TAFEL Pausreis naar Nicaragua gaat door; geen wapenstilstand in El Salvador £eidóc lïïïlTl Diplomatiek offensief heeft nu al succes" kerk wereld „Vredestheologie van r. k. kerk te passief tegenover bewapening* AVONDJE UIT? KIJK INDE KRANT ACHTERGROND CeidaeSomont maandag 21 februari 1983 pagi Het bezoek van paus Jo hannes Paulus II op 4 maart aan Nicaragua zal doorgaan. Dit heeft de woordvoerder van het Vaticaan, pater Panciroli, verklaard, nadat de paus zaterdag twee bisschop pen uit Nicaragua in pri- vé-audientie heeft ont vangen. „In het program ma van de pausreis naar Midden-Amerika zijn geen wezenlijke verande ringen aangebracht. Het ging enkel en alleen om protocollaire zaken," al dus Panciroli. De paus heeft zaterdag ge sproken met de voorzitter van de Nicaraguaanse bisschop penconferentie. aartsbisschop Miguel Obando y Bravo van Managua, bisschop Julian Barni van de provinciestad Leon (die ook op het pro gramma staat) en de pauselij ke nuntius in Nicaragua, aartsbisschop Andrea Cordero Lanza. In een interview met het Ma- drileense dagblad „Ya" heeft de bekende priester-dichter Ernesto Cardenal. die in de regering van Nicaragua mi nister van cultuur is, tegenge sproken, dat aan het bezoek van de paus de voorwaarde was verbonden, dat alle pries- De moraaltheologie van de rooms-katholieke kerk ver oordeelt de bewapening wel. maar stelt de gelovigen te weinig in staat daartegen te strijden Dit „tekort" is ook nog van toepassing op de ont- werpverklaring van de Ame rikaanse bisschoppen, die daarin zeer terughoudend zijn over de mogelijkheden van de mens om vrede te realiseren. In wezen blijven zij nog bin nen de traditionele leer van de rechtvaardige oorlog. Dit betoogde F. van Iersel, docent systematische theologie te Utrecht op een studiedag van de r. k. vredesbeweging Pax Christi Nederland over vrede en theologie. Volgens Van Iersel trekken de Amerikaanse bisschoppen uit de eschatologische span ning (het „nog niet" en het „reeds" van het Koninkrijk Gods) in onvoldoende mate consequenties voor het maat- schappelijk-politieke hande len. Daardoor blijft de brief, waarvan de definitieve versie deze zomer verschijnt, ontoe reikend, aldus Van Iersel. Hij verwees naaf de Westduitse theoloog Peter Eicher, die in zijn boek „Das Evangelium des Friedens" (1982) aantoont dat de r. k. kerk in al haar verklaringen over oorlog en vrede niet verder is gekomen dan ethische oproepen, die vooral gericht zijn tot de machtigen der aarde. De christenen over de gehele we reld worden echter niét opge roepen zich te verzetten tegen de bewapeningspolitiek van hun eigen land. En het is de vraag, aldus Eicher, of de machthebbers met hun poli tieke, economische en militai re banden de aangewezen personen zijn om in de ontwa pening een rol van betekenis te spelen. Pax Christi Nederland pleit al enige tijd voor een democrati sering van het defensie- en veiligheidsbeleid. Gezien de mogelijke gevolgen, totale vernietiging van het mense lijk leven, kan men dit niet alleen aan de politici overla ten. Deze'wens naar democra tisering is niet mogelijk zon der machtsvorming: mobilise ring van de publieke opinie. Als zodanig is de vredesbewe ging ook een onderdeel van de maatschappelijke en poli tieke tegenbeweging in ons land, aldus de Nijmeegse mo raaltheoloog Th. Beemer. Hij constateerde een afname van de consensus (overeen stemming) binnen de bevol king over ons rechtssysteem. Er komen steeds meer buiten parlementaire acties. De men sen ontdekken, dat er andere wegen zijn om je recht te ha len. Daarbij maakte hij een onderscheid tussen burgerlij ke ongehoorzaamheid en wetsovertredingen om eigen voordeel te behalen. Onder burgerlijke ongehoorzaam heid verstond hij openbare, niet-gewelddadige, bewuste en tevens politieke