„Maatschappij moet aansluiten op
wensen van mensen en niet andersom99
Sportraad Lisse krijgt volledig bestuur
DEEL 7
DRS. KEESKORSWAGEN(34):
Economisch wel en wee
-LEIDEN/REGIO
CeidaeGou/umt
In dit zevende deel over arbeid en arbeidsloos
heid een interview met drs. Kees Korswagen. Hij
studeerde enkele jaren geleden af op het thema
Verandering van arbeidsethos van werken moet,
maar werken mag". Hij begon met zijn onderzoek
en studie over arbeid en arbeidsethos, omdat hij
zich verbaasde over het feit dat zoveel mensen
zich slechts wisten te identificeren met het werk
dat ze hadden. Mensen bleken naast het werk
nauwelijks interessen te hebben ontwikkeld en
ontleenden hun hele status en identiteit aan dat
gene wat ze konden kopen. Mensen die de vaste
regelmaat van een baan kwijtraakten, raakten
soms geheel ontregeld, niet in staat hun tijd te be
steden aan leuke dingen. Dat mensen zo zijn ge
worden, dat ze zich niet zonder die vaste baan
kunnen vermaken, is natuurlijk in en in triest en
dat is de eigenlijke crisis in de maatschappij op
dit moment. De crisis is daarom niet voorbij als
de werkloosheid voorbij is. Ze is slechts door de
werkloosheid zichtbaar geworden. Werken moest,
maar was veelal geen pretje. Geen werk geen
brood op de plank, was het credo. Maar tegen
woordig worden heel veel „rotbaantjes" heilige
huisjes die niet aangetast mogen worden. Wordt
het echter geen tijd voor een ander bestel, een an
der arbeidsethos? Kees Korswagen geeft zijn vi
sie. Volgens Korswagen is een basisinkomen voor
iedereen financieel al lang mogelijk. Maar of ie
dereen dat ook wel wil? Het probleem zit hem in
het arbeidsethos, dat maar moeilijk te verande
ren lijkt.
LEIDEN „Er is eens
een onderzoek geweest
naar hoe mensen het zou
den vinden, als ze om de
zoveel tijd eens een jaar
betaald verlof zouden
krijgen. Uit dat onder
zoek bleek, dat 49 pro
cent van de mensen daar
wel voor voelden, 14 pro
cent had geen mening en
37 procent was tegen. Als
ik dat zo zie, dan vind ik
het heel gek dat niet 100
procent voor was. Het
moet toch heerlijk zijn
om een jaar lang lekker
te kunnen doen waar je
zin in hebt. Maar nee, nog
niet eens de helft voelde
ervoor. Het calvinistische
idee van werken moet, is
er niet uit te krijgen. De
mensen zijn in de loop
der tijd zo van zichzelf
vervreemd, dat ze alle
creativiteit kwijt zijn. Een
mens bepaalt niet meer
zelf wanneer hij of zij zin
vol bezig is, maar iets
buiten hem of haar
(ethos). Het is nog altijd
zo dat een ander bepaalt
wanneer je werkt. Al ben
je nog zo druk bezig, de
omgeving herkent dit
niet altijd als werken.
Door de vervreemde ma
nier van denken zal de
mens, die afwijkt van het
algemene patroon con
stant zijn bezigheden
moeten legaliseren. Hij
moet constant kunnen
aantonen dat zijn bezig
heden wel degelijk bin
nen het heersende pa
troon vallen om zichzelf
te kunnen handhaven",
aldus Korswagen en hij
noemt dit proces de socia
le vervreemding.
„Er is een heel vreemd beeld
over arbeid ontstaan. Zoals ik
het nu zie, is werken gelijk
aan niet in de steun lopen.
Ook al is iemand nog zo ak-
tief, zodra hij of zij in de steun
loopt, werkt iemand zoge
naamd niet. Ik vind dat ie
mand zelf moet bepalen wat
zijn waarden en normen zijn
en dat niet iets van buitenaf
dat moet doen. Het is belang
rijk dat mensen zichzelf her
kennen in hetgeen ze doen.
Dat geeft een geestelijke be
vrediging. Door de ontwikke
ling van het arbeidsproces,
waarbij velen zich helemaal
niet verwant voelen met het
geen ze doen, werken mensen
alleen nog voor geld en niet
meer vanwege die zelfher
kenning of geestelijke bevre-,
diging. Acht uur per dag
wordt iets gedaan, waar zij
niet achter staan, maar alleen
doen omdat het moet (vanwe
ge geld, status en aanzien).
