Strijd om opvolging
Begin in volle gang
VOOR
PUDDING
EN UIT
HET
VUISTJE.
Verhouding tussen Walesa
en Rakowski weerspiegelt
verdeeldheid in Polen
1?
MOORD OP BURGEMEESTER VAN SANTIAGO „EEN INCIDENT'
Iran eist vrijlating
van gijzelaars
Troepen Vredesmacht teruggetrokken
uit gevechtszones in Beiroet
79
JAMIN
1
BUITENLAND
£eidóc@ou/iont
WOENSDAG 31 AUGUSTUS 1963 PAGINA 9
Nederland reageert niet
op brief Andropov
IDEN HAAG De Nederlandse rege
ring geeft geen officiële reactie op de
brief van de Sovjetleider Joeri Andro
pov aan een aantal westelijke rege
ringsleiders, onder wie premier Lub
bers. In deze brief biedt hij officieel
aan een aantal op West-Europa gerich
te SS-20-raketten te vernietigen als aan
NAVO-zijde geen kruis- of Pershingra-
ketten worden opgesteld. Wel vindt de
Nederlandse regering dat de brief van
Andropov besproken moet worden in
NAVO-kader en hoopt men dat de
brief zijn weg zal vinden naar de on
derhandelingstafel in Genève, waar de
Verenigde Staten en de Sovjet-Unie
praten over middellange afstandsraket-
KOHL NIET
NAAR ISRAEL
BONN Door het voorgenomen
aftreden van premier Begin, gaat
het zesdaagse bezoek dat Bonds
kanselier Helmut Kohl vanaf van
daag aan Israël zou brengen niet
door. Volgens een woordvoerder in
Bonn is daartoe „in wederzijds
overleg" besloten. Hij zei verder
dat Kohl het uitstel jammer vindt,
vanwege zijn speicale gevoel voor
Israël. Het is nu zeer onwaarschijn
lijk dat de Westduitse regeringslei
der de joodse staat nog zal bezoe
ken voor hij in oktober op reis gaat
naar een aantal Arabische staten.
In 1971 bracht Willy Brandt als
eerste Westduitse premier een be
zoek aan Israël.
Zware verliezen
voor Russen
in Afghanistan
ISLAMABAD Russische troe
pen in Afghanistan hebben de af
gelopen week „zware verliezen"
geleden bij hevige gevechten met
het islamitisch verzet in de Pans-
jir-vallei. Dat is vernomen uit
westelijke diplomatieke bronnen
in de Pakistaanse stad Islamabad.
Islamitische verzetsstrijders vie
len op 22 augustus troepen en
voertuigen aan, die naar de vallei
waren gestuurd. Als vergelding
heeft de Russische luchtmacht
bombardementen uitgevoerd op
een aantal dorpen, waarbij tien
tallen burgers werden gedood.
Unesco: op hele
wereld 824
miljoen analfabeten
AMSTERDAM De wereld telt
op dit moment 824 miljoen anal
fabeten.
Ieder iaar komen daar 7 miljoen
analfabeten bij, van wie de mees
ten in de ontwikkelingslanden
wonen. De grote inspanningen op
onderwijsgebied kunnen dat niet
voorkomen. Dit heeft de Unesco,
de organisatie van de Verenigde
Naties voor onderwijs, weten
schap en cultuur, bekendgemaakt
in verband met de jaarlijkse „Dag
ter bestrijding van het analfabe
tisme" op 8 september.
Herdenkingsmars voor
Turk die zelfmoord pleegde
WEST-BERLIJN Ongeveer 10.000 mensen heb
ben gisteren in West-Berlijn deelgenomen aan een
stille protestmars ter nagedachtenis aan de 23-jari-
ge Turkse asièlzoeker Cemal Kemal Altun, die
's ochtends zelfmoord had gepleegd door uit een
raam van het gerechtsgebouw te springen. Hij was
daar voor de behandeling van het bezwaar, dat
het ministerie van binnenlandse zaken in Bonn
had aangespannen tegen de erkenning van diens
asielaanvraag.
Altun was anderhalf jaar geleden in West-Berlijn
gekomen en werd al dertien maanden vastgehou
den met het oog op mogelijke uitlevering aan Tur
kije. Van talrijke kanten was daartegen protest
aangetekend. Kort nadat hem in de rechtszaal de
handboeien waren afgedaan, sprong Altun uit het
raam zijn dood tegemoet.
