Finale
Verbazingwekken d
bevindingen rond L
lijkwade van Turijn
Ui1
m
1
f/m
Op de
Jasna
Góra
klopt
het
hart
van
Polen
2
ZATERDAG 18 JUN
CZESTOCHOWA Het ei
genlijke doel van de pauselij
ke bedevaart, waar Johannes
Paulus II vanmiddag arri
veert, is door de eeuwen heen
de feitelijke hoofdstad van
Polen geweest, zeshonderd
jaar lang. Het is een grauwe
industriestad, maar achter de
enorme staal- en textielfabrie
ken doemt de Jasna Góra op,
de lichtende berg, met boven
op de top een klooster als een
fort, het nationale Poolse hei
ligdom, waar de Zwarte Ma
donna resideert. Reeds zes
eeuwen wordt deze beeltenis
van de Moeder Gods door het
Poolse volk vereerd en het is
al meer dan drie eeuwen gele
den dat zij tot koningin van
Polen werd uitgeroepen.
In de zomer van 1979, tijdens zijn
eerste pauselijke bezoek aan de
Zwarte Madonna, schonk Karol
Wojtyla haar als een galant vereer
der een gouden roos. Zij werd bij
de talloze kunstschatten gevoegd
die Polens koningin in de loop der
eeuwen heeft vergaard. Het kloos-
De Zwarte Madonna van Czestochowa, niet meer het origineel, doch nog steeds de koningin van Polen.
ter van de Pauliner paters op de
Jasna Góra is even rijk als histo
risch en machtig. Hier klopt het
hart van Polen en wie iets van Po
len wil begrijpen moet de berg op
gaan, langs de bedelende vrouwtjes,
de verkopers van weerzinwekken
de en peperdure souvenirs, voorbij
middenop de weg of in een hoek
biechthorende paters en belijdende
zondaars, door de poorten van het
gefortificeerde klooster naar de
Genadekapel waar in het door
kaarsen verlichte duister de Zwarte
Madonna recipieert, 365 dagen per
jaar, voor miljoenen Polen die ie
der hun eigen leed aanbevelen,
maar die allen gezamenlijk al
eeuwen lang smeken om het
voortbestaan van Polen. Geen be
devaartplaats ter wereld is zo poli
tiek geladen als Czestochowa.
Beschermster
Anders dan in Lourdes of in Fati-
ma dankt de Zwarte Madonna van
Czestochowa haar roem niet aan
een opmerkelijke verschijning aan
een of meer herderinnetjes. Toen
haar beeltenis, vermoedelijk af
komstig uit Constantinopel, doch in
elk geval een byzantijnse ikoon, op
31 augustus 1384 in het zo juist ge
bouwde klooster op de Jasna Góra
arriveerde werd zij echter door de
Polen erkend als degene die Polen
kon beschermen tegen zijn vijan
den.
Niet slechts de legende, maar ook
de geschiedschrijving (bijvoorbeeld
de „kroniek" van Jan Dlugosz uit
1430) beweert, dat de schildering
door niemand anders dan de heili
ge evangelist Lucas is vervaardigd.
Doch zelfs indien dit waar zou zijn,
geldt dit niet voor de huidige
Zwarte Madonna die slechts een
kopie is van het origineel dat door
de Turken is vernietigd. Daarvoor
heeft de surrogaat-Zwarte-Madon-
na echter geducht wraak genomen,
want het was in haar naam en on
der haar bescherming dat de Poolse
koning Jan III Sobieski tegen de
Turken ten strijde trok en in 1683
precies drie eeuwen geleden: de
paus gaat er dit jaar voor naar We
nen de muzelmannen definitief
uit Europa verdreef. De zegevie
rende vorst bracht al zijn trofeeën
naar Czestochowa. De Turkse
kromzwaarden en karossen zijn er
nog in de schatkamers van de
Zwarte Madonna te bewonderen.
