ma
li
Receptriks en knakenkaart
„vergast" ons op verrassingen
Glasrecycling: 100 procent profijt
ras voor
NIEUWE KANSEN VOOR ENERGIE UIT AFVAL
jen kwartje
er „kuub"?
geen kwaliteitsverlies en
ZATERDAG 19 FEBRUARI 1983
bonus op dat hamsteren. Het zou
een slecht teken zijn voor onze
geestelijke volksgezondheid als pa
tiënten de mazen in de 1 februari-
regeling niet hadden gezien. Je
zou als geregeld gebruiker van al
maar hetzelfde medicijn wel gek
zijn om niet een voorraadje aan te
leggen. Toch zijn er wel degelijk
bezwaren. Hamsteren van medicij
nen kan de neiging tot zelfmedica
tie het zelf dokteren verster
ken.
Stel nou dat je een aardige voor
raad medicijnen hebt liggen. Zeker
in deze tijd van bezuinigen wordt
de verleiding groot om een bezoek
aan huisarts, apotheek en stempel
op de knakenkaart uit te sparen. In
de medicijnkast staan immers die
groene, paarse of wie-weet-welke-
kleur medicijnen die de vorige
keer ook zo probaat hielpen. Waar
om die niet genomen?
Kan dat kwaad? Soms niet, maar
vaak wel. Voor een juiste behande
ling is een juiste diagnose en een
juiste keuze van behandeling nodig.
Beide waren kunnen alleen door
een deskundige worden geleverd,
een arts dus.
Neem nou zoiets simpels als een
hoestdrankje. Daar heb je twee
soorten van: drankjes die helpen
tegen droge hoest en drankjes die
een „produktieve" hoest (hoest
waarbij je slijm moet opgeven) te
gengaan. Gebruik je nu zo'n eerste
drankje tegen een produktieve
hoest dan doe je meer kwaad dan
goed. Dat drankje onderdrukt de
hoestprikkel en die heb je nu juist
nodig om bij een produktieve hoest
het slijm uit de luchtwegen te ver
wijderen.
Toegegeven, zoiets zou je nog wel
zelf uit kunnen vissen. Dat wordt
anders bij ingewikkelder ziekten
die vaak met ingewikkelder medi
cijnen worden bestreden. Het kan
bijvoorbeeld goed gebeuren dat
nieuwe ziekteverschijnselen lijken
op de ziekteverschijnselen van de
vorige keer, maar bij een heel an
dere ziekte behoren. Gebruik je de
zelfde medicijnen nog eens, dan be
strijd je een verkeerde ziekte met
verkeerde medicijnen. Maar zelfs
al is de diagnose goed, dan nog zijn
er problemen. Heel wat medicijnen
werken op elkaar in, ze kunnen el
kaar versterken of juist tegengaan.
Om te bepalen welke medicijnen
en in welke hoeveelheid die nodig
zijn, daar heb je weer de deskun
digheid van de arts nodig.
Zelfmedicatie is van alle tijden.
„Het verlangen om medicijnen in
te nemen is misschien wel het be
langrijkste verschil tussen mens en
dier", zei William Osier eens. Ook
zonder de knakenkaart leende men
geneesmiddelen aan buren uit. Of
erger nog, aan eigen kinderen. Dat
is helemaal een hachelijke zaak,
omdat voor kinderen een volwas
sen dosis al gauw te veel is.
Nu de andere kant van de medail
le. Al die opgespaarde geneesmid
delen zijn ooit door een arts voor
geschreven. Zeven jaar geleden
vond de toenmalige staatssecretaris
Hendriks al dat artsen al te kwistig
met geneesmiddelen strooiden.
Soms kregen patiënten voor maan
den aan medicijnen mee op een re
ceptenbriefje. De huisartsen en zie
kenfondsen kwamen een prescrip
tie (voorschrijf)regeling overeen
om daaraan paal en perk te stellen.
