rakatau eiste 100 jaar geleden
meer dan 36.000 mensenlevens
Oppositiebeweging in
Pakistan heeft weinig
invloed in grote steden
Driekwart West-Duitsers tegen nieuwe kernraketten
Militairen
blijven niet
aan de macht
„VEILIGHEIDSAGENTEN
SCHOTEN OP AQUINO"
ALS GENEVE MISLUKT
Een Poggenpohl
is zYi geld meer dan waard
poggenpohl
Zelfmoord
ex-nazi om
aan proces te
ontkomen
4GD
UITENLAND
£eidóc@ou^ont
WOENSDAG 24 AUGUSTUS 1983 PAGINA 9
chter Reagan moet vaders
izien bij vrouwen verbeteren
WASHINGTON De oudste dochter van president
jnald Reagan is door haar vader gevraagd, diens
Jchte indruk bij de Amerikaanse vrouwelijke kie-
l-es te verbeteren. Volgens de 42-jarige Maureen
(eft zij daarin toegestemd, omdat haar vader „geen
taaie kerel" is. Bekend is overigens dat Maureen
igan in het verleden meer dan eens openlijke me-
jsverschillen had met haar vader over kwesties
•effende vrouwen. Zo was zij voorstander van
^vulling op de grondwet over gelijkberechtiging
i de vrouw, die haar vader heeft kunnen voorko
Eerder deze week beschuldigde een vrouwelij
j ambtenaar van het ministerie van justitie presi
frit Reagan er openlijk van, dat hij beloftes ovei
jatregelen tegen de discriminatie van vrouwen
t nakomt. „Hij geeft geen snars om vrouwenrech
VS trekken
Awacs terug uit
Soedan
WASHINGTON/PA
RIJS De VS hebben
besloten de twee
Awacs-
radarvliegtuigen terug
te halen uit Soedan, die
daar ruim twee weken
geleden werden gesta
tioneerd met het oog
op de oorlog in Tsjaad.
Dit heeft het Ameri
kaanse ministerie van
buitenlandse zaken gis
teren bekendgemaakt.
Volgens het State De
partment zijn de
Awacs-toestellen niet
meer nodig.
Dertig Chinezen
terechtgesteld
PEKING Dertig misdadigers zijn
gisteren in Peking ter dood veroor
deeld en korte tijd later terechtgesteld.
De executies zijn onderdeel van een
omvangrijke actie om de publieke mo
raal op een hoger plan te brengen. Van
de 30 personen zijn er 19 veroordeeld
wegen moord, 10 wegens verkrachting
en 1 wegens het stelen van een auto.
De gevonnisten waren allen 35 jaar of
jonger. De doodstraffen werden in de
loop van de ochtend meegedeeld tijdens
een massabijeenkomst waar ongeveer
10.000 mensen met bussen en vracht
wagens naar toe waren gebracht. Di
rect daarna werden de veroordeelden
naar de executieplaats aan de rand van
Peking gebracht en terechtgesteld.
Surinaamse militairen
voor de krijgsraad
PARAMARIBO Vier Surinaamse mili
tairen. die eind januari samen met wijlen
majoor Roy Horb en oud-minister Hard-
joprajitno van plan zouden zijn geweest
een staatsgreep te plegen, verschijnen
vandaag in Paramaribo voor de krijgs
raad. Zij worden beschuldigd van samen
spanning. Roy Horb overleed eind januari
onder verdachte omstandigheden in een
cel. Oud-minister Hardjoprajitno wordt al
ruim een half jaar gevangen gehouden in
het bolwerk van de militairen, Fort Zee-
landia. Hij zal zich op een nog niet beken
de datum voor de gewone rechter myeten
verantwoorden omdat hij als oud-minister
niet voor de krijgsraad kan worden ge
daagd.