acties in strijd met de wet, gewoonlijk met het doel verandering te brengen in de wet of het rege ringsbeleid. Mocht de vredes beweging overgaan tot het plegen van of oproepen tot burgerlijke ongehoorzaam heid, dan zal dit volgens Bee mer zorgvuldig moeten wor den afgegrensd van geweld pleging, terreur of voordelige wetsovertreding. ters in de regering hun ambt zouden moeten neerleggen. Een dergelijke opdracht is nooit door het Vaticaan gege ven, aldus Cardenal. Er komt geen wapenstilstand tijdens het bezoek van de paus op 6 maart aan El Salva dor. Dat zei de Salvadoraanse minister van defensie, gene raal Jose Guillerma Garcia, zaterdag in antwoord op het verzoek van aartsbisschop Ar- turo Rivera y Damas, aposto lisch administrator van het aartsbisdom San Salvador. Het leger kan een verzoek, dat terzelfdertijd aan de gue rilla's is gericht, niet accepte ren, aldus de minister. De aartsbisschop had volgens hem maar één ding kunnen doen: de guerillabeweging verzoeken de wapens neer te leggen. De minister ging niet in op de andere eisen van Rivera y Damas: de opheffing van de uitzonderingstoestand en am nestie voor de politieke ge vangenen. Aartsbisschop Ri vera y Damas vreest niet, dat het leven van de paus tijdens het bezoek aan El Salvador gevaar zal lopen. „Ik geloof niet, dat er van de kant van de bevolking, die dagelijks wordt geconfronteerd met dood en geweld, risico voor het leven van de Heilige Va der bestaat. Er kan echter iets onvoorziens gebeuren," aldus de aartsbisschop in een giste ren gepubliceerd vraagge sprek met de Italiaanse krant „II Tempo". Tijdens zijn verblijf in El Sal vador moet de paus ook een bezoek brengen aan het graf van aartsbisschop Romero. Dat zei Guülermo Ungo, de leider van het verzet in El Salvador, in Rome tegen jour nalisten. Aartsbisschop Rome ro stierf 24 maart 1980, nadat op hem, toen hij een heilige mis opdroeg, een aanslag was gepleegd. Hij had zich ont wikkeld tot een der belang rijkste critici van het Salvado raanse regeringsbeleid. Heilig Jaar In de vier voornaamste Romeinse basilieken is gisteren de pauselijke bul voorgelezen, waarin het Heilig Jaar wordt af- gekondigd. Paus Johan nes Paulus II heeft daar toe zaterdag exempla ren van de bul, die be gint met de woorden „Opent de deuren voor de Verlosser", overhan digt aan de verantwoor delijke voor de organi satie, mgr. Giuseppe del Ton (links) en aan zijn privè-secretaris. de ler- •se priester John Magee. Het jaar begint officieel op 25 maart en eindigt op Paaszondag 22 april 1984. Geestelijkheid Litouwen vraagt in petitie om godsdienstvrijheid Onder aanhaling van het bij belwoord „Men moet God meer gehoorzaam zijn dan mensen", heeft de rooms-ka tholieke geestelijkheid van de Sovjetrepubliek Litouwen een petitie gericht tot de Opperste Sovjet. Doel is de wet op de kerken zo te veranderen, dat er godsdienstvrijheid ontstaat. Aanleiding tot het opstellen van de petitie zijn uitlatingen van de eerste partijsecretaris in dat land, dat nu door strik te toepassing van de wet op de kerken maar eens een eind moet komen aan de laatste re ligieuze overblijfselen en dat daarvoor „alle middelen" moeten worden toegepast. De geestelijken wijzen er op, dat de voor Litouwen in 1976 vastgestelde wet niet alleen in strijd is met het evangelie, maar ook met kerkelijke voorschriften en besluiten van het tweede Vaticaans concilie. Tevens is strijdigheid ontstaan met de Sovjetwetten zelf, de aanwijzingen van Le nin en die van de partij van 1954. Tenslotte is de wet op de kerken ook niet in overeen stemming te brengen met de in de slotakte van Helsinki verwoorde mensenrechten. De geestelijkheid eist erken ning van de hiërarchische kerkopbouw, verlof tot vrije evangelieverkondiging en uit oefening van de zielzorg, die niet aan