Abonnee niet zonder
meer lid van omroep
,Kijk, automatisering"
brengt toekomst dichterbij
Waardering in Kamer voor scheiding tussen „bestel" en commercie
SaidóaQowiwnt
EEN RECLAME OP REGIONALE OMROEP
BOEK VANDEMAAND VOOR SEPTEMBER
INNENLAND
DINSDAG 30 AUGUSTUS 1983 PAGINA 13
HAAG Minister Brinkman wil
et toewijzen van zendtijd aan regiona-
iomroepen overlaten aan de Provinci-
e Staten, zij het onder bepaalde voor
gaarden. De provincies mogen voor de
ianciering ervan een heffing van
aximaal 10 gulden boven op de om-
epbijdrage instellen.
Ook zal ruimte
orden geboden aan het beheer van lo-
ale omroepen, die onder supervisie
an de gemeenten worden geplaatst. In
gevallen is echter geen reclame
Brinkman geeft de voorkeur aan één
regionale omroep per provincie, ver
zorgd door een „representatieve soci
aal-culturele instelling". Zendtijdtoe
wijzing aan regionale omroepen ge
beurt door Provinciale Staten, maar
wel onder voorwaarde dat de instelling
gericht is op de aldaar levende culture
le en maatschappelijke behoeften. De
zendmachtiging wordt voor vijf jaar
verleend, maar tussentijdse intrekking
zal niet mogelijk zijn. Dat geldt ook
voor de lokale omroep.
Aan de gemeentebesturen zal het over
gelaten worden instellingen aan te wij
zen die bevoegd zijn programma's via
de kabel (in bepaalde gevallen ook via
de ether) over te brengen. Deze lokale
omroep kan, aldus de medianota, ook
een „paraplu-functie" krijgen voor
overheidsvoorlichting, of programma's
van culturele minderheden, politieke
partijen, kerken, actiegroepen etc.
Brinkman sluit verder niet uit dat in de
lokale situatie ruimte geboden kan
worden aan meer dan één zendge
machtigde.
Omdat regionale en lokale omroep het
zonder reclame moeten stellen, zullen
er andere financieringsbronnen moeten
zijn, zoals een opslag op het kabel
abonnementsgeld en gemeentelijke
subsidies. Als gevolg van de hoge kos
ten krijgt regionale televisie geen voor
rang.
Minister Brinkman
(r) tijdens de pre
sentatie van zijn
medianota. Naast
hem de directeur-
generaal mediaza
ken van zijn ministe
rie, dr. Verhoeven.
onze parlementaire
redactie)
EN HAAG AVRO en
I ROS zullen niet langer
I :htervolgd worden door
eis dat de omroep een
ipaalde geestelijke of
laatschappelijke stroming
loet vertegenwoordigen,
ieuwe zendgemachtig-
in zullen wel aan die eis
loeten voldoen. Het ka-
inet wil voortaan alleen
degenen, die uitdrukke
lijk te kennen hebben ge
geven als lid/contribuant
te worden aangemerkt, tot
de aanhang van een om
roep rekenen. Maar de
vaak bepleite grote ont
koppeling tussen het lid
maatschap van een om
roep en het abonnement
op een programmablad
wil het kabinet niet be
vorderen omdat het parle
ment dit al enkele keren
heeft afgewezen.
Het bedrijfsleven zal geen toe
gang krijgen tot de omroepen
die programma's voor de mas
sa brengen, terwijl de omroe
pen de toegang wordt ontzegd
tot de abonnee-tv. De kabel
mag in de toekomst ook wor
den gebruikt voor nieuwe za
ken als tele-winkelen en tele
bankieren. Buitenlandse pro
gramma's mogen via de kabel
worden doorgegeven, ook die
welke ons via communicatie
satellieten bereiken, mits het
normale omroepprogramma's
betreft die geen op Nederland
gerichte reclame bevatten.
Hier moet echter nog wel de
kwestie van de auteursrechten
worden geregeld en wel op
zo'n manier, dat het de kijkers
niet meer geld gaat kosten.
Het kabinet wil zich minder
direct gaan bemoeien met het
omroepgebeuren. „De omroe
pen krijgen meer gelegenheid
hun zaken zelf te regelen", al
dus Brinkman. De strakke for
mule voor de inhoud van de
programma's wordt verlaten.
