laus Barbie: geen kans op
erechting in Nederland
DE TRUC ZIT
EV HET FILTER
arlementaire enquête RSY is tiende sinds 1848
JNENL AND/BUITENLAND
£etdóc0otvumt
VRIJDAG 18 MAART 1983 PAGINA 13
HAAG De ko-
de parlementaire en-
naar de gedragin-
van de overheid inza-
het zieltogende
sbouwconcern RSV,
toe de Tweede Ka-
nu definitief heeft
Jjten, zal nummer tien
de reeks parlemen-
enquêtes die sinds
zijn gehouden. De
jwet van 1848 ver-
de de Tweede Kamer
:ht tot het houden
Idit soort diepgraven-
dderzoekingen buiten
linisters om, waarbij
gen onder ede kun-
/orden gehoord.
iquêterecht van de Ka
mer moet worden beschouwd
als het „zwaarste wapen"
waarmee het parlement zijn
controlerende taak kan uitoe
fenen. Vandaar dat er in de
afgelopen 135 jaar maar wei
nig gebruik van is gemaakt. In
1887 werd het recht van en
quête ook verleend aan de
Eerste Kamer en aan de beide
Kamers gezamenlijk. Tot nu
toe zijn de enquêtes echter uit
sluitend door de Tweede Ka
mer uitgevoerd. Bij de RSV-
enquête zal de Eerste Kamer
evenmin worden betrokken.
Binnenkort zal de Tweede Ka
mer vaststellen, uit welke Ka
merleden de RSV-enqüete-
commissie zal bestaan en door
welke deskundige buitenstaan
ders de commissie zal worden
begeleid. Na een periode van
voorbereiding, waarin alle
schriftelijke stukken van de
afgelopen jaren over de be
moeienis van de overheid met
RSV worden bestudeerd, zal
de enquêtecommissie getuigen
gaan oproepen. Iedereen die
een oproep krijgt, is verplicht
voor de commissie te verschij
nen en een getuigenis af te
leggen.
Verschoningsrecht
De commissie kan ook minis
ters en oud-ministers uitnodi
gen, maar dezen behoeven niet
op alle vragen te antwoorden.
Als zij het verstrekken van be
paalde informaties in strijd
achten met het belang van de
staat, mogen zij ervan ver
schoond blijven die inlichtin
gen te geven. Dat verscho
ningsrecht geldt overigens ook
voor ambtenaren en militairen
(deze laatsten zullen bij de
RSV-enquête wellicht ook aan
bod komen omdat RSV veel
marine-orders heeft uitge
voerd), maar in dat geval kan
de commissie vragen of de be
trokken minister, bijvoorbeeld
van Defensie, de zwijgzaam
heid van één zijner burge
rambtenaren of militairen te
recht vindt. Van alle verhoren
wordt een proces-verbaal op
gemaakt. Als de enquêtecom
missie met haar werk klaar is,
maakt zij een eindverslag,
waarin tevens alle processen-
verbaal zijn opgenomen. In
het eindverslag trekt de com
missie een aantal conclusies en
doet zij eventueel aanbevelin
gen om geconstateerde mis
standen in de toekomst te ver
mijden.
De allereerste parlementaire
enquête werd gehouden van
1851 tot 1853. Het ging toen
over een zaak die nu enigszins
lachwekkend op ons over
komt, namelijk over de hef
fing van accijns op zout. Onze
geschiedenis kent twee specta
culaire parlementaire enquê
tes, die van groot belang zijn
geweest voor het nageslacht:
de zogeheten Arbeidsenquête,
die in 1886 en 1887 is gehou
den (onderzoek naar sociale
wantoestanden in fabrieken,
waarbij vooral vrouwen- en
kinderarbeid centraal stonden)
en de enquête die tussen 1947
en 1956 is gehouden inzake het
beleid van de Nederlandse
„oorlogskabinetten" (het kabi
net-De Geer en twee kabinet
ten-Gerbrandy) in Londen.