„EILAND MET ALLE BEWONERS MET DE ZEE GELUK GEMAAKT'
Vreeselijker bevinding dan
97 00< e' We^e ^et g^teren hier
ingekomen schip Berbice
•zagvoerder Logan, met Pe-
oleum van New York in
\raat Soenda heeft gehad, zal
ker door weinig zee va ren
in zijn ondergaan. Uit het
•rslag van den gezagvoerder:
l^oo \ondag 26 augustus. Zware
i52]oo onder en weerlicht. Plotse-
0000 ng zware aschregen. Telkens
ielen vuurbollen op het dek
spatten in vonken uiteen,
een paar uuren lag er drie
êi.óö \oet asch op het schip. Of-
ihoon het weder en de vree-
S7.ooélijke electrische verschijnse-
35Qpn en het geraas onafgebro-
io!oo len aanhielden, riep ik alle
36.oo panden aan dek om bij lanta-
38!oo *ns de asch weg te werken
79.00*
52 oo c*1331 het logboek van
45ioo lapitein Logan van de olie-
1600 'aar£ler Berbice, dat op 23
2e]80 pptember 1883 werd afge-
47.50 Irukt in de „Java-Bode". De
77-50 jemanning van de Berbice
pas een kleine maand eerder
|- zonder het op dat moment
e weten getuige geweest
1130[an een even indrukwekken-
44^00 |e.' verwoestende als histori-
the gebeurtenis: de uitbar-
35,50 ting van de vulkaan Kraka-
40,50 feu in de Straat Soenda. ten
ff [^Vesten van Java.
26.40
2200eerste stuurman van het
68!ooeoutschip „Marie", Stokhuij-
32 iozen" schree^ *n diezelfde sep-
6i;ootembermaand in een brief:
05,00
oo,o0'»-^fef was stikdonker, maar
Ao'.zoiindelijk kwam de lang ge-
jj® '^ensch te dag. Nog nooit heb
10^50 (k met meer blijdschap het
1915 \anbreken van den dag be-
\roet. Toen ik aan dek kwam.
54^001tond ik van ontzetting als
'erstomd. Van de geheele
'ede was slechts de „Marie"
lls door een wonder gered.
■ie schoeners en verscheide-
le andere vaartuigen waren
taal verdwenen. Eveneens
fe vuurtoren, de geheele stad
>iot- net Gouvernements- en an-
1ere gebouwen. Een eiland
vol klapperbomen en be-
)5 oo fvoond door ongeveer 100
'B.oo nenschen was met de zee ge
lift ijk en allen waren bij de
15.60 ramp omgekomen".
>2.40
>5,40
>4.80 1
j|;oo \mpuls voor onderzoek
)2.00
>3.30 Hoewel de uitbarsting van de
>3 60 krakatau niet de grootste vul
vae faanuitbarsting is in de ge-
>4*20 ^kiedenis. geldt hij wel als
14^30 ien heel belangrijke. De ex-
>5.60 >losie van augustus 1883 heeft
,^50 jamelijk een sterke impuls
>9.'oo {egeven aan het wetenschap-
17 90 )elijk onderzoek van het vul-
>3S0 tan isme. Reden genoeg voor
>870
>3.50
het Tropenmuseum in Am
sterdam om in samenwerking
met het Rijksmuseum van
Geologie en Mineralogie in
Leiden een kleine tentoon
stelling te houden over de
Krakatau en het vulkanisme.
De expositie is vanmiddag ge
opend door de vulkanoloog
dr. M. Neumann uit het Indo
nesische Padang en duurt tot
9 januari van het volgend
jaar.
Behalve tekeningen, foto's,
dagboekaantekeningen en te
legrammen over de explosie
van 100 jaar geleden, wordt
aandacht besteed aan meer
recente vulkaanuitbarstingen
en het gebruik dat wij maken
van vulkanisch materiaal.
Verder worden authentieke
filmopnamen getoond van la
tere uitbarstingen van de
Krakatau, tussen 1927 en
1930.
Volgens ir. H. van der Flier,
conservator van het Tropen
museum en een van de sa
menstellers van de tentoon
stelling, bestaat ook interna
tionaal brede belangstelling
voor de 100e verjaardag van
de explosie van de Krakatau.
