Volksgeloof
in Lourdes
goeddeels
verdwenen
finale
Graskarper
als
sportvis
ZATERDAG 10 SEPTEMBER!
HONDERD JAAR NEDERLANDSE
BEDEVAARTEN
RIJSWIJK „De kracht
en de bemoediging die
de pelgrims ontlenen aan
een Lourdes-reis zijn de
zelfde gebleven", zegt de
Rijswijkse emeritus-pas
toor Fr. J. Bank, „maar
in haar uitingen is de
Mariaverering de afgelo
pen twintig jaar sterk
veranderd. Vroeger
droeg de religie in Lour
des in sterke mate het
karakter van een volks
geloof met soms zelfs
magische trekjes. Alsof
van de grot zelf, het wa
ter, de medaille een bo
vennatuurlijke kracht
zou uitgaan. Tegenwoor
dig is men er zich veel
meer van bewust dat die
uiterlijkheden niet meer
zijn dan hulpmiddelen.
Ze roepen de herinnering
op aan de verrukkelijke
Moederfiguur die Maria
is en die op haar beurt
weer verwijst naar Jezus.
Veel meer dan vroeger
zijn de pelgrims er zich
van bewust dat het ook
in Lourdes draait om
Hem. Het is het persoon
lijk geloof in Jezus Chris
tus dat uiteindelijk de
kracht geeft die de Lour-
des-gangers zoeken".
Pastoor Bank. 72 jaar en naar hij
zelf ten overvloede meldt „nog
springlevend", is de ere-voorzitter
van de Vereniging tot Samenstel
ling van Nederlandse Bedevaarten
(VNB). In die kwaliteit spreekt hij
zaterdag 17 september in het Casi
no in Den Bosch op de feestverga-
dering die daar wordt gehouden ter
gelegenheid van het eeuwfeest van
de VNB. Op de dag af is het dan
honderd jaar geleden dat de VNB
de eerste bedevaart naar Lourdes
organiseerde. Daaraan namen toen
465 pelgrims deel. onder wie 66
priesters en 16 zieken. De heenreis
nam vier dagen in beslag, het ver
blijf in Lourdes duurde vijf dagen
en over de terugreis deed men drie
dagen. Naar de Maastrichter pater
M. Reuser S.J., de voornaamste ini
tiatiefnemer van de tocht, later
meldde, keerden drie zieken gene
den terug.
De Nederlandse bisschoppen rea-
om n<
kijken
allerle
vorme
van v<
vroon
heid".
turgische en pastorale begeleiding
van de pelgrims. Een van de Lour-
des-reizen die hem in het bijzonder
is bijgebleven is die van 1948. „Een
jaar eerder was Pierre-Marie Théas
bisschop van Lourdes geworden.
Mgr. Théas is de geestelijke vader
van Pax Christi. Tijdens de oorlog
had hij vastgezeten in een concen
tratiekamp en met de oprichting
van deze vredesbeweging wilde hij
een platform creëren ter verzoe
ning van de christelijke volkeren
die bij de Tweede Wereldoorlog be
trokken waren. Als voorzitter van
Pax Christi nodigde hij in 1948
Duitse. Italiaanse én geallieerde
katholieken uit voor een gezamen
lijke bedevaart naar Lourdes. Het
resultaat was dat mensen die el
kaar, ook als militair, nog zo kort
geleden naar het leven hadden ge
staan toen in de Pyreneeën samen
de eucharistie vierden. En samen
stonden te bidden voor de grot".
Vrijmetselaars
Een belangrijke sfeerverandering
voltrok zich in Lourdes na het
Tweede Vaticaans Concilie. Was
men tot dan toe wars van vernieu
wingen, na het concilie werden in
liturgie, pastoraal en diaconie tal
van experimenten opgezet. Pastoor
Bank: „Er kwam een pastorale
raad; de gemeenschappelijke zie
kenzalving werd ingevoerd, aan
vankelijk als proef, later definitief;
en ook de regels voor concelebratie
van de eucharistie bijvoorbeeld zijn
daar in Lourdes uitgeprobeerd voor
ze algemeen ingang vonden in de
katholieke kerk. De behoudende
katholieken in Frankrijk zelf wa
ren het hiermee overigens bepaald
niet eens. „Lourdes is overgenomen
door de vrijmetselaars", hoorde je
van die kant wel. Maar verreweg
de meeste gelovigen waren er heel
gelukkig mee en vonden dat de
sfeer er spontaner, opener, blijer
door was geworden".