Het voor haar kloppende hart van
Jan Sobieski bevindt zich nu in een
Paus
op
bezoek
bij
Zwarte
Madonna
Het Pauliner
klooster op de
Jasna Góra, het
geestelijk
centrum van de
Poolse drang
naar
onafhankelijk
heid.
urn in Warschau. Paus Wojtyla
bracht er gisteren een bezoek.
Het klooster van Jasna Góra is
door de eeuwen heen een bolwerk
van Pools zelfbehoud geweest. Eind
1655 bijvoorbeeld slaagden de mon
niken er onder leiding van hun
prior Augustyn Kordecki in de be
legering van de Zweedse koning
Karei Gustaaf te weerstaan. De
Zwarte Madonna was overigens uit
voorzorg buiten het kloosterlijke
fort ondergebracht. Haar steun
echter bleef, want toen de Zweedse
troepen tot de aanval overgingen,
grepen ook de Poolse boeren naar
de wapens en samen met de mon
niken dreven» zij de Zweden ver
weg naar het Noorden.
Latere overheersers hebben uit de
les die de Zweden kregen lering
getrokken. De Russische tsaar
Alexander I liet na een opstand te
gen zijn gezag weliswaar de ves
tingwerken van het klooster slech
ten (zij werden tijdens zijn leven
weer opgebouwd), maar het kloos
ter mocht als enige nederzetting
van de Pauliner paters blijven be
staan en noch de Zwarte Madonna
noch haar vereerders werd een
haar gekrenkt. En zelfs Hitler, die
een ander monument van de Pool
se nationale trots met de grond ge
lijk liet maken, het inmiddels
weer herrezen koninklijk slot in
het oude stadscentrum van War
schau, waagde het niet zich aan de
residentie van de Zwarte Madonna
te vergrijpen.
Triomfalisme
Evenals vier iaar geleden, bij gele
genheid van het eerste bezoek dat
paus Johannes Paulus II aan Czes
tochowa bracht, zal vandaag en
morgen de Poolse kerk zich op de
Jasna Góra weer in alle glorie en
pracht vertonen. Wat er aan de
voeten van de Zwarte Madonna ge
beurt is echter niet een uiting van
een triomferende kerk zoals Ne
derland die uit het rijkse roomse
verleden kent. Het wit, rood en
paars van de gemijterde heren
vormt slechts het decor. Wat triom
falisme lijkt en overal elders
zou het dat ook zijn is in werke
lijkheid een vertwijfelde kreet om
onafhankelijkheid, om vrijheid
voor Polen. Het is geen toeval dat
Lech Walesa, de onbestreden kam
pioen van de Poolse vrijheid, in
Czestochowa een ontmoeting met
de paus wil hebben.
Het Poolse volk heeft, in eeuwen
lange verdrukking, geleerd van
symbolen te leven. Czestochowa is
ongetwijfeld het nationaal symbool
bij uitstek. De Zwarte Madonna
heeft in de loop van vele honder
den jaren niet slechts talloze blin
den ziende en kreupelen lopende
gemaakt (tienduizenden ex-voto's
in de kloosterkerk op de Jasna
Góra getuigen ervan), maar ook en
vooral telkens opnieuw het Poolse
volk nieuwe moed gegeven.
Indien deze tweede reis van Karol
Wojtyla naar Polen enige zin heeft,
dan moet dit in Czestochowa blij
ken. In de residentie van de Zwar
te Madonna wordt immers al eeu
wen lang geschiedenis geschreven,
Poolse geschiedenis. Wellicht
wordt daar vandaag of morgen een
enkel woord aan toegevoegd. Want
het Poolse volk heeft vertrouwen
in de Zwarte Madonna en Karol
Wojtyla is haar vurigste supporter.
LEO VAN VLIJMEN
ROME De lijkwade van
Turijn behoort al bijna hon
derd jaar tot de religieuze on
zekerheden, maar dank zij
computers, NASA-technieken
en de opmars van de medische
wetenschap lijkt het raadsel
nu iets dichter bij zijn oplos
sing. Heeft het oeroude linnen
werkelijk het lichaam van Je
zus omhuld en zijn de daarop
aangebrachte indrukken dus
echt van hem, of gaat het
slechts om een middeleeuws
maaksel dat in te grote ge
loofsijver is geproduceerd?
