finale
£eidóe(3ootfi/nt
WEL OPTREDEN IN AMERIKA, MAAR LEVEN IN HOLLAND
ZATERDAG 27 AUGUSTUS 1983
In december vliegt Herman van Veen naar New
York, waar hij voor de tweede keer gaat proberen
Broadway stormrijp te maken voor zijn hersenspin
sels, maar ook dan zo heeft hij zichzelf beloofd
zal hij geen duimbreed afwijken van zijn overtui
ging. Tot die tijd houdt hij zijn theater-ritme op peil
met voorstellingen in eigen land. Vandaag, morgen
en volgende week vrijdag en zaterdag is hij nog te
zien in het Congresgebouw in Den Haag. Vorige
week was hij nog in het Noordhollandse, in Hoorn.
Daar sprak onze verslaggever Leo Thuring met hem
over zijn vorige en komende trip naar Amerika.
OVER GRILLIGE
PADEN
HEMELWAARTS
Herman van Veen
leven met zijn shows comfortabel
door Amerika trekken. Maar dat is
zijn ambitie niet. ..Broadway is
voor mij geen doel", houdt hij dap
per vol, „maar een tussenstation op
de terugweg naar Holland. Ik wil
óók in Amerika optreden, maar in
Holland wil ik leven".
Vermoedens
Van Veen waarschuwt bij voor
baat: ook deze keer zal hij op
Broadway geen duimbreed afwij
ken van zijn overtuiging. „Dat heb
ik de eerste keer niet gedaan en dat
is me toen best bevallen. In het
verleden is het me overkomen, dat
ik in vermoedens bleef steken en
verkeerde inzichten had waar ik
dan overigens wel voor bleef knok
ken. Nu ik wat ouder ben gewor
den, realiseer ik me, dat het beter
was geweest als ik in die tijd wat
meer naar mijn hart had geluisterd
en me wat minder had aangetrok
ken van de ogenschijnlijk waarde
volle opinies van anderen. Ik denk
nu: het is toch niet zo slecht ge
weest wat ik voelde en dacht".
„Ik merkte dat ook weer aan de re
acties van het publiek in New
York. Dat was elke avond opnieuw
een ontroerende ervaring. Tijdens
vrijwel alle voorstellingen storm
den mensen het toneel op die bie
omhelsden en bloemen gaven. En
op een avond kwam er een man
het podium op, die me eerst uitvoe
rig kuste en daarna wijzend op mij
tegen de zaal riep: „Bless him".
Ook Adat kan je dus overkomen in
het keiharde Amerika".
Vooruitlopend op de serie voorstel
lingen in december is hij kortgele
den naar New York gegaan om het
gevechtsterrein vast grondig te
verkennen. „Als je op Broadway
loopt", merkte hij, „heb je de ze
kerheid: zo ziet 1983 eruit. Dat ge
voel heb ik nou nooit in Alkmaar
en Amersfoort. Daar denk ik het
ene moment dat het al 1994 is en
een dag later is het opeens weer
1927. Op Broadway heb ik dat soort
twijfels nooit. Ik heb daar ook to
neelstukken gezien, die adembene
mend mooi gespeeld werden.
Tsjonge, tsjonge, zo'n „Torch song
triology" van Harvey Feirstein is
een belevenis van de eerste orde.
Het gaat over een onbevlekte ont
vangenis. Wat toch geen voor de
hand liggende publiekstrekker is.
Maar toch staan er elke dag op
nieuw honderden mensen voor de
kassa's".
„Denk overigens niet dat je op
Broadway geen waardeloos enter
tainment vindt. Want ook dat stuk
je New York is een dwarsdoorsnee
van de Amerikaanse samenleving.
De lijkenpikker opereert er dus on
gegeneerd naast de goddelijke en
tertainer en de dame van de peep
show is de buurvrouw van de man
die een topmusical in huis heeft.
Van de vijftig theaters die er op
een kluitje staan, zijn er overigens
altijd nog zo'n twaalf waar amuse
ment van de hoogste kwaliteit
wordt geboden".
Tempels
Na zijn eerste Amerikaanse blik-
semtournee heeft Van Veen samen
met de Groningse journalist Jac
ques d'Ancona een reisverslag ge
publiceerd, waarin zij een onthul
lend doorkijkje geven in de tempels
van de lichte muze, waar de Ame
rikaanse theaterproducenten hun
rituele dansen om het gouden kalf
uitvoeren. Tot slot bekent hij daar
in openhartig: „Te veel stukken
blijven steken in mijn borstkas.
