ma
iê
?Ook niet-werkenden horen
|ji de vakbeweging, anders
lomt solidariteit in gevaar"
IVVQlB^yirJ
KV-VOORZITTER HARM VAN DER MEULEN:
De Utrechtse politie schatte
het aantal vakbondsleden dat
vorige week zaterdag naar
Utrecht was getogen voor de
grote FNV-demonstratie op
30.000. De FNV zelf hield het
ZATERDAG 18 JUNI 1983
?HT Eén oorzaak van.de
ng van de vakbeweging is
el makkelijk aanwijsbaar: de
osheid. Terugvallen van een
op een uitkering betekent
i in het uitgavenpatroon,
i maken. Wie zal het een
der kwalijk nemen dat hij
i j het lidmaatschap van de
ind opzegt dan zijn zoontje
judolessen weg te sturen?
kun je van een schoolverla-
rwachten dat hij lid wordt
n bond, als hij nog nooit éé,n
men een bedrijf heeft gezet?
oorzitter Harm van der
'i heeft begrip voor dergelij-
a «rwegingen. Maar hij ziet ook
jevaren als de vakbeweging
egafttwikkelt tot een organisatie
ov<jj louter nog mensen-met
orkaan zijn aangesloten.
oen als vakbeweging een ui-
:e groot beroep op de wer-
isigièn om solidair te blijven met
eldeél-werkenden. We proberen
wetf macht om de koppeling tus-
ïnerfien en uitkeringen in stand
wespen. We vragen van de men-
rwat wél werk hebben een extra
elijkpnsoffer, bijvoorbeeld in de
kri'an premiestijgingen, ten be
[Van de mensen zonder werk.
r sleze werkende leden blijken
i arrreid tot zo'n offer. Maar blij-
onde die bereidheid houden als
d. vimeer niet-actieven de vak-
aanng gaan verlaten? Dat weet
antepiet zo zeker. De werkenden
dan wel eens kunnen zeg-
de niet-actieven niet lan-
ijderldair met óns zijn doordat ze
ot inl onze organisatie verlaten,
g^n hoeven wij het ook niet
i ziqmet hén te zijn. Laten we
de aiar beperken tot de beharti-
De pn onze eigen belangen". Ik
'te blus dat uitkeringsgerechtig-
;ek c£ de vakbeweging verlaten
:us ohun eigen vlees snijden",
lijk.]
>sgell
"""liegroepen
ade
0f njö uitkeringstrekkers denken
k zijF
nel ijk anders over. w
voor de belangen beharti-
-okkj71 w3°'ers, werklozen en bij-
ijke fokkers schieten als padde-
hebu/t de grond. Sinds kort be-
in zelfs een Landelijk Beraad
tigdenorgani-
lageij
het h
mede reageert Van der Meulen
verhulde irritatie, „een ww-
vaarlan natuurlijk elke dag met
Pme van de daken brullen
n dgiitkering van de ww'ers om-
i de !oet- Een wao-groep kan te-
voet]tijd hetzelfde eisen voor de
dat! en ëa 20 niaar door. Uit
dat allemaal betaald
kforden, zal ze intussen een
lichf1- Daarom luistert ook nie-
ijkerPaar ze en kunnen ze er
zo jtoe bijdragen dat de samen-
ageli?erkokert 'n «dlerlei pressie-
i die uitsluitend voor zich-
komen".
)innen de vakbeweging heb-
ook wao-groepen. Maar wij
belangen van de wao'ers
die van de ww-ers, de
doil'g werklozen enzovoort,
gevels wij met een plan komen,
|we tegelijkertijd kunnen
gedifn hoe dat gefinancierd
en z'orden. En dan zeggen wij
bijbePeeld: nou, misschien kan
wetej-uitkering van tachtig pro-
rheefs naar beneden, zodat er
heled vrijkomt voor de langdu-
ie vrfklozen die dan niet in de
hoeven te belanden. Bin-
bl' vakbeweging kun je het
in werkenden en niet-wer-
zijn gehéél overzien. Je
kom£nnis nemen van eikaars
na >en, je verantwoordelijk
en dPr elkaar waarmaken en sa-
hes ,P beleid ontwikkelen".