Voortaan zal het heten, dat
tenminste 20 pet van de zend
tijd moet zijn gewijd aan cul
tuur, minimaal 25 pet aan in
formatie, 5 pet voor educatie
en tenminste 25 pet aan vér-
strooi ing. Ook met regionale
en lokale omroepen wil de re
gering zich niet direct bemoei
en. Provincies en gemeenten
moeten de zendtijd zelf maar
toedelen. De provincies mogen
op de omroepbijdrage een ex
tra heffing leggen. Voor het
toezicht op het dagelijkse rei
len en zeilen van de omroep
wereld wordt een commissari
aat voor de media ingesteld.
Het kabinet wil ook een „recht
van weerwoord" voor alle me
dia invoeren. De banden, die
sluikreclame moeten voorko
men, zullen strakker worden
aangehaald: geen vermanin
gen meer maar meteen intrek
king van zendtijd of een ferme
boete, want minister Brink
man wil niet, zegt hij, een vas
te briefschrijver aan Hilver
sum worden.
Uit de medianota kan voorts
nog worden vermeld, dat de
NOS zal worden opgesplitst in
een programmastichting en
een N.V. voor technische faci
liteiten. De omroepen zullen
driekwart van hun program
ma's door die N.V. moeten la
ten vervaardigen.
Het is moeilijk geweest, zei
minister Brinkman gisteren
tijdens een toelichting op de
één
Volgens de bewindsman staat
het hele kabinet achter het
compromis. Hij sprak de hoop
uit, dat het parlement zich nog
dit jaar zal uitspreken over de
nota. Veel zal er niet aan ver
anderd kunnen worden, zo
waarschuwde hij nu al, want
als men één onderdeel onder
uit haalt stort er op een andere
plaats automatisch iets in el-
IEN HAAG De CDA-fractie in de Tweede Kamer wijst er in
eerste ractie op de medianota op dat het mediabeleid een po-
tiek controversiële zaak is en is daarom des te meer blij dat net
abinet „thans vrijwel alle knopen heeft kunnen'doorhakken".
Hel maken de christen-democraten de kanttekening dat door de
eknoptheid van de nota er nog vele vragen zijn. Zo noemt het
IDA het van het grootste belang dat er een strikte scheiding
omt tussen het omroepbestel en het commercieel bedrijven van
bonnee-tv. Er mag zich geen „derde net" ontwikkelen, aldus de
ractie, die het overlaten van abonnee-tv aan uitsluitend het be-
rijfsleven een „arbitraire zaak" vindt. Ook bepleit de CDA-
ractie verzwaring van de straffen op sluikreclame, „merchandi-
ng" (verkopen van branchevreemde artikelen) en andere re-
amevormen binnen de omroep.
e VVD meent dat het kabinet de keuzemogelijkheid van de
urger aanzienlijk vergroot, door de invoering van abonnee-tv
a doordat de regionale en lokale omroepen nu alle kansen krij-
en zich te ontwikkelen. Bovendien wordt het mogelijk dat er in
één gemeente meer omroepen werkzaam zijn. Tevreden is de
VVD ook over het feit dat het zogeheten stromingsartikel, waar
in omroepen hun maatschappelijk bestaansrecht moeten bewij
zen, van de baan is. De VVD betreurt het dat AVRO en TROS,
die 700.000 a 800.000 leden hebben, niet meer zendtijd krijgen
dan andere A-omroepen, hoewel die slechts 500.000 leden tellen.
De PvdA heeft waardering voor het streven van de regering
naar bescherming van het bestaande bestel van omroepen (en
gedrukte media), onder meer door te blijven eisen dat een om
roep een volledig programma verzorgt. Ook staan de sociaal-de
mocraten positief tegenover het beleid ten aanzien van lokale en
regionale omroepen. Wel hebben zij kritiek op de financiering
van lokale omroepen uit de gemeentelijke middelen. Goed vindt
de PvdA voorts dat het kabinet kabeltelevisie ook voor andere
doeleinden wil gebruiken: telebanking, teleshoppng en bejaar
den- en babyalarm. De PvdA is het er niet mee eens dat de om
roepen wordt verboden zich met abonnee-tv in te laten.
Alle drie grote partijen kunnen zich vinden in het plan van het
kabinet de NOS op te splitsen. „Op zich een goede zaak," aldus
de PvdA. „Hierdoor zal de omroep doelmatiger kunnen functio
neren," zegt de VVD. Het CDA meent dat de omroepen nu meer
aandacht aan gezamenlijke activiteiten zullen moeten besteden.