Alsof ik een hoogspringer ben, die
in gedachten een sprong maakt en
dan zijn medaille in ontvangst gaat
nemen en verbaasd is als de jury
zegt: „Maar u hebt helemaal nog
niet gesprongen". „Oh, maar het is
toch alleen maar dat doen wat je
weet dat je kunt", zeg ik dan. En
daarvoor hoef je die sprong toch
niet te maken?".
„Nou, zo functioneert het nog
steeds niet, meneer Van Veen.
Springt u eerst foaar. Dan zien we
wel".
„Die sprong maak ik heus nog wel
een keer", belooft Van Veen.
„Want ik ben nu eenmaal een ras
optimist, die ervan uitgaat dat bijna
alles lukt wat je serieus aanpakt. Ik
ben er ook van overtuigd dat er in
deze wereld een schitterend plan is
waar wij mensen met zijn allen in
passen. Het briljante van dit plan is
dat je zelf kunt bepalen of je eraan
deel wilt nemen of niet".
LEO THURING
al jaren hoog heb zitten, zeiden het
weer even anders", herinnert hij
zich, „die hadden mijn show ergens
in Europa gezien en hebben me
daarna eensgezind over de drempel
getrokken. „Het is onmogelijk",
riepen ze, „dus is het mogelijk". En
met die wijsheid op zak ben ik toen
maar in het vliegtuig gestapt".
Waarom hij die gok heeft gewaagd?
Dat is een vraag die hij zichzelf ook
vele malen vruchteloos heeft ge
steld. Is het de ambitie van het Ne
derlandse amusement waar hij toch
ook een kind van is? Of was het
zijn eigen ambitie? „Ik weet in elk
geval dat het een uitdaging was, die
ik per se wilde aannemen. Het is de
consequentie van het vak dat ik
heb gekozen. Ik wil blijkbaar een
entertainer zijn op het niveau van
Broadway. En ook nog met een re
pertoire dat niet traditioneel is en
duidelijk afwijkt van het gangba
re".
„Ik zong in december 1982 bijvoor
beeld een lied over een man die
zelfmoord wil plegen, maar uitein
delijk ouder wordt dan wie dan
ook. Op dat moment was ik waar
schijnlijk de eerste en zeker de eni
ge, die het Amerikaanse publiek
met zo'n somber onderwerp verras
te. En de reacties waren zowaar
nog bemoedigend ook. Alleen een
vrouw op de derde rij had graag
gezien, dat ik er een leuke ver
kleedpartij omheen had gebouwd.
Want daar had ze uiteindelijk toch
ook voor betaald. En een stemmig
decor had ze achteraf ook wel op
prijs gesteld. Maar helaas was daar
door Van Veen en zijn makkers
niet in voorzien. In mijn show
kwam alleen de pianist Eric van
der Wurff op. En dat was het. En
één Piggelmee vonden de Ameri
kanen toch wel wat aan de magere
kant".
Zijn eerste aanval op het bastion
van Broadway duurde een week.
„En daarna", bekent hij „had ik
het lef niet meer om voor een
tweede week vier ton op de richel
te leggen. Dat was namelijk de in
vestering die nodig bleek te zijn om
de show nog eens zeven dagen te
verlengen. In de Amerikaanse
showbusiness is geld nu eenmaal de
enige zaak die serieus wordt geno
men. De rest is een zorg voor later.
Je doet er ook op een heel andere
manier zaken dan in Europa. In
Amerika heb je te maken met ad
vocaten en accountants, die uitein
delijk beslissen. Als een business
man drie uur naar je betoog heeft
geluisterd zegt hij dan ook: „Ik
vind het uiterst fascinerend wat u
doet, meneer Van Veen. Ik zal het
voorleggen aan mijn advocaat".
Amerika, heeft hij inmiddels ook
ontdekt, is een zeer formalistisch
land, waar het altijd een groep
mensen is die de' besluiten neemt.