;t hel
198^ waar zijn dat de pressie-
ter bescherming van de
('er bestrijding van het „op-
genr-eigen-huizen" weinig ge-
de schaal leggen, de vraag
n dé vakbeweging dan wel zo-
t mafvloed uitoefent. Neem nu
k, ie# veel tromgeroffel aange-
ieruife CNV-plan om alle Neder-
twee procent van hun in-
MA' te laten storten in een
Werkgelegenheidsfonds. Dat plan
heeft destijds veel lof geoogst, maar
ging vervolgens linea recta de ijs
kast in
„Zeker. En ik heb daar ook een
trauma aan overgehouden! In de
verkiezingstijd heb ik aan meneer
Van Agt gevraagd of hij bereid was
met dat Werkgelegenheidsfonds
aan de slag te gaan. „Ja", zei Van
Agt. Ik heb gevraagd: „Dat bete
kent dat als u geroepen wordt een
kabinet te formeren, u dat fonds
ook tot inzet van de formatie
maakt? „Ja", zei-ie. We hebben
Lubbers als premier gekregen en
verder niets meer vernomen. Nou,
dan zeg ik: als het bij lovende
woorden blijft, dan hoeft het voor
mij ook niet".
Doorgaan
Veel mensen die bedanken voor
het lidmaatschap van hun vak
bond. zijn vermoedelijk tot precies
dezelfde conclusie gekomen.
„Toch heeft het op zich al een be
langrijke waarde dat het CNV be
reid is constructieve voorstellen te
doen. Op vergaderingen ervaar ik
dat telkens opnieuw. Onze leden
betreuren het uiteraard ten zeerste
dat tal van goeie voorstellen die wij
in het verleden hebben gedaan,
niet zijn gerealiseerd. Maar ze zeg
gen: we moeten de moed niet opge
ven. Gewoon doorgaan met con
structieve plannen maken en ho
pen dat het hier en daar als een
klein zaadje nog eens in goede aard
valt. En ik denk ook dat het waar
is dat er altijd wel wat blijft hangen
bij de mensen".
„Aan de andere kant moeten we
ook niet net doen alsof er echt
nóóit een belangrijk voorstel van
ons wordt overgenomen. Een con
creet voorbeeld: het inzetten van
de prijscompensatie voor meer
werk. Dat is een idee dat bij ons
vandaan is gekomen en dat voor
een miljoen werknemers is gereali
seerd".
Als het CNV of een andere vak
centrale niet met dat plan was ge
komen, zou het idee wel vanuit de
politiek zijn gelanceerd.
„Nou je moet van de politiek
niet al te veel verwachten, hoor.
Politieke partijen hebben wel aller
lei prachtige plannen voor de op
lossing van de werkloosheid, maar
als die plannen niet worden gedra
gen door de werknemers- en werk
geversorganisaties, komt er niets
van terecht. Ik denk dat het veel
op 60.000. Hoe het zij, een
respectabel aantal. Toch lijkt
het vertrouwen van de (ex-
)werknemers in de
vakbeweging af te nemen.
Getuige bijvoorbeeld een
recente KRO/Intomart-
enquête waarbij aan
vakbondsleden werd
gevraagd of de vakbeweging
nu wèl of niet invloed heeft
op het beleid rond
werkgelegenheid, lonen en
uitkeringen. Slechts 59
procent van de ondervraagden
vond dat de vakbeweging wèl
invloed heeft. Een andere
duidelijke aanwijzing is dat
het ledental van de
vakcentrales onmiskenbaar
afkalft. De FNV verloor in
1981 38.000 leden en vorig jaar
20.000. Dit jaar zal het totale
aantal FNV'ers vermoedelijk
tot onder het miljoen zakken.
Het CNV raakte vorig jaar
8000 betalende aanhangers
kwijt en kwam uit op een
ledental van 338.000.