Gemengde gevoelens
De omroepwereld heeft met gemengde gevoelens op de media
nota gereageerd. KRO, NCRV en VARA, de grote zogeheten ge
profileerde omroepen, tonen zich, evenals de kleine EO en
VPRO, in een gezamenlijke reactie blij met de handhaving van
het huidige niet-commerciële, publieke omroepbestel. Maar an
derzijds menen zij dat het mediabeleid ondergeschikt is gemaakt
aan politieke tegenstellingen, „wat beslist zal leiden tot grote on
zekerheid en onrust in de komende jaren".
Met name de abonnee-tv, zoals die het kabinet voor ogen staat,
wekt de gramschap. Dit wordt een „een stap in de richting van
een commercieel televisiesysteem" genoemd, „op kosten van de
kijkers". Ook A'VRO, TROS en Veronica betreuren het betref
fende voorstel van het kabinet. De AVRO, die zich net als de
TROS vorig jaar al opwierp als gegadigde voor het verzorgen
abonnee-tv, ziet
i meningsuiting.
zelfs een bedreiging i
de vrijheid
AVRO, TROS en Veronica zijn blij dat er geen bewijs van maat
schappelijk bestaansrecht meer wordt gevraagd. „Een pak van
mijn hart," aldus TROS-voorzitter Minderop. Deze omroepen,
ook het snel groeiende Veronica, betreuren het dat er geen extra
zendtijd komt voor superomroepen.
De maatregelen ten aanzien van de NOS worden wel positief
beoordeeld. NOS-voorzitter Erik Jurgens vraagt zich daarente
gen af of het kabinet „wel voldoende rekening houdt met de
belangen van het publiek". De voorgestelde opdeling van de
NOS in afzonderlijke stichtingen is volgens Jurgens niet vol
doende onderbouwd. De voorgestelde extra bezuinigingen zullen
naar zijn mening leiden tot verlies van werkgelegenheid en
kwalitatieve achteruitgang van programma's. Kostbare produc
ties als de uitzending van de Olympische Spelen en de Tour de
France „komen in het gedrang".
\MSTERDAM Voor
Sienigeen komt de chip
ls een bijbelse sprinkha
nenplaag over ons heen,
uist in een tijd van neer
gaande conjunctuur en
oenemende werkloos-
leid. Het lijkt wel alsof de
\ngst toeneemt naarmate
Ie computer kleiner
vordt en er meer mee
Hogelijk is. Hoe onterecht
ie vrees is, bewijst pro-
essor Jan van Oorschot in
et nieuwe Boek van de
laand voor september,
etiteld „Kijk, automatise-
ing". Hij is van mening
lat alleen kennis over au-
omatisering en computers
lie angst en onzekerheid
an wegnemen. Daarom
het noodzakelijk dat het
ebruik van computers,
hips en informatietech-
iek voor een zo breed
mogelijk publiek wordt
uitgelegd. Dit tijdelijk
uiterst vriendelijk ge
prijsde boek (f 14,90) is
daartoe de eerste aanzet.
Of we het leuk vinden of niet,
de westerse landen bevinden
zich momenteel in het over
gangsstadium van een indus
triële samenleving naar een
informatiemaatschappij. En
we kunnen maar beter aan dit
idee wennen, want terugdraai
en van de situatie is niet meer
mogelijk. Tenslotte komen we
de computer dagelijks tegen.
Ons leven is ondenkbaar ge
worden zonder computer. Zon
der computer geen gladverlo-
pend betalingsverkeer, vlieg
tuigen zouden met grote risi
co's landen, verkeer zou wor
den ontwricht, administraties
worden lamgelegd. Dit vrij-
vertaalde standpunt vindt men
terug in het boek van profes
sor Jan van Oorschot, buiten
gewoon hoogleraar in de be
stuurlijke informatica aan de
Vrije Universiteit in Amster
dam, tot voor enige maanden
directeur van het Directoraat
Automatisering van de PTT.
Van iemand die gedurende
vier decennia van zijn actieve
loopbaan de ontwikkeling van
de automatisering van zeer na
bij heeft meegemaakt, is nau
welijks een andere mening te
verwachten. Maar hij weet
zeer plausibele argumenten
voor zijn denkbeelden aan te
dragen.
