Tijd gaat dringen voor
bergers van Wijsmuller
Onheilspellende Vesuvius staat opnieuw op uitbarsten
iijst in de Sahel: de moeizame strijd
egen zand, droogte en bureaucratie
Met vakantie
gaan in
Japan wordt
extra beloond
fojdwOowuint
Solidariteit met „Dwaze Moeders"
Thatcher
gaat
welvaarts
staat
fors
te lij'f
IÜÏTENLAND
Eng^st
ondesi
dat
>vergi
mooi
land
VRIJDAG 18 FEBRUARI 1983 PAGINA IS
i in onze correspondent Cees
Manders)
i(lME De wijn van Terzig-
is niet meer wat die was.
[gens de oudere bewoners
1 dit dorp. gelegen tegen de
itflank van de vulkaan de
itivius, komt dat omdat de
g warm wordt en dus ook
temperatuur in de onder-
dse wijnkelders stijgt. De
t:hte wijn van Terzigno is
i ongunstig voorteken, want
2000-jarige ervaring leert
dan een uitbarsting van de
luchte Vesuvius niet lang
er op zich zal laten wach-
zigno's naam voorspelt
uwens al heel weinig goeds,
is een verbastering van het
iijnse Ter Usta Igni, dat be
tekent „drie keer door het
vuur verwoest". Het vuur van
de Vesuvius zal nog een vierde
keer toeslaan, daarvan is ie
dereen heilig overtuigd.
Het lijkt wel of alle 600.000
mensen die op de flanken van
deze grandioze berg ten zuiden
van Napels leven de wijn van
Terzigno drinken, want de
angst voor een nieuwe uitbar
sting is snel aan het toenemen.
Een betrouwbare graadmeter
voor de toegenomen onrust is
altijd de situatie op de onroe
rend goedmarkt. De prijzen
van huizen in de directe omge
ving van de Vesuvius zijn de
laatste tijd aanmerkelijk ge
daald: iedereen biedt zijn huis
of zijn grond te koop aan, zo
lang het nog kan. De «autoritei
ten vinden dat overigens best
want de hellingen van de Ve
suvius (een nationaal park)
zijn de laatste jaren een prooi
geworden van de wijdverbrei
de speculatie en illegale hui
zenbouw.
De angst voor de uitbarsting
Van deze 1277 meter hoge vul
kaan is in de streek zo sterk
geworden, dat het gemeente
bestuur van Torre Annunziata,
dichter bij de vulkaan dan het
beroemde Pompei, de bevol
king middels aanplakbiljetten
tot kalmte heeft moeten ma
nen. Het „ministerie van ram
pen" in Rome heeft de plaatse
lijke autoriteiten gevraagd
zich op alle eventualiteiten
voor te bereiden, en in het
parlement is met spoed een
wetsontwerp ingediend dat
moet voorzien in een betere
wetenschappelijke controle
van Italië's vulkanen, dus ook
de Vesuvius.
De wetenschap zelf, nationaal
en internationaal is allang op
haar hoede. De Vesuvius is
met zijn 17.000 jaren ongeveer
net zo jong als de Amerikaanse
St. Helens, die vorig jaar nog
als een beest tekeerging. Met
deze vulkaan staat de Vesuvi
us bovenaan de VN-lijst van
de gevaarlijke vulkanen in de
wereld.
Stilte voor de storm
De Italiaanse wetenschap be
mant dag en nacht een spe
ciaal Vesuvius observatorium
dat met uiterst verfijnd mate
riaal elke trilling, elke rook
pluim registreert. De berg is
nu doodstil, maar die stilte kan
volgens de geleerden duiden
op de gebruikelijke luwte voor
de grote storm. Binnen nu en
vijftig jaar zal er iets moeten
gebeuren, omdat de berg dan
aan het eind raakt van de ver
schillende cyclussen die de
vulkanologie voor de Vesuvius
heeft berekend.
De beroemdste uitbarsting was
die van '79 na Christus, toen
Pompei en Herculaneum wer
den verzwolgen. Nu zijn we
negentienhonderd jaar verder
en bijna aan het eind van de
cyclus van tweeduizend jaar.
Tussen '79 en nu zijn er vele
uitbarstingen geweest, hele
grote, in 1631, 1861 en 1944, en
kleinere die elkaar elke vijftig
jaar opvolgen. Complicerende
factor bij de Vesuvius is dat hij
zich bevindt in een gebied dat
rijk is aan aardbevingen die de
natuurlijke processen die zich
in de buik van de vulkaan vol
trekken kunnen beïnvloeden
en dus de uitbarstingscyclus
sen kunnen verstoren.
Toch zijn de geleerden niet
bang dat de Vesuvius van de
ene dag op de andere zal gaan
werken. In tegenstelling tot
aardbevingen zijn vulkaanuit
barstingen beter te voorspel
len. Niet dat vulkanologen zie
ners of toekomstvoorspellers
zijn, maar hun apparatuur is
zo gevoelig dat elke wijziging
in de fysieke gesteldheid van
de Vesuvius dagen tevoren is
te meten. Tijd genoeg om ram
penplannen in werking te stel
len.