„Nooit dus een individu dat toeval
lig schik in je heeft. Dat vereist dan
ook een heel andere discussietech
niek. Want je weet nooit wie de fi
nancier is achter de man met wie je
praat. En die financier beslist uit
eindelijk of je een goeie belegging
bent. Daarvoor moet je dan wel aan
een reeks voorwaarden voldoen
waar je spontaan beroerd van
wordt. Voordat je het groene licht
krijgt, worden eerst de feiten op
een rijtje gezet: ziet de artiest er
een beetje hebbelijk uit?, heeft-ie
voldoende talent?, een goeie uit
straling?, is zijn show geschikt voor
een groot publiek?, en zo nog ze
ven, acht andere saillante punten.
Als je aan al die voorwaarden vol
doet, doemen er gelijk weer nieuwe
problemen op die voorzichtig van
de één naar de ander worden ge
schoven als stukken op een schaak
bord. Want niemand wil een buil
aan je vallen".
Acht maanden geleden hebben zes
duizend Amerikanen zijn program
ma bekeken en dat aantal is nu de
basis waarop hij in december terug
gaat naar New York. De geldschie
ters weten nu tenminste voor welk
publiek hij interessant is. Dat blij
ken grotendeels studenten en jonge
intellectuelen te zijn.En met die
duidelijke gegevens bij de hand
kan nu veilig worden gecalculeerd.
„Ik heb eindelijk een verleden in
Amerika", roept hij opgelucht. „Ik
zit in hun chip".
In de tweede ronde zal hij twee
weken lang spelen in een van de
zalen van het New York City Cen
tre, dat schuin tegenover de zaal
ligt, waar Ed Sullivan al jaren op
treedt. Als hij overigens zou willen,
kan hij nu al voor de rest van zijn
Herman van Veen in Hoorn. Een
Dezorgde troubadour, die met zijn
leimwee via onder meer Den Haag
?n Amsterdam op doorreis is naar
"Tew York en daarna Vlaanderen,
'arijs, Tokio en Berlijn op zijn pro-
imma heeft staan. Het IJssel-
;r vóór het Parktheater, dat als
fantoom van geronnen bakste-
de dijk domineert, is op deze
ieravond een donkere spiegel,
irin de maan zich opmaakt voor
Ie warme nacht. De stad is uitge
storven, vacuüm getrokken door de
flevisie, die de burgerij in zijn net-
in heeft verstrikt.
'oordat hij zich in de magische to-
leelcirkel door de schijnwerpers
lat vangen, fourageert Van Veen
srst met gepaste haast in een
reugdeloze bistro, waar papieren
ilacemats fungeren als doekjes
fvoor het culinaire bloeden. Het
lijkt een ideaal decor voor een be-
kvogen grafrede, waarvoor Van
I jfVeen graag zijn bronzen bombar-
fl#lionstem laat luiden. Hij buigt zich
over de koperen pan met zijn kar-
Ifaonade „bonne femme" en begint
acceaan zijn avondwake.
uw °(,Wat sommige Amerikaanse critici
verweten hebben is dat ik in
dagéjun ogen onduidelijk was. „Wat
nou?", vroegen zij zich af.
keli]H,Wat is die man eigenlijk? Een
een marktkoopman, een
weihansonnier, een balletdanser?". Ze
ngvitwamen er dus kennelijk niet uit.
u eaDp mijn beurt zou ik die critici wil-
vragen: „Wat hebben jullie ei-
lie zicfeetilijk gezien? En wat is er in feite
crantPan hand?". Want daar gaat het
julteloch om. Wat wordt er achter de
scherm en door de politici bekon-
efteld. H°e groot is het onrecht in
w) iJdeze wereld en hoe ernstig de oor-
e logsdreiging? Een Russisch 'spreek-
e mWoord zegt het heel duidelijk: „We
U0P Knokken met zijn allen zo hard
®,dlVoor de vrede, dat er uiteindelijk
ht z')jgeen steen meer op de andere
iekuftaat". We leven in een maatschap-
iij, die er op het eerste gezicht pro-
er uitziet en wentelen ons behaag
lijk in een gewapende welvaart,
'laar wat is de prijs die we voor
lat gemak en onze rust betalen?
loeveel lijken heeft het al gekost
n—zal het nog gaan kosten? De
lachtoffers van onze vrede zitten
laarginds. Dat zijn de tienduizen-
lemkinderen die in de Sahel ster-
ren van de honger. Dat zijn de
•rouwen die in de Filippijnen moe-
en leven onder mensonwaardige
imstandigheden".