Veel aanvragen voor materi
aal komen uiteindelijk in Ne
derland terecht, omdat Indo
nesië eind vorige eeuw nog
Nederlandsch-Indië heette.
Wat gebeurde er nu precies
op 26 en 27 augustus 1883?
Vóór de grote uitbarsting tel
de de Krakatau-groep drie ei
landen. waarvan het grootste
bestond uit drie vulkanen.
Ruim 200 jaar was het er rus
tig geweest, maar in mei be
gonnen twee kleinere vulka
nen te rommelen. Op 26 au
gustus 1883 omstreeks een uur
's middags spoot uit de Kra-
EXPOSITIE IN
TROPEN
MUSEUM:
Na de uitbar
sting van de
Krakatau. Bij
Anjer (West-
Java) wierpen
vloedgolven
enorme stukken
koraal aan land.
(Foto: Koninklijk
Instituut voor de
Tropen)
Een foto uit 1927, toen op de zeebodem de Krakatau opnieuw tot uitbarsting kwam en de Anak
(kind) Krakatau werd gevormd. Het eiland links is het zogenoemde verlaten eiland, de hoge rots
rechts de Piek Rakata. In het verre verleden vormden zij met het Lang Eiland één eiland van
ongeveer 10 bij 5 kilometer (Foto: Koninklijk Instituut voor de Tropen)
katau opeens
wolk zo'n 27 kilometer hoog
de lucht in. De hiermee ge
paard gaande knallen werden
tot op een afstand van 200 ki
lometer gehoord. De volgende
dag ging de vulkaan nog veel
heviger tekeer. De aswolken
bereikten nu een hoogte van
80 kilometer, een gebied van
honderden vierkante kilome
ters werd in het duister ge
huld, terwijl de explosies dui
zenden kilometers ver waren
te horen.
In een straal van 50 kilometer
om de vulkaan vielen enorme
brokken gloeiende puimsteen
uit de hemel naar beneden.
Op de eilanden van de Kra
katau-groep werden lagen
puimsteen van 30 tot 60 meter
dikte afgezet. In totaal is on
geveer 18 kubieke kilometer
steen de lucht in geblazen:
een hoeveelheid die Neder
land onder een halve meter
dikke laag zou hebben bedol
ven en voor het vervoer
waarvan 30.000 van de groot
ste supertankers nodig zijn.
Doordat in de zeebodem een
enorme krater ontstond,
waarin miljoenen liters zee
water stroomden, ontstonden
vloedgolven met een hoogte
van 35 meter. Als muren van
water stormden zij af op de
nabijgelegen kustgebieden
van Zuid-Sumatra en richtten
daar grote verwoestingen aan.
De ramp eiste in totaal meer
dan 36.000 mensenlevens.
Ook elders op de wereld wa
ren de gevolgen van de uit
barsting van de Krakatau
merkbaar. De grote hoeveel
heid as in de stratosfeer zorg
de in Europa voor ongekend
kleurrijke zonsondergangen.
Dat gebeurde ook na de uit
barsting, vorig jaar, van de
Mount St. Helens in het wes
ten van de Verenigde Staten
en de vulkaan El Chichion in
Mexico. De „deken van as" in
de hogere luchtlagen zorgde
er in 1883 voor dat de tempe
ratuur over de hele wereld
enkele tienden van graden
daalde. Het ongewone weer in
1982 en 1983 in sommige de
len van de wereld zou volgens
sommigen ook het gevolg zijn
van recente vulkaanuitbar
stingen.
Overigens zijn deze verschijn
selen nog niets vergeleken bij
de gevolgen van de hevigste
vulkaanuitbarsting in de ge
schiedenis, die van de Tambo-
ra op Soembawa in Indonesië
in 1815. Het volgende jaar
werden Europa en de Vere
nigde Staten in de zomer
maanden juni. juli en augus
tus getroffen door korte vorst
perioden, waardoor onder
meer graanoogsten verloren
gingen.