Als je niet werkt dan ben je
een profiteur, dus word je
door de samenleving gedwon
gen dingen alleen plichtmatig
te doen. Acht uur per dag een
bepaalde rol vervullen, werkt
vervreemding in de hand. Dat
is logisch. Een leuk voorbeeld
is die reclame van Bokma.
Daarin komt een man, keurig
in het pak met een uitgestre
ken gezicht thuis. Hij grijpt
naar de Bokma, valt in een
stoel en voelt zich thuis. Het
keurige kostuum gaat uit en
zijn gezicht raakt uit de plooi,
er komt een lach op zijn ge
zicht en dan slaakt een diepe
zucht, hè, hè lekker thuis. Die
man speelt dus overdag een
rol. Mensen vervreemden van
zichzelf en van hun omge
ving, weten niet meer wat ze
willen en kunnen en als hen
gevraagd wordt of ze een
jaartje met behoud van loon
willen stoppen met werken,
wil maar een beperkt deel
dat", aldus drs. Kees Korswa
gen, die dit proces zelfver-
vreemding noemt. Mensen
herkennen zichzelf niet meer
in hun bezigheden omdat zij
langdurig een rol moeten spe
len. De mensen gaan in die
rol geloven, maar zijn zichzelf
niet meer.
Arbeidsethos
Kees Korswagen is 34 jaar
oud en vrijgezel. Hij heeft ze
ven jaar sociologie gestudeerd
en hield zich daar voorname
lijk bezig met het begrip ar
beid en arbeidsethos. Hij stu
deerde eind 1979 af. Hij is
thans part-time leraar maat
schappijleer bij een scholenge
meenschap, heeft een flinke
tijd op rommelmarkten ge
staan en is de drummer van
een rockband, die alleen op
non-commerciële basis op
treedt. Hij woont in een sober
ingerichte flat in Leiderdorp
en kijkt zo nu en dan wel
eens te diep in het glaasje. Hij
probeert alleen te doen waar
hij achter kan staan. Bij zijn
studie' heeft hij een speciale
interviewtechniek geleerd,
waarbij men bepaalde basis
waarden en -normen van
mensen te weten kan komen.
Uit die zogenaamde sociologi
sche diepte-interviews werd
steeds weer duidelijk dat
mensen eigenlijk heel anders
tegen hun werk aankijken
dan dat ze in eerste instantie
zeggen. De arbeidsmoraal
bleek na wat doorvragen niet
echt die gepanserde buiten-
laag te zijn waarover vakbon
den en politieke partijen het
graag hebben. Mensen waren
over het algemeen helemaal
niet zo tevreden met hun
baan. Men voelde zich moreel
verplicht te werken, maar een
pretje was het veelal niet. Het
gebeurde wel eens dat de on
dervraagde door die inter
viewtechniek zelf soms ook
pas datgene ontdekte wat hij
of zij eigenlijk vond, maar
nooit zo had durven zeggen",
aldus Kees.
Enkele voorbeelden van der
gelijke sociologische dieptein
terviews staan in zijn scriptie,
maar het zou te ver voeren
die ook af te drukken. Daar
om enkele voorbeelden van
uitspraken van geïnterviewde
mensen: „Je kan moeilijk zeg
gen, de groeten, als iets je niet
bevalt in je werk". Of: "Je
vindt moeilijk een baas waar
je het echt helemaal naar je
zin hebt". Of: „Werken is ge
woon een noodzakelijk
kwaad". Of wat uitgebreider:
„Je kan van je hobby nooit je
werk maken of je moet voor
je zelf beginnen. Van je hobby
je werk maken is leuk, maar
zo ben je niet opgegroeid.
Door de school die je volgt,
wordt al bepaald wat voor
werk je later moet gaan doen.
Het is je hobby niet. Het komt
haast nooit voor dat mensen
werken zoals ze dat met een
hobby doen", aldus een geïn
terviewde. Korswagen zegt
hierover: „Als iemand nou
wel zou ontdekken wat hij hij
of zij graag wil doen, blijkt
dat in de praktijk structureel
niet haalbaar. Zo was een tijd
je terug in een radioprogram
ma een ploegendienstarbeider
aan het woord. Hij wilde
graag van die ploegendienst
af en voelde zich meer aange
trokken tot werk in de ver
zorgingssector. Hij wilde bij
voorbeeld graag voor bejaar
den zorgen in zijn woonomge
ving. Boodschappen doen, uit
wandelen gaan enz. Maar die
verandering was niet moge
lijk. Hij moest in ploegen
dienst blijven werken en kon
daar bijna niet uitstappen".
