot
stand is gebracht. Rond een groot
middenterrein staan de huizen van
de 65 families, die op het centrum
wonen. Kleine, eenvoudige maar
schone onderkomens. Aan de ande
re kant van het terrein een diepe
put, met op de bodem nog maar een
klein laagje water, het huis van Ed
munds, de stallen van een kleine
veestapel en een akkertje, waarop
getracht wordt wat groenten te
verbouwen. Daar staan ook genum
merde palmbomen: voor elke fami
lie één. Wat verder naar achteren
de allernieuwste gebouwen: het
kantoor, de werkplaats, opslag
ruimten en een complete leerlooie
rij.
Familiebedrijf
's Ochtends om acht uur klinken
over het dan nog rustige project
acht gongslagen. Drie kwartier la
ter verzamelen enkele mensen zich.
in een gezamenlijke godsdienst-
ruimte. „Daar hebben de mensen
«elf om gevraagd. Ze gaan er naar
tnp om hun OoH to HonVon voor
groepen van de samenleving behoren. De produkten
die in de catalogus worden aangeboden zijn door
gaans niet goedkoop. Dat komt, behalve doordat
men van kleine bedrijfjes koopt, ook omdat in Ne
derland nogal wat kosten worden gemaakt om de
produkten aan de man te brengen. Zo kan het ook
gebeuren dat de prijs die SOS-Wereldhandel de ma
kers betaalt heel redelijk is, maar uiteindelijk toch
nog niet de helft van de verkoopprijs in Nederland.
In Nederland geniet een dergelijk postorderbedrijf
dat de Derde Wereld franco aan huis brengt nog
weinig bekendheid. In Derde-Wereldkringen kijken
sommigen ook met het nodige wantrouwen naar het
commerciële sausje, waarmee de catalogus is overgo
ten. Anderen juichen een dergelijke aanpak juist toe.
Ze betogen dat op deze manier meer mensen met de
Derde Wereld in aanraking komen en verwijzen
daarbij onder meer naar Groot-Brittannië waar, met
Op het Palam Rural Centre wordt meer gemaakt dan sandalen en slippers. Deze vrouw Is ingespannen
bezig met een versierd leren doosje.
het feit dat ze hier werken", aldus
Edmunds. „Lang niet iedereen die
hier werkt is christen. Dat geeft
niets. Wij maken geen onderscheid
naar religie. Daarom zullen we nie
mand een geloof proberen op te
leggen. Daarom hebben we geen
kapel of een kerk, maar een geza
menlijke godsdienstruimte. Als er
dan toch mensen zijn die zeggen
dat ze gedoopt willen worden, kun
je er zeker van zijn dat dat verlan
gen uit hen zelf voortkomt. Dat
was in 1978 ook een van de wrij
vingspunten met de nieuwe luther
se bisschop. Hij legde de nadruk op
het bekeren, wilde zoveel mogelijk
namen van gelovigen op zijn lijstje.
Maar daar doe ik niet aan mee".
Een half uurtje later is het centrum
volop in bedrijf. In de werkplaats
onder de golfplaten wordt opnieuw
ingespannen gewerkt. Toch heerst
er geen echte fabriekssfeer. Het
heeft er meer weg van één groot
familiebedrijf, waarvoor iedereen
zich naar beste kunnen inzet. Som
mige vrouwen hebben hun kinde
ren meegenomen, die in een soort
hangmatten ongestoord door het
onophoudelijke gehamer en-getik
hppn «ïlanpr» 7n rsjVen 7p onbo.
wust gewend aan de geluiden en
het ritme van het leerbewerken.
Want wees eerlijk, het is zeer
waarschijnlijk dat ook deze kinde
ren hun leven lang leren produk
ten zullen gaan maken".
Volgens Edmunds is de ontspannen
sfeer in de werkplaats mede een
gevolg van de flexibele werktijden
(„Als iemand later begint of tussen
door weg moet om voor zijn kinde
ren te zorgen is dat geen enkel pro
bleem") en vaste afspraken over de
dagelijkse produktie per persoon.
Zo maken de mannen vier paren,
de vrouwen drie en kinderen twee
paar slippers of sandalen per dag.