Maar wat hebben de bonden
hun leden ook eigenlijk nog te
bieden? Meer loon in elk
geval niet. Behoud van het
oude loon evenmin. Behoud
van werkgelegenheid ook
nauwelijks. Er wordt wel
ingeleverd, maar garanties dat
daarvoor extra banen
terugkomen, ontbreken.
Verlangens en eisen hebben
de bonden natuurlijk wel.
Maar wordt daar naar
geluisterd? Gaat de politiek, al
dan niet in
bondgenootschappelijk
verband met de werkgevers,
in feite niet haar eigen weg?
Of gaat De Crisis haar eigen
weg en worden werkgevers
en werknemers in het heilig
streven naar Overleven in
eikaars armen gedreven?
Verslaggever Willem Scheer
besprak met CNV-voorzitter
Harm van der Meulen de
noodzaak van een sterke
vakbeweging.
„Binnen de vakbeweging kun
je het veld van werkenden en
niet-werkenden in zijn geheel
overzien. Je kunt kennis
nemen van eikaars problemen,
je verantwoordelijkheid voor
elkaar waarmaken en samen
een beleid ontwikkelen".
Het aantal vakbondsleden dat vorige week zaterdag naar Utrecht was getogen voor de
grote FNV-demonstratie werd door de Utrechtse politie geschat op dertigduizend. De
FNV zelf hield het op zestigduizend.
uai ae actieoereidheid onder de jongeren uiterst gering is kwam begin deze maand in de Amsterdamse
Koopmansbeurs wel heel duidelijk tot uiting bij een jongerenbetoging tegen het korten van jeugdlonen en
-uitkeringen. Bijna een uur na het begin was de zaal nog net zo vol als bij het begin- leeg
intéressanter is dat politieke partij
en voorstellen overnemen die bin
nen de maatschappelijke organisa
ties leven dan dat ze zelf met aller
lei ideëen komen. Prachtige rap
porten zijn er verschenen over
deeltijdbanen. Maar de politiek is
niet in staat dat ook binnen het be
drijfsleven te realiseren. Daar moe
ten we het zelf doen. Ik vind dat de
politici zich veel meer moeten be
zighouden met politieke items en
niet met items die bij de vakbewe
ging en de werkgeversorganisaties
leven".
Vertrouwen
Het uitdijen van de invloedssfeer
van de politiek en het navenant te
ruglopen van die van de vakbewe
ging lijkt ook een plausibele ver
klaring te bieden voor een afne
mend vertrouwen van de leden in
hun vakorganisaties.
„Of dat vertrouwen in ons af
neemt. weet ik nog zo net niet. Ik
denk dat het vertrouwen in de po
litiek nog veel sterker afneemt.
Maar dat er in de jaren die achter
ons liggen een verstrengeling heeft
plaats gevonden van het werkter
rein van „Den Haag" en dat van de
maatschappelijke organisaties, is
waar. Daarbij heeft de politiek zich
een aantal taken toegeëigend die
eigenlijk thuis horen in het overleg
tussen werknemers en werkgevers.
We hebben met andere woorden te
veel gecentraliseerd. Wat betreft de
arbeidsovereenkomsten is dat pro
ces gelukkig weer teruggedraaid,
inmiddels. Er zijn geen loonmaatre
gelen meer en ik denk ook niet dat
die spoedig zullen terugkeren. De
vakbeweging kan weer zelfstandig
en in volle vrijheid collectieve con
tracten afsluiten met de werkge
vers".