Patiënten kregen voortaan niet
meer dan een maximum aantal van
een geneesmiddel voorgeschreven.
Deze regeling liep net af toen de ei
gen bijdrage voor geneesmiddelen
werd ingevoerd. Merkwaardig ge
noeg staat de Landelijke Vereni
ging van Huisartsen (LVH) niet te
springen om de regeling te verlen
gen. Wordt die niet verlengd dan
kunnen huisartsen binnenkort net
zoveel geneesmiddelen aan patiën
ten meegeven als zij, of de patiën
ten, maar willen. Dat zou het ge
vaar van zelfmedicatie nog extra
verhogen.
geven aan andere belangstellenden
die mogelijkheden in het stortgas
Beperkingen
Om nu terug te komen op de moge
lijkheden tot gaslevering aan parti
culieren, daar komt méér bij kij
ken. De VAM bijvoorbeeld kan
zonder meer zijn eigen gas gebrui
ken voor de eigen bedrijfsinstalla-
ties. En gaat dat ook doen. Maar
transport buiten het bedrijf is een
zaak, waar in elk geval de Gasunie
aan te pas moet komen. De tijd van
afzonderlijk opererende gasbedrij
ven, her en der in den lande, ligt
immers al ver achter ons. Twente
zit daar al een beetje mee. Vanuit
Ambt-Delden bijvoorbeeld wil de
Heide Mij wel gas leveren aan een
fabriek in de buurt, maar zij mag
niet zo maar een leiding in de
grond leggen. Dat heeft te maken
met overwegingen op het gebied
van veiligheid en financiën.
Een verschil tussen industrieel en
huishoudelijk gebruik is ook, dat
het gas in zijn ruwe vorm wel ge
schikt is voor bepaalde machines,
maar voor gebruik in huishoudelij
ke apparaten moet het een bewer
king ondergaan. Die bewerking
had dr. Hoeks overigens al ingecal
culeerd, toen hij het aardige ver
bruikersprijsje van een kwartje tot
dertig cent noemde.
Opgesloten
Is het nu dan verder maar afwach
ten, wat we er mee doen? Dr.
Hoeks gelooft dat toch niet hele
maal. Om te beginnen, er is niet
vanaf 1978 gewerkt om de zaak nu
verder maar op z'n beloop te laten.
Zeker niet, nu gebleken is dat er
veel meer uit kan komen dan aan
vankelijk was verwacht. Verder
zijn er ontwikkelingen, die duide
lijk ten gunste van het stortgas
werken. De landsoverheid bijvoor
beeld heeft duidelijke signalen ge
geven, dat zij de stortplaatsen aan
de onderkant afgedicht wil hebben,
in verband met bodemverontreini
ging. Bij de vuilverwerkers bestaan
tegelijkertijd plannen om de belten
ook aan de bovenkant af te dich
ten. Als het hele zaakje dan netjes
ingepakt is, kan het gas er ook niet
meer uit. En het is toch regelrecht
zonde om het daar dan maar te la
ten zitten, 't Is een enigszins ver
eenvoudigde versie van hetgeen er
op de tekentafels staat, maar in
principe zit het toch wel zo in el
kaar.
Maar tot de meest strikte vereen
voudiging en dat is iets anders
dan versimpeling komt dr.
Hoeks als hij overpeinst: „Dat gas Is
er. Het blijft komen ook. Het is te
gen aanvaardbare kosten klaar te
maken voor gebruik. Waarom zou
je het dan in die vuilnishoop laten
zitten?
AADSCHOUTEN
Glas het is maar een stapje als het om recycling
gaat. Hebben de nieuwe gasleveranciers belang bij het
gescheiden aanbod van huisvuil, de glasindustrie is er
ook van harte voor te vinden. Maar een zaak van van
daag of gisteren is het niet voor de glazeniers. Maltha
BV in Rotterdam bijvoorbeeld is er als „verzamelbe-
drijf" al meer dan zestig jaar mee bezig. Het begon
met een paar kapotte flessen en ander scherfwerk, nu
is Maltha een grote leverancier van de glasindustrie.
