Duin-
verlies
ramp
zalig
voor
hele
eiland"
ma
lë
eduldig knaagt de Noordzee al zo'n vijftig
pr aan de zanderige westkust van het wad-
ineiland Texel. Niemand die zich daar tot
tor kort druk over maakte. De zee geeft, de
neemt. Maar afgelopen winter nam het zil-
j nat plots een wel zeer forse hap uit de dui-
£nrij. In enkele uren tijd werd op sommige
aatsen tijdens een felle noodwester meer dan
(rintig meter duin weggeslagen. De gelaten-
iid waarmee de Texelse bevolking kennis
Jm van de steeds verder terugwijkende kust-
i, heeft nu plaats gemaakt voor ernstige ver-
ktrusting. Deze winter wordt de beslissende
ise in de slijtageslag tussen zee en duin ver
lacht. Op het spel staan niet alleen kostbare
Jtuurgebieden en recreatievoorzieningen,
aar volgens de Stichting Duinbehoud ook
(e toekomst van het hele eiland". Ministerie
bch provincie wil intussen geld beschikbaar
ellen om een catastrofe te voorkomen.
Sedert de
afsluitdijk
werd aangelegd
is op sommige
plaatsen zo'n
duizend
meter van de
Texelse
westkust
afgeknabbeld.
ZATERDAG 20 AUGUSTUS 1983
Texel
De te graven geul bij de
Razende Bol.
Gearceerd: zandaanwinning
HOORN Op het afge
ven duin bij strandtent
ach Inn" staan we weer-
nd te bieden aan een zuid-
bries, windkracht 6 tot
'6087iDe eigenaar van de Beach
n" beleefde op die zandrug
februari de meest angstige
000fht uit ziJn leven. „Drie jaar
i2./eclen had ik nog twaalf
)-20.ifeter strekkende duin voor
(jn tent", herinnert Fred
jehms zich. „U ziet wat daar
l nog van over is". Hij
jiatst de rechtervoet behoed-
Im op de grond die hem
g voor zijn strandtent rest.
n paar kubieke meter zand
terstond enkele meters
de diepte. „Als die storm op
^jfebruari een uurtje langer
ld geduurd was ik met mijn
hebben en houwen naar
beden gekieperd".
LPQEd Boehms is een van de drie
kelse strandtenthouders, die mo-
car jnteel letterlijk met de rug tegen
muur staan. Pal achter zijn
jindtent bevindt zich namelijk de
gestrekte, drie kilometer lange
'L luurcamping Kogerstrand. Veel
imte is er niet meer om verder
aTig te trekken voor de vraat-
Jhtige branding. „Ik moet dit na-
r afbreken", verzucht Boehms.
2750pt is nog maar de vraag of ik
1650- er k'j het kampeerterrein een
l85o')uwe tent maê neerzetten".
2gPbts van de „Beach Inn" hebben
ayjingenieurs van Rijkswaterstaat
ivoorjaar op de zwaar gehavende
[nen een techniek toegepast die
3650fou kunnen omschrijven als „de
343iek van de verschroeide aarde".
34 te voorkomen dat de zee nog
er zand mee zou nemen, moest
j duinenrij over een lengte van
3je honderden meters met bulldo-
Statfe worden afgevlakt en het ach-
land ingeschoven. Zo ontstond
ai^ breder, maar belangrijk lager
izeer vlak duin, dat doet denken
n een snelweg in voorbereiding,
fehms: „Als ik er naar kijk, doet
l pijn aan mijn ogen. Vroeger lag
r zo'n prachtige duinenrij, daar
iu niets meer van over. Als het
Magloorgaat moet de hele boel over
paar jaar weer verder naar
teren worden geschoven. Het is
gebed zonder eind".