ISLAMABAD De ge
welddadige protesten en
politieke onrust in de
Zuidpakistaanse provincie
Sind zijn vandaag de elfde
dag ingegaan zonder dat
er aanwijzingen zijn dat
de rust in het gebied te
rugkeert. De hevigheid
van de protesten moet
niet alleen voor de rege
ring van president Zia
oel-Haq en het Westen als
een schok zijn gekomen,
maar ook voor de alliantie
van verboden politieke
partijen „Beweging tot
Herstel van de Democra
tie" (MRD). Deze bewe
ging, waarin acht politie
ke partijen zijn vertegen
woordigd, is de stuwende
kracht achter de vorige
week gestarte campagne
van burgerlijke ongehoor
zaamheid.
In drie van de vier Pakistaan
se provincies (alleen in Poen-
jab niet) hebben de acties zoals
werd gehoopt de vorm aange
nomen van een geleidelijke
massamobilisatie. Partijleiders
en leden van politieke partijen
in de grote steden trotseren
dagelijks de regels van de staat
van beleg door arrestaties uit
te lokken en politieke toespra
ken te houden voor menigten
die in aantal variëren van en
kele tientallen tot vele duizen
den. Sind is tot op heden ech
ter de enige provincie waar
vele tienduizenden mensen
betrokken zijn bij de rellen en
demonstraties.
Maar in tegenstelling tot de
onlusten, die in 1977 leidden
tot de val van de regering-
Bhoetto. concentreren de pro
testen zich nu niet in de grote
steden van Sind zoals Karachi,
Hyderabad en Soekkoer, maar
eerder in de kleinere steden
en dorpen waar het sinds de
onafhankelijkheid in 1947 niet
meer zo onrustig is geweest.
De demonstranten richten hun
woede vooral tegen symbolen
van federaal gezag, zoals rege
ringsgebouwen, gevangenis
sen, rechtszalen, politiebureaus
en spoorwegstations. Er vin
den vuurgevechten plaats tus
sen leger en politie, banken
worden geplunderd en talloze
gebouwen worden in brand
gestoken. Daarbij zijn vooral
gebouwen van de „Steun Zia
Campagne" een geliefd doel
wit. Volgens betrouwbare, on
afhankelijke berichten zijn tot
dusver minstens 27 mensen bij
de rellen om het leven geko-
Massale arrestaties
De onrust duurt voort ondanks
massale arrestaties, afranselin
gen en de aanwezigheid van
legerpatrouilles in de onrustig
ste gebieden. Hoezeer het hier
een protest betreft van de ge
hele bevolking blijkt wel uit
het feit dat er minstens twee
protestmarsen van vrouwen
zijn geweest in kleine stadjes.
Doorslaggevende factor voor
het ontstaan van de onrust
lijkt het feit te zijn geweest dat
machtige feodale grondbezit
ters uit Sind, behorend tot de
grootste oppositiepartij, de Pa
kistaanse Volkspartij (PPP),
de strijd hebben aangespannen
tegen het regime. De twee be
langrijkste figuren in dit op
zicht zijn Moestafa Jatoi en
Moemtax Ali Bhoetto, een
neef van de geëxecuteerde ex-
premier. Beiden zitten nu ge
vangen. Boeren en studenten
hebben zich achter hen ge
schaard alsmede enkele voor
aanstaande geestelijken.
De nationalistische gevoelens
van Sind spelen duidelijk een
belangrijke rol bij de huidige
onlusten, met name de onder
stroom van wrok over wat
wordt gezien als overheersing
door Punjabi's in de provincia
le regering, het leger en ande
re sectoren zoals de spoorwe
gen. Deze gevoelens manifes
teren zich politiek in organisa
ties zoals de Studentenfedera
tie Jiye Sind en de radicaal
linkse Sind Awami Tehrik die
wordt geleid door de inmid
dels gevangen genomen Pale-
jo. die zijn inspiratie voor een
groot deel put uit de denkbeel
den van Mao.