„Het lijkt misschien wat vreemd,
zo'n vastgestelde produktie per per
soon per dag. Maar dat is heus no
dig. Toen we pas begonnen, werk
ten de mensen veel te lang door. Ze
gingen 's middags niet naar huis
om te eten omdat ze dachten zo
meer geld te kunnen verdienen. Na
een tijdje had dat zijn weerslag op
het werk. Men raakte snel ver
moeid, werd ziek en de kwaliteit
van de sandalen en slippers werd
steeds minder. We hebben toen die
dagelijkse produktie en^een ver-
nlirhtp miHHatmaurp inppctplH"
Als de gong van het Palam Rural
Centre één uur 's middags slaat, is
de werkplaats spoedig verlaten. De
mensen haasten zich naar huis voor
het middageten. Mevrouw Ed
munds komt pas halverwege de
lunch thuis. Zoals gewoonlijk is zij
een aantal families af geweest, om
te zien of haar adviezen over geva
rieerder en gezonder eten in prak
tijk worden gebracht. „Rijst vult de
maag. maar geeft geen enkele
kracht om 's middags door te wer
ken. We hebben daarom geleerd
groenten te verbouwen en te eten.
In het begin ging dat niet zo mak
kelijk. Men kende immers alleen
rijst. Maar nu is vrijwel iedereen
het nut van verse groenten en vita
minen gaan inzien", vertelt zij.
Na de verplichte middagpauze voor
de tweede maal naar de opnieuw
van bedrijvigheid gonzende werk
plaats. Maar zodra we de uit Neder
land meegebrachte catalogus van
SOS-Wereldhandel/Novib te voor
schijn halen en de pagina laten zien
waarop de slippers van het Palam
Rural Centre staan afgebeeld, is
alle aandacht voor het werk in één
klap verdwenen. De' mensen drom-
mpn om om hppn Dp foto'c woHpd
aandachtig bestudeerd, waarna een
man naar voren wordt getrokken.
Hij blijkt degene te zijn, die de af
gebeelde slippers heeft gemaakt.
Hij heeft aan één blik genoeg om
zijn werkstuk te herkennen aan de
kleine siertekentjes op de zool en
de riempjes, die bij iedereen ver
schillend zijn.
Gelukkig merkt niemand dat uit de
catalogus een pagina is gescheurd.
Toen Dave Edmunds kort tevoren
in zijn kantoor die bladzijde zag,
raakte hij zichtbaar ontroerd. Op
een oudere foto van zijn leerbewer
kers herkende hij namelijk een
kort tevoren op 28-jarige leeftijd
overleden man. „Ik heb van ieder
een een foto, maar niet van hem.
Vinden jullie het erg om deze foto
niet aan de mensen te laten zien.
Dat zou hen zeer van streek ma
ken?"
Geen machines
Om half zeven 's avonds daalt de
duisternis neer over Zuid-India.
Twee en een half uur later wordt
voor het laatst op de gong geslagen.
Daarna is het Palam Rural Centre
rustig, totdat de volgende morgen
om zes uur de zon weer boven de
horizon komt kijken.
De Nederlandse bezoekers kunnen
kiezen waar ze willen slapen: bui
ten, in een hut van palmbladeren,
of in het stapelbed van Edmunds
kinderen. Weliswaar is het stapel
bed te kort voor een westerling van
gemiddelde lengte. Maar na de ver
halen over slangen die 's nachts
met grote regelmaat de hutten ko
men binnensluipen, kiezen we voor
het stapelbed en nemen we het on
gemak van buitenboord bungelen
de benen maar voor lief.
De volgende morgen om negen uur
zijn alle leerbewerkers weer pre
sent. Wekelijks verwerken zij zo'n
400 koeiehuiden, die nu nog elders
worden gekocht. Een stukje verder
op het Palam Rural Centre staat
echter de gloednieuwe leerlooierij.
„Het heeft heel wat tijd en moeite
gekost voor we dit gebouw klaar
hadden. Nu is alles gereed. Maar
we kunnen niet aan de slag omdat
de looierij veel water vraagt en het
heeft hier al drie jaar niet gere
gend", zegt Dave Edmunds met te
leurgestelde stem, als we langs de
lege betonnen bakken van de looie
rij lopen.
Later op de dag, terwijl een venti
lator pogingen doet de warmte uit
zijn kantoor te verdrijven, vertelt
Dave Edmunds verder over de za
kelijke aspecten van zijn project.
„Onze manier van werken is tame
lijk uniek. We gebruiken naturel
leer, lijm en leerdraden. Spijkers
en nagels zijn hier taboe. Er zijn
mensen die vinden dat we hier
veel beter zouden kunnen werken
als we een paar machines aanschaf
fen. Maar dat willen we juist voor
komen. Mechanisatie betekent dat
we mensen moeten ontslaan. Onze
bedoeling is echter zoveel mogelijk
mensen aan werk te helpen". Illus-
stratief hiervoor is het oude vrouw
tje dat midden in de werkplaats zit,
temidden van stapels leersnippers.