Het gaat daarbij uitsluitend om materiaal voor glas
verpakking en dergelijke: een kristallen vaasje krijg je
nog niet zo gauw te voorschijn uit een recyclingspro-
ces. Maar juist dat verpakkingsglas is een belangrij
ke factor in de hele glasindustrie.
In de jaren zeventig kreeg de recy
cling nieuwe impulsen door de in
troductie van de glascontainers. Uit
die tijd dateert het plan van een
bedrijf als De Vereenigde Glasfa
brieken, met hoofdvestiging in
Schiedam, veel meer te gaan doen
op het gebied van recycling. Er
kwam een hechte samenwerking
uit voort met Maltha en andere in-
zamelingsbedrijven. Als men nu de
markt eens overziet is er wel reden
tot voldoening.
Een belangrijk uitgangspunt is, dat
er bijna geen vorm van recycling
zo compleet kan zijn als die van
glas. Er is geen kwaliteitsverlies en
generaties glas kunnen steeds weer
opnieuw worden gebruikt. Boven
dien heeft een technologie, die
sterk in ontwikkeling is, positieve
invloed op zaken als gewicht,
sterkte en energiebesparing. Ook
de milieubescherming komt er aan
te pas: wie twintig éénliterflessen
in de container gooit bespaart de
mensheid niet minder dan 12,5 kilo
aan natuurlijke grondstoffen. Op
grotere schaal ziet het er als volgt
uit: de hoeveelheid van 115 miljoen
kilo glas die vorig jaar werd inge
zameld bespaarde 45.000 kubieke
meter zilverzand (dat afgegraven
moet worden), 15.000 kubieke me
ter kalk en 20.000 kubieke meter
soda. En een factor is ook nog, dat
het teruggebrachte glas niet ten las
te komt van de afvalstroom naar de
vuilverwerkingsbedrijven, die er
ook niets mee kunnen doen.
Flessenberg
Nu kun je, als het om efficiënte be
sparingen gaat. natuurlijk ook den
ken aan het op grote schaal invoe
ren van statiegeld. De glasfabri
kanten en de inzamelaars zijn daar
natuurlijk van huis uit geen voor
standers van, maar het ontbreekt
hun toch ook niet aan argumenten.
De wijnimport in ons land bijvoor
beeld omvat zo'n 150 miljoen fles
sen per jaar en die flessen vormen,
als ze eenmaal leeg zijn, een glas
berg van 65 miljoen kilo. Het zal op
z'n minst enige problemen geven,
als zo'n partij teruggestuurd moet
worden naar Frankrijk, Duitsland,
Italië en Spanje.
Ook in eigen land zouden er pro
blemen .ontstaan, zo hebben winkel
organisaties en industrie in geza
menlijk overleg vastgesteld. Veel
bedrijven zouden een ingrijpende
reorganisatie moeten uitvoeren om
die stroom van lege flessen te kun
nen verwerken. Op z'n minst zou
den alle flessen, ongeacht wat er in
zit, gelijkvormig moeten zijn. Daar
tegen kwam ook nog de reclame
wereld in opstand: een fles is im
mers juist zo lekker „produkt-pro-
filerend". De hoge investeringen
die aan de einder opdoemden leg
den de partijen in het overleg ten
slotte het gevreesde woord „kapi
taalvernietiging" in de mond en
daarmee was de zaak van de baan.
Meer respons
Bijzonder wordt de trouw gewaar
deerd, waarmee de burger van alle
dag zijn flessen in de containers
mikt. In 1980 leverde dat 75 mil
joen kilo. Maar er staan ook heel
wat bakken, in stad en land. Zeker
90 procent van de Nederlandse ge
meenten is ervan voorzien en dat
met een dichtheid van 1 op 2000 tot
2500 inwoners. Van rijkswege is
een actie begonnen om de respons
nog wat op te voeren: eens moet
toch minstens de helft van al het
huishoudelijke glasafval in die con
tainers terecht komen, dat is de be
doeling. Uitschieters, zoals Haar
lemmermeer, halen nu de 60 pro
cent al.
