ietscrosser stapt
►ver op de motor
h Bostelbrug: een mixture van oude en nieuwe technieken
uis levert meer geld op
^DEN/REGIO
CiidacSomq/nt
WOENSDAG 12 OKTOBER 1983 pagina S
2S
AAG/LEIDSCHENDAM De inkom-
n de provincie Zuid-Holland uit de hef-
.11 sluis- en kanaalgelden in Leidschen-
n het vorig jaar aanzienlijk gestegen, on-
it het aantal schepen dat van de sluis
maakte beduidend lager lag dan in
it blijkt uit het jaarverslag over 1982 van
riale waterstaat.
uwenoude sluisje in Leidschendam, dat
de belangrijke vaarroute van Rijnland
elfland, werd door ruim 15.000 schepen
aan. In 1981 waren dat er ruim 500
^et name de beroepsvaart passeerde
5 vaak de sluizen Een van de oorzaken
uu0T vermoedelijk in de strenge win-
i de vaarverbinding tussen Leiden en
aag voor ongeveer drie weken onbegaan-
aakte. De schepen die gebruik maakten
van de schutsluis betaalden daarvoor gezamen
lijk 70.000 gulden, 5000 gulden meer dan daar
voor.
De provincie ontving in totaal een miljoen gul
den uit de heffing van vaargelden, sluisrechten
en tarieveh voor gebruik van loswallen. De
plaatsen waar de beroeps- en recreatievaart
moet betalen zijn naast het sluisje in Leidschen
dam de Julianasluis en de Mallegatsluis te Gou
da en de Hambrug te Delft. Daaruit kwam
862.000 gulden naar de provincie. De loswallen
aan het Gouwe- en Aarkanaal, bij de Lamme-
brug, langs de Oude Rijn en aan het Rijn-Schie-
kanaal leverde 142.000 gulden op.
In het verslag over 1982 merkt provinciale wa
terstaat op dat de hoeveelheid werk die onder
meer aan het personeelsbeleid gebonden is nog
steeds groeiende is. Op alle niveaus vraagt dat
overleg. „Onderwerpen als huisvesting, deel
tijdarbeid, emancipatie, arbeidsbeleving en
functiewaardering zijn een kleine greep uit het
hele scala. De hiermee gepaard gaande papier-
produktie neemt echter zorgwekkende vormen
aan", aldus provinciale waterstaat in het jaar
verslag.
In totaal werken er 1045 mensen bij de dienst,
een toename met 42 ten opzichte van 1981.
Deze toename wordt onder meer veroorzaakt
door het toenemende aantal rattenvangers. Uit
het jaarverslag blijkt dat 21 mensen zich bezig
houden met de bestrijding van de muskusrat
ten. De vangsten namen in 1982 toe met 170
procent. Er werden 8836 stuks gevangen, tegen
3260 het jaar daarvoor. De dienst constateert
dat de muskusrat steeds meer naar het westen
oprukt. Uitgebriede gangenstelsels werden aan
getroffen in Wateringen, en verzakkingen ge
constateerd in Stolwijk en Bergambacht.
Illegalen in
Zevenhoven opgepakt
ZEVENHOVEN/NIEUWKOOP De
politie van Nieuwkoop heeft in samen
werking met de Loon Technische Dienst
vier illegaal in een Zevenhovense tuin
derij werkende Indiërs aangehouden.
In totaal bezochten zes agenten en con
trolerend ambtenaren vijftien tuinderij
en in Ter Aar, Nieuwkoop. Nieuwveen
en Zevenhoven. Het ging hier om een
routinecontrole. Slechts bij een tuinder
aan de veenweg in Zevenhoven werden
illegalen aangetroffen. De Indiërs zijn
vandaag aan de marechaussee overgele
verd. Tegen de tuinder die de illegalen
in dienst had, is proces verbaal opge
maakt.
Kamerverhuur mag wel aan Rijnkade
DEN HAAG/LEIDEN Het pand Rijnkade 7 mag voor een periode
van twee jaar worden gebruikt voer het verhuren van kamers. Dit
heeft Gedeputeerde Staten bepaald. De gemeente Leiden had geen toe
stemming gegeven voor kamerverhuur, maar had beslist dat het pand
als eensgezinswoning moet worden gebruikt.
Het pand is eigendom van de heer G. Krayenhoff uit Den Haag. Ach
ter het huis is zijn bedrijf, een groothandel in isolatiematerialen geves
tigd. In het pand Rijnkade 7 zijn twee bedrijfsvertrekken gevestigd, de
overige kamers worden bewoond door vijf studenten.