Uit die interviews bleek ver
der dat bijna iedereen het
Drs. Kees Korswagen.
vervelend vond om ten koste
van de gemeenschap te kiezen
voor een eigen leven. Enkele
opmerkingen:„Je kan kwaljjk
van de gemeenschap gaan le
ven als je niet echt onslagen
wordt". Bij wat doorpraten
blijkt dan dat de ondervraag
den het oneerlijk vonden ten
opzichte van een ander om
van de gemeenschap te leven,
maar ze vonden het ook on
eerlijk dat zij wel altijd vroeg
op moesten en hard werken
terwijl de buurman die werk
loos was, lekker uit kon sla
pen en daarna kon doen waar
hij zin in had. Men vond het
veel eerlijker als het werk ge
deeld zou worden. Korswagen
was graag doorgegaan met die
interviews, omdat hij daarmee
nog duidelijker had kunnen Onderzoek
aantonen dat het gevestigde
idee over arbeid helemaal
niet klopt. Een voortzetting
van dat onderzoek moest
Kees Korswagen na zijn af
studeren stopzetten. Er was
geen geld voor beschikbaar en
Korswagen moest ook huur
en eten betalen.
Een fragment uit de strip „Jan Jans en de kinderen".
„De regering is nu alleen ge
ïnteresseerd in onderzoeken
die werkgelegenheid op korte
termijn creëren. Onderzoeken
die aantonen wat mensen nu
eigenlijk zelf willen, komen
niet van pas. We leven nu in
een maatschappij, waarbij al
lerlei normen en waarden ons
van bovenaf worden opge
legd. Wij moeten ons aanpas
sen aan dat systeem, maar ik
vind dat je een maatschappij
moet aanpassen aan de wen
sen van mensen. Er zijn tal
van ideeën voor een betere
samenleving, maar die wor
den monddood gemaakt met
economische motieven. Het
idee is wel goed, maar econo
misch niet haalbaar, zo wordt
gezegd. We moeten echter
proberen niet de economie
ons denken te laten bepalen,
maar ons denken moet de
economie bepalen, anders
worden we geleefd door de
economie. Dit lijkt struisvo
gelpolitiek maar is het niet. Ik
denk dat het juist een kriti
sche stellingname is om die
stap te maken" aldus Kors
wagen.
Basisinkomen
Korswagen is een voorstander
van het gegarandeerde inko
men. Een inkomen voor ie
dereen dus. Daarnaast zou
men wel of niet kunnen wer
ken. Volgens hem is dat de
enige oplossing om uit de ech
te crisis te komen, waarbij
mensen hun creativiteit zijn
verleerd en zich niet meer
weten te vermaken. Er wordt
op het ogenblik op grote
schaal over deze ideeën ge
sproken. De PPR heeft het al
in haar partijprogramma
staan en de PvdA heeft het
erover gehad op haar onlangs
gehouden congres. Verschil
lende economen en directeu
ren van sociale diensten zijn
reeds aan het rekenen gesla
gen, maar de meningen blij
ven nog verdeeld. Een aantal
is er van overtuigd, datN het
haalbaar is (Als de uitkerin
gen die nu al worden ver
strekt, hoog en laag, op één
hoop gegooid zouden worden,
zou elke Nederlander reeds
een basisinkomen kunnen
krijgen), maar anderen me
nen dat het nog niet haalbaar
is. Volgens Korswagen en an
deren, zoals onder andere drs.
Haak uit de eerste aflevering
in deze serie, zou zo'n basisin
komen, waar een ieder zich
van zou kunnen voeden, wo-
en kleden, de mensen
kunnen genezen van die ver
vreemding die door het ar
beidsbestel is gegroeid.
Korswagen: „De mens is slaaf
van het geld geworden. Alles
is volgens mij ook fout gegaan
door de invoering van het
geld en het daarbij behorende
marktprincipe. De loskoppe
ling van geld en arbeid zou op
alle gebied bevrijdend wer
ken. Als de druk van het geld
verdienen voor je onderhoud
weg valt, kunnen mensen
zich veel eerder afvragen wat
ze met hun leven willen. Er
komt meer ruimte voor de
ontplooiing die mensen wil
len. Nu komen de wensen
van mensen niet aan bod. Het
is een absurde maatschappij.
