Amerika is gek
van Starwars III
„Mr Lawrence een pleidooi voor begrip"
Britse
acteur
Tom
Conti:
FILM
fieidaeSotramt
VRIJDAG 17 JUNI 1983 PAGINJ
AMSTERDAM Waar in
Nederland iets werd ge
schreven over Nagisha Os-
hima's „Merry Christmas
Mr. Lawrence" dook de
foto van David Bowie op.
Terecht, want Bowie
speelt een centrale rol in
de film en de financiering
van die film zal voorna
melijk mede dankzij hem
van de grond zijn geko
men. Een foto van de man
die het karakter vertolkt
dat nota bene de filmtitel
siert, ontbrak meestal. Die
Mr. Lawrence wordt ge
speeld door Tom Conti,
een Engelse acteur die in
Nederland een aantal ja
ren geleden opeens be
kend werd via de televi
sie-serie „Glittering Pri
zes", indertijd met een
zelfde effect op tv-kijkend
Nederland als kortgele
den „Brideshead revisi
ted". De tengere, met zijn
half lang haar wat op
Dustin Hofmann lijkende
Conti was hier even op
bezoek. Niet in het minst
geschokt door het uitblij
ven van fanfares en sta
pels kranteportretten van
hem bij de recensies van
de film. Conti: „David Bo
wie is een enorme ster in
zijn genre en bovendien
maakt hij juist nu die
tournee. Hij heeft recht op
die publiciteit en boven
dien is het goed voor de
film. Dus ik heb er geen
enkele moeite mee".
Die „Mr. Lawrence" is in de
film - naar het boek van de in
Zuid-Afrika geboren schrijver
Sir Laurens van der Post (die
a.m. veel over rassenproble
men in Afrika schreef) - een
verbindingsofficier in een Ja
pans krijgsgevangenenkamp
in Indonesië. Zijn karakter (hij
spreekt Japans) maakt de kop
peling en vergeljking van Oost
en West mogelijk, die de basis
van de film vormt. Tom Conti:
..Het zijn een beetje cliché-din
gen die ik nu ga zeggen, maar
de film gaat voor mij over vre
de en begrip. Mr. Lawrence
zegt ergens aan het eind van
de film tegen de Japanner
Hara die ter dood veroordeeld
wordt: „Je bent het slachtoffer
van diegenen die geloven dat
zij gelijk hebben". En dat is,
denk ik zelf. wat wij allemaal
zijn. Aan de linker of de rech
terzijde. we zijn slachtoffers
van wie het Grote Gelijk den
ken te hebben. Daarom is die
Japanner Hara het centrale
karakter in de film. Hij is de
gewone man, de „fall guy", de
man die als er een slachtoffer
moet vallen onmiddellijk in
z'n nekvel gepakt wordt. En
die zich dan ook ontzet af
vraagt: Waarom ik en waarom
niet al die anderen?"
Slachtoffersyndroom
Opmerkelijk is dat de carrière
van regisseur Nagisha Oshima
Dallas: Vrolijke film?
DALLAS
Universal Pictures is beziA
een filmversie van het fvt"
ces „Dallas". Tv-producer-J,
Caprice vertelt in het
Photoplay dat al die engJ*
lendehngen rond J.R. vod
film hun onenigheden
vergeten en als één man
ter een goede zaak zf\
staan. Wat dat is vt
niet. Het zal wel met geL
maken hebben. Nieuwtje*.
Caprice: „Er zal ee.
lachen zijn om de film-Dat-
Een parodie dusDat kanji
Alec Guinness, die in George Lucas' eerste „Starwars" afleve
ring het loodje liet.
Peter Mathews als het harige monster met machinegeweer in de
Starwars-serie
Trok „The empire strikes back" al rijen vol wachtenden, „Starwars III" schijnt alle records te slaan in Amerika.
LANGE RIJEN VOOR
DUIZEND BIOSCOPEN IN VS
WASHINGTON Sedert
twee weken is Amerika in
de ban van de „Return of
the Jedi" (Terugkeer van
de Jedi), oftewel Starwars
III, dé science fiction-film
die het bioscoopsucces van
1983, zo niet van alle tach
tiger jaren zou kunnen
worden. De rolprent van
Starwars-bedenker en in
tussen vijftigmalig dollar-
miljonair George Lucas is
twee weken geleden in
precies 1002 theaters in de
Verenigde Staten en Ca
nada in première gegaan.