een plaats gebonden is. Voorts opheffing van de studentenstop voor het pries terseminarie in Kaunas, als mede handelingsvrijheid voor de bisschoppen en de apostoli sche administrator om zonder inmenging van de overheid priesters een bepaalde taak te geven. Omdat dit alles in de wet op de kerken is verboden, eist de geestelijkheid dat die wordt veranderd. Wel spre ken de priesters uit, te zullen gehoorzamen aan de lands wetten, „voor zover die niet in tegenspraak zijn met de moraalleer van de rooms-ka- tholieke Kerk". In 1979 was een soortgelijke verklaring al door 522 priesters onderte kend. Nu al staat vast, dat bij na alle zevenhonderd pries ters van Litouwen achter de nieuwe verklaring staan. Letland Ook in de hoofdstad van Let land, Riga, heeft het hoofd van de geheime politie KGB, Peteris Strautmanis, „een Kieuw tijdperk van sovjet-or dening" aangekondigd. Vol gens de Wereldbond van Vrije Letten te Münster mee zijn er berichten binnengeko men van een groots opgezette, goed georganiseerde huiszoe kingsactie, terwijl ook veel arrestaties zijn verricht. Het heeft er volgens de Wereld bond alle schijn van, dat vóór alles christenen worden gear resteerd, zowel van de Evan gelische Kerk als Baptisten. De Wereldbond heeft de con ferentie ter ontspanning in Europa, die in Madrid bijeen is, verzocht ervoor te zorgen dat deze Sovjetterreur direct wordt beëindigd. Driejaar Bouterse HOEWEL minister Van den Broek van Buitenlandse Zapcl niet kon bogen op ervaring in de diplomatieke dienst, I hij zich, aanvankelijk als staatssecretaris en nu als mimi' snel in de diplomatieke wereld ingewerkt. Dat is bijvjerh beeld gebleken tijdens zijn recente reis door een aantal J bische landen. GOEDE diplomaten worden onder meer gekenmerkt (T^ een terughoudende opstelling en een weloverwogen taaf bruik. Ook van Van den Broek kan niet worden gezegdL hij zich te buiten gaat aan keiharde uitspraken. Des te opj. lender en overtuigender is de wijze, waarop hij overjf woorden en daden van het regime van de Surinaamse lej leider Bouterse spreekt. In de commissie voor buitenlandse zaken van de Twd Kamer heeft hij fel uitgehaald tegen Bouterse en de ziji in het bijzonder tegen de door het regime te Paramaribo gonnen „anti-huurlingencampagne". De bewering van I terse dat Den Haag achter alle pogingen tot tegencoups zitten, heeft minister Van den Broek terecht absurd noemd. De bewindsman zei zich ook te kunnen vinden in ontstellende rapport, dat het Nederlandse Juristen Coi voor de Mensenrechten inmiddels heeft gepubliceerd ovei executies in Paramaribo van eind vorig jaar. HOE lang zal Bouterse, die deze week drie jaar gele naar de macht greep, zich nog kunnen handhaven? N, Nederland in december een aantal vergaande maatregi heeft getroffen, wil minister Van den Broek nu eerst n eens wachten op de vorming van een nieuwe Surinaamse gering. Indien Bouterse aan de macht blijft zal daarvan i nig goeds te verwachten zijn. Er staat ons echter niets ani te doen. ZAL oud-president Chin A Sen met zijn Surinaamse Be\| dingsraad veel invloed kunnen uitoefenen op de gang f zaken in Paramaribo? Uit het interview met een van i verslaggevers (elders op deze pagina) komt hij over alsT verstandig politicus. Hij heeft gelukkig geen gewelddal plannen en ziet wel in, dat verder bloedvergieten voorf land een slechte zaak zou zijn. De oud-president verwj zijn heil van diplomatieke druk, onder meer van lande® Zuid-Amerika en de Verenigde Naties. Hij hoopt dat hetl rinaamse volk zich steeds meer bewust zal worden, daf democratie hersteld moet worden. Blijft de vraag: hoe zullen de Surinamers nog in de ban van de angst moeted ven? Chin A Sen hoopt over een paar maanden naar een! vrijd Suriname te kunnen terugkeren. We helpen het I en zijn land hopen. Vlees