Stone sprak leiders
Salvadoraans verzet
SAN JOSE De speciale Amerikaanse gezant voor
Midden-Amerika, Richard Stone, heeft gisteren in Costa
Rica geheime besprekingen gevoerd met vier leiders
(politieke en militaire) van de Salvadoraanse guerrilla
beweging. De ontmoeting vormde het eerste contact tus
sen leiders van beide takken van het linkse verzet in El
Salvador en de Verenigde Staten, die het bewind in San
Salvador steunen. Eind juli sprak Stone in Bogota al met
Ruben Zamora, die lid is van de politieke tak van de
guerrillabeweging. Stone zei na het gesprek dat er uit
voerig over El Salvador en zijn toekomst was gesproken
en dat hij „zeer aandachtig" geluisterd had. De politieke
leiders van het verzet, Guillermo Ungo en Ruben Zamo
ra, noemden het onderhoud een „belangrijk stap" op
weg naar een politieke oplossing voor het conflict in
hun land. Maar ze houden vast aan directe deelname
van het verzet in de regering van El Salvador. De VS
wil dat het verzet eerst meedoet aan verkiezingen.
JERUZALEM Ondanks
emotionele verzoeken van
zijn coalitiepartners om
premier te blijven, heeft
Begin gisteren laten we
ten dat zijn besluit om af
te treden vaststaat. Wel is
hij ermee akkoord gegaan
zijn ontslag enige dagen
uit te stellen, teneinde zijn
coalitiegenoten de tijd te
geven een nieuwe rege
ring te vormen.
Direct na het bekend worden
van het aftreden van premier
Begin (links-boven), is de
machtsstrijd over zijn opvol
ging op gang gekomen. De be
langrijkste kanshebbers zijn:
vice-premier David Levy
(rechts-boven), de minister van
buitenlandse zaken Yitzhak
Shamir (links-onder) en ex-mi
nister van defensie Ezer Wei-
zman.
De 70-jarige Begin liet na een
ruim twee uur durend beraad
met leden van de regerings
coalitie weten dat hij de taak
om zijn land te leiden niet
meer aankan. De ministers
wezen erop dat Begins aftre
den een persoonlijk zaak is.
Begins woordvoerder Porat zei
dat de premier vandaag zal be
sluiten of hij het indienen van
zijn ontslag bij president Her
zog uitstelt, maar uit officiële
bronnen werd vernomen dat
deze al heeft ingestemd met
uitstel.
Het aftreden van Begin heeft
in het Likoed-blok de strijd
om de opvolging in gang gezet,
die wel enkele weken kan
gaan duren. Als grote kans
hebbers voor de opvolging
worden de minister van bui
tenlandse zaken, Shamir en
vice-premier Levy genoemd.
Ook de naam van oud-minis
ter van defensie, Weizman, is
gevallen. De Heroet-partij van
Begin, de belangrijkste partner
in de huidige coalitieregering,
heeft gisteren al vergaderd
over de benoeming van Begins
opvolger.
Na het ontslag zal president
Herzog consultaties beginnen
met vertegenwoordigers van
alle politieke partijen. Die con
sultaties kunnen leiden tot
twee mogelijkheden. Of de
president geeft opdracht tot
vorming van een nieuwe rege
ring als hiervoor een meerder
heid gevonden kan worden in
het parlement, of er worden
vervroegde verkiezingen uit
geschreven.
Waarnemers wijzen erop dat
Begin met het uitstellen van
zijn ontslag wil voorkomen,
dat de oppositionele Arbei
derspartij in de regering komt
Als Begin hierin slaagt, dan
worden er geen grote verande
ringen in het beleid ten aan
zien van Libanon en de bezet
te gebieden. De Egyptische
f>resident, Moebarak, heeft al
aten weten geen grote wijzi
gingen in de buitenlandse poli
tiek van Israël te verwachten.
Wel zei hij te hopen op veran
dering „in de goede richting".
De Verenigde Staten hebben
laten weten het aftreden van
Begin als een interne aangele
genheid te beschouwen. Presi
dent Reagan zou evenmin in
grijpende veranderingen ver
wachten in de betrekkingen
tussen Israël en de Arabische
landen. Ook de Sovjet-Unie
verwacht geen grote wijzin-
gingen in het Israëlische be
leid.
Het aangekondigde ontslag
van Begin heeft bij de joodse
kolonisten op de westelijke
Jordaanoever en in de Gaza-
strook ongerustheid doen ont
staan. Zij vrezen dat na het
vertrek van Begin de koloni
satie van de bezette gebieden
wordt beteugeld. Volgens poli
tieke waarnemers zal een
nieuwe regering, waarin het
Likoed-blok zitting heeft,
prioriteit blijven geven aan de
kolonisatie van de bezette ge
bieden.
Liberalisering in Chili gewoon verder
SANTIAGO De militaire
regering van Chili heeft ge
zegd dat de moord op de mili
taire gouverneur („burgemees
ter") van Santiago, generaal
buiten dienst Carol Urzua,
geen gevolgen zal hebben voor
de voorgenomen politieke li
beralisering. De moord is een
incident en rechtvaardigt niet
het weer instellen van de net
afgeschafte staat van beleg, zo
zei minister Jarpa van binnen
landse zaken.
Generaal Urzua werd in zijn
wagen neergeschoten toen hij
net van huis in een voorstad
van Santiago was vertrokken
op weg naar zijn werk. De da
ders, vier of vijf mannen en
een vrouw, doorzeefden de
auto met kogels. Behalve de
57-jarige generaal werden ook
zijn lijfwacht en chauffeur ge
dood. Volgens een anoniem te
lefoongesprek met een radios
tation zou de verboden linkse
revolutionaire beweging MIR
voor de aanslag verantwoorde
lijk zijn. In een andere verkla
ring kondigde de MIR, die vol
gens diplomaten „weinig meer
voorstelt", een „volksoorlog"
aan tegen de militaire rege
ring, uit wraak voor de doden
die vielen bij de recente pro
testacties tegen het bewind-Pi-
nochet.
De moord werd behalve door
de regering, ook door de oppo
sitie en de katholieke kerk
scherp veroordeeld. Volgens
de Democratische Alliantie,
een bundeling van vijf opposi
tiepartijen onder leiding van
de christendemocratische par
tij, is een terugkeer naar de
rechtstaat „meer dan ooit
noodzakelijk".
Volgens onbevestigde berich
ten voeren leger en veilig
heidsdienst een klopjacht op
de mogelijke daders. De politie
zou honderden mensen heb
ben opgepakt en ondervraagd.
Gif op stranden van Baskenland
Al degenen die er nog over denken hun vakantie door te brengen
aan de stranden van Spaans en Frans-Baskenland, kunnen die
plannen beter vergeten, terwijl de toeristen die daar al zijn hun
heil elders moeten zoeken. Zowel de Franse als de Spaanse au
toriteiten hebben namelijk honderden kilometers strand tot ver
boden gebied verklaard, omdat door de stormen en overstro
mingen van het afgelopen weekeinde niet alleen het gebruikelijke
puin, maar ook allerlei giftige rommel op de kusten van Basken
land is aangespoeld. Op een aantal plaatsen zijn vaten met gif
gevonden, die door de overstromingen in Spaans-Baskenland uit
opslagplaatsen werden weggespoeld. Op de foto kijken twee
toeristen naar het vorige week nog zo schone strand van Hosse-
gor (Zuidwest-Frankrijk), waar nu zelfs pootje-baden verboden is.
TEHERAN Iran geeft de kapers van het Franse vliegtuig
geen toestemming te vertrekken zolang zij hun gijzelaars niet
vrijlaten. Dit heeft radio-Teheran afgelopen nacht gemeld. Eer
der op de avond de kapers met het toestel naar Irak te vliegen
en het daar in de lucht tot ontploffing te brengen.
Volgens het Iraanse persbureau IRNA hebben de kapers ge
dreigd de 17 gijzelaars te doden als Frankrijk niet uiterlijk van
morgen zou zijn ingegaan op hun eisen. Het gekaapte toestel is
van nieuwe brandstof voorzien, nadat de kapers een Iraanse
tolk gijzelden en dreigden hem te doden. De tolk werd hierna
vrijgelaten.
Aquino
begraven
Honderdduizenden
mensen hebben
vanmorgen in de
Filippijnse hoofd
stad Manilla de
laatste eer bewe
zen aan oppositie-
leier Aquino, die
bij zjn terugkeer,
anderhalve week
geleden, op het
vliegveld werd ver
moord. De begra
fenis verliep rustig,
hoewel de politie
op het ergste was
voorbereid. De uit
vaartdienst in de
Santo Domingo-
kerk werd geleid
door kardinaal Jai
me Sin, een fel cri
ticus van het be-
wind-Marcos
(foto).
(Vervolg van de voorpagina)
BEIROET/WASHINGTON
De Franse, Britse, Italiaanse
en Amerikaanse eenheden van
de Internationale Vredes
macht hebben zich uit de
brandhaarden in Beiroet te
ruggetrokken. De gevechten
tussen het Libanese leger en
de alliantie van links-Libane-
zen en moslims hebben een
dergelijke omvang bereikt, dat
een actieve deelname van de
Vredesmacht aan de strijd de
toestand alleen nog maar ver
der zou compliceren, aldus
waarnemers. Gisteren zijn drie
Franse militairen bij straatge
vechten gedood.
De Amerikaanse president
Reagan heeft gisteravond het
Congres schriftelijk laten we
ten, dat eerder op de dag een
staakt-het-vuren van kracht
was geworden in die delen
van Beiroet waar Amerikaan
se mariniers zijn gelegerd. Het
was vanochtend niet duidelijk
of dit bestand werd nageleefd.
De regering-Reagan heeft gis
teren besloten tot machtsver
toon tegenover de strijdende
partijen in Beiroet door het
vliegkampschip de Eisenho
wer naar Libanese wateren te
sturen. Volgens de woordvoer
der van het Amerikaanse con
tingent van de Internationale
Vredesmacht zal de Eisenho
wer „voor iedereen zichtbaar"
vlak voor de kust van beiroet
gaan koersen. De VS besloten
tot deze maatregel omdat de
militairen van het Internatio
nale Vredesleger de afgelopen
dagen steeds zwaarder te ver
duren heeft gekregen van de
gevechten in de Libanese
hoofdstad, die maandag aan
twee Amerikaanse mariniers
het leven hadden gekost.
Onder grote druk van de
Amerikaanse regering heeft
de Israëlische regering giste
ren besloten om opnieuw de
gedeeltelijke terugtrekking
van haar troepen in Libanon
met enkele dagen uit te stel
len.
RUITENHEER
WEDERZUDS WANTROUWEN OBSTAKEL VOOR VERZOENING
WARSCHAU De on
dergrondse leiding van
het verboden Poolse vak
verbond Solidariteit heeft
de Polen opgeroepen de
derde verjaardag van de
ondertekening van de Ak
koorden van Gdansk,
vandaag, te herdenken
met betogingen en een
boycot van het openbaar
vervoer. Maar zelfs als
deze actie meer succes
heeft dan de mislukte
langzaam-aan-actie, kan
dat alleen worden uitge
legd als een bevestiging
van de impasse waarin
Polen momenteel ver
keert en waarvoor geen
van de betrokken partijen
een oplossing weet.
Enkele maanden geleden
dacht de Poolse kerk nog, dat
het bezoek van de paus een
brug zou kunnen slaan tussen
de Poolse leiders en het volk.
Maar die hoop is inmiddels
verdwenen: alle partiien lijken
zich op hun oude stellingen te
rug te trekken.
Een goed voorbeeld van de
Griekse tragedie die zich mo
menteel in Polen afspeelt was
het bezoek dat vice-premier
Rakowski vorige week bracht
aan de Lenin-scheepswerf in
Gdansk. Terwijl hij wist dat
hij zou worden uitgefloten en
vernederd, hield nij, op de
plaats waar de Akkoorden van
Gdanks tot stand kwamen, een
toespraak waarin hij de poli
tiek van de Poolse regering
verdedigde.
Walesa herhaalde zijn pleidooi
voor een nieuwe dialoog tus
sen de regering en Solidariteit.
Hij vroeg om een gebaar van
verzoening van de kant van
de autoriteiten, door samen
met hem vandaag een krans te
de scheepswerf in Gdansk.
Tegenstellingen
De gebeurtenissen van vorige
week hebben opnieuw de
scherpe persoonlijke tegenstel
lingen aangetoond tussen Ra
kowski en Walesa. Die zijn
ontstaan in 1981, tijdens de on
derhandelingen die beide
mannen voerden in de kritie
ke maanden voor de afkondi
ging van de staat van beleg.
Het wederzijdse gebrek aan
vertrouwen en respect tussen
deze sleutelfiguren is een sym
bool voor de verdeelheid in
Polen en tegelijk een belang
rijk obstakel bij de pogingen
aan die verdeeldheid een eind
te maken. In een andere eeuw
zouden Walesa en Rakowski
hun meningsverschillen waar
schijnlijk door middel van een
duel hebben beslecht, maar nu
is een oplossing nog lang niet
in zicht.