In de 125 jaar die nu zijn verstre
ken sinds Maria aan Bernadette
verscheen, hebben zich in Lourdes
talloze wonderbaarlijke genezingen
voltrokken. Volgens de statistiek
gebeurt het ongeveer dertig keer
per jaar dat een zieke pelgrim ge
nezen naar huis gaat. Wonderen in
die zin dat ze door de katholieke
kerk officieel als zodanig erkend*
worden, zijn dit echter niet. Om
tezamen het effect positief is. Tus
sen twee haakjes: mechanische
sloot- en vaartreiniging, met ma
chines die zo efficiënt werken dat
ze meteen ook oeverbegroeiingen
en allerlei kleinere wezens beet
pakken, is ook niet alles
Kortom: de graskarper mag men
rustig ingeburgerd noemen en de
hengelaar mag daar met de water
beheerder blij om, zijn. De 's-Gra-
venhaagse Hengelsportvereniging
bijvoorbeeld, die huurder is van
het visrecht in veel polderwateren
in Zuid-Holland en Utrecht, heeft
in samenwerking jnet de beheerder
van de waterhoeveelheid (in dit ge
val het waterschap De Gouwelan
den) en de beheerder van de wa
terkwaliteit (in dit geval het Hoog
heemraadschap Rijnland) met die
graskarper in polderweteringen
met Veel te dichte begroeiingen
prima resultaten bereikt.
Drs. A. van der Spiegel, bestuurslid
van die Haagse club, heeft daar een
tijdje geleden heel boeiend over
verteld. Na zes jaar (hun experi
ment begon in '77) kon hij zeggen
„dat we de ontwikkeling van de
waterplanten regelmatig in de ga
ten houden, dat we veelvuldig
overleg plegen en contact onder
houden met de betrokken water
kwantiteit- en waterkwaliteitsbe
heerders en dat we, afhankelijk
van de ontwikkeling der water
planten, graskarpers verwijderen
of bijzetten".
En dat verwijderen, als je dat als
hengelaar mag doen, nou mensen,
dat is een vreugde, neem dat van
me aan. Vooral wanneer je een
graskarper beet krijgt bij het vissen
met een lichte, vaste stok, ontstaat
deze erkenning te verwerven
de gebeurtenis aan een aanh
terst strenge voorwaarden vol
hetgeen sinds 1858 met 64 gen
gen is gebeurd. Wonderen in
betekenis van het woord heefi
toor Bank in de 47 jaar die
zijn eerste pelgrimstocht zijn
pen, niet meegemaakt. „Maa
die lichamelijke genezing gaa
in Lourdes ook eigenlijk niet"
hij. „Je moet dat fysieke aspe
een bijverschijnsel Zien 1
nezing van heel de mens. Gebi
bekering van de totale mens -
was de boodschap van Mari«
Bernadette. En dat gebeurt da
massale schaal. Daarbij wend<
pelgrims zich tot Maria als 4
delaarster tussen hen en
Christus. Ze aanbidden Maria!
ze smeken om haar voorbede.
ervaring van velen staat
dichter bij de mensen dan Godl
Haar gestalte is concreter, hl
makkelijker om je tot haar te h
den dan tot de „God van jilt,
Licht van Licht". Daarom vij-oza
de pelgrims haar: „Moeder kn
God, bid voor ons".
hc
ote
Rijkdom
Hoewel het volksgeloof in d« aafc
neeskrachtige werking van eei fa£
in Lourdes-water of het kusser c
de grot de afgelopen decennia fT1
is afgenomen, is de rijkdom !ye
symbolen en rituelen goeddeel val
bleven. Nog steeds is het
van wierook, kaarsen en proceie v
Volgens pastoor Bank is daar
niets op tegen. „Ik denk dat w F
het Tweede Vaticaans Concili<nt)l
onrechte de neiging hebben gtiaul
gen om neer te kijken op all an:
vormen van volksvroomheid. »tli<
zijn al te zeer gericht geweest
rationele kant van de mens. 6
hij is nu eenmaal niet louter
neel. Hij heeft ook gevoel en ièis 1
tie. Die irrationele kant zal i t E
behoefte houden aan symbolenrom
taak van de priesters is het deio
kenen" zoals water, licht, rots, a
cessie naar- hun evangelische staa
houd te verklaren".
Als pastoor Bank gelijk heeft -
veel wijst erop dat er een herv ledt
dering van symbool en ritueeeef
komst is kan de Verenigin nda
Samenstelling van Nederlands! i
devaarten de toekomst met
misme tegemoet zien.