in jasje met sambal goreng van kool en rijst koffievla Voor twee personen hebt u nodig: 150 g hamlap, uitje, (knoflook), sambal, boem- boe saté, bloem, 2 lepels olie, zout uitje, 1 lepel olie, djahé, laos, sambal, 400 g witte kool. 100 g winterwortel, 2,5 dl bouillon (blokje), ket jap, zout. 1 lepel gemalen kokos of stukje creamed co conut; 250 g droogkokende rijst, 4,5 dl water, zout; 0,5 liter melk, 25 g maizena, 30 g suiker, 1 pakje vanille suiker, 2 theelepels oplos kof f ie, paar kinderschuimp- Knip de hamlap in gelijke dobbelstenen. Snijd de ui fijn. pers de knoflook uit en meng deze twee met iets sambal en boemboe saté. Probeem een zo fijn mogelijk mengsel te krij gen wrijven met een houten lepel op een plank of in een vijzel). Kneed er het vlees door en laat het tien minuten zo staan. Haal het vlees dan door bloem, schud die er zo veel mogelijk af in een zeef. Bak de stukjes vlees in hete olie met zout bruin en gaar. Fruit de kleingesneden ui lichtgeel in de olie met iets djahé, laos en sambal. Bak ver volgens al omscheppende de fijngesneden kool mee met de in dunne reepjes gesneden wortel. Doe er na een paar mi nuten de bouillon bij met ket jap, zout, gemalen kokos of creamed coconut. Stoof de groenten gaar in circa tien mi nuten. Doe alles dan over in de pan waarin het vlees ge bakken is. zodat de jus ook tot zijn recht komt. Zet de helft van de melk op, meng maizena met suiker en weinig koude melk tot een papje, schenk daar wat hete melk bij en doe het papje dan al roerende in de pan. Laat de vla even doorkoken en roer er vervolgens van het vuur de rest van de koude melk door met de vanillesuiker en de koffie. Laat de vla afkoelen, doe haar in (een) schaal(tjes) en versier de bovenkant met schuimpjes. JEANNE Komende vrijdag, 25 februari, is het precies drie jaar gele-, den dat militairen onder leiding van onderofficier Desi Bouterse in Suriname de macht grepen. In de afgelopen 36 maanden hebben dramatische ontwikkelingen in Suriname veelvuldig het nieuws beheerst. Henk Chin A Sen, die kort na de staatsgreep premier en later ook president van Suri name werd, is nu als voorzitter van de Bevrijdingsraad voor Suriname de belangrijkste tegenstander van Desi Bouterse. Een van onze verslaggevers zocht Chin A Sen op in Amsterdam, kort voor de Surinaamse oppositie-leider vertrok voor een „goodwill-missie" langs de Verenigde Na ties in New York en een aantal Zuidamerikaanse landen. HENK CHIN A SEN: 11 AMSTERDAM Zelfs in de uitgestrektheid van de Amsterdamse Bijlmer meer kun je het tijdelijke onderkomen van Surina- me's ex-president Henk Chin A Sen niet missen. Voor de deur staat een grote politiebus, van tijd tot tijd wordt met een tweede wagen de omge ving gecontroleerd en elke bezoeker wordt met een gezonde portie wan trouwen ontvangen. In het huis zelf is het een drukte van belang. In de gang drentelt KRO's Willibrord Frequin, bezig met de opna men voor een portret van Chin A Sen. Deze houdt in de keuken een spoedvergadering met zijn Bevrijdingsraad voor Suriname. In de gang zijn flar den van het gesprek te horen. Het gaat onder meer over de landen die de Bevrijdingsraad kunnen steunen in de opposi tie tegen Bouterse. Een van de leden van de raad gebaart zijn collega's wat zach ter te praten, omdat de twee journalisten in de gang onver schilligheid voorwenden, maar de oren spitsen om alles te verstaan. Dan wordt de verga dering geschorst. Voorzitter Chin A Sen keert zich om. „U wilde mij wat vragen?". Voor ik naar u toe ging heb ik in ons archief nog wat foto's zitten bekijken, waarop duide lijk bleek dat u het goed met Bouterse kon vinden. Vorige week week noemde u hem een „satan". Wat is er tussen u bei den precies gebeurd? „Er wordt tegenwoordig in Paramaribo veel gesproken over