De leiders van de PPP hebben
de afgelopen jaren herhaalde
lijk bij de regering gepleit voor
vervroegde democratische
verkiezingen, een recht dat in
de grondwet van 1973 is vast
gelegd. De PPP heeft de rege
ring gewaarschuwd dat als
deze verkiezingen niet worden
georganiseerd, de Pakistaanse
eenheid in gevaar zou kunnen
komen. Zia oel-Haq ging in
een onlangs afgelegde verkla
ring geheel aan deze waar
schuwingen voorbij. Met geen
woord repte hij over opheffing
van het verbod op politieke
partijen. Integendeel, hij zei
juist dat hij de grondwet van
1973 zou wijzigen om meer
macht te geven aan de presi
dent en verklaarde dat de
staat van beleg van kracht zou
blijven tot maart 1985. Pas dan
zouden verkiezingen worden
georganiseerd waaraan alleen
door het regime goedgekeurde
kandidaten mochten deelne
men.
Oppositie
Voor de leiders van de Bewe
ging voor het Herstel van de
Democratie (MRD) was dit
veel te weinig en veel te laat.
Het huidige probleem voor de
oppositie is of deze los aan el
kaar hangende alliantie van
regionale partijen, linkse par
tijen, sociaal-democraten en
godsdienstig georiënteerde
groepen de campagne van een
provinciaal tot een nationaal
niveau kan verheffen. De
sleutelvraag daarbij is of de
beweging ook zal aanslaan in
de dichtstbevolkte provincie
Poenjab.
Veel aanhangers van de MRD
daar zijn pessimistisch. Zij zien
de moeilijkheden in Sind eer
der als het begin van het eind
voor Pakistan dan als de We
dergeboorte van de democra
tie. Volgens hen zet de rege
ring vandaag of morgen het
leger in om de onlusten met
grof geweld de kop in te druk
ken en onstaat er in Sind dan
een afscheidingsbeweging die
ondergronds gaat opereren tot
de volgende explosie.
De PPP in Poenjab heeft nog
nooit een massaprotest georga
niseerd en de leiders van de
PPP realiseren zich maar al te
goed dat er na zes jaar staat
van beleg tijd, moed en grote
organisatorische inspanningen
nodig zijn om effectieve poli
tieke activiteiten te ontwikke
len. De MRD heeft gezegd dat
de protesten deze week van de
stad Lahore zal worden uitge
breid naar andere steden in
Poenjab. Maar zij die de straat
op gaan, weten dat ze een gro
te kans lopen op een afranse
ling. Veel zal afhangen van
het feit of de politici munt we
ten te slaan uit de onvrede on
der de fabrieksarbeiders en of
ze de studentenorganisaties bij
hun protest kunnen betrek
ken.
IAN HOARE
The Guardian
ANKARA De Turkse mili
taire machthebber, Kenan
Evren, heeft gisteren ver
klaard dat Turkije na de ver
kiezingen van november zal
terugkeren naar de democra
tie. Volgens Evren hadden de
militairen het referendum van
vorig jaar kunnen gebruiken
als excuus om aan te blijven.
„Wij zijn dat niet van plan",
aldus Evren. die meent dat de
democratie het beste past bij
het Turkse volk. Twee nieuwe
partijen zijn door de militairen
overigens uitgesloten, omdat
ze door de militairen vereen
zelvigd worden met groeperin
gen die de hand hadden in het
politieke geweld van voor de
militaire ingreep.
Japanse journalist:
TOKIO De Japanse journalist Wakamiya heeft gisteren voor
de Japanse televisie gezegd, dat veiligheidsagenten van de Filip
pijnse regering zondag op het vliegveld van Manilla op de oppo
sitieleider Aquino hebben geschoten. Volgens de regering-Mar-
cos is Aquino vermoord door een nog niet geïdentificeerde man,
die direct na de aanslag door veiligheidsagenten is doodgescho
ten. Het feit dat de man geen enkel identiteitspapier bij zich
had. heeft bij de Filippijnse oppositie de nodige bevreemding ge
wekt. De Filippijnen moeten namelijk diverse identiteitspapie
ren dragen, zoals een document waaruit blijkt waar zij wonen,
een identiteitsbewijs van de PTT en een werkvergunning. De
verklaring van de Japanse journalist, die aan boord was van het
toestel dat Aquino zondag naar Manilla vloog, roept twijfels op
Gisteren zei hij te hebben gezien hoe twee van de drie agenten,
die Aquino uit het vliegtuig haalden, hun revolvers trokken en
Aquino van korte afstand in het hoofd schoten. Eerder had Wa
kamiya echter gezegd dat hij niet heeft kunnen zien wie de
schoten op Aquino afvuurde.