Maar juist deze rampenplan
nen vormen de bron van aan
houdende zorg. Elke gemeente
in de gevarenzone heeft een
eigen draaiboek, en het minis
terie in Rome coördineert.
Maar ook de laatste civiele
rampen hebben bewezen dat
er in Italië een enorm verschil
bestaat tussen de voorschriften
en de praktijk. Zullen de auto
riteiten in staat zijn om in kor
te tijd honderdduizenden men
sen te evacueren?
M^r als de Vesuvius ontploft,
zoals vorig jaar zijn zusje de St.
Helens, helpen evacuatieplan
nen niet eens meer. Volgens
de beroemdste vulkanoloog ter
wereld, de Fransman Tazieff
wordt in dat geval het hele ge
bied, Napels incluis, verzwol
gen, en kan men rekenen op
meer dan 2 miljoen doden.
Wordt de uitbarsting zo hevig
als die van bijvoorbeeld 350
jaar geleden, dan zullen meer
dan 600.000 mensen moeten
worden geëvacueerd. Of de
Italiaanse rampenbureaucratie
dat aankan, mag ernstig wor
den betwijfeld. Volgens de ge
leerden kan men zich beter op
het ergste voorbereiden. Want
met de Vesuvius en zijn zeer
explosieve karakter valt niet
te spotten.
1CAS Aan weerszij-
van de rivier de Sene-
wordt het dorre Sahel-
dschap van zand en
liken hier en daar on-
•broken door frisse
iene veldjes. Deze be
tide rijstvelden zijn het
bare resultaat van de
irnationale hulpinspan-
ig die in de jaren '70 op
ig kwam na de jaren
rampzalige droogte in
Sahel-landen. Rijst is
deze streken een
iuw gewas, maar de
;verbouw is in enkele
n tijd erg populair ge-
den bij de plaatselijke
irenbevolking. „Als Al-
de Nederlanders niet
d gestuurd om ons te
Ipen, zouden
nger lijden", zegt een
de man in het dorpje
aala.
tot
dorp haalde in januari i
ste rijstoogst binnen van
i nieuw aangelegde bevloei-
akker. De mensen in het
p wijzen trots naar hun re-
doogst: 11 zakken (van
_^o) rijst per perceel van 12,5
Elk huishouden in dit pro-
beschikt over twee van
gelijke percelen. Dat bete
nt dat er in Waala het ko-
•nde seizoen voldoende
edsel zal zijn, en misschien
een overschotje
'koop, zo licht de Neder-
idse projectleider ir. Her
in Versteijlen, afkomstig uit
Brabantse Oss, toe. Waala
en van 24 dorpen op het lie
Morphil, een gebied met
ld 20.000 inwoners in het
ardoosten van Senegal,
ar met Nederlandse ont-
tkelingshulp kleinschalige
gatieprojecten worden uit-
'oerd. Sinds 1977 werken
r Nederlandse experts
aanleg van geïrrigeerde
gis den bij de dorpen, die zich
Sr- dit project hebben aange-
Id. De akkers komen onder
leer van de dorpsgemeen-
ap, die voor dat doel een
r vu peratie met een gemeen-
1 eeijappelijke kas moet vormen,
?staa blijft elk gezin het eigen
ceel voor eigen rekening
iloi teren.
tioni"
loogteramp
verbeteren van de voed-
iituatie in de Sahel is een
,r eilijke, maar geen onmoge-
ri e onderneming, zo leren de
jr aringen bij deze prqjecten.
lcj Ierland heeft voor dit pro-
6,5 miljoen gulden be-
ikbaar gesteld uit de ont-
ckelingsgelden die na de
\0gteramp zijn gereserveerd
hulp aan de Sahel-lan-
Eenzelfde bedrag wordt
fjilteed aan de verbetering
de wegen op het lie a
'phil en aan een veerpont
het gebied beter toeganke-
maakt. In voorbereiding is
een project voor herbebos-
Het project wordt uitge-
rd onder de hoede van de
ED, de Senegalese regiona-
ontwikkelingsmaatschappij
voor de delta en de vallei van
de Senegal-rivier.
De start van het project ver
liep nogal moeizaam. Na enke
le jaren was de helft van de
aangelegde akkers al weer
verlaten. In eerste instantie
waren vaak minder geschikte
gronden uitgekozen, die ge
makkelijk te bewerken waren,
maar met een sterk doorlaten
de bodemstructuur, waardoor
water en kunstmest te snel
wegvloeiden. In andere geval
len lagen akkers braak als ge
volg van organisatorische pro
blemen in de dorpen, of door
technische storingen aan de
motorpompen, die het water
uit de rivier oppompen naar
de irrigatiekanalen. Maar na
rehabilitatiewerk is volgens
Versteijlen nu zeker 80 pro
cent van de percelen weer in
gebruik.