Overigens waren ook de eerste
beleidsdaden van het kort na
de bevrijding optredende kabi-
net-Schermerhorn-Drees bij
deze tot nu toe langdurigste
parlementaire enquête betrok
ken.
Overzicht
Een overzicht van de parle
mentaire enquetes die sinds
1848 zijn gehouden:
1851-1853: Over de accijns op
het zout.
1855-1857: Over de verdieping
van de vaargeul in het Zwol-
sche Diep en de daarbij beho
rende landaanwinning.
1858-1861: Over de toestand
van de Maas en de Zuid-Wil
lemsvaart.
1861-1863: Over de Nederland
se zeemacht (marine).
1873-1876: Over de Nederland
se koopvaardijvloot.
1876-1878: Over de besmettelij
ke longziekte onder het rund
vee.
1880-1884: Over de exploitatie
van de Nederlandse Spoorwe
gen.
1886-1887: Over de arbeids
toestand in fabrieken en
werkplaatsen (Arbeidsenquê
te).
1947-1956: Over het regerings
beleid in de oorlogsjaren.
In de afgelopen 135 jaar kre
gen tien voorstellen vanuit de
Staten-Generaal om een parle
mentaire enquête te houden
geen meerderheid. Zo werd
bijvoorbeeld in 1854 een voor
stel van het Tweede Kamerlid
Rochussen verworpen om een
enquête te houden over het
misbruik van sterke drank.
Nog maar zeven jaar geleden
leed eveneens een enquele-
voorstel schipbreuk. Het ging
toen (1976) om een idee van
het PPR-Tweede Kamerlid
Leo Jansen en zijn PvdA-col-
lega Arie van der Hek. Zij wil
den een enquête naar het ge
drag van multinationale on-
dernemingep met vestigingen
in Nederland.
De Tweede Kamer heeft in
deze eeuw een aantal uitge
breide onderzoeken verricht
of laten verrichten, die niet
vallen onder het begrip „par
lementaire enquête". Zo stelde
het kabinet op aandrang van
de Tweede Kamer in 1976 een
commissie van drie „wijze
mannen" aan, die een onder
zoek moesten verrichtten naar
de gedragingen van prins
Bernhard in de zgn. Lock
heed-affaire. In 1978 stelde de
Kamercommissie van Verkeer
en Waterstaat een onderzoek
in naar het gratis verstrekken
van vliegtickets aan politici
(de „KLM-affaire"). Eveneens
nog vers in het geheugen ligt
het onderzoek dat twee com
missies (één bestaande uit Ka
merleden en één bestaande uit
drie „buitenstaanders") instel
den naar aanleiding van het
aftreden van oud-CDA-frac-
tieleider Aantjes.
DICK VAN RIETSCHOTEN
HAAG Ex-Ges ta-
f Klaus Barbie, ge-
op 15 oktober 1913
d Godesberg, zit
een aantal weken
igen in de Prison Mi-
in het Franse Lyon.
its waar hij gedu-
een lange periode
de Tweede We-
rlog zijn wreedhe-
uitoefende en mede
oor de bijnaam
:hter van Lyon"
:g toegemeten,
ïhiep er vooral plezier in
slachtoffers hoogstper-
de keel af te snijden,
wordt hij verantwoor-
gesteld voor de deporta-
n duizenden Franse jo-
daarbij ijverig geholpen
ijn Franse ondergeschik-
aul Touvier, René Bous-
in Jean Leguay. Touvier
irde honderden mensen
Ise afkomst en wees
voor executie,
n werd wel veroordeeld,
kreeg gratie van presi-
^ompidou en bracht het
tand zelfs tot impressa-
an de inmiddels overle-
ieroemde zanger Jacques
De beide andere heren
zo mogelijk nog duivel
in karakter.
;en beweging stelden ze
en zijn metgezellen
liet alleen volwassen jo-
ar de gaskamers te zen-
laar ook de kinderen.
dat niet bij de nazi-
was opgekomen en
een grote mate van
opleverde om zijn
irsvak" uit te breiden,
's laatste treinzending
>k op 12 augustus 1944
t Lyon met circa drie-
trd joden. Deze stakkers
amen helaas niet aan de
itigingsdood, terwijl de
ding van hun vaderland
de drempel stond. Een
[ruwelverhaal over zijn
ten is het opblazen van
inderd mensen in een
ve even buiten Lyon.