Een huisvrouw die de hele
dag voor kinderen moet zor
gen, eten kookt en 's-avonds
nog staat te strijken, werkt zo
genaamd niet, maar een amb
tenaar die per dag misschien
drie telefoontjes opneemt en
verder uit zijn neus zit te
eten, werkt wel". Een andere
voorbeeld: „Een afgestudeerd
psycholoog kan geen werk
vinden, hij gaat als vrijwilli
ger mensen helpen. Werkt
daarin heel hard, maar blijft
een uitbuiter van de sociale
voorzieningen" Een ander
voorbeeld van die rare ont
wikkeling: „Iemand die graag
trimt en dat heel verdienste
lijk elke dag doet in de dui
nen, werkt niet. Terwijl als
hij een sponsor krijgt en elke
dag precies hetzelfde doet-
werkt hij wel".
Korswagen:„Het hele idee
over werk is gek. Erger is het
echter nog voor die boer, die
erg mooie, goede groente en
fruit verbouwt. Door het
marktprincipe, waarbij de
dagprijs van bepaalde groen
tes bepalend is, wordt zijn
dag, week of misschien wel
maand werk doorgedraaid. Er
is dan zogenaamd te veel van
de één of andere groente. Die
wordt dan niet goedkoop aan
de man gebracht en gaat niet
naar arme landen, maar
wordt doorgedraaid. Zijn
werk wordt vernietigd door
iets ondefinieerbaars als een
marktprincipe. Maar dat
schijnt allemaal heel normaal
te zijn", aldus Korswagen.
SYLVIA VAN LEEUWEN
Nacht van
Koudekerk
gaat niet door
HAZERSWOUDE/KOUDE-
KERK AAN DEN RIJN De
Nacht van Koudekerk die was
gepland in de nacht van vrij
dag op zaterdag 13 en 14 mei,
gaat definitief niet door.
Het rolvoetbaltoernooi, dat op
papier geheel „rond" was, kan
niet gehouden worden vanwe
ge de vele competitiewedstrij
den, die voor de teams van de
Vöetbal Vereniging Koude
kerk zijn vastgesteld.
Voor de „Nacht van Koude
kerk", georganiseerd ter gele
genheid van het 45-jarig be
staan van de VV Koudekerk,
waren in eerste instantie nog
een twee andere dagen be
schikbaar: vrijdag 3 en zater
dag 4 juni. Die dagen kunnen
vgle voetballers van de SV
Bërnardus, die samen met die
van Koudekerk de „Nacht"
zouden volspelen, niet van de
partij zijn wegens voetbalver-
piichtingen elders.
ADVERTENTIE
TUINMEUBELEN
de betere merken
als Rover Garden
Allibert - Kettler
Kurz en Nistac
MOTORMAAIERS
TORO - FLYMO - BRILL
en HONDA
eigen
J\ werkplaats
VA en slijp-
inrichting
vrijdagsavonds koopavond
JAN v.d. MEER B.V.
Noordeinde 45-53
Tel. 01713-9008
Roelofarendsveen.
LISSE De Sportraad
van Lisse krijgt een volle
dig bestuur. Het eerste
deel van dit orgaan is al
tijdens de' laatstgehouden
ledenvergadering geko
zen, maar dinsdag 10 mei
komen de secties bijeen
en die zullen uit hun mid
den vertegenwoordigers
in het bestuur kiezen. De
Sportraad heeft tot doel
het overnemen van de ta
ken van de gemeentelijke
commissie sport en recrea
tie. Die heeft volgens de
Sportraad goed werk ver
richt, maar er is gezocht
naar een orgaan waarin
meer sportverenigingen
vertegenwoordigd zijn. De
gemeenteraad van Lisse
beslist woensdag over het
voortbestaan van de ge--
meentelijke commissie.
De Sportraad van Lisse is on
derverdeeld in diverse secties,
waarin elke sportvereniging
zich kan plaatsen, namelijk de
veldsporten, de watersporten
en de weg- en overige sporten.
Tijdens de in maart gehouden
ledenvergadering werden
veertien grote verenigingen lis
en werden in het bestuur be
noemd de heer van Baarlen
(voorzitter), P. v.d. Zwet (se
cretaris en lid van De Water
vrienden) en Ben Vink (pen
ningmeester en lid van LTC
Lisse).