In zeven dagen hadden de
onafzienbare rijen kinde
ren tot jong-volwassenen
voor de kassa's al 45 mil
joen dollar naar binnen
gebracht. Deze week is de
opbrengst de tachtig mil
joen dollar (220 miljoen
gulden) gepasseerd en dat
is het bedrag van de ge
maakte kosten. Van nu af
aan is het voor George
Lucas, de 39-jarige fantast
die altijd in gymschoenen
en spijkerbroek is blijven
lopen, in zijn Californi-
sche villa nabij Holly
wood weer miljoenen op
het privévermogen tasten
geblazen.
Als straks de „Return of the
Jedi" naar Europa komt, zal
de Starwars-vader aan een va
kantie van twee jaar zijn be
gonnen. Uitgekeken als hij
zegt te zijn op de ruimteavon-
turen van zijn helden Luke
Skywalker, prinses Leia, Han
Solo, het nerveuze vergulde
robotje C-3PO en het dappere
computertje R2-D2 (spreek uit
ARTOE-DIETOE) wil Lucas
ruim de tijd nemen om weer
eens heel iets anders te beden
ken.
Intussen zal het door hem 'ge
stichte centrum voor creatieve
filmmakers op de „Skywalker-
ranche" in Arizona zijn dien
sten en materiaal blijven ver
kopen aan collega-regisseurs.
Zoals ook al gebeurde voor het
kassucces E.T. van vriend en
vakbroeder Steven Spielberg.
In de publieke roes rond de
Jedi spelen zich dezer dagen
in de Verenigde Staten de bij
na voorspelbare anecdotes af.
In Los Angeles heeft al een
verloofd stelletje (in Amerika
verlooft men nog) het huwe
lijk laten voltrekken terwijl
het in de rij voor de bios stond
te wachten „omdat zij geen
van beide evenementen wil
den missen". Op veel plaatsen
ziet men jongelui, gekleed in
de kostuums van hun filmhel
den naar de loketten schuife
len en in Houston doodde een
jongeman de wachttijd voor
„The Jedi" met het bekijken
op zijn draagbare video-appa
raat van Starwars II: The em
pire strikes back. In Manhat-
ten verklaarde een 13-jarige
jongedame: „Ik heb de twee
eerste Starwars-films maar
vijftien keer gezien, maar mijn
vriend Abby is naar allebij 150
keer geweest".
Serieuze filmcritici in Ameri
ka weten zich trouwens geen
ra.id met het magische Star-
wars-succes. Het beste wat
veel recensenten erover weten
te zeggen is dat de kinderen er
zich blijkbaar kostelijk mee
vermaken, dat er dus sprake
moet zijn van een goeie film
en dat Lucas kennelijk zoiets
als de nieuwe Walt Disney is.
Maar voor de meeste critici is
dat toch te veel eer. Zij durven
het aan om tegen de Luca-
s-producties in te schrijven. De
maker wordt verweten dat hij
kans ziet met ongelooflijk veel
geld alleen maar goedkope
filmeffecten te realiseren, dat
zijn personages hol zijn en ver
velend en dat het verhaal al
tijd pover is en slecht in elkaar
zit.
Ook uw correspondent, die
„Return of the Jedi" is Was
hington is gaan bekijken, kon
met de beste wil van de we
reld niet bekoord worden door
de film. Hij zag in de laffe
geur van popcorn, dat door
jeugdigen in Amerikaanse bio
scopen massaal uit kartonnen
in tonnen wordt genuttigd, eén
chaotische opeenvolging van
beelden, van ruimteschepen,
afzichtelijke monsters met uit
puilende ogen. slijmerige vlee
setende monden en verschrik
kelijke huidziekten, houterige
robots en flikkerende compu
terpanelen.
Alle actie voltrekt zich in een
baaierd van geluid: gebrul, ge
slurp, gepiep, gegier en gefluit.
Er moeten natuurlijk vijandige
beschavingen in ver verwij
derde melkwegstelsels worden
vernietigd, maar waarom de
goeien goed zijn en de kwaai
en kwaad is onduidelijk. Beide
kampen gedragen zich even
meedogenloos, alleen de enen
zien er aardig en de anderen
afschuwelijk uit.