'aren door Barbie en zijn
'erkers geselecteerde
|enen die in een enorm
elkaar werden vastge-
met stevig touw. Daar
in werden landmijnen
itst op een zodanige wijze
j de ontploffing niemand
innen ontkomen aan het
d van de uiteenspattende
iieve materialen. Bij de
op de knop van een van
s's ellendige medewer-
scheurden de lichamen
Ie ongelukkigen op een
Barbie wordt overgebracht naar de Prison Miltaire in Lyon.
nauwelijks voorstelbare gru
welijke manier volledig in niet
meer te identificeren delen uit
elkaar. Deze onderwijzerszoon
met een gymnasiumopleiding
had zich op 21-jarige leeftijd
bij de SS gemeld onder num
mer 272.284. Binnen die groe
pering klom hij op tot Haupt-
sturmftihrer en stond bekend,
als zeer „anstandig und gründ-
lich". Een andere lovende aan
tekening uit zijn persoonsdos
sier luidt: „Een gedisciplineerd
en betrouwbaar man. Een
goed beoordelaar, intelligent
en niet behept met een aan het
daglicht tredende zwakheid".
Voor zijn vele „verdiensten"
voor Hitiers rijk ontving hij
onder meer het. IJzeren Kruis
I. Barbie's operatiegebied be
streek niet alleen Frankrijk.
Nederland
Zijn vernietigingswerkzaam
heden op elementen die scha
de konden berokkenen of af
breuk deden aan het nazidom
kregen eveneens gestalte in
Duitsland, Rusland en Neder
land. Over hetgeen hij in zijn
geboorteland en de Sovjet-
Unie heeft gepleegd is niet al
te veel bekend. Met enige fan
tasie mag men aannemen dat
martelingen, jodenvervolging
en executies tot het normale
patroon hebben behoord. Eind
1940 verscheen Barbie in Am
sterdam bij Referat IV, het la
tere Judenreferat van de SD
Aussenstelle. De toen nog re
delijk vriendelijk ogende man
verbleef daar tot 1 maart 1942
en ressorteerde onder de be
ruchte SD-chef Willy Lages.
>SKE EN WISKE HET BRETOENSE BROERTJE
Al rechercherend kwam Bar
bie in juni 1941 in het bezit
van een geheime adressenlijst
waarop de namen stonden
vermeld van circa driehon
derd joden. Dit adressenbe
stand had de geslepen SD'er
weten te ontfutselen aan
próf.dr.David Cohen, de voor
zitter van de Joodse Raad. De
groep van driehonderd hield
zich schuil in de Amsterdamse
binnenstad uit angst voor raz
zia's, arrestaties en de algeme
ne furie van Hitiers trawan
ten. Oorspronkelijk vertoefden
zij in een werkdorp bij het
Noord hollandse Wieringer-
meer. Op een dag stapte Bar
bie binnen bij professor Cohen
om zogenaamd te onderhande
len over de terugkeer van de
mannen naar het werkdorp.
De Joodse Raad trapte in de
smerige list van Barbie en
overhandigde de lijst met na
men. Enkele dagen daarna
werd de groep gedeporteerd
naar het Oostenrijkse Maut
hausen. Niemand keerde te
rug, terwijl achtergeblevenen
werden ingelicht over merk
waardige doodsoorzaken van
hun familieleden. Longonste-
king, hartzwakte en bloedsom
loopstoringen waren de meest
voorkomende .„natuurlijke"
oorzaken van meestal gezonde
jongemannen. Een ander bloe
derig verhaal is dat Barbie de
later gefusilleerde ijszaakhan-
delaar Ernst Israël Cahn in
zijn zaak Coka tijdens de fe
bruaristaking van 1941 met
een asbak letterlijk de herse
nen ingeslagen heeft. Volgens
zijn eigen verklaring mepte hij
„de mooie kale kop van deze
jood open van boven tot aan
de schouder".
Herinneringen
De thans 81-jarige mevrouw
Charlotte Jacoba van Tonge
ren uit Bilthoven heeft ook be
paalde onprettige herinneren
aan Barbie. Ze is er zeker van
dat de oorlogsmisdadiger aan
wezig is geweest bij de arresta
tie wan haar vader Hermanus
van Tongeren, destijds gene-
raal-majoor bij het voormalige
KNIL en een vooraanstaand
grootmeester van de Nationale
Orde van Vrijmetselaren in
Nederland. De bejaarde vrouw
weet zich met zekerheid te
herinneren dat haar vader op
11 oktober 1940 door Barbie en
zijn twee metgezellen Kalb en
Kempin werd meegenomen na
een vergadering van Vrijmet
selaren in hotel Americain in
de hoofdstad. De vrouw was
door het drietal meegenomen
in een auto om de verblijf
plaats van haar vader in de
stad aan te wijzen. Ze bedacht
diverse smoesjes om hen om
de tuin te leiden, maar daar
tuinden de geroutineerde ja
gers niet in. Het zoeken ten
einde raad toch moe of meer
beu, leverden ze Charlotte
weer thuis af. Juist op dat mo
ment liep haar argeloze vader
naar binnen. Arrestatie was
daarop een kwestie van minu
ten. Vader Van Tongeren
werd ondergebracht in het SS-
kantoor dat vlakbij de Dam
was gevestigd. Met een specia
le vergunning kreeg men toe
gang tot deze vesting voor be
zoek. Met haar moeder be
zocht ze enkele keren de ge
vreesde burcht en voorzover
ze zich kan herinneren be
manden Kalb en Kempin
steeds de loketten, terwijl Bar
bie enigszins achteraf aan een
tafel zat. Als hij grappen
maakte moesten de anderen
verplicht lachen. Vader Van
Tongeren waarschuwde steeds
voor Barbie (die zich in Am
sterdam soms ook Weber liet
noemen): „Hij is zeer gevaar
lijk". !n maart 1942 werd Van
Tongeren op transport gesteld
naar Duitsland, waar hij op 29
maart 1942 overleed in het
concentratiekamp Sachsen-
hausen, volledig geknakt door
de onmenselijke reis in een
open treinwagon zonder eten
en nauwelijks drinken. Op 1
april 1942 werd de familie Van
Tongeren door Barbie hoogst
persoonlijk ontboden voor een
belangrijke mededeling: „Uw
vader is overleden aan een
dubbelzijdige oorontsteking.
Hij is al verast". Korte tijd
daarna zonden de Duitsers de
urn met de as van de gecre
meerde Van Tongeren via de
Boliviaanse consul Ariënt
Kappens naar de nabestaan
den. Blijkens een mededeling
van het Rijksinstituut voor
Oorlogsdocumentatie in Am
sterdam berust deze uiteenzet
ting over Barbie vermoedelijk
op juistheid.
Scepsis
Mevrouw Van Tongeren be
weert dat ook haar broer Her
manus, geboren op 6 oktober
1899 in Fort de Koch (Ned.In-
dië) door Barbie is gedood op 9
september 1944 in Haarlem.
Een mededeling die minder
aannemelijk lijkt, alhoewel
Barbie vanaf juni 1944 tot kort
voor de bevrijding in ons land
zou hebben vertoefd. Herma
nus werd op 7 september 1944
van zijn kantoor in Heemstede
gehaald. Kort tevoren waren
drie Duitse officieren bij zijn
woning aan de Herfstlaan 20
geweest. Mevrouw Van Ton
geren houdt staande, dat ze in
deze drie hoogeplaatsten Bar
bie, Kalk en Kempin heeft
herkend, hetzelfde groepje dat
ook betrokken was bij de ar
restatie van haar vader. Her
manus van Tongeren, een
werktuigbouwkundig inge
nieur, was betrokken bij ille
gale arbeid. Twee dagen na
zijn arrestatie werd hij op weg
naar de SS in Amsterdan in
volle vaart uit een geblindeer
de auto gemseten. Toen hij ge
wond overeind strompelde
maakten een long- en nek
schot een einde aan ziin leven.
Voowdat hij stierf schijnt hij
aan iemand te hebben gezegd
dat de moordenaars van zijn
vader ook zijn beulen waren
geweest.
Ten aanzien van dit verhaal
bestaat bij het RIOD scepsis.
Het Wiesenthalfonds in Ne
derland is nog niet tot een af
gerond onderzoek gekomen
betreffende Barbie's waslijst
aan begane misdaden in ons
land. De Franse autoriteiten
zal om inlichtingen worden
verzocht, zodat misschien het
complete aandeel aan gruwe
len van deze „slachter" in ons
land boven water komt. Bo
vendien lijkt het interessant te
weten hoe Barbie vanuit ons
land via de uit het Dujitse
Memmingen stammende
ODESSA-lijn (Organisation
der SS-Angehörigen).
Dat kan zijn geweest via het
ontsnappingskanaal Bremen
naar Genua of Bremen naar
Rome. Verrassend snel heeft
ODESSA kort na de oorlog
een doeltreffend korps koe
riers op de been gebracht en
veel zware jongens laten over
brengen naar Latijns-Ameri-
ka, zodat Adolf Eichmann, Jo
sef Mengele, Franz Stangl en
Klaus Barbie.
Klaus Barbie
Geen kans
Bij het Wiesenthal-instituut
overheerst wel de mening dat
Barbie voor zijn in ons land
begane misdaden alsnog dient
te worden vervolgd. Het zal
vooralsnog een grote open
vraag blijven of inderdaad tot
berechting zal worden overge
gaan. Barbie komt niet voor op
de justitionele opsporingslij
sten en bovendien geldt voor
hem, net als voor ieder andere
verdachte, hoogstwaarschijn
lijk de regel „ne bis in idem".
Met andere worden, men kan
niet tweemaal worden gestraft
voor dezelfde feiten. Vermoe
delijk zal ook zijn verjarings
termijn zijn verlopen en dan is
er totaal geen kans meer op
vervolging door een openbaar
ministerie. De berechting in
Frankrijk zal nog zeker een
jaar op zich latenw achten.
Mocht Barbie worden veroor
deeld tot een vrij langdurige
celstraf, dan zal, gelet op zijn
ouderdom, de natuur wel als
rechter optreden. In ieder ge
val ontloopt Barbie in Frank
rijk de doodstraf, aangezien
deze inmiddels is afgeschaft.
Oostbloklanden en in het bij
zonder Rusland en Polen zou
den geen enkele consideratie
hebben betracht met een fi
guur als Barbie.
JACK KOOISTRA
ledereen weet dat een sigaret met
weinig teer en nicotine niet overloopt
van smaak. Kortom je rookt wel heel licht,
maar je hebt geen smaakvoldoening.
Gelukkig is die tijd voorbij want nu
is er ST. MORITZ SPECIAL.
De enige lichte sigaret met dat
prettige gevoel van een echte sigaret.
En de truc zit in het filter.
Het revolutionaire Astra filter laat
het aroma perfekt door en in
kombinatie met het cycloon
effekt krijg je daardoor een
smaak.
De smaak van
ST MORITZ SPECIAL,
de enige sigaret met
Astra filter.
HOE WERKT HETASTRA FILTER EN
WAT IS HET CYCLOON EFFEKT?
Het Astra filter ishetenige
filter dat gebruik maakt van
aërodynamische principes.
Het filtert de rook, laat het aroma
door, en zuigt lucht aan via
aparte kanaaltjes.
Doordat de lucht met een grotere
snelheid in de mond komt dan
het aroma, ontstaat er een
werveling., het cycloon effekt!
En dat cycloon effekt zorgt
ervoor dat alle smaakpapillen in
uw mond kunnen genieten van
ST. MORITZ SPECIAL
Een revolutionaire vinding
waaraan drie jaar onderzoek is
voorafgegaanEn die u beslist
moet proberen.
SI MORITZ SPECIAL FILTER