Wastobbe
Welke huisvrouw wil nog te
rug naar de tijd van de was
tobbe, plank, borstel, blauwsel
en wringer, terwijl een elek
trische wasmachine met een
computerprogramma die zwa
re en vervelende taak in een
mum van tijd voor haar weet
te klarenWie wil nog het ri
sico lopen van mislukte foto's,
terwijl volautomatische fotoca
mera's voor geslaagde tastbare
herinneringen zorgenGoed,
5USKE EN WISKE DE HIPPE HEKSEN
het is vervelend dat het rijden
door het rode stoplicht zo snel
bekend is via de computer van
het Centraal Bureau Motorrij
tuigenbelasting. Trouwens,
zwartrijden is op die manier
ook geen lolletje meer. George
Orwell zei het al zijn boek
„1984": „Big Brother is wat
ching you". Grote Broer houdt
je in de gaten. Via camera's en
de computer wordt de kans op
onwettig gedrag tegenwoordig
wel heel moeilijk. Dat is ook
één van de redenen dat we ons
in de (nabije) toekomst gedisci-
plineerder gaan gedragen, al
dus prof. Van Oorschot. Met
de voortschrijdende automati
sering is de pakkans groter ge
worden.
Het is trouwens grappig om te
lezen dat de westerse mens-
anno-nu vormen van automa
tisering uit het verleden zon
der enig probleem heeft geac
cepteerd. Joseph Jacquard
vond in de negentiende eeuw
een systeem uit, waarmee op
een weefgetouw automatische
patronen konden worden ge
weven. Een geponste kaart be
stuurde de bedieningshandels.
Hollerith baseerde op dit idee
zijn volkstellingsmachines.
Wat te denken trouwens van
de draaiorgels, die volgens dit
zelfde principe muziek ma
ken?
Prof. Van Oorschot neemt tal
van misvattingen (lees: voor
oordelen) met gemak weg. Zo
laat hij weten dat de computer
een van onszelf afgeleid intel
ligentievermogen is. Met ande
re woorden: de mens stond
met zijn geestelijke capacitei
ten zelf model voor de compu
ter. Maar wij blijven (voorlo
pig) heer en meester over dit
fenomeen, want het apparaat
kan niets uit zichzelf. Wij voe
den (programmeren) het. Er
komt niets meer uit dan wat
wij erin stoppen.
Wat is een computer meer dan
een systeem dat gegevens kan
verzamelen, bewerken en dis
tribueren, zo vraagt prof. Van
Oorschot de lezer. Hij heeft er
begrip voor dat de mensen van
nature huiverig staan tegen
over veranderingen. Zo is een
maal de menselijke natuur.
Maar als wij nu al denken dat
we het ereste hebben gehad.
dan slaan we de plank mis. De
ontwikkeling van de compu
termaatschappij is nog nauwe
lijks begonnen, ook al is die
officieel een jaar of dertig oud.
Onze computersystemen staan
nog aan het begin van de mo
gelijkheden. Zo zijn ze mo
menteel bij lange na nog niet
gebruikersvriendelijk. De pro
fessor geeft een treffend voor
beeld van wat hij bedoelt„Als
onze auto's de opbouw zouden
hebben van onze computersys
temen, dan zou bij wijze van
spreken de carburateur op de
achterbank zijn geconstrueerd
en de richtingaanwijzer op de
ach terbumper
In onze „praatcultuur" moeten
we nog in „versimpeld" taal
gebruik met de hedendaagse
computer praten. Het apparaat
wil geen woord te veel of te
weinig horen. Voor hem geldt
niet de uitdrukking: „Een
goed verstaander heeft maar
een half woord nodig". Alles
menselijks is 'm dus nog steeds
vreemd. Prof. Van Oorschot
vindt de huidige computer
maar „een harkerig geheel:
moeilijk aanpasbaar voor de
doelen die hij moet dienen".
Hij en met hem de hele
technische en wetenschappelij
ke wereld ziet vol spanning
uit naar de vijfde generatie
computers, die de Japanners
binnen tien jaar op de markt
willen brengen. Een gebrui
kersvriendelijke machine, die
het mogelijk moet maken dat
wij met hem in onze eigen taal
kunnen communiceren. Die
vijfde generatie zal zijn geba
seerd op de vraag: hoe denken
mensen en hoe kunnen wij dit
proces overbrengen op de ma
chine. Als de Japanners die
computer eerder op de markt
kunnen brengen dan andere
landen, dan zal dat betekenen
dat het land van de rijzende
zon het leiderschap over de in
formatiemaatschappij krijgt.