„Onderzoek naar een oud vergrijp"
heet de tentoonstelling die de Ro
meinse jezuïeten in hun oratorium
aan de Via della Caravita aan dit
onderwerp hebben gewijd. De ex
positie is voor Italiaanse begrippen
helder en overzichtelijk en geeft de
verbazingwekkende bevindingen
van de wetenschap zeer begrijpelijk
weer. De enige vraag die tenslotte
nog rest: is-ie 't nou echt, of is-ie 't
niet?, blijft onbeantwoord. Kan qok
niet worden beantwoord met be
hulp van de wetenschap, alleen
met het geloof.
Helaas ontbreekt het bewuste doek
zelf op de tentoonstelling. De lijk
wade, sinds kort eigendom van de
paus, bevindt zich nog altijd (achter
slot en grendel) in de Dom van Tu
rijn in Noord-Italië, waaraan de
vroegere rechthebbenden, de Ita
liaanse koninklijke familie, haar in
bewaring hadden gegeven. De staat
van het doek is zodanig dat verhui
zing dringend is ontraden, ook al
wordt de druk van allerlei geloofs-
dienaren op de paus om het kostba
re kleed naar de eeuwige stad te
halen met de dag groter. De bezoe
kers van het jezuïetenoratorium
moeten zich dus behelpen met een
„echte" reproduktie, uitgestald op
het altaar van deze kerk-buiten-
dienst.
Eerste bewijs
Op het eerste gezicht demonstreert
het kleed weinig sporen van zijn
gedenkwaardige oorsprong. Lijnen
van lijf en leden zijn met het onge
wapende oog nauwelijks te ontwa
ren. Pas op enige meters afstand
gaan de vage en vlakke contouren
ineens spreken. Hierin zit, volgens
de begeleidende tekst, al het eerste
bewijs van zijn authenticiteit of
echtheid: de sporen op het doek
kunnen nooit door een vaardig (en
vroom) schilder zijn aangebracht,
want een artiest kan nu eenmaal
niet werken als hij direct het resul
taat van zijn handelingen kan aan
schouwen. Op de kunstacademie
leert men ook dat een schilderstuk
een zekere „richting" verraadt, van
de bewegingen waarmee het tot
stand is gebracht. De „heilige" lijk
wade van Turijn mist die volledig.
Ergo: het doek toont een afdruk,
veroorzaakt door contact.
Om nu aan te tonen dat slechts een
menselijk lichaam de sporen op het
befaamde doek kan hebben achter
gelaten, namen de sindonolgen (zo
als de studenten van de lijkwade of
sindone heten) de deskundigen van
NASA en Navo in de arm. Deze
Amerikanen zijn dagelijks bezig
met het reconstrueren van objecten
die vanuit aardsatellieten zijn gefo
tografeerd, Russische raketbases
bijvoorbeeld. Daarbij geven hun
computers aan welke dimensies de
büJ
FH
June
,!el i
>osl
1§! °F
n
1 ki
loo
?h
De hele sindone, links de werkelijkheid, rechts het duidelijkere negatitw
man is op de ene helft van het doek gelegd, waarna de andere ovy 1
heen is geslagen. Boven is dus de rug te zien, beneden de voorkaan
het lichaam. oer
waargenomen voorwerpen hebben.
Op dezelfde manier hebben ze
vastgesteld dat de sporen op de sin
done de afdrukken van een mense
lijk lichaam zijn en welke li
chaamsmaten die mens precies had.
Het linnen in kwestie is ongeveer
2000 jaar oud en stamt uit de streek
rond Jeruzalem. Stofdeeltjes, stuif
meel, letterfragmenten, bloedspo
ren, alles met de modernste elek
tronische apparatuur onderzocht,
wijzen in die richting. In het doek
is een speciaal zoutsoort aangetrof
fen dat toen en daarginds gebruikt
werd om er lijken mee te bestrooi
en voordat ze het graf in gingen.