Consequenties
,En wat doen we eraan? Hoege-
laamd niets. Het leed licht wel tel
lens op in onze televisietoestellen,
naar we wensen er geen enkele
:onsequentie aan te verbinden. We
löen niets met al die beelden en
:onsumeren alleen. Want ons ge-
reten hebben we allang een rot
hop gegeven, zodat we daar ten-
linste geen last meer van hebben,
'nze maatschappij heeft zich ge-
ipecialiseerd in het voortoveren
van vermeende realiteiten, die wij
hog net aankunnen. Het is de Ver-
^—o/an-mijn-bedshow die ons verknipt
O/bereikt en is voorgeprogrammeerd
Idoor de goeroes van deze tijd: de
„Ik heb mijn clown handen gegeven en hem aan het werk gezet".
psychologen en de handige jongens
van de marketing en de reclame".
„Toch is er leed waar je niet om
heen kunt. Deze wereld zit vol on
recht dat schreeuwt om een aan
klacht. En daar praat ik over in
mijn programma. Ik probeer mijn
publiek niet in slaap te sussen met
vrijblijvend cynisme, een snuifje
humor met zeven smaken en wat
sarcasme, want daar wordt nie
mand wijzer van of beter door. Ook
ik niet".
Hij wijst op de placemat vóór hem
en zegt: „Laten we even aannemen
dat dit de aarde is. Als je nu uit-
zoomt zie. je in het midden een
plukje mensen dat zich buitenge
woon amuseert. Daar wordt ge-
surfd. gedanst en getrimd dat het
een lieve lust is. En in de discothe
ken dreunt dag en nacht de beat.
Daar omheen wordt door miljoenen
gejammerd. Maar door al het la
waai hoor je dat niet".
„Wat is nou de taak van een
clown? Die moet een stilte creëren,
zodat je het gejammer wel kunt ho
ren en je oren gaan suizen van de
pijn. De clown drukt mensen met
de neus op de feiten. Niet om ze
met een hoop verdriet naar huis te
sturen, maar om ze bewust te ma
ken van de ernst van de situatie.
Hij houdt al zingend, pratend en
dansend een spiegel voor en roept:
„Kijk maar goed, dat is er aan de
hand. En doe er asjeblieft wat aan.
Zet alles wat je ziet en begrijpt om
in activiteit. Als je dus in Manilla
vrouwen ziet creperen draai ze dan
niet je rug toe, terwijl je denkt:
daar heb ik geen boodschap aan.
Maar probeer serieus om een paar
mensen uit het slop te halen".
„Daarom heb ik mijn clown han
den gegeven en hem aan het werk
gezet. Met Harlekijn hebben we de
stichting „Colombine" opgericht
die gelden inzamelt en het resultaat
is dat er nu in Manilla een confec-
tiefabriekje staat, waar honderd
vijftig vrouwen werken, die met
hun kinderen weer een normaal le
ven kunnen leiden. Dat geeft de
clown meer voldoening dan een
staande ovatie of een fraaie kritiek.
Er blijkt namelijk uit, dat je ook als
kleine man een project van de
grond kunt krijgen waarmee je wat
OORN De lach, die
an zijn lippen valt, is
n scherf, die zich niet
eer laat lijmen voor
elke illusie ook. Voor
ijn ogen, die rusteloos
lijven zwemmen in zijn
armerbleke componis-
nhoofd, is het niet
ieer dan een onbedui-
end incident dat ze hau-
in negeren. De vrolijk-
id, verpakt in een
Pantel der liefde, wordt
>ndertussen omzichtig
rerder over het publiek
litgespreid. Geen bloe
nen, gaarne instemmend
ipplaus voor wanhoops-
ireten, wiegeliedjes en
le verplichte drie maten
ust voordat de bom valt.
Tranen tellen ditmaal
■nee voor het laatste oor-
leel, dat even over elven
geveld zal worden.
Brigade
Over zijn plannen voor de nabije
toekomst verstrekt hij uiterst con
crete mededelingen. In december
vliegt hij met zijn Harlekijn-briga
de naar New York en gaat hij voor
de tweede keer in successie probe
ren Broadway stormrijp te maken
voor zijn hersenspinsels. De eerste
keer, in december 1982, is hij er
heen gegaan met het idee: je hebt
geen schijn van kans, dus heb je
een reële kans van slagen. „Mijn
Amerikaanse co-producent Michaël
Frazier en Shirley MacLaine die ik
voor anderen kunt doen. En dat is
een ontdekking waar ik voorlopig
niet over uitgepraat ben".