Krayenhoff, die in Den Haag woont, wil in de toekomst in het huis aan
de Rijnkade gaan wonen. Voorlopig wil hij blijven verhuren aan stu
denten. De gemeente gaf hem daarvoor geen toestemming. Men is van
mening dat het huis geschikt is voor een gezin en omdat de situatie op
de huizenmarkt slecht is, moet het pand aan de Rijnkade aan een gezin
worden verhuurd. Gedeputeerde Staten vindt echter, dat de woon
ruimte van Rijnkade 7 niet van bijzonder groot belang is voor de leni
ging van de woningnood van gezinnen in Leiden.
IB IN OPRICHTING
Lofarendsveen
1dal oprichter van fiets-
*flereniging ,,De
[JJjhogs", Hubèrt Hen-
tiwl heeft zijn crossfiets
Je wilgen gehangen,
vil zeggen, hij heeft
Ijwiel ingeruild voor
Frossmotor. Nu loopt
objescheiden 18-jarige
?osJer rond met plannen
,oejhet op poten zetten
^jen motor- en brom-
™|jtossvereniging. Zijn
Rijd hem hierbij hel-
ragf
obei
izejf heeft de afgelopen zo-
;antie keihard gewerkt
in goede tweedehands
lotor te kunnen kopen.
|s ging zijn wens in ver-
Vervolgens vroeg en
[hij toestemming van de
Ier van het „derde"
;ld van DOSR om te
•ossen op het hobbelige
tussen
;ld en de Rijksweg. Dit-
terrein werd vroeger
n djkt voor f ietscross, toen
jcübeedhogs" nog geen ei-
aan had. De voorwaar
de de DOSR-beheerder
bestonden eruit dat het
veld niet mocht worden be
schadigd.
Heuvelachtig
Aanvankelijk ging Hubèrt al
leen uit crossen met zijn mo
tor, maar al spoedig" bleken
zich meer motorcrossfanaten
in Roelofarendsveen en omge
ving te bevinden. 's-Avonds en
in het weekend hielden ze zich
met hun geliefde sport bezig
zonder ook maar iemand over
last te bezorgen. Het bewuste
terrein lieten ze even heuvel
achtig en hobbelig als het was,
en brachten er slechts een rou
te op aan. Inmiddels was het
motorcrossen opgemerkt door
een aantal andere jongens, die
er hun bromfiets aan wilden
wagen. Deze jongens waren
kennelijk niet op de hoogte
van de afspraken tussen de
motorcrosssers en DOSR.
Klachten over sporen in het
voetbalveld, brachten DOSR-
leden er toe het crossen aan de
kaak te stellen tijdens de jaar
vergadering van hun club.
Het bestuur van de voetbal
club zegde toen toe maatrege
len te treffen om verdere be
schadiging te voorkomen. Hu
bèrt heeft tot nu toe niets ver
nomen van DOSR. Hij hoopt
alleen maar dat hij zijn sport,
waar dan ook in Alkemade,
kan blijven beoefenen. Hij en
zijn crossvrienden hebben erg
veel voor hun liefhebberij
over. Ze willen zo spoedig mo
gelijk komen tot de oprichting
van een motor- en bromfiets-
crossvereniging. Ze zijn ervan
overtuigd dat een dergelijke
vereniging binnen de kortste
keren net zo groot zou zijn als
de in korte tijd spectaculair ge
groeide Fietscrossvereniging
„De Speedhogs".
Jongens
Volgens Hubèrt's vader, de
heer J. Hendriks uit het Gooi
land in Roelofarendsveen, is
motorcross dan ook écht een
sport voor jongens in de pu
berteit. „Die houden van de
herrie van motoren, de benzi
nelucht en een beetje gevaar",
aldus vader Hendriks. „Erg
veel jongens zijn kennelijk ja-,
loers op de motorcrossers,
want zij gaan op hetzelfde ter
rein met oude brommers cros
sen of staan toe te kijken en
commentaar te leveren",
merkt hij op. De vader van
Hubèrt vertelt dat voor motor
cross een eigen terrein noodza
kelijk is. „Als de jongens een
klein beetje gas geven, vliegen
de graskluiten om je oren. De
banden van die crossmotoren
hebben een enorm profiel,
.waarmee ze in de grond grij
pen. Brommers daarentegen
grijpen niet in het veld; die
hebben een veel „gladder"
profiel, waarmee ze het terrein
„indeuken". De sporen van
brommers zijn dan ook een
soort gootjes".