WILLEM SCHll
itm;
in i
ie
dat effect waar iedere rechtge;_
waterkantse man op hoopt of ort
die sterk gebogen hengel, die
rukken en dan, na een tijd (ge< w-
tijd, geef die tijd, die vis is stelBl
u hebt toch geen haast?) de at
aan de oppervlakte van het w n
Gewoonweg magnifiek.
Als polderbesturen, waterscha
en hengelsportverenigingen
samenwerken kan in de vele,
vaderlandse polders waar alle
tijen werkelijk worstelen me
overdaad en overmaat aan w
planten, het met deskundige
leiding uitzetten van grask
een goede oplossing zijn. Ik
eigenlijk alleen maar voor! ich
van voor alle betrokken par
Een goedkopere manier om
dadig groen te verwijderen,
niet bij mijn beste weten. De
gelaars die ik heb gesproken
hun ervaringen met de graski
als sportvis zijn zonder uitzo
ring enthousiast, ennede
houding tussen de waterbehet t
en de rechthebbende op het
recht (zeg: het polderbestuur e
hengelsportclub) blijkt er vaal
ter door te worden. Da's ook
weg.
Speciaal op de graskarper gaan
sen, ach, dat zullen er niet
doen. Een enkele keer, in ve
gingsverband, als er graskarpe »ger
veel in een bepaalde polder zijl ei
komen. In dat geval zullen er,
ik. altijd wel verenigingen e iett,
zijn die voor de gevangen kreet
perds belangstelling hebben. C x>r
deze gastarbeiders in andere
dicht begroeide wateren weer
goesting kunnen doen.
A. C. W. VAN DER
loc
geerden aanvankelijk wat terug
houdend op de organisatie van be
devaarten naar het nieuwe pel
grimsoord. Dat veranderde toen
het comité onder leiding van pater
Reuser ook bedevaarten naar Rome
op het programma zette. Toch liet
de officiële kerkelijke goedkeuring
nog tot 1902 op zich wachten. Na
Rome werden ook andere bede
vaartsoorden in het programma op
genomen. zoals Echternach, Fatima
en Assisië. Maar Lourdes is altijd
het voornaamste reisdoel gebleven.
Ruim 166.000 Nederlanders hebben
de afgelopen 100 jaar van de VNB
gebruik gemaakt voor hun bede
vaart naar het plaatsje in de Pyre
neeën waar Maria in 1858 aan de
toen veertien jaar oude Bernadette
verscheen.
Bernadettekerk
De eerste keer dat pastoor Bank,
bouwpastoor van de Rijswijkse Ber
nadettekerk, bij de grot van de ver
schijningen neerknielde, was in juli
1936. Op zijn 22e tot priester ge
wijd, was hij toen 24 jaar oud en se
cretaris van bisschop Huibers van
Haarlem. In die functie assisteerde
hij mgr. Huibers bij de begeleiding
van 1612 pelgrims, onder wie 250
zieken. De lange rijen lijdende,
verlangende, smekende maar ook
hopende mensen in bed of rolstoel
grepen hem direct sterk aan. „Wat
mij daarnaast óók erg trof was de
biecht in Lourdes. Centraal thema
in de boodschappen van Maria aan
Bernadette is de oproep tot boet
vaardigheid. Destijds gaven de pel
grims hieraan gehoor door massaal
te biecht te gaan. Mgr. Huibers had
mij op het hart gedrukt het biecht
horen nooit te weigeren, ook niet
als de biechteling een vreemde taal
sprak. Zodoende nam ik, in mijn
beste Frans of Duits, mensen van
allerlei nationaliteit de biecht af.
De oprechtheid van de biechtelin
gen en de intensiteit waarmee ze
vergeving van hun zonden zochten,
vond ik zeer indrukwekkend. Toen
in 1936, maar ook de vele keren
daarna".
In totaal heeft pastoor Bank nu aan
zo'n 55 Lourdes-bedevaarten deel
genomen. In 1965 werd hij lid van
het hoofdbestuur van de NVB en
van 1966 tot 1982 was hij voorzitter,
een functie waarin hij de eindver
antwoordelijkheid had over de li-
Wel eens een graskarper aan de
haak gehad? Je weet niet wat -je
overkomt. Zeker niet als die gras
karper het aas attaqueert wanneer
je rustig op voorn of bliek en wie
weet een occasionele brasem zit te
vissen. Wie op karper vist, tja, die
rekent in zijn hart op groot spul,
dat fel vechten wil en die heeft de
materialen navenant in de hand,
maar een graskarper van formaat
aan een licht witvistuigje, dat is an
ders en zeer bijzondere appelepap.