addendag
Gold ri
Texelse duinafslag staat volgen-
week zaterdag centraal tijdens
landelijke waddendag. De aan-
ht wordt dan gevestigd op het
>ele kilometers brede ge.bied tus-
de buitenste duinenrij aan de
itkust en de in 1976 verhoogde
mvloedkering. Een aanzienlijk
1 van dit natuurgebied, waarin
nog eens de grootste camping
i Texel gevestigd is, dreigt deze
iter door de zee verzwolgen te
den. Dat zou, zo stelt de Stich-
Duinbehoud, rampzalig zijn
ir de economie van het eiland,
rgot Zijm en Albert Salman, be-
ïrsleden van de Stichting Duin
oud, zetten uiteen: „Als de dui-
van Texel er aan gaan, dan
het hele eiland er aan". Dat
een wat overdreven stelling,
ar toch houdt Albert Salman
..Als er niet snel iets gebeurt is
helft van het eiland binnenkort
liet".
it gaat om veel meer dan het be
id van een zeldzaam stuk na-
ke Dijkvallei ten westen van de
Sluftervlakte dreigt uit te drogen
door zandverstuivingen. En over
een jaar of twee moet beslist wor
den of de Buiten Muij, waar een
grote kolonie lepelaars nestelt, on
der het zand van een nieuwe zeer-
eep of in de golven zal verdwij
nen".
Oorlog
De leden van de Stichting Duinbe
houd, die in het verleden op Texel
nogal eens meesmuilend „hemelbe
stormers" werden genoemd, heb
ben na de laatste februaristormen
vrijwel alle eilandbewoners kun
nen overtuigen van de ernst van de
situatie. Totaal 24 Texelse organisa
ties van werkgevers tot werkne
mers, agrariërs, plaatselijke politici
en horecamensen dragen hun
steentje bij aan de organisatie van
de dag.
Die eensgezindheid is vrij nieuw op
Texel. Veertien januari vorig jaar
spoten boze boeren nog de hal van
het gemeentehuis in Den Burg vol
met gier, uit protest tegen de plan
nen om van Texel één groot land
schapspark te maken. De boeren
wilden geen museumbewakers
worden, die bij elke geploegde hec
tare op de vingers worden geke
ken. Er kwam uiteindelijk een be
stemmingsplan waarin ook de boe
ren zich konden vinden. Er werden
op het eiland scherpe scheidslijnen
getrokken tussen agrarisch land en
natuurgebied.
Maar nu lijkt op het eiland de tijd
van grote verbroedering aangebro
ken. Tijdens een rondrit over hei
eiland zwaaien de boeren, die zich
in oogsttijd op merkwaardige voer
tuigen verplaatsen, Margot vrien
delijk toe. Margot Zijm: „Het lijkt
wel of het weer oorlog is. Voorheen
zaten we elkaar vaak in de haren,
maar nu vecht iedereen samen te
gen de zee".
Rijkswaterstaat
Het is niet zo, dat Rijkswaterstaat,
verlamd door een krap budget, de
aanvallen van de zee maar lijdzaam
aanziet en de bevolking van Texel
massaal in het geweer moet komen
om toch nog iets gedaan te krijgen.
In 1976 trachtte Rijkswaterstaat de
afbraak van de duinen nog te rem
men door enkele miljoenen kubie
ke meters zand voor de duinen te
storten. Wel een tijdelijke oplos
sing, want inmiddels heeft de zee
het zand alweer keurig afgevoerd.
Om het natuurgeweld te kunnen
keren zijn dus andere maatregelen
nodig. Volgens Rijkswaterstaat, de
Stichting Duinbehoud en het ge
meentebestuur van Texel is zo'n 50
miljoen gulden voldoende om de
kust voor de komende 50 tot 100
jaar te beschermen. Het ministerie
van verkeer en waterstaat wil ech
ter geen dure maatregelen nemen,
vóórdat er grondig onderzoek is ge
daan naar de haalbaarheid van de
plannen. Dat onderzoek begon in
1981. Rijkswaterstaat kwam al snel
met twee interessante scenario's op
de proppen:
Het slaan van paalhoofden in
zee voor het noordelijk deel van de
westkust, waar de erosie het sterkst
Het doorgraven van de zand
plaat „De Razende Bol". Door deze
nieuwe, kunstmatige stroomgeul
zou de Noordzee automatisch zand
uitschuren en op de westkust van
Texel afzetten.