Uit het afval zoekt zij met vaardige
hanH Hïa ctnUpc lor»»- *«••»?>»■-
schijnliik nog wel ergens voor ge
bruikt kunnen worden.
Wie een aantal dagen op het Palam
Rural Centre rondkijkt en de situa
tie van de mensen daar vergelijkt
met die van veel kastelozen elders
in India, moet vaststellen dat de
positie van de leerbewerkers van
Veerapani Village er aanmerkelijk
rooskleuriger uitziet. Doordat men
sen in de westerse wereld hun pro
dukten kopen, is hun levensstan
daard er enorm op vooruitgegaan.
Ze hebben werk, waarmee ze een
goed inkomen verdienen. „Een
man en een vrouw verdienen hier
samen zo'n 500 roepies (ongeveer
150 gulden) per maand. Dat is bijna
twee keer zoveel als mensen elders
verdienen. Maar dat geld krijgen ze
niet allemaal in handen. Iedereen
heeft een spaarrekening, daar
wordt een deel van het salaris op
gestort, zodat men later, als men
uitgewerkt is, niet op kosten van de
kinderen hoeft te leven. Dat is een
van de vele manieren, waarop we
proberen de mensen een groter so
ciaal bewustzijn bij te brengen",
verduidelijkt Edmunds.
De mensen op het Palam Rural
Centre profiteren verder van een
goede medische verzorging, er is
voldoende en gezond eten en hun
kinderen kunnen naar school of
een vak leren. Overigens kunnen
ook mensen uit de omgeving een
beroep doen op de sociale voorzie
ningen van het centrum. Tenslotte
is van belang dat deze paria's zich
beetje bij beetje weten te ontwor
stelen aan de eeuwenoude last van
onderdrukking en uitbuiting en
voor hun rechten durven op te ko-
Toch blijft hun toekomst onzeker.
Vrijwel de gehele jaarlijkse pro
duktie van ongeveer 67.000 paar
slippers en sandalen is bestemd
voor de export naar West-Europa
en de Verenigde Staten. Het aantal
dat in India zelf aan de man wordt
gebracht, is te verwaarlozen. Maar
hoe moet het Palam Rural Centre
verder, als de buitenlandse vraag
ineens wegvalt?
Dave Edmunds geeft volmondig
toe, dat die vraag hem ook voort
durend bezighoudt. „Het zou een
ramp zijn als de markt voor leren
sandalen en slippers ineenstort.
Wat moeten we dan met grote in
vesteringen als onze leerlooierij?
Toch zijn we er wel een beetje op
voorbereid. We hebben de kennis
in huis om in korte tijd over te
schakelen op produkten van ander
materiaal. Maar we doen er alles
aan om te voorkomen dat we de
buitenlandse markt kwijtraken.
Behalve sandalen en slippers ma
ken we pennebakjes, riemen en le
ren doosjes. De leerrestanten wor
den sleutelhangers. Verder probe
ren we, met de hulp van bevriende
organisaties in West-Europa, nieu
we trends te volgen. Zo maken we
een damessandaal met een lage
hak. Iemand vertelde ons dat
schoenen met zo'n hakje vooral be
kendheid hebben gekregen dank
zij de Britse prinses Diana. In
plaats van Angela, de naam die we
eerst hadden verzonnen, kunnen
we ze ook „Lady Di" noemen. Dat
doet het Altijd beter".
Sinds enkele jaren geven de ontwikkelingsorganisa
tie Novib en SOS-Wereldhandel, een alternatieve
handelsorganisatie, gezamenlijk een catalogus uit
waarin tientallen produkten uit de Derde Wereld te
koop worden aangeboden. Die produkten, variërend
van koffie uit Angola en een houten kerstgroep uit
Rwanda tot wandkleden uit Peru en eierdopjes uit
Sri Lanka, worden gemaakt in tientallen kleine be
drijfjes van mensen, die in hun landen tot de armste
ZATERDAG 29 OKTOBER 1983
de feestdagen in het verschiet, produkten uit een
soortgelijke catalogus erg veel aftrek vinden. Maar
'wat vinden de mensen die de produkten maken er
zelf eigenlijk van? Schieten ze er iets mee op als
mensen in de westerse wereld hun produkten ko
pen? Onze verslaggever Jos Timmers ging op uitno
diging van Novib en SOS-Wereldhandel naar Zuid-
India waar hij een project bezocht, dat zijn produk
ten onder meer naar Nederland exporteert.
Op het Palam
Rural Centre
gaat weinig leer
verloren. Een
oud vrouwtje
zoekt uit de
bergen leerafval
die stukjes leer.
die nog te
gebruiken zijn.