Tijdens de zeldzame scènes
waarin menselijke gevoelens
tussen de hoofdrollen werden
uitgewisseld, steeg er in ge
noemde zaal in Washington
een hoongelach op uit hefoor
bliek dat, hoe jeugdig zir
bleek te doorzien hoe Sai
hoopje man-vrouw liefd$aro
een klodder vader-zoon ri) Fr
teit er met de haren wareneid
gesleept. Maar even later Be
den duizelingwekkende s<
als die van de achtervo
op flitsende ruimtebrom
door het oerwoud weer
spontaan applaus begroetpnc
boodschap van het publietenu
de filmmaker lijkt dan och N>
zijn: laat in het vervolg dèel v
genaamde emotionele sanan
er maar uit, want daari, Ve
zijn we niet gekomen. dat
Of deze formule van de nruzi
male uitwendigheid de >ricl
komst heeft, valt af te v
ten. In dat geval zal
waarin de kijkers zich wc kpi
voelsmatig kunnen veree
vigen met de personagt
weer een voorbijgestreefd
tion zijn.
MARC DE KON!
B<
Regisseur
Nagisha
Oshima
samen met
acteur Tom
Conti als Mr
Lawrence
tijdens de
opnamen voor
Merry
Christmas Mr.
Lawrence".
begon in een na-oorlogs Japan
waar het gewone volk leed
aan een „slachtoffersyn
droom". Oshima noemt het zc
in een artikel uit 1963 en steil
dat het Japanse oorlogsverle
den resultaat was van het Ja
panse feodale denken, van de
feodale volgzaamheid, de
„zelfcastratie" van Japan en
de ontkenning van het indivi
du. „Merry Christmas Mr. La
wrence" gaat o.a. daarover.
Het is niet in de eerste plaats
een oorlogsfilm, maar een
dubbele confrontatie. Een zeer
duidelijk geformuleerde con
frontatie van Oost en West,
van het handelen van de Ja
panners zoals dat bepaald
werd door het historische den
ken, met de mentaliteit van de
gevangen Westerse (voorna
melijk Britse) soldaten. Van de
volgzame Japanner tegenover
het Westerse individu, dat een
bijna symbolische gestalte
krijgt in de figuur van de „an
dere" soldaat Jack Celliers, ge
speeld door David Bowie. Een
zo sterk karakter dat de Ja
panners het gevoel krijgen dat
zij het móeten breken. De
mooiste scène is die waarin
sergeant Hara dronken is, en
tegenover Mr. Lawrence
„kerstmannetje" speelt door
hem een straf kwijt te schel
den. Een symbolische manier
van tegemoetkomen waarbij
de Japanner probeert „wester
ling" te zijn en (dankzij die
dronkenschap) individueel
denkt. Tegelijkertijd is het een
van de allereerste films die
gaan over de gecompliceerde
verhouding tussen gevangene
en zijn bewakers.
Intelligent mens
We praten over het feit dat dit
een Japanse film is en dat zo
iets bij velen die de oorlog in
het Verre Oosten van dichtbij
hebben meegemaakt, toch
merkwaardige gevoelens te
weeg moet brengen. Tom Con
ti: „Ik geloof dat het alleen
maar goed is dat juist deze Ja
panner die film gemaakt heeft.
Oshima is toevallig een zeer
intelligent mens, en de manier
waarop hij het boek van Van
der Post verfilmd heeft is een
pleidooi voor een dialoog .tus
sen volkeren. Als we zulke
dingen niet proberen, zullen er
mensen blijven bestaan die
concentratie-kampen bouwen.
Haat komt voort uit misver
standen. uit ontbrekend begrip
voor elkaar. En als al die
mooie dingen uit onze bescha
ving; geloof, christendom, Jets
waard zijn. dan moeten zij juist
een pleidooi voor dat begrip
ondersteunen. Aan de andere
kant, wie zelf vijf jaar in een
Jappenkamp heeft gezeten, zal
daar moeilijk toe kunnen ko
men. Die heeft alle recht om
de Japanners te haten".Tom
Conti, zoon van een Italiaanse
vader en een Schotse .moeder,
heeft er een grote toneelcar
rière opzitten, waarin hij voor
al rollen speelden met een in
tellectuele achtergrond. Voor
„Glittering Prizes" kreeg hij
de onderscheiding als beste tv-
acteur van het jaar. hij speelde
de verlamde beeldhouwer die
over zijn eigen dood wil beslis
sen in „Whose life is it any
way" in Londen en op Broad
way, maar de films waarin hij
speelde haalden nooit interna
tionale vertoning. Conti: „Ik
ben nog§l kieskeurig geweest
in het aannemen van rollen.