„Maar er is meer aan de hand. En
dan denk ik aan heel dat brede ter
rein van de sociale zekerheid. De
sociale zekerheid is zo in wetten
verstrengeld dat het lijkt alsof dat
allemaal louter politieke aangele
genheden zijn. In feite is dat hele
maal niet zo. Belangrijke delen van
de sociale zekerheid berusten op af
spraken tussen werknemers en
werkgevers. Een voorbeeld: de
ziektewet. Daarin is vastgelegd dat
zieke werknemers de eerste twee
dagen geen loon ontvangen en ver
volgens tachtig 'procent. In zoverre,
kun je zeggen, is het dus een poli
tieke aangelegenheid. Maar de aan
vulling die daarop wordt gegeven
tot honderd procent van het gewo
ne loon, zonder wachtdagen, vloeit
voort uit een vrijwillige overeen
komst tussen werknemers en
„Niettemin denkt het VVD-kamer-
lid De Korte met het voorstel te
kunnen komen om de uitkering tij
dens de wachtdagen weer af te
schaffen. Ja, dan zeg ik: meneer De
Korte, waar bemoeit u zich eigen
lijk mee? De bovenwettelijke uitke
ring tijdens die wachtdagen is uw
zaak niet. Blijf eraf met uw liberale
tengels! Hetzelfde geldt voor de
eerste periode van het wachtgeld
der werkloosheidswet. Ook dat is
een zaak van werknemers en
werkgevers onderling en daar moet
de politiek buiten blijven".
„Overigens denk ik dat ook de
vakbeweging zelf wel debet is aan
de vertroebeling van het beeld als
zou heel die sociale zekerheid tot
het werkterrein van Den Haag be
horen. We hadden als vakbeweging
veel meer in eigen hand moeten
houden. Dan was dat beeld van
„het wordt toch allemaal in Den
Haag beslist" voorkomen. En dan
hadden de mensen meer de zeker
heid gehad dat de wetten in han
den zijn van henzelf".
Principe
Maar wat steekt er nu voor kwaads
in om de sociale zekerheid aan de
politiek over te laten. Het parle
ment wordt toch democratisch ge
kozen?
„Voor ons is het een kwestie van
principe dat je datgene wat je zelf
kunt regelen, ook inderdaad zelf
doet en niet aan de overheid over
laat. Vroeger kenden we het be
grip: soevereiniteit in eigen kring.
Dat is een wat belaste uitdrukking
geworden, maar het betekende wel:
overheid, er zijn terreinen waar u
alleen maar in uiterste noodzaak
mag ingrijpen. Het bekende voor
beeld was het gezin. Daar ligt de
verantwoordelijkheid bij vader,
moeder en de kinderen. Alleen
wanneer er in zo'n gezin bij wijze
van spreken bloed vloeit, alleen
dan mag de overheid ingrijpen. Zo
lang het allemaal goed reilt en zeilt
heeft ze er niets te zoeken. Welnu,
zoals het gezin zijn eigen verant
woordelijkheid heeft, zo vinden wij
ook dat in heel dat sociaal econo
misch leven werkgevers en werk
nemers een belangrijke eigen taak
hebben. Principieel. Maar in de
praktijk blijkt ook dat het veel be
ter werkt. Nu we als vakbeweging
sinds een half jaar weer zelf kun
nen onderhandelen over de ar
beidsvoorwaarden zie je toch dat er
belangrijke initiatieven van de
grond komen- Neem zo'n voorstel
als van de onderwijsvakorganisa
ties: tien procent arbeidstijdverkor
ting met inlevering van een stukje
loon. Dat kan tienduizenden banen
opleveren en dat is toch niet niks".
„De ervaring leert gewoon dat hoe
dichter je met de problemen naar
de mensen toegaat, des te meer ze
zich verantwoordelijk voelen. Als
de mensen denken dat de ziekte
wet in Den Haag geregeld wordt,
nou, dan voelen ze zich niet zo ver
schrikkelijk betrokken bij de vei
ligheid in hun onderneming. Is
daarentegen duidelijk dat de bo
venwettelijke uitkering en de pre
mie-vaststelling een zaak van hen-
zèlf is, dan zullen ze voor "het voor
komen van onveilige situaties veel
meer oog hebben".
„Ook het in stand houden en creë
ren van werkgelegenheid lukt het
best als de mensen zich er zelf, in
hun eigen onderneming voor inzet
ten. Zijn er in ons bedrijf mogelijk
heden om tot herverdeling van
werk te komen? Kunnen we meer
jongeren aan het werk zetten? Dat
zijn vragen voor de ondernemings
raad en als die er zich voor inzet,
bereik je het meeste resultaat.