[rijzen25 gratis lange woonweekends in een
üxe bungalow Een deskundige jury beloont de
Irigineelste inzendingen. Prijswinnaars
Jntvangen uiterlijk 4 weken na de sluitdatum
lersoonlijk bericht
een paar apart met
héél weinig calorietjes I
BONN Driekwart van
alle Westduitsers is tegen
de stationering van nieu
we Amerikaanse kernra
ketten in de Bondsrepu
bliek, als de- Amerikaans-
Russische onderhandelin
gen in Genève deze herfst werden gemeld door de
niet tot tastbare resultaten Deutschlandfunk.
hebben geleid. Dit blijkt Het ZD^ zegt de resultaten
n°g met bekend te hebben ge-
een opiniepeiling in op- maakt om(jat de uitslag vrijwel
dracht van het tweede dezelfde was als het resultaat
Duitse televisienet (ZDF), van het vorige onderzoek. In
waarvan de resultaten vergelijking met mei steeg het
aantal tegenstanders van 72 tot
75,5 procent. Slechts 20,4 pro
cent van alle ondervraagden
bleken het standpunt te delen
dat de voorgenomen plaatsing
van de raketten moet door
gaan als er deze herfst geen
akkoord in Genève tot stand
komt.
President Reagan heeft giste
ren opnieuw uitgehaald naar
de vredesbeweging. Hij meent
dat de vredesbeweging de ver
dediging van de vrijheid kan
verzwakken en een derde we
reldoorlog naderbij kan bren
gen. Volgens Reagan maakt de
vredesbeweging dezelfde fout
als de Engelse premier Cham
berlain, die volgens hem een
zweverig beleid voerde Vre
de moet op kracht gebouwd
worden,, aldus Reagan tot de
oud-strijders, die hij de ware
strijders voor de vrede noem
de.
Geen krant ontvangen? Bel
tussen 18.00 en 19.00 uur, za
terdags tussen 14.00 en 15.00
uur, telefoonnr. 071-122248 en
uw krant wordt nog dezelfde
avond nabezorgd.
50 3/4»—
ITENHEER
JJL
ADVERTENTIE
Een eigentijds voorbeeld
uit het Poggenpohl-
programmade HR 52
met massieve ronde
hoeken en ambachtelijke
hoekverbindingen.
Ook van deze Poggenpohl-
keuken zijn nog na jaren en
jaren onderdelen te
verkrijgen. Zodat u altijd
kunt uitbreiden of
veranderen. Samen met de
robuuste kwaliteit en de
doordachte vormgeving is
het uw garantie dat een
Poggenpohl z'n geld meer
dan waard is. Ga maar kijken
bij de Poggenpohl- dealer
Industrieweg 14 De Grote Polder
/oeterwoude-Rijndijk do.avond
Tel 071-899206 za
Openingstijden
ma. t/m vrij. 8.00-12.30 uur
13.30-17 00 uur
19.00-21 00 uur
9.00-15.00 uur
BONN Een ex-SS-kapitein
in West-Duitsland, die ervan
wordt beschuldigd in de Twee
de Wereldoorlog 1.366 joden
uit Frankrijk naar vernieti
gingskampen te hebben gezon
den, heeft zelfmoord gepleegd
om aan zijn proces te ontko
men. In oktober had de man
voor de rechtbank in Bonn
moeten verschijnen. De 74-ja-
rige Richard-Wilhelm Freise
zegt in een brief die hij naliet
dat hij onschuldig is. alleen be
velen van superieuren te heb
ben uitgevoerd en pas na de
oorlog het lot van de joden te
hebben vernomen.