„Maar zelfs als het nog meer wordt
kunnen we 't wel gebruiken", zeg
gen inzamelaar en fabrikant; „het
zijn allemaal scherven die ons ge
luk brengen. Laat ze maar komen".
„[Winning op vuilstortplaatsen
-_.J dit jaar al mogelijk zijn. Met
[g. I e mededeling werd vorige
vr >k het voorlopig resultaat aan-
ondigd van onderzoeken,
ts airmee de VAM in Wijster, de
intmij in Breda en de Heide
in Ambt-Delden al geruime
geleden zijn begonnen. Er
zelfs al een naam voor het
produkt bedacht: stortgas.
,kr, wat meer zegt, de produ-
zijn er wél zo ver mee, dat
aar afnemers van dat
kan worden gezocht. In eerste
antie kan 30 miljoen kubieke
er per jaar geleverd worden,
per oeg om 10.000 huizen van
[evjrgie te voorzien. Uiteraard in
iaaste omgeving van de stort-
itsen, die ervoor zijn inge-
t: Wijster, Breda en eventueel
bt-Delden. En dat ziet er dan
PPljtrekkelijk uit: het vuil is ons
tot last en de aanslag
andere energiebronnen wordt
vir wat beperkt.
Arbjh zit er wel iets meer aan
zeker wanneer deze vorm
gasvoorziening op grotere
1 zou gaan plaats vinden,
(rover aan het woord dr. ir.
I Hoeks, verbonden aan het
lituut voor Cultuurtechniek
Waterhuishouding in Wage-
;en. Hij werkt in het weten-
2Sgg ippelijk vlak nauw samen
de VAM, met name in het
vinningsproject. Als woord-
rder vertegenwoordigt hij
rigens niet de VAM, maar
dt hij op als onafhankelijk
enschappelijk werker,
luit die optiek stelt dr. Hoeks
dat de gaswinning uit afval
WW* êezien moet worden als een
->n>ssing van de energieproble-
t: voorlopig valt te denken
een bijdrage van één procent
landelijke behoeften. Maar
iee is allerminst gezegd, dat
moeite niet waard zou zijn
aan te beginnen: 200 mil-
kubieke meter gas per jaar,
loende voor 30.000 woningen,
Ikt heel anders dan één pro-
t van de totale behoefte.
Hoeks verbindt er de gedach-
dat het gewoon jammer
„n om zó'n grote gasbel nut-
ei}os de lucht in te laten gaan,
Jhet proces van verrotting of
J^pranding. Te meer omdat de
m "ng wel degelijk rendabel is,
r hoge kostprijs voor de
^lument. Aan huis geleverd,
die prijs op een kwartje tot
"ig cent per kubieke meter
komen.
WAGENINGEN Het stonk
een uur in de wind, maar het
brandde als een lier. Moeras
gas. Een steen der wijzen, ja
ren geleden al opgedolven uit
het moeras door de boeren in
een polderland als de Noord
hollandse Beemster. Ze sloe
gen een pijp in de prut, vlak
naast de deur. Een paar kunst
greepjes erbij en ze hadden
gas. Bijna voor niks. Want
produktiekosten waren er niet
en geen regering, van welke"
signatuur dan ook, kon de
prijs koppelen aan die van de
olie.
Wat de vuilverwerkende maat
schappijen nu aan 't doen zijn met
hun gaswinning, komt in beginsel
op hetzelfde neer. Zeker, die pijp
van de boeren in de Beemster kan
hooguit een tientje gekost hebben,
terwijl alleen al de VAM voor dit
jaar meer dan een miljoen moest
investeren. Het neemt niet weg, dat
het ook nu om gas gaat, dat feitelijk
te geef is. Moeder Natuur laat het
zachtjes ontsnappen uit haar om
vangrijke lijf en wie er iets mee
doen kan, mag het hebben.