Eerst een wijdvertakt misverstand
rechtzetten: graskarper is geen kar
per. De naam is nog niet zo lang
geleden trouwens slecht geko
zen. Want graskarper is een voorn
achtige, afkomstig uit China en
nog geen twintig jaar geleden als
een soort onderwaterse gastarbei
der zeer opzettelijk naar hier ge
haald.
De vis wordt gekweekt (hier te lan
de door de O.V.B., de voortreffelij
ke Organisatie ter Verbetering van
de Binnenvisserij) en vervolgens
uitgezet in wateren, uiteraard voor
al polderwateren, die al te dicht
met waterplanten zijn begroeid.
Dat gastarbeiderschap van de gras-
karper is gebaseerd op zijn indruk
wekkend vreetvermogen van wa
terplanten. Kijk, vroeger, toen het
arbeidsloon zoveel lager was en er
veel meer landarbeiders waren dan
vandaag de dag, was het schoonma
ken van polderwateren niet zo'n
peperdure zaak als tegenwoordig.
Bovendien veroorzaakte en veroor
zaakt het gebruik van veel meer
kunstmest en van veel fosfaten in
wasmiddelen, die ook weer in het
water terecht komen, in vele wate
ren een overbegroeiing aan water
planten. Nu, dat is boeren en wa
terschappen en hengelaars een
doorn in het oog. En na vele jaren
van proefnemingen lijkt het nu wel
het ogenblik om definitief te kun
nen zeggen, dat graskarpers, mits
uitgezet in wateren onder deskun
dige begeleiding (want die deskun
digen moeten eerst weten wat en
hoeveel waterplanten en wat de
waterbeheerders nu precies willen
bereiken) allerbeste wegwerkers
van een overtollig waterplantenbe
stand zijn.
En meteen prima sportvissen.
Want naast de grote „hoeveelheden
„groenvoer" die ze verzwelgen ver
smaden ze nu en dan de pluim
brood des naarstigen hengelaars
niet. En wie een graskarper haakt,
die vindt aan de andere kant van
de lijn een vechtersbaas, een wilde
man.
De graskarper is nog maar zo kort
ingezetene van ons werelddeel dat
Muus en Dahlström, in hun voor
treffelijke Zoetwatergids voor Eu
ropese vissen (in ons land in '68
door Elsevier uitgegeven) de vis
nog niet noemen. Klopt; ir.
F. H. Kolb van de O. V.B. herinnert
me eraan dat die dienst de graskar
per pas in 1966 heeft ingevoerd.
Nu, toen lag dat boek al zowat op
de pefs. Maar bovendien hebben de
zorgvuldige lieden van de O.V.B.
deze nieuweling eerst jaren in, zeg
maar, quarantaine gehouden, want
je weet maar nooit wat een mens,
ook als hij met de beste bedoelin
gen bezield in de natuur ingrijpt,
allemaal aanricht. Welnu, in 1973
dorst men het aan graskarper uit te
zetten in de polder Hoek en Schu-
wagt bij L_ekkerkerk in het Zuid-
een voornachtige, afkomst
hollandse en sedertdien is de op
mars van de vreetzame gastarbei
der gestaag (hoewel traag, want
voorzichtig) voortgegaan. Natuur
lijk werd er angstvallig afgewacht
of die nieuweling ook ongewenste
effecten in het water zou veroorza
ken, als daar zijn het té fors weg
vreten van waterplanten, het ver
storen van de levensmogelijkheden
voor andere vissen, het wijzigen
van wat men noemt „de ecologie",
een beetje een modewoord dat be
tekent: de leer van de betrekkin
gen tussen dieren en planten en de
ig uit China
omgeving waarin zij leven.
Nou, dat is allemaal best meegeval
len. Natuurlijk waren (en zijn) er
wenkbrauwfronsers. Immers, wei
nig dingen hebben alleen maar
voordelen, bijna altijd dienen voor-
en nadelen tegen elkander te wor
den afgewogen en dat is in dit ge
val ook zo. Menigeen die een jaar
of wat geleden vreesde, dat de
graskarper, die door dezulken wel
„een dolgedraaide vreetmachine"
werd genoemd, overal waar hij zijn
muil opende het evenwicht zou
verstoren, heeft ingezien dat alles
Al in het begin van deze eeuw trokken vele Nederlandse pelgrims ter bedevaart naar Lourdes. Boven een
beeld uit 1902, onder uit 1903.