Het enthousiasme van zijn
zoon, heeft de heer Hendriks
aangestoken. Hij heeft nu het
plan opgevat om een motor
crossvereniging op te richten.
Ondanks zijn drukke baan en
zijn bestuurlijke aktiviteiten
voor de KNWU (landelijk
overkoepelend orgaan vor de
fietscrossers), vindt hij daar
tijd voor.
Om een groot aantal leden te
trekken, denkt hij eraan ook
crossbrommers toe te laten.
Hendriks verwacht dat de
oudste fietscrossers (de zoge
naamde „cruisserklasse") veel
al zullen doorstromen naar de
motorcrosssport. Hij wijst er
echter op dat fiets- en motor
cross niet gekombineerd kun
nen worden. „Daar zou je ge
heid onmin over krijgen".
Hubert Hendriks op zijn crossmotor
KNMP-prijs voor
Leidenaar
NIJMENGEN De heer J.M.
te Koppele uit Leiden is een
van de winnaars van de prij
zen die jaarlijks door de Ko
ninklijke Nederlandse Maat
schappij ter bevordering der
Pharmacie wordt toegekend.
Met mevrouw J.N. Geitz (Gro
ningen), mevrouw F.C.M.M.
de Groot (Utrecht) en me
vrouw E.M.J. Eerland (Am
sterdam) nam hij de prijs (een
geldbedrag) vandaag in ont
vangst tijdens de algemene
vergadering van de KNMP in
Nijmegen.
Het hoofdbestuur van de
KNMP stelt sinds 1971 jaar
lijks aan elk van de vier subfa
culteiten farmacie in Neder
land een prijs beschikbaar
voor de student die daar op
basis van zijn of haar studiere
sultaten volgens de docenten
het meest in aanmerking
komt.
Acht maanden
voor Leidenaar
DEN HAAG/LEIDEN De
officier van justitie bij de
Haagse rechtbank heeft acht
maanden gevangenisstraf ge
ëist tegen een 26-jarige Leide
naar. De man had zich schul
dig gemaakt aan diefstallen en
vervalsingen.
Uit woningen aan de Rijnsbur-
gersingel en de Vrouwenkerk-
choorsteeg ontvreemdde hij
cheques, een paspoort, een
bankpasje en geld. Voorts had
hij zich toegang verschaft tot
een verpleeghuis in Noord wijk
waar hij eveneens een en an
der stal. Verdachte is verslaafd
aan heroïne. Hij is al eerder
veroordeeld geweest.
Vonnis op 25 oktober.
|VerBruggen
-*7
ele
Bruggen, we maken er allemaal boekje dient ook als catalogus
gebruik van. Zeker in een water- voor de tentoonstelling,
rijke stad als Leiden zijn het on- Als inleiding op de expositie ver-
misbare schakels in het wegennet, schijnt in deze krant een serie ar-
Veel aandacht is er nooit aan de tikelen over Leidse bruggen. Het
Leidse bruggen besteed. Toch zijn zijn geen technische verhandelin-
er een hoop interessante vragen te gen, maar historische verhalen
stellen. waarin een Leidse brug als lei-
Waarom bijvoorbeeld heet de Bos- draad dient. De gegevens zijn ver-
telbrug Bostelbrug? Wanneer en zameld door een werkgroep van
door wie is deze brug gebouwd? historisch geïnteresseerden, die
De stilte rond de Leidse bruggen veel van de geschiedenis van de
wordt binnenkort 'verstoord'. Op Leidse bruggen heeft uitgezocht.
28 november gaat in het Gemeen- Samensteller is de begeleider van
tearchief aan de Boisotkade de de werkgroep, de heer P.J.M. de
tentoonstelling „De Leidse Brug- Baar van het Gemeentearchief,
gen" van start. Tevens verschijnt Kees van Herpen tekent voor de
dan een Leids bruggenboek. Dit eindredactie.