Sowieso, meent Rijkswaterstaat,
moeten opnieuw grote hoeveelhe-
f sW$X
III
§HHJi
•;:*v
Margot Zijm en Albert Salman voor een strook voormalig duingebied; een snelweg in voorbereiding.
tuurlandschap alléén", meent Mar
got Zijm. „Er zijn ook economische
en recreatieve belangen in het ge
ding. Op de camping Kogerstrand
vinden elk jaar zo'n driehonderd
duizend overnachtingen plaats. Als
deze camping in de golven ver
dwijnt, loopt het eiland per jaar
zo'n twintig miljoen gulden aan in
komsten mis. Want ruimte om de
camping te verplaatsen is er niet".
De afkalving van de duinen, zo
vernemen we, heeft ook nadelige
gevolgen voor de boeren van
Texel. Omdat het eiland Texel niet
door trage rivieren doorstroomd
wordt, is het boerenland voor zijn
zoetwatervoorziening vrijwel ge
heel afhankelijk van de „zoete
drang" uit de duinen. De zoetwa-
tervoorraad onder de duinen wordt
met de afkalving van de kust ech
ter steeds kleiner. Daarmee wordt
ook de natuurlijke zoetwater-bar
rière tussen zee en land kwestbaar-
der. Albert Salman: „Als het af
braakproces aan de kust doorgaat
zal het grondwaterpeil steeds ver
der dalen. Het zwaardere zoute wa
ter zal onder de duinen door kun
nen lekken, het boerenland in. Dat
heeft catastrofale gevolgen voor de
agrariërs op Texel".
Met de natuur in het duinengebied
is het intussen steeds slechter ge
steld. Salman somt op: „In het
noorden van Texel, achter de Eyer-
landse duinen is afgelopen winter
de Mandenvallei onder water ko
men te staan. Een uniek natuurge
bied werd daarmee in één klap van
de kaart geveegd. De Buitenste
Muijvallei bij De Koog is door
Rijkswaterstaat al noodgedwongen
onder het zand geschoven. De Dik-
Schematische voorstelling van het plan „Razende Bol". Door in de zand
plaat ten zuidwesten van Texel een geul te baggeren van tien meter diep
en 250 meter breed, zou de natuurlijke aangroei van de zandplaat aan
Texel bespoedigd worden. Bovendien, zo verwacht de Stichting Duinbe
houd, zal de Noordzee zand uit de kunstmatige geul uitschuren en op de
westkust van Texel afzetten, zodat dit duinengebied voor de komende 50
tot 100 jaar voor verdere erosie behouden blijft.
den zand (afkomstig van de Razen
de Bol) op de kust worden opgespo
ten. om het komende winteroffen
sief van de zee terug te kunnen
slaan.
Maar Rijkswaterstaat kreeg niet de
kans zijn onderzoek af te ronden.
Enkele maanden nadat het onder
zoek was begonnen, was er plotse
ling geen geld meer. April dit jaar
ging de knip van Verkeer en Wa
terstaat weer op een kier, nadat de
Noordzee in februari nog eens zijn
tanden had laten zien. Het onder
zoeksrapport mocht weer uit de
lade en volgend voorjaar weet
Rijkswaterstaat als alles meezit ze
ker hoe de kustafslag op Texel het
best kan worden aangepakt. Het
geld moet dan nog wel op tafel ko
men.
Albert Salman: „Minister Smit-
Kroes heeft tot nog toe steeds ge
weigerd geld op de begroting te zet
ten voor de aanpak van de kustbe-
veiliging. Wij zijn bang dat er na de
afronding van het onderzoek een
politieke touwtrekkerij ontstaat,
waardoor het geld uiteindelijk pas
beschikbaar komt als het al te laat
is. De zee wacht namelijk niet op
politieke besluiten. Er moeten nu
noodmaatregelen genomen wor
den".