landverraad. Maar hoe is het in werkelijkheid? Op 1 mei 1980 presenteerden de burger regering én de militairen, on der wie Bouterse, een rege ringsprogramma. Daarin wer den beloften gedaan. Wij staan nog steeds achter de standpun ten die we toen hebben inge nomen: terugkeer naar een de mocratische rechtsstaat, waar in de menselijke waardigheid Henk Chin A Sen. centraal staat. Het is dus niet moeilijk vast te stellen wie zijn woord heeft gebroken". Heeft Bouterse de revolutio naire ideeën van zichzelf? Of zouden, als hij andere advi seurs had gehad, de vlaggen in Paramaribo er nu anders bij hangen? „Wanneer wij als groep bij el kaar waren gebleven en op onze principes waren blijven staan, dan hadden we onge twijfeld succes gehad. In de eerste twee jaar is er ook heel veel gebeurd. Nog nooit is in zo korte tijd zo veel gepres teerd". „Maar terwijl wij aan de voor deur bezig waren, gingen in de achtertuin fanatici aan de gang, die niet tevreden waren over de geleidelijke verande ringen en er allemaal rare ideeën op na hielden. Zij had den met maar over „echte re volutie", waarbij bloed zou moeten vloeien. Zo mochten de rijkere mensen in een be paalde wijk van Paramaribo niet meer rustig slapen, want anders was het geen echte re volutie. Ik herinner me nog dat je in die dagen in de kazer ne struikelde over de linkse mensen, die de militairen van hun revolutionaire plannen trachtten te overtuigen. Als je dan, net als Bouterse, geen vastomlijnd plan hebt wat je met de politieke macht wilt doen, krijg je wat nu in Suri name is gebeurd. Bovendien is er nog het ver schijnsel dat je in veel ontwik kelingslanden ziet: wie een maal aan de macht is, geeft die niet snel uit handen". Geldt dat ook niet voor u en uw Bevrijdingsraad? U bent per slot van rekening presi dent geweest en u wilt de hui dige machthebbers verdrijven. „Nee. De leden van de Bevrij dingsraad willen vechten voor een vrij en democratisch Suri name. We hebben vastgelegd dat niemand van ons, op grond van zijn werk voor de Bevrij dingsraad, recht mag laten gel den op een belangrijke positie in het bevrijde Suriname". Sommige mensen verwijten u, dat u op een ongrondwettige manier president bent gewor den en bijna twee jaar met Bouterse heeft samengewerkt. Vindt u dat verwijt terecht? „Ik geeft direct toe dat ik de zaak soms verkeerd heb inge schat. Ik had eerder op mijn strepen moeten staan of eerder moeten aftreden. Maar als ik in alle eerlijkheid terugkijk, kan ik zeggen dat ik altijd principieel ben geweest. Wij hebben geprobeerd onze belof ten te realiseren. Toen dat niet meer ging zijn we afgetreden". Had Nederland de escalatie in Suriname kunnen voorkomen, bijvoorbeeld door duidelijker partij te kiezen voor de toen malige president, Chin A Sen? „Achteraf is dat moeilijk te zeggen, maar ik geloof het niet. Zelf heb ik altijd veel medewerking van de regering in Den Haag gehad. Er waren wel eens meningsverschillen, maar uw regering heeft zich altijd zeer positief In een recent VN-rapport staat dat bij het bloedbad van acht december zeker zestien, maar mogelijk dertig mensen zijn omgekomen. Het officiële do dental van de machthebbers iïi Paramaribo is echter vijftien. Wie heeft volgens u gelijk? „Mensen die in het lijkenhuis zijn geweest hebben meer dan vijftien doden geteld. De enige verklaring die ik daarvoor heb, is dat de overige lijken van militaren zijn die nog niet vermist worden. Dat zijn dan bijvoorbeeld soldaten die uit het binnenland komen en voor wier familie het bijna onmoge lijk is om contact met ze te on derhouden. Dan is het heel moelijk vast te stellen of ie mand er niet meer is. Maar dit is een vermoeden, dat ik niet kan bewijzen". De grote beroering onder de Surinamers in Nederland over de moordpartij van 8 decem ber lijkt