Misschien niet terecht, begin
ik nu te denken. Je hebt men
sen in mijn vak die zeggen:
„Je bent acteur, dus je moet
gewoon alles spelen". En als
een film slecht blijkt te zijn.
gaat er toch geen hond naar
toe. Dus zoveel maakt het niet
uit. Wie weet nu dat Dustin
Hofmann vóór „The graduale"
een ontzettend slechte film,
„Madigans's Millions" maakte?
En wie weet dat hij ergens in
„Barefoot in the park" op de
achtergrond huppelde? Ik heb
teveel „nee" gezegd, en dat is
jammer. Ik zou best meer film
willen doen. regisseren het al
lerliefst. Ik heb al toneel gere
gisseerd en ik zou graag een
film maken op de manier zoals
regisseur Sidney Pollack en
Dustin Hofmann „Tootsie"
hebben gemaakt. Niet zomaar
een kant-en-klaar script in
beeld brengen, maar dat zelf
vanuit een basis-idee dat je sa
men hebt, opbouwen en uit
voeren".
's Avonds na ons gesprek zal
Conti terug gaan naar het to
neel van het Londense Apollo-
theater, waar hij staat in Ber
nard Slade's „Romantic Come
dy". Hij verbaast zich nog al
tijd over de continentale be
langstelling voor het Londense
theater: „Het lijkt beter te
gaan worden, maar de stukken
die de laatste jaren succes had
den waren zó oninteressant.
Alleen het „fringe-theatre"
(kleine, meer marginale thea
ters) was de moeite waard."
En als we het toch over Enge
land hebben, mag de politiek
niet ontbreken. Mrs. Thatcher
dus. Conti: „Het is toch onbe
grijpelijk als je bedenkt dat er
meer mensen tégen de win
nende partij hebben gestemd
dan er vóór. Ons systeem zou
echt moeten veranderen. Men
sen stemmen weliswaar
vreemd. Er zijn genoeg werk
lozen die nota bene voor Me
vrouw Thatcher gestemd heb
ben. Goed, ze zal Engeland
wel terugbrengen op de inter
nationale markt. Maar ten
koste waarvan? Ze haat die
Marxisten dan wel zo, maar in
feite doet zij wat de commu
nisten doen: Het doel heiligt
de middelen. Zelf ben ik meer
een kapitalist dan een Marxist.
Ik verdien een hoop geld in
vergelijking met heel wat an
dere mensen. En dat geef ik
niet graag weg. Maar ik ben
tegen de doodstraf, ik ben niet
voor al te sterke economische
wedijver. Dat worden „linkse"
dingen genoemd. Maar aan
m'n geld moeten ze niet ko
men". En lachend: „Zie je
maar, hoe moeilijk ik het
heb".
BERT JANSMA
Francis Coppola: Cotton
COPPOLA
Het gaat weer goed met
cis Coppola. Na de flopl
„One from the heart" (i
gens toch een onderst
film), had hij redelijk i
met The outsiders" (not
in ons land) en in mij
heeft producer Robert
hem onder zijn hoede
men. Met Evans maakte
pola indertijd „The godfai
dus we mogen wel iets j j
wachten van zijn nieuwe', i
Cotton Club". De filni
gaan over de legenda4
nachtclub in Harlem, diq
al eens onderwerp was]
een toneel-musical. Die n
club werd de bakermat
heel wat goede jazz war |f
orkest van Duke Ellingto
er lange tijd de vaste bes
Richard Gere gaat de hoe
vertolken: Hij moet jazz-i
kant zijn dus inmiddels
bezig aan oefeningen o
trompet. Ik neem niet aal
hij a la Jolson ook nog i
geverfd zal worden, wai
de Cotton Club ging\
meestal als volgt: Zwarti
zikanten op het tonei
blanken in de zaa