Of automatisering een zegen
of een vloek is, ligt aan ons
zelf, aldus prof. Van Oorschot,
die overigens niet een pasklaar
antwoord geeft. Niettemin
somt hij in verschillende delen
van zijn boek tal van voorde
len op. Zo zou zonder automa
tisering de telefoon nooit de
Omdat met de voortschrijdende automatisering de pakkans groter wordt, gaan we ons In de toe
komst gedisciplineerder gedragen.
hebben gekregen. Daardoor
zou de mens anno 1983 versto
ken zijn gebleven van een
groot sociaal goed, zoals hij het
noemt Pas na vijftig jaar be
gon de groei van het telefoon
verkeer, omdat het toen ge
bruikersvriendelijker werd.
„De burger zal een lange leer
tijd nodig hebben voordat hij
even gemakkelijk van een
computersysteem gebruik
maakt als van de telefoon",
voorspelt de schrijver.
Toch ziet hii op korte termijn
al naar analogie van het tele
foonnetwerk een nationaal en
internationaal toegankelijk
computersysteem, bestaande
uit een netwerk (de wegen),
een aantal eindtoestellen
(computers) en een centraal
geregeld hoofdsysteem. Dat
maakt het mogelijk om de
ware uitleg van het thuisban
kieren in de praktijk te bren
gen, kaartjes te bestellen voor
een voorstelling, elektronisch
te winkelen, of afstand te con
fereren. Dit is slechts een zeer
kleine greep uit de vele moge
lijkheden die voor de deur
staan. Nederland loopt bij die
ontwikkelingen bepaald niet
voorop, integendeel, ons land
zit in het peloton, terwijl de
Verenigde Staten en Japan de
kopgroep vormen.
Maar hoe fraai de computer
freaks de toekomst voorspiege
len, het werken met dat werk
tuig zal om onze aanpassing
Oorschot in het nieuwe boek
van de maand. „Of deze aan
passing door de gehele bevol
king kan worden opgebracht,
is moeilijk voorspelbaar. Als
deze voor een belangrijke
groep niet is op te brengen,
dan betekent dit een groter so
ciaal probleem dan we nu heb
ben met een bezittende en
niet-bezittende klasse (haves
en have-nots). We krijgen dan
een klasseverschil dat zich
manifesteert in „weters" en
„niet-weters".
Nadelen
Na de opsomming van talrijke
voordelen, ontkomt niemand
ook professor Van Oorschot
niet aan de prangende
vraag hoe het zit met het ver
lies aan arbeidsplaatsen. „Na
tuurlijk betekent automatise
ring vervanging van arbeid",
antwoordt hij. „Maar het bete
kent ook werkcreatie in de
vorm van zich ontluikende
kennisindustrie, een industrie
van ontwerpers van nieuwe
technologische mogelijkheden,
•■itgevers en makelaars
elektronische informatie. Als
er, een grote vraag naar dit
soort produkten ontstaat, dan
is dit een groeifactor vopr onze
economie".
Hoe ongeschoolde mensen of
personen met een lage school
opleiding daarin moeten wor
den ingepast, blijft onbeant
woord. Vuil en gevaarlijk
dem en in fabrieken kunnen
we in elk geval voortaan over
laten aan robots. We krijgen
meer tijd voor aardige dingen,
kortom, de kwaliteit van ons
leven wordt verbeterd, spie
gelt professor Van Oorschot de
lezer vol vertrouwen voor. De
overheid moet wel de evalua
tie met voorrang ter hand ne
men, voegt hij eraan toe. Het
is ook dringend noodzakelijk
dat kinderen al op de basis
school moeten leren omgaan
met computers, willen zij
voorbereid de toekomst tege
moet kunnen gaan.
Een betere en veiliger wereld
wordt in het vooruitzicht ge
steld, mits we ons gemeen
schappelijk beraden over wat
we in de computer willen stop
pen en wat we ermee willen
doen. „Er zal niets via compu
ters kunnen gebeuren, dan
datgene waarin we zelf de
hand hebben gehad", besluit
prof. Van Oorschot zijn boek.
„Het is net als met auto's. Je
kunt er wapens en brood mee
vervoeren. Laat het brood
zijn
TOM VAN RIJSWIJK
„Kijk, automatisering" is
een uitgave van Samson Uit
geverij in Alphen aan den-
Rijn en geschreven door
Erof. Jan van Oorschot. Als
oek van de maand septem
ber is het tot 1 oktober 19S3
verkrijgbaar voor 14,90.
Daarna voor f 50.