Afbraak
Eigenlijk is het een simpel verhaal,
zoals het zich, vér van alle wonde
ren der techniek, afspeelt op de
vuilnisbelt. Als daar bij karre-
vrachten wordt gestort wat wij zo
achteloos over de schouder hebben
weggeworpen, is een heirleger van
bacteriën meegereisd. Die bacteriën
hebben vooral schik in organisch
afval, uit de keuken en de tuin bij
voorbeeld. Daar gaan ze in te keer
totdat ze erbij neervallen wegens
zuurstofgebrek. Maar nog is de ab
solute dood dan nog niet in de pot,
want nu komen de micro-organis
men aan de beurt, die geen zuur
stof nodig hebben om gezond te
blijven. Zij breken de boel verder
af, maar zoals bij elk consump
tieproces ze laten toch ook weer
iets achter.
Dat is het gas.
Miljoenenzaak
Minder simpel wordt het, als we er
een paar cijfers bij halen. Alleen al
aan stedelijk afval moeten we in
ons land zo'n 5 miljoen ton per jaar
kwijt, waarvan 50 procent gestort
en 35 procent verbrand wordt. Als
dr. ir. Jan Hoeks van het Instituut
voor Cultuurtechniek en Water
huishouding in Wageningen daar
mee verder rekent, komen er toch
wel opmerkelijke gegevens aan het
licht. Een vereenvoudigde versie
daarvan leert, dat die gestorte par
tij vuilnis 2,5 miljoen ton dus
500 miljoen kubieke meter gas per
jaar zou kunnen opleveren. Dat
woordje „zou" hoort er wel bij. Van
die gigantische hoop is namelijk
maar 40 procent te „ontginnen",
maar daar kan dan nog altijd 200
miljoen kubieke meter gas uit ko
men. Genoeg voor 30.000 huizen.
Natuurlijk spelen daarbij allerlei
factoren mee, die beurtelings of
soms tegelijk van invloed zijn. Het
al dan niet scheiden van huisvuil
in verteerbare en onverteerbare
stukken, bijvoorbeeld. Maar ook de
wisseling in gasproduktie naar ge
lang de b^lt ouder dan wel jonger
is. Maar goed, dat staat allemaal
netjes op papier en de gasproducen-
ten weten nu wel, met welke facto
ren ze rekening moeten houden.
Met name de VAM heeft al laten
weten, dat zij niet alleen geïnteres
seerd is in gebruik voor het eigen
bedrijf, maar ook wel adviezen wil
.één klap is de Nederlandse
1 twee woorden rijker en
ziekenfondspatiënt knaken
ner geworden. Voor elk me-
ijn betaal je nu een „recept-
s". Omdat je per jaar niet
er dan 125 gulden bij hoeft
passen houdt de apotheker
stand bij op de blauwe
lakenkaart". Op 1 februari
g de regeling in, maar al
ken daarvoor barstte op
gebreide schaal de storm
J. Paalman
inhoud van het voorafgaan-
lardeniers, toen minister, be-
andere
inigingsmaatregel de eigen bij-
je voor medicijnen te laten val-
Dat ging dus niet door. Vak-
len, ziekenfondsen en huisart-
begin af
rolden wekenlang vechtend door
de krantekolommen. De patiënten
tenslotte bestormden op het schei
den van de markt huisarts en apo
theek.
Ach en wee alom. Hamsteren van
geneesmiddelen, zeiden deskundi
gen op rij, is een gevaar voor de
volksgezondheid. Een beetje onzin
natuurlijk. De regering zette een
VUILNISBELT
Rechts: Een
simpel verhaal
zoals het zich,
ver van alle
wonderen der
techniek,
afspeelt op de
vuilnisbelt.
Links;
Gaswinning uit
afval: 200
miljoen kubieke
meter per jaar,
voldoende voor
30.000
woningen.