Iedere Leidenaar
wel de imposante ver
ing tussen Prinsessekade
ort Rapenburg over het
:r van de (Oude) Rijn. Ve-
zullen de brug behalve
de bovenkant ook wel
in een rondvaartboot
de onderzijde hebben be-
m. Wellicht zijn zij toen
;r de indruk geraakt van
solide constructie. Deze
is een van de eerste in
len waarbij gewapend be-
op vrij grote schaal is ge
kt. Toch ziet de brug er
echt modern uit; wat de
deding en versiering be-
doet hij veel meer aan
orige eeuw denken. Bij de
ireding in 1908 is dan ook
samensmelting van oude
nieuwe technieken tot
d gekomen. Naast het ge-
k van beton werden nog
:rwets aandoende gietijze-
lantaarnpalen op de hoe
van de brug aangebracht,
lantaarns zijn echter la-
verdwenen. Er zijn nu
men in de maak om ze
opnieuw aan te brengen,
of dat in de huidige be-
,n igingstijd nog te realise-
jt is, zal nog moeten worden
b/wacht.
Bostelbrug is een heel
brug. Wanneer de 'eerste
op die plek gebouwd is,
et met enige nauwkeurig-
te bepalen. Totdat tussen
en 1355 de stadswijk tus-
(Oude) Rijn en Oude Vest
le al bestaande stad werd
okken, was een brug hier
nodig. Dit vooral omdat
iippenbrug sedert 1324 in
•ehoefte tot het gemakke-
oversteken van de Rijn
■zag
net graven van de Oude
werd een stadsmuur om
nieuwe stadsdeel ge-
'd. Op de hoek van Prin-
fkade en Apothekersdijk
ees een waltoren, de Kne-
erstoren. Aan de andere
van de Rijn stond al op
de hoek van het Kort Rapen
burg, dat toen nog stadssingel
was, en de Boommarkt, de
Accijnstoren. Deze was wel
licht zo genoemd omdat de uit
de richting Katwijk komende
schippers hier invoerrechten
op aan accijnzen onderhevige
goederen moesten betalen.
Of al snel een verbinding tus
sen die twee torens tot stand
kwam om te verhinderen dat
iedere vijand zonder veel
moeite de stad zou kunnen
binnenvaren, is niet bekend.
Mogelijk is de brug eerst ge
bouwd toen in 1389 een ande
re stadswijk, die tussen Ra
penburg en Witte Singel, bij
de stad getrokken werd. Een
snelle verbinding tussen
Haarlemmerstraat en Noord
einde zal wel wenselijk zijn
geweest. De bouw is volgens
een bestek, toen „scampeli-
oen" genaamd, aanbesteed.
Dit moet een van de oudst be
waarde bestekken van een
bouwwerk in Leiden zijn. Of
schoon het bestek niet geda
teerd is, zal het uit het einde
van de veertiende eeuw stam
men. De aannemer van het
karwei was Jan Grietenzoon,
die voor 204 Hollandse pon
den een vaste houten brug le
verde.
Het is met de Bostelbrug wat
vreemd gesteld wat zijn door-
vaarbaarheid betreft. Was de
oudste brug dus een vaste
houten constructie, in 1526
werd besloten om de bouw
vallige brug te vervangen
door een bredere, stenen ver
binding. Aan de kant van het
Galgewater kwam een stenen
borstwering met kantelen, zo
dat een soort waterpoort in de
stadsmuur ontstond. In het
laatste kwart van de zestiende
eeuw werd in het midden
echter een ophaalbrug gecon
strueerd, die maar kort heeft
bestaan en wellicht al in 1610
verdween. In 1667 kreeg men
daar weer spijt van: op 27 de
cember werd toen besloten
om de brug te verlagen, het
wulfsel van het middelste gat
weg te breken en daar een
dubbele ophaalbrug te maken.
De stenen borstweringen wer
den vervangen door gietijze
ren „poppeleuningen" zoals
die nu nog op vele bruggen te
zien zijn. Deze attributen wer
den aangebracht door de
„huisleverancier" van de leu
ningen, de smid Jan Evertsz.
van Sonnenberch. Het overi
ge werk aan de brug werd
door Jan Harmensz. van Aer-
denstoff, lid van de toenmali
ge zeer bekende metselaarsfa
milie, verricht.