De joden mochten een lijk van ie
mand die door geweld was omge
komen ook nooit wassen: de lijkwa
de van Turijn staat stijf van bloed,
zweet en tranen.
Geen vervalsing
Dat het kleed een recente (of min
der recente) vervalsing is kan dus
worden uitgesloten. Maar daarmee
zijn de lijkwade-vereerders er nog
niet. Voor hun stelling dat het doek
alleen Jezus' lijk omhuld kan heb
ben zijn enige argumenten aanwe
zig, maar lang niet een onomstote
lijk bewijs. In de tijd van Jezus'
dood werden in die streek bij de
Dode Zee tientallen joden op de-
I
zelfde manier, door kruisigiïi o
gebracht. De veroordeeldeet-\
den ook gegeseld: de welf m
heeft uit het doek kunner ler
ken dat de persoon in kwes len
derd slagen met de karwa w
ontvangen, een gebruikelijk :ns
Voorafgaand aan hun krKan
moesten de veroordeelden ivar
hele kruis dragen, maar sleze
dwarsbalk, waaraan hun arrfei»
spreid werden vastgebonde di
als de last te zwaar werd, vime
steil voorover. Wonden aanng
en hoofd hebben navenantenie
in de lijkwade achtergelaten dj
Niet vaak kwam het voor lis
gekruisigde uit zijn lijdeiida.
verlost met een lansstoot in» c
Meestal werden de benen gein
waardoor het lichaam ziqm<
meer kon bewegen en de alar
ling werd geblokkeerd. De In
rijkheid van de gestrafte blus
deze keus tussen lanssteek c
breuk. Dat alleen Jezus ohi
kreeg is onwaarschijnlijk,
gaat de wetenschap, losgel*—
dit kleurloze lapje stof vanjjg
60 cm, door. m
Of de beroemde lijkwade i
Jezus heeft toebehoord of np u
staat in elk geval (dank zijPn/
crogolven, computers .en u| v
lette stralen) dat de betrokkj71 1
meer dan verschrikkelijke
gestorven. De soldaten hebu"
spijkers (vierkant, zoals in 2<
bij de Romeinen in zwarj^"
door de handpalm geslagen
door dat gedeelte van het 1,
dat solide genoeg is om mede r
chaamsgewicht te dragen. Ker
is een zenuw geraakt waarfan
duimen naar binnen zijn ^Ir
Dit verklaart waarom in deP'^
de geen afdrukken van de loe1
zijn aangetroffen. De voet!11)1
ken daarin zijn zodanig dat' ei
hand daarvan kan worde«P°
maakt dat de man aan het kfor
tracht heeft zijn gehele lich/1-
wicht op zijn vastgespijkerP3'
ten te doen rusten, om zo dt0'
ning van zijn vastgenageld
den af te nemen. I d
WetenschappeLjjk^ie
Deze 2000 jaar oude doiJ'g
wordt haarfijn weergegevefs 1
Romeinse expositie, zoals lw'
derne wetenschap die gedtfn
heeft uit de lijkwade, en zfori
via de verschillende bijbePee
tot ons is gekomen. De wetej-u:
pelijke toonzetting overheers
ter, en dat is ook een heled
stelling voor diegene die vifkl<
ook deze „lijkwade-show'i h
„hemelse en gelukzalige" bil v
ogen van de in het kleed |n
wigde persoon een bewiji in
voor zijn goddelijke afkom£ni
Heilig-Jaarpelgrims die na Pen
plichte basiliekbezoek en d#>r
koombare pleinaudiënties ,f» fc
uit" willen, kunnen het hel
ge Jaar (dus tot Pasen 1984? i
jezuïeten aan de Caravitj t
achter de Via del Corso) l'e»
Om het de bezoekers genf»-e
ker te maken zich op de d
te concentreren, vullen d^ v
ten de kerkruimte met malWc
klassieke stereo-muziek, ie#
elk museum of expositieruif?
moeten gebeuren.
CEES MA' te