Slecht op de hoogte
Den Haag is volgens Salman slecht
op de hoogte van de ernst van de
situatie op Texel. Salman: „Op
sommige plaatsen is de buitenste
duinenrij nog maar dertig meter
breed. Als je bedenkt wat voor een
schade de zee vorige winter heeft
aangericht, is de kans groot dat we
het dit jaar niet meer houden. Dan
zullen niet alleen de natte duinval
leien De Slufter en Buiten Muij on
derlopen. maar ook de camping
Kogerstrand kan er aan gaan".
Minister Smit-Kroes is inmiddels
verschillende malen uitgenodigd de
situatie op Texel te komen bekij
ken. Burgemeester J. Engelvaart
van Texel wilde haar graag meene
men tijdens een boottochtje naar de
Razende Bol, de zandplaat ten zuid
westen van Texel die zich lang
zaam in de richting van het eiland
verplaatst. Ook de Stichting Duin
behoud stuurde uitnodigingen. De
bewindsvrouwe werd tevens ver
zocht aanstaande zaterdag de wad
dendag bij te wonen, als Engelvaart
twee zakken zand op de bedreigde
kust van zijn eiland zal leegschud-
den. Salman: „Die verzoeken wer
den steeds afgewezen. Ook aan
staande zaterdag heeft de minister
geen tijd. Ik geloof niet dat Smit-
Kroes ooit op Texel is geweest".
Roel de Wit. Commissaris van de
Koningin in Noord-Holland, bracht
onlangs wél een bezoek aan het
noordelijkste deel van zijn provin
cie. Hij maakte met burgemeester
Engelvaart een wandeling door de
duinen en keerde bezorgd in zijn
Haarlemse bestuurlijke zetel terug.
„Ik wist niet dat het zo erg was",
moet hij hebben gezegd. Maar bur
gemeester Engelvaart kreeg enkele
weken later toch een beleefde
brief, waarin de commissaris uit
legde dat het niet tot de taak van
het provinciebestuur behoort de
kustlijn te verdedigen.
Texel is overigens niet het enige
waddeneiland dat te maken heeft
met kustafslag. In dit zeegebied,
waar eb en vloed vrij spel hebben
in een prachtig modderbad, veran
dert de kustlijn van de eilanden
voortdurend. Salman: „Ook andere
waddeneilanden, zoals Ameland,
kennen dit verschijnsel. Maar daar
is behalve afslag ook aangroei.
Texel daarentegen, wordt de laatste
vijftig jaar alleen maar kleiner".
De terugwijkende kustlijn van
Texel ziet Salman niet meer als een
natuurlijk proces. De coördinator:
„In het begin hebben we dat wel
gedacht: laat maar waaien, je moet
de natuur niet tegenwerken. Maar
de afslag van de westkust van
Texel trad pas op sinds de Zuider
zee was afgesloten, in 1932. Daar
vóór was het eiland alleen maar
groter geworden. De zeestromen in
het waddengebied zijn dan ook in
grijpend veranderd sedert de bouw
van de afsluitdijk. De aantasting
van Texel is dus een gevolg van
menselijk ingrijpen. Wel, dan moe
ten de mensen ook maar hun best
doen om de zaak niet uit de hand
te laten lopen".
Boven de aangevreten duinenrijen
aan de Texelse westkust krijsen
stormvaste meeuwen intussen on
verstoord hun klaaglied. De zee
likt nog loom aan het strand, waar
een rozig toeristenvolkje de luwte
heeft gezocht tussen kleurige wind
schermen. Een Duitse jongen puz
zelt met geveinsde aandacht in de
recreatiekrant „Rekreaktief
Texel", terwijl zijn vriendin zo nu
en dan een denkbeeldige vlieg aan
de achterzijde van het papier dood
tikt. Het is vakantie, dan moet je je
niet druk maken, denken de toeris
ten. De Texelaars zélf kunnen hun
zorgen echter voorlopig niet verge
ten.
PAUL KOOPMAN
Fred Boehms: „Ik sta met mijn rug tegen de muur"