De volgende twee eeuwen
hebben weing meer dan de
normaal te verwachten repa
raties te zien gegeven. Zo
werden door Cornelis van
Duuren tussen 27 augustus en
20 november 1787 de kruizen
kersvers benoemde stadsar
chitect Jan Willem Schaap
1844 nieuwe vallen. Het nut moest het karwei op 1 juli
van de ophaalbrug werd ech- 1862 zijn geklaard. A. Ver
ter steeds meer in twijfel ge- hoog en J.L. Leefers namen
trokken en in 1862 viel het dit werk voor 13.135 aan.
besluit de brug totaal te ver- Zo bleef de brug totdat de ei-
nieuwen en niet meer ophaal- sen van het verkeer een aan
haar te maken. Volgens het passing van de route Blauw-
bestek, heel dik en wat merk- poortsbrug-Kort Rapenburg
waardig gesteld duidelijk
een eerste produkt van de
noodzakelijk maakten. Ook
de Blauwpoortsbrug werd
verbreed, het Kort Rapenburg
werd overkluisd en de bebou
wing van de westzijde van de
Paardensteeg werd gesloopt.
De daardoor ontstane kade
werd naar het in 1909 gebo
ren prinsesje Juliana Prinses
sekade genoemd. Op 13 april
1908 vond de aanbesteding
van de te verbreden Bostel
brug plaats. Met name moest
plaats worden gemaakt voor
.de tram, die (nadat in 1907 de
S.L.F. een electriciteitscentra-
le in gebruik had genomen) al
snel veranderde van paarden-
in elektrische tram. Daarvoor
moesten bovenleidingen wor
den aangebracht. Sinds het
verdwijnen van de tram uit
het stadsbeeld en daarmee de
bovenleiding van de brug, ziet
de Bostelbrug eruit zoals wij
hem nu kennen.
Bostel
De Bostelbrug is genoemd
naar de markt van bostel, die
sedert 1360 werd gehouden op
een terrein tussen de Kabel-
jauwsteeg en het Kort Rapen
burg, waar toen nog geen hui
zen stonden. Wellicht zijn die
rond 1447 gebouwd, want
toen werd de markt ver
plaatst naar de brug. De naam
Bostelbrug komt echter al
vóór 1447 voor, bijvoorbeeld
in 1434 toen een aantal nieu
we planken voor de brug
werd geleverd.
Bostel is een afvalprodukt dat
ontstaat bij het brouwen van
bier. Dat brouwen was een in
tensief proces. Nadat de gerst
een paar dagen in water was
geweekt, begon die te ontkie
men. Na een week, zo lang
werd het de gerst toegestaan
te kiemen, werd de gerst op
de „eest" gedroogd, zodat het
kiemproces tot stilstand
kwam. Dit produkt werd
mout genoemd. Aangezien
mout in principe onbeperkt
houdbaar was, kon de brou
wer naar behoefte een bepaal
de hoeveelheid laten malen.
Dit vond plaats in een norma
le korenmolen, die echter mo
lenstenen met speciale kerven
had. Het moutmeel werd met'
warm water tot een beslag ge
maakt, dat in een paar uur
enigszins zoet werd. Daarna
werd het gefilterd, het mou-
textract (de „wort") ging in de
brouwketel en werd met hop
gekookt, vervolgens gegist en
tenslotte afgetapt. De bostel,
bestaande uit vaste bestandde
len („bierdraf"), bleef in de
kuipen achter. Dit brouwpro-
ces kan overigens vrij goed
worden gevolgd op de schil
derijen van H. Meijer uit 1774
in de zogenaamde Bierbrou
werskamer in de Lakenhal.
Bostel werd zeer gewaardeerd
als veevoeder: het was vrij
voedzaam. Het kwam dan ook
wel voor dat bijvoorbeeld het
St. Catharinagasthuis (op de
Breestraat waar nu de Stads
gehoorzaal en de Waalse
Kerk staan), dat zelf een
Aerntz. in het boekjaar
1406/1407 195 „achtendel"
(een bepaalde inhoudsmaat)
bostel. Daarmee werden de
varkens en koeien van het
gasthuis gevoerd. De koeien
leverden verse melk; kaas en
boter werden meestal ge
kocht. In de eigen brouwerij
werd het bier gebrouwen. Dit
werd toen in ongelofelijke
hoeveelheden gedronken.
De zelf geproduceerde bostel
kon dus haast in hetzelfde ge
bouw een nieuwe en nuttige
bestemming vinden. Het nam
in elk geval minder ruimte in
beslag dan de hooibergen op
het binnenterrein (het gast
huis bezat vele weilanden, zo
wel om te begrazen als om te
hooien) en het was minder
brandgevaarlijk. De bostel
wer-d altijd per kuip (of deel
daarvan) verhandeld. „Bostel-
kuip" was een bekend begrip.
Aan het einde van de Kaiser-
straat (waar nu het zoologisch
laboratorium is) stond in de
achttiende eeuw moutmolen
„De Bostelkuip".