Karig bestaan
Rijst is geïintroduceerd als
aanvulling op de traditionele
gewassen in deze streek. De
boeren verbouwen sorghum op
het land langs de rivier, waar
na de jaarlijkse overstroming
een laagje vruchtbare slib ach
terblijft. Daarnaast wordt in
de zeer korte regentijd snel rij
pende gierst verbouwd op de
verderop gelegen zandgron
den. Op de oeverwallen is nog
wat teelt van bonen, tomaten,
pepers en pompoenen, het do
mein van de oudere vrouwen
omdat dit werk betrekkelijk
licht valt. Wie nog een paar
koeien of geiten heeft, be
steedt dat vee uit aan de Peul,
een herdersvolk dat bekend is
in grote delen van de Westa-
frikaanse sahelzone. In goede
jaren levert dat op zijn best
een karig bestaan op, maar als
de regen uitblijft heerst er
honger.
De opbrengst van de gierst
liep in het begin van de jaren
'70 terug tot tien procent van
een normale oogst. Sindsdien
werkt de Senegalese regering
met internationale hulp aan
een ambitieus programma
voor de opvoering van de
voedselproduktie. In de jaren
50 was al een begin gemaakt
met grootschalige geïrrigeerde
staatsbedrijven in de rivierdel
ta. Langs de bovenloop van de
Senegalrivier worden nu
kleinschalige dorpsakkers aan
gelegd. De irrigatie maakt de
landbouw minder kwetsbaar
voor de klimatologische wis
selvalligheden. Voor de Tou-
couleur, het landbouwersvolk
in Noord-Senegal, betekende
dat een ingrijpende omschake
ling van individuele landbouw
naar een coöperatieve bedrijfs
vorm. Alle huishoudens die
deelnemen in de coöperatie
verplichten zich tot medewer
king aan de aanleg van de irri
gatiekanalen en kleine kunst
werkjes met verdeelpunten en
sluisjes. Ze moeten afspraken
maken ovet het tijdstip van
zaaien en uitplanten en over
roulatieschema's voor de be
vloeiing. De coöperatie vormt
kassen voor.de aanschaf van
dieselolie voor de pompen,
zaaigoed en kunstmest, onder
houd en afschrijving van de
pompen.
Niet rendabel
„Als je dergelijke projecten"
met zuiver economische maat
staven beoordeelt, moet je con
cluderen dat ze niet rendabel
zijn", meent Herman Versteij
len. „Maar het doel is vooral
de mensen in staat te stellen
zichzelf te blijven redden, zo
dat ze niet permanent afhan
kelijk worden van buitenland
se voedselhulp".
De boeren op het lie a Morphil
laten in ieder geval geen twij
fel bestaan over hun tevreden
heid met het kleinschalige Ne
derlandse project, waardoor de
voedselvoorziening beter is ge
waarborgd. „Wij zijn allemaal
erg tevreden", zegt Ousmane
Ali Ly, voorzitter van de coöp
eratie in het dorp Salde. „En
dat zeg ik niet uit beleefd
heid", voegt hij er nadrukke
lijk aan toe.
In Waala vertellen de mensen
dat de jongeren niet meer alle
maal weg trekken nu er be
staansmogelijkheden in de ei
gen streek zijn. De Nederland
se projectleiding werkt in de
smalle marge tussen de plaat
selijke boeren, die zeer ge
hecht zijn aan hun zelfstandig
heid, en de SAED, die het suc
ces vooral afmeet aan de op
pervlaktes geirrigeerd land
bouwareaal die in de statistie
ken kunnen worden bijge
schreven. Gezien de teleurstel
lende resultaten met de spoe
dig weer verlaten akkers heeft
Versteijlen de voorkeur gege
ven aan kwalitatieve verbete
ringen, ook al gaat dat ten kos
te van het tempo. Nu, tegen
het eind van zijn driejarig ver
blijf in Cascas, het centrale
dorp op het lie a Morphil,
meent hij dat deze aanpak wel
resultaten heeft opgeleverd:-
het percentage verlaten ak
kers is veel kleiner dan in de
aangrenzende projecten, waar
de helft van de akkers niet in
gebruik is gebleven.
Problemen die blijven
Problemen blijven er nog ge
noeg. De prijs van de pompen,
die na vier a vijf jaar aan ver
vanging toe zijn, is sinds 1980
verdrievoudigd. De coöpera
ties zijn er niet in geslaagd
voldoende te sparen voor de
aanschaf van nieuwe pompen,
zodat er voor nieuwe pompen
opnieuw subsidie nodig zal
zijn. Ook het onderhoud van
de pompen is een zwakke
schakel, die een oogst kan la
ten mislukken.
Afgemeten naar de behoeften
van Senegal, dat jaarlijks hon
derdduizenden tonnen rijst en
graan moet importeren, zijn de
kleinschalige op zelfvoorzie
ning gerichte irrigatie-projec
ten, niet veel meer dan drup
pels in het gloeiende zand. Te
rugblikkend na drie jaar in
Cