finale
Vlaamse vierschaar
Verstraete:
DEN HAAG Deze winter
middag lijkt geknipt voor een
spelletje kwartetten met men
sen, die elkaar van haver tot
gort kennen. Er zit meer dan
voldoende stijfsel in de bries
uit het noordoosten en in de
mottige gazons van het Haagse
Lange Voorhout hebben al te
overmoedige krokussen, die
dachten dat het al lente was,
hun couveusekopjes alweer la
ten hangen. Een perfect decor
zou je zo denken: het buiten-
gebeuren een kwakkelende
iglo en binnen achter de gla
zen deuren van hotel Des In-
des, die als een muizeval auto
matisch open- en dichtslaan
net nog hadden ze bijna
het stramme rechterbeen van
een kolonel b.d. te grazen
een vredig samenzijn, opge
sierd met roerei en champag
ne. Niet langer dralen dus en
de kaarten schudden voor het
spel. Mag ik dan van jou om te
beginnen van de Verstraete-
dynastie de zachtmoedige Je
anne. En nu we toch bezig
zijn: heb je wellicht nog de
goedlachse pensionhoudster
van Hommeles voor me. En
kun je me soms ook helpen
aan de hoffelijke Guus senior
en aan de pittoreske melan
cholicus Bob. Voilé, weer een
kwartet bij elkaar.
Guus junior zit er bij en kijkt vol
beroepsinteresse toe. Hij heeft het
spel al eerder gespeeld in de door
leefde staminee „De Duifkes" aan
de Graanmarkt in Antwerpen en
een videoregistratie van die door
hem georganiseerde Vlaamse Vier
schaar zal nog dit iaar door de
NCRV-televisie worden uitgezon
den. Dit onder het lucratieve mot
to: „Van je familie moet je het heb
ben".
Het was overigens een lokatie, die
hij bewust gekozen had. Want zijn
vader, oom en twee tantes stam
men uit een kunstzinnig geslacht,
waarover in de Sinjorenstad aan de
Schelde nog steeds met respect en
bewondering gesproken wordt.
Hun grootmoeder was de soubrette
Julie Laquet, een Gentse banket
bakkersdochter, die vanwege haar
weinig in het oog springende voor
gevel door haar fans „de platte"
werd genoemd. Zij was de ster van
de eerste beroepstoneelgroep, die
uitsluitend Nederlandstalig reper
toire bracht. En door haar sumblie-
me, warmbloedige creaties ver
wierf ze algauw de koosnaam
„moederke van de Vlaamse cul
tuur".
Uit haar huwelijk met kapelmees
ter Verstraete werd een dochter,
Marie, geboren, die als vijfjarige
haar eerste rol speelde in de tragi
komedie „Paljas". In hetzelfde stuk
speelde ook de elfjarige Willem
van Zuylen, zoon van een Haagse
winkelier in hoeden en petten, die
haar levenspad daarna nog enkele
malen op ingrijpende wijze zou
kruisen.
In 1868 Van Zuylen had als ko
miek reeds enige faam gekregen
speelde Marie met hem in een ca
baretprogramma. En veertiqn jaar
later trok ze naar Nederland, waar
ze van de inmiddels beroemd ge
worden theaterdirecteur Van Zuy
len welwillend een engagement
had gekregen.
Discreet
Omdat deze verbintenis achteraf
verstrekkende gevolgen heeft ge
had voor de vertakkingen van de
familiestamboom bereikt Guus se
nior nu het spontane verzoek van
zijn broer en zusters om op de hem
bekende, discrete wijze een nadere
toelichting op deze derde ontmoe
ting tussen Marie Verstraete en
Willem van Zuylen te geven.
Guus senior glimlacht devoot gelijk
een biechtvader, die zijn penitent
voor diens pekelzonden bij voor
baat reeds de absolutie heeft gege
ven. Nadat hij ook nog de luiken
voor zijn ogen heeft laten zakken
opvallend is opeens de gelijke
nis met heer Bommel; alleen de jas
met fors ruitmotief ontbreekt
nog waagt hij zich aan een mo
noloog, waarin perfect gekozen
pauzes de langzaam naderbij ko
mende ontknoping reeds aangrij
pend gestalte geven.
„Ja, Marie, wat zal ik over haar
zeggen?". Hij wendt zich tot zijn
zuster Mieke, die hem bewonde
rend gadeslaat, zucht diep en ver
volgt: „Laat ik het zo formuleren.
Marie, die een bekoorlijke verschij
ning was, interpreteerde het con
tract met Van Zuylen op haar ei
gen, zeer menselijke wijze. En de
consequentie daarvan was, dat ze
niet alleen met een schat aan erva
ringen naar Antwerpen terugkeer
de, maar ook met een kerngezond
kind dat ze Jules noemde".
„En deze Jules, die de achternaam
kreeg van de man met wie Marie
later trouwde, een zekere meneer
De Graef, is onze vader. Volgens de
burgerlijke stand heet ik dus De
Graef. Maar zoals mijn vader ook
deed hebben wij de naam van
grootmóeder Marie gekozen. Ver
straete dus. Zo, het hoge woord is
eruit".
Naast hem klapt zuster Mieke de
handpalmen geestdriftig tegen el
kaar. „Je hebt het weer prachtig
mooi gezegd", roept ze nagenie
tend, „zo mogelijk nog beter dan de
vorige keer. Zo kies. En in zulke
fraaie bewoordingen. Guus geloof
me, je bent echt de enige, die eén
Na deze introductie van vader Ju- Met een vertrouwde rugdekking van de Koninklijke Schouwburg in Den Haag presenteert Guus junior zijn Vlaamse Vierschaar. Van linl
Mieke,
de goedlachse
Over haar toekomst kan Mieke
Verstraete geen zinnig woord
zeggen. En tiaar heeft ze volledig
vrede mee. Ze leeft als free-lance-
actrice trouwens al jaren met de
factor onzekerheid, die bij het
klimmen der Jaren alleen maar
groter is geworden. Ze is nu 72
en heeft momenteel geen artistie
ke potjes meer op het vuur. Maar
wat vandaag een droom is, kan
morgen voor haar al werkelijk
heid zijn. Elk moment kan in
haar flat in Kijkduin de telefoon
rinkelen. En theoretisch bestaat
de mogelijkheid, dat haar dan
een schnabbel wordt aangebo
den.
Pas had ze nog iemand aan de
lijn, die haar een rol aanbood.
Op voorwaarde echter, dat ze
eerst een auditie zou maken.
„Toen ik dat hoorde", bekent ze,
„ben ik ontzettend kwaad gewor
den. Als ze nou nog niet weten,
wat ik kan en niet kan, geef ik
de strijd op. Dan hoeven ze me,
wat mij betreft, ook niet meer te
bellen. Dat heb ik ook tegen die
man gezegd: „V weet toch zeker,
dat u niet verkeerd verbonden
bent U spreekt met Mieke Ver
straete". Daarna heb ik opgehan
gen".
En terecht Want in de Neder
landse toneeldreven heeft ze te
lang en te succesvol meegedraaid
om achteraf nog eens met een
knieval voor „Koning Onbenul"
haar bruikbaarheid als actrice te
claimen.
Als bet aan haar had gelegen zou
ze trouwens als pianiste carrière
hebben gemaakt Maar haar con
servatoriumstudie werd algauw
onderbroken door papa Jules,
die dringend verlegen zat om een
actrice, die op ultrakorte termijn
de rol van een ziek geworden to
neelspeelster kon overnemen.
En zó is het gekomen. Jn het
Mieke, de goedlachse: geen potjes meer op het vuur.
kielzog van haar vader werd ze
op sleeptouw genomen naar
schouwburgen in alle formaten,
waar ze spelenderwijs bewees,
dat het moeiteloos acteren ook in
hair bloedgroep zat.
Ze heeft honderden rollen, groot
en klein, puntgaaf en naturel tot
leven gewekt Excelleerde in
vaudeville-produkties even ge
makkelijk als in klassieke re
pertoirestukken. Werd als bedrij
vige eigenaresse van het televi
siepension Hommeles een natio
naal idool en leverde opmerkelij
ke prestaties in de vaderlandse
films „Kermis in de regen",
„Makkers, staakt uw wild ge
raas", „De zaak MP" en „De Pa
raplu".
Met Mieke, weten de ingewijden,
kun je alle kanten uit. Ze is over
al inzetbaar en maakt de hoogge
spannen verwachtingen die ken
ners van haar hebben met haar
onnavolgbare trant van spelen
meer dan waar. Mieke is Mieke.
Een rots in de branding, een ba
ken in de binnenzee van de tele
visie, waar ze als moeder Bets in
de helaas te snel gesneefde serie
„Tot de dood ons scheidt" even
geloofwaardig was als de kweb
belende madame in „Een man al
leen".
Een onbetwist hoogtepunt in
haar carrière beschouwt ze haar
rol van stomme Katrin, die ze
slechts drie keer speelde in
Brechts „Móeder Courage". „Dat
was een belevenis", herinnert ze
zich haarscherp, „toen had ik
even het gevoel dat zich een won
der voltrok".
Een wonderlijke ervaring was
voor haar ook de confrontatie
met Esther de Boer van Rijk, die
als levende legende afscheid
nam met het speciaal voor haar
door Jaap v.d. Poll geschreven
onheilzwangere melodrama „Le
vensavond". „Ik had in dat stuk
een kleine rol", zegt ze, „en een
jaar lang heb ik haar van dicht
bij meegemaakt Overal waar we
optraden reed ze als een konin
gin in een open koets door stra
ten, die zwart zagen van de men
sen. Zoiets heb ik daarna nooit
meer meegemaakt Het leek een
na tuurverschijnsel
De burgerlijke stand heeft ze on
derweg in haar leven ook niet
werkeloos laten toekijken. Door
haar huwelijken met de acteurs
Richard Flink en Kees Brusse
wisselde ze tussentijds twee keer
van achternaam. Maar nu is, wat
haar betreft de cirkel weer rond
en is ze teruggekeerd op bet punt
van uitgang. Alleen haar kinde
ren Coen Flink en kleine Mieke
herinneren haar op gezette tijden
nog aan die periode.
En Mieke zelf, de onverwoestba
re, de goedlachse, heet weer Ver
straete. Als vanouds.
En zo vindt ze het meer dan
goed.
Guus,
de hoffelijke
teursleven wilde besparen heeft
papa Jules hem indertijd naar de
handelsschool in Rotterdam ge
stuurd. „Want", redeneerde hij met
vaderlijke logica, „als die jongen
straks kruidenier is, heeft hij hoe
dan ook een boterham. Eten doet
het volk immers ook in de meest
benarde tijden".
De zoon heeft het inderdaad se
rieus geprobeerd. Maakte met een
vriend fantasielampen, die ze aan
de straatstenen niet kwijt raakten.
Verzamelde met een andere vriend
sigarenkistjes, waaruit het handels
merk werd weggebrand. Vervol
gens drukten ze er hun eigen na
men in, vulden ze met huigver
woestend rookgerei, dat ze voor
een paar stuivers in een sigaren
zaak om de hoek hadden gekocht
en gingen er mee de boer op.
Waarbij ze de smartelijke ontdek
king deden, dat de boer beslist niet
wenst te roken, wat de boer niet
kent.
Mijn carrière als pijlsnelle han
delsman geeft Guus senior (68) nu
toe „is een aaneenschakeling van
catastrofes geweest. Ik heb ook nog
zeskan tige dienbladen gemaakt,
waar gegarandeerd nooit iets af
kon tuimelen. Dat had te maken
met de middelpuntvliedende
kracht, hadden ze me wijs ge
maakt. Maar van het eerste blad
dat ik demonstreerde, viel het com
plete servies op de grond in scher
ven
Als spijtoptant maakte de mislukte
zakenman in 1939 alsnog zijn entrée
in de droomwereld van schmink en
schijnwerpers. Hij had een schamel
gehonoreerd engagement aanvaard
bij de Vereenigde Haagsche Spelers
van Pierre Balledux en speelde zijn
eerste rol in de Koninklijke
Schouwburg in Den Haag. waar hij
40 jaar later als directeur afscheid
Guus, de hoffelijke: als spijtoptant alsnog de schouwburg ingevlucht.
zou nemen.
Daartussen ligt een carrière, waar
in hij om de vijf jaar een hinkstap-
sprong nam van het ene gezelschap
naar het andere. Waarom hij dat
deed? „Omdat ik het na die vijf
jaar wel weer bekeken had. Ik
kreeg steeds de kriebels en dacht
dan: Guus, wegwezen. Het vooruit
zicht om tot aan mijn pensioen te
gen dezelfde smoelen te moeten
aankijken, die ik onderhand kon
uittekenen, deed mijn angst voor
het ongewisse avontuur gelukkig
steeds op tijd overwinnen
Op een surplus aan ziteelt kan hij
zich dan ook moeilijk beroemen.
Want zijn contracten bij Puck, het
cabaretgezelschap van Wim Sonne-
veld, Ensemble, de Nederlandse
Comedie, Theater, het Rotterdams
Toneel, de musical „Sound of mu
sic" en Johan Kaart, duurden nooit
langer dan hooguit vijf jaar.
Datzelfde onbehaaglijke gevoel
kreeg hij zelfs bij de Haagse Come
die, waar hij het ook na vijf jaar to
neelspelen weer dik bekeken had.
Dat was in 1973", licht hij toe,
„maar op dat moment dacht ik wel:
zo vlak voor je pensioen is het na
tuurlijk pure onzin om nog te gaan
verkassen. Ik had het prima naar
mijn zin, had lekker werk. En dat
leek me ruim voldoende voor het
laatste rukje".
Hij zou dan ook zo goed als zeker
zijn pensioen hebben gehaald als
werkend lid van dit gezelschap als
in 1973 de directeurszetel van de
Haagse schouwburg niet vacant
was geweest. „Ik dacht: dat is een
leuke afsluiting voor een vent van
achtenvijftig. Ik heb dus maar ge
solliciteerd. Carel van der Plas was
nog zo vriendelijk om zijn mede
werking toe te zeggen. Maar, zei hij
er gelijk bij, op jouw leeftijd maak
je uiteraard geen enkele kans".
Wat bleek echter. Toen de rook
van 'politieke intriges en machina
ties maanden later eindelijk optrok
was Guus Verstraete senior de eni
ge serieuze kandidaat, die voor alle
partijen acceptabel was. Als tussen
paus werd hij in de schouwburg
binnengehaald, waar hij onmiddel
lijk begon aan een ambitieus vijfja
renplan. Exact de tijd, die hem
restte tot aan zijn aow. Het statige
pand dat knap verwaarloosd was,
kreeg een nieuwe vloer in de zaal
en op het podium, er kwam ver
warming en ook de aftandse licht
installatie werd vervangen door
een eigentijds elektronisch orgel.
Toen die klussen geklaard waren
zat de directeur zich alweer gerui
me tijd stierlijk te vervelen.
Dat telkens terugkerend probleem
in zijn leven heeft zich na zijn pen
sionering niet meer voorgedaan.
Guus senior, inmiddels 40 jaar ge
trouwd met de actrice Diny Nijbac-
ker, zwemt sindsdien uiterst be
heerst door zijn oeverloze zee van
vrije tijd. „Eindelijk", zegt hij, „kan
ik mij bezighouden met de dingen,
die ik altijd noodgedwongert moest
laten liggen. Ik vlooi Hamlet uit,
verdiep me in de dramaturgie van
andere Shakespeare-stukken en
ongemerkt is het dan alweer zater
dag en ligt de krant in de bus met
de wekelijkse puzzel".
„Daar ben ik meestal het weekend
zoet mee. En als ik er met mijn
woordenboeken niet uit kom bel ik
Jeanne, die altijd dezelfde puzzel
onderhanden heeft".
„Het moet al heel gek lopen als we
er dan samen niet uit komen".
Jeanne,
de
zachtmoedi
Wat Jeanne ons Sja
over haar leven kwijt i
moeiteloos in een eierdq
ze ooit gedroomd over t
re als topactrice? Ze kijil oo
met vorsende kinden
zou het niet weten",
blozend, ,jk zou het echtfeili
ten. Want bij mijn wetetoiti
nooit over dat soort uibel
droomd. Het gebeurde poo
op een dag. En dan waklki
Ot niet Meestal blij,
ik tenminste heb ku
gaan. Maar zeker ben j
niet van. Want ik heb i
rieus over mijn verledteer.
dacht Als het voorbij rt *ra
ik het nergens meer in tfoet
inneringen terugvindend ze
Ze is de enige van de vièf Ju
ren, die even bezeten i'
het toneel als papa Julei
een dorre kantoorbaan
tot zes maar op een
stiekem naar de toneelsi
gaan en heeft ze auditie\ziji
Pas toen ze gehoord hai
was aangenomen, durfd\
thuis te vertellen.
Wat zou meneer nog i
haar willen horen?
schuwt bij voorbaat dafy
nig zin heeft om te j*
naar de rollen, die ze i
heeft. Want ook op dat pfdoe
het vermaledijde geheuMert
lelijk in de kou staan. NltEi
wilde dat ook al weten. ffo».
een middag intensief den
ze amper een half vellet&e 1
met wat kruimels, die
moeite van het oprad
waard vond.
Dat is geen onwil hoor.wju
moet dat niet verkeerd?* e
pen. Ze heeft echt haarPog
daan om de hoogtepuf da
haar leven chronologlscl ber
rij te krijgen. Al was ht
maar voor haar kinderthee
fijf*