De Sportraad wil rustig van
start gaan, maar heeft naast de
principiële doelstellingen ook
ideeële plannen, bijvoorbeeld
ten aanzien van de gehele Lis-
sese gemeenschap. Men denkt
binnen de Sportraad namelijk
dat er nog een heel terrein
braak ligt als het erom gaat
om de inwoners van Lisse bij
het sportgebeuren te betrek
ken en natuurlijk is er ook nog
de schoolgaande jeugd die men
graag in het sportgebeuren op
wil nemen. Die wil men in elk
geval duidelijk maken welke
.mogelijkheden en faciliteiten
er in Lisse zijn.
Ook zal men eventuele knel
punten kunnen gaan inventa
riseren, wensen op het terrein
van de accommodaties en het
gebruik daarvan gaan onder
zoeken en zal men natuurlijk
ruim in overleg gaan met de
gemeente. Er is zelfs in het be
stuur ruimte voor een gemeen
telijke afgevaardigde om het
contact met de gemeente di
rect te houdende. In de toe
komst wil de Sportraad ook
komen tot de opstelling van
een regionale wedstrijdkalen
der en onderzoeken welke an
dere faciliteiten men vanuit de
Sportraad nog aan de aange
sloten verenigingen kan ver
strekken (drukken van vere
nigingsbladen bijvoorbeeld).
Aan de Havikshorst 54 is het
interieur-montagebedrijf „In-
triall Montage" gevestigd.
„Sovereigh Systems B.V.",
imp. en exp. van computers
aan de Witte Singel 57 is uit de
gemeente vertrokken.
Aan de Hoge Rijndijk 4 (bo
ven de garage van het autobe
drijf -van der Meer) is het
nieuwe onderkomen van het
sportcentrum Wim van Put
ten, thans gevestigd aan de
Genestetstraat 2, geopend.
De groente- en fruitwinkel
,,'t Hoekje" aan de Herenstraat
46 is verplaatst naar de eerder
leeggekomen winkelruimte
aan de Herenstraat 43e.
Aan de haarlemmerstraat
107-109 waar reeds de winkel
in dameskleding „Spier Mode"
is gevestigd, is „Daniel's pre
sentshop", winkel in tijdschrif
ten, strips, mode- en techn.bla-
den geopend.
Bij vonnis van 30-3-'83 is het
automobielbedrijf van den
Hoed (eig. N. v.d. Hoed) aan de
Maredijk 65/71 in staat van
faillissement verklaard.
„Auma Benelux B.V." im-
en export van techn. onderde
len aan de Hoge Rijndijk 45 is
uit de gemeente naar elders
verplaatst.
De groothandel in auto-on
derdelen „Interkoop" aan de
Bachstraat 452 is opgeheven.
Aan de Groenhazengracht
25a is „Mr.Duck", winkel in 2e
handskleding, boeken en
grammofoonplaten (eig. K. T.
Kloos) gevestigd.
In een eerder leeggekomen
bedrijfspand aan de Oude Vest
101 is het garagebedrijf van R.
J. F. A. Kattenberg gevestigd.
Aan de Sparrenrode 3 is de
autorijschool van G. Cuvelier
gevestigd.
De handel in gebruikte au
to's van G. Lantrok aan de
Havikhorst 26 is opgeheven.
Aan de Verbeekstraat 19-21
(nieuwbouw) is het cantine-ex-
ploitatiebedrijf W. Klok-Jon-
gejan gevestigd.
Trimlopen
Bataven en
AV Holland
LEIDEN De Voorschotense
Oranjevereniging houdt don
derdag in samenwerking met
atletiekvereniging De Bata
ven-Leiden voor de zevende
maal de Parkenloop. Het eve
nement begint om 19.30 uur.
Start en finish zijn op het ter
rein van SVLV. De afstanden
waaruit gekozen kan worden
zijn: 2-, 5- of 10 kilometer óf 10
mijl. Inschrijving is mogelijk
vanaf half zeven. De kosten
bedragen 2 gulden 50 voor
deelnemers aan de loop over 2
of 5 kilometer, voor deelname
aan de overige afstanden be
taald men een gulden meer.
Een dag later, vrijdag, organi
seert AV Holland een strand-
loop aan de Wassenaarse Slag.
De start aldaar is eveneens om
half acht. De te lopen afstan
den zijn naar keuze 2, 4 of 8
kilometer. Inschrijven kan
vanaf half zeven en de kosten
voor deelname bedragen 3 gul
den 50. Jeugd tot en met 14
jaar kan voor een gulden min
der starten.