te zijn weggeëbd. Dreigt de rust van dit moment niet om te slaan in berusting? „Nee, dat gebeurt niet. En het verhaal dat de mensen na zes weken alles willen vergeten (de mening van ambassadeur Herrenberg - red.) is helemaal' niet geloofwaardig. De gebeur tenissen van 8 december vor men een trauma. Zo iets is nooit eerder in onze geschiede nis voorgekomen. Er zijn nu geen demonstraties, maar ver geten, dat doen we het nooit". De Bevrijdingsraad gelooft al leen in een geweldloze opposi tie. Sommige Molukkers en Papoea's doen dat ook. Maar zij zijn in tientallen jaren niets opgeschoten, alleen maar ge frustreerd geraakt. Bent u niet bang een soort Surinaamse Manusama te worden? „Voor alle duidelijkheid: wij willen een geweldloze oplos sing, omdat elk geweld nieuw geweld oproept. Daaraan wil len we juist een einde maken. Principieel weigeren we met huurlingen in zee te gaan. We moeten het, zoals Joop den Uyl ooit heeft gezegd, „met onze eigen kleine handjes op lossen". Ik ben ervan overtuigd dat wij van buitenaf het verzet in Su riname op gang kunnen bren gen. Door middel van brieven, pamfletten en kranten gaan we de Surinamers vertellen wat er in hun eigen land ge beurt. Dat weten ze nu niet, omdat er geen vrije pers be staat. Bovendien bekijken we de mogelijkheden om een ei gen zender op Suriname te richten. Als we een goede lo- katie vinden kunnen we zo beginnen". Op het moment dat dit inter view verschijnt bent u in New York, om het diplomatiek of fensief van de Bevrijdingsraad kracht bij te zetten. Denkt u dat dat offensief uit oplevert? „Het diplomatiek offensief te gen het regime-Bouterse, be doeld om Suriname te isoleren, is nog maar nauwelijks begon nen. Maar nu lijken we al suc ces te hebben, want Mexico, Brazilië en Venezuela hebben geweigerd de demissionaire minister van buitenlandse za ken te ontvangen. Zelf ga ik nu landen in de regio bezoe ken om de situatie uit te leg gen en steun te zoeken. Vooral de vakbonden zijn voor ons van groot belang". Bent u tevreden over de steun die de Bevrijdingsraad van de Nederlandse regering krijgt? Vindt u dat uw organisatie een deel zou moeten krijgen van het „bevroren" ontwikkelings geld voor Paramaribo? Wat overigens betekent dat Neder land het ontwikkelingsverdrag zou moeten opzeggen, met alle gevolgen vandien. „Nederland kan aan schending van het verdrag ontkomen door bijvoorbeeld de rente op die honderden miljoenen be schikbaar te stellen voor hu manitaire hulp aan de. aller zwaksten in Suriname. Die krijgen de rekening van de huidige situatie gepresenteerd. Men zou de Bevrijdingsraad kunnen helpen door de hele wereld te informeren over de ontwikkelingen in Suriname". Kunt u zich indenken dat Ne derland in de huidige omstan digheden de ontwikkelings hulp hervat? „Nee. Hervatting van de hulp betekent een versterking van het militraire regime. Het geld zou verdwijnen naar wape naankopen en niet naar diege nen, voor wie het bestemd is". Met de giften aan de raad wil het nog niet vlotten. U moet veel uit eigen zak betalen. Is de Bevrijdinsgsraad bereid geld te accepteren van Neder landse en Amerikaanse bedrij ven met grote belangen in Su riname. Bedrijven die Bouter se liever vandaag dan morgen zien verwdijnen? „Geldelijke steun willen we alleen hebben als dat gebeurt op grond van principes. Niet als men denkt er later beter van te kunnen worden. Dat geldt voor mensen en dat geldt voor bedrijven. Als de bedrij ven daarmee akkoord gaan en afzien van claims op een be paald voorrecht als Bouterse verdwenen is: ja, dan zullen we dat geld accepteren". Wanneer kunt u terugkeren naar een bevrijd Suriname? „Over een paar maanden. Kersfeest vieren we in een vrij Suriname". JOS TIMMERS

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1983 | | pagina 2