Waarbij de vakbeweging natuurlijk
toch weer een essentiële functie
vervult door de O.R.-leden van de
nodige know how te voorzien. Ge
organiseerde O.R.-leden kunnen al
lerlei cursussen en kaderscholen
volgen, waardoor ze meer beslagen
ten ijs kunnen komen".
Gemeenschappelijk doel
Nog even naar een andere factor
die wellicht van invloed is op de
animo om lid van de vakbeweging
te worden of te blijven. De econo
mische crisis heeft zich ontwikkeld
tot een ramp van zo'n omvang dat
velen de belangentegenstelling tus
sen werkgevers en werknemers
niet meer duidelijk voor ogen lij
ken te hebben. De belangen schij
nen wel te zijn samengevallen in
dit ene doel: Overleven. Als het
specifiek eigenbelang van de werk
nemers wegvalt, valt ook de grond
weg om je bij een werknemersorga
nisatie aan te sluiten.
„Het is een feit dat werknemers en
werkgevers wat de doelstellingen
aangaat, heel dicht bij elkaar zijn
komen te staan. Dat de rendemen
ten moeten verbeteren en de werk
gelegenheid zoveel mogelijk moet
worden hersteld, zijn we met el
kaar eens. In het verleden wilden
de werkgevers zich nog wel eens
op het standpunt stellen dat de
werkloosheid hun pakkie-an niet
was. Als mijn bedrijf goed draait,
zei zo'n werkgever dan, heb ik
mijn plicht vervuld en voor de op
vang van bijvoorbeeld werkloze
jongeren moeten anderen maar op
draaien. Nu zijn we het met elkaar
eens: bestrijding van de werkloos
heid is ons gemeenschappelijk be
lang en ons gemeenschappelijk
doel".
„Maar dat betekent niet dat we het
óók eens zijn over de middelen om
dat doel te bereiken. De werkge
vers vinden dat we moeten bezui
nigen, bezuinigen en nog eens be
zuinigen. Lonen omlaag, collectieve
lasten verminderen, uitkeringen
naar beneden. Er worden in hun
kring percentages van tien procent
genoemd! Terwijl wij zeggen: na
tuurlijk moet er bezuinigd worden,
maar tegelijkertijd is het nodig dat
ie de economie weer nieuwe stimu
lansen geeft. Stimuleer de bouw,
zeggen wij. Het is toch te gek om
over te praten dat de grote steden
kampen met verkrotting terwijl er
zóveel bouwvakkers werkloos zijn.
En het is toch absurd dat.de men
sen van de weg- en waterbouw met
de armen over elkaar zitten, terwijl
we allemaal vinden dat de dijken
te laag zijn. In die sectoren moet de
economie dus nieuwe impulsen
krijgen".
„Daarbij zijn Vve van mening dat te
véél bezuinigen ook ernstige geva
ren met zich meebrengt. Als de
koopkracht van de mensen al te
sterk omlaag gaat, krijgt de indus
trie steeds meer moeite zijn pro-
dukten af te zetten en beland je in
een neerwaartse spiraal zoals we
dat in de jaren dertig hebben mee
gemaakt. Als wij dus pleiten voor
arbeidstijdverkorting met inleve
ring van een stukje loon, willen we
dat er tegelijkertijd voor wordt ge
zorgd dat anderen weer aan het
werk komen en daardoor meer
verdienen. Zodat de koopkracht
niet in elkaar zakt".
„Kortom, over de middelen om het
gemeenschappelijk doel van econo
misch herstel te bereiken, bestaan
er tussen werkgevers en de vakbe
weging heel fundamenteel ver
schillen van mening. Ook dat zou
zowel voor de werkenden als de
niet-werkenden een motief moeten
zijn om de vakbeweging trouw te
blijven".
WILLEM SCHEER