Walesa is er van overtuigd dat
Rakowski hem altijd al in dis
krediet heeft willen brengen.
Zowel door vraagtekens te zet
ten bij Walesa's integriteit, als
bij diens intelligentie en ver
mogen om beslissingen te ne
men zonder hulp van derden.
Rakowski op zijn beurt heeft
de indruk, dat Solidariteit en
zijn vrienden in het Westen
hem tot symbool willen maken
van wat zij beschouwen als de
morele verdorvenheid van de
Poolse leiders en hun onder
werping aan het Kremlin.
Men kijkt niet naar de hervor
mingsgezindheid van Rakows
ki, die vooral tot uiting kwam
toen hij, voor de opkomst van
Solidariteit, hoofdredacteur
was van Polytika, een van de
Tsjechisch lot
Verjaardagen zijn momenten
van herinnering. Daarom zou
het verrassend zijn als Polen
vandaag niet terug zou kijken
op de drie dramatische jaren
sinds de oprichting van Solida
riteit, het korte en stormachti
ge bestaan van de vrije vak
bond en op de gevolgen van de
gebeurtenissen in Polen in
binnen- en buitenland.
Negen dagen geleden ging de
herdenking van het einde van
de Praagse Lente, vijftien jaar
geleden, bijna onopgemerkt
voorbij. De dissidentenbewe
ging Charta '77 appelleert wel
steeds aan het westerse gewe
ten, maar zijn invloed in Tsje-
choslowakije zelf is minimaal.
De Poolse leider generaal Ja-
ruzelski is er van overtuigd,
dat hij zijn land voor een zelf
de lot als Tsjechoslo wak ije
heeft behoed. Zov/el wat be
treft het voorkomen van een
Russische inval, die in Polen
tot een burgeroorlog zou heb
ben geleid, als Wu* betreft de
vrijheid in het lana. Want on
danks de huidige situatie is
Polen veel opener en hervor
mingsgezinder dan Tsjechoslo-
wakije 15 jaar na de Russische
interventie.
De Poolse leiders benadruk
ken steeds, dat zij binnen de
grenzen van het haalbare zijn
gebleven. Ze moeten ernstig
rekening houden met de op
vattingen van het Kremlin.
Jaruzelski zal dan ook zeggen,
dat hij zijn best heeft gedaan
in het Kremlin begrip te kwe
ken voor de speciale positie
van Polen.
Zulke logica is echter niet be
steed aan Solidariteit en de
Poolse intellectuelen. Evenmin
heeft ze indruk gemaakt op de
westerse regeringen, die snel
klaarstonden met sancties toen
de staat van beleg werd afge
kondigd, maar veel terughou
dender waren met het herstel
van de betrekkingen, toen de
staat van beleg weer was afge
schaft.
Cement
Niemand gelooft, dat er een
makkelijke oplossing is voor
de Poolse problemen.
Het is generaal Jaruzelksi niet
gelukt nauw samen te werken
met de kerk, zoals hij na zijn
gesprekken met de paus hoop
te.
Het Kremlin ofschoon het
Jaruzelski steun en erkent dat
Polen een apart geval is in het
Oostblik wacht ongeduldig
op tekenen, dat het Polen een
minder zware economische
last wordt en niet langer van
de ene crisis in de andere cri
sis rolt.
Iedereen die iets met Polen
van doen heeft, in binnen- en
buitenland, erkent dat het een
pluralistisch land is. Dat de
communistische partij nooit de
hele Poolse maatschappij zal
kunnen domineren. Maar
wanneer men dat pluralisme
aanvaardt, zal men ook wegen
moeten vinden voor een con
tact tussen de verschillende
stromingen in die maatschap
pij. Dat brengt de zaak terug
bij Walesa en Rakowski: twee
mannen die zichzelf zien als
de woordvoerder van twee be
langrijke stromingen in de
Poolse maatschappij. Maar zij
kunnen niet met elkaar pi
ten, laat staan samenwerk»
Waar Polen momenteel het
meeste behoefte aan heeft is
cement, in figuurlijke zin.
HELLA PICK
Copyright The Guardian
ADVERTENTIE
IWie kent ze met, die heerlijke
bitterkoekjes van Jamin? Wat u
nog niet? Dan is dit een mooie
gelegenheid om
eens aangenaam
kennis te maken
250 gram 2^5
Geldig t/m 7 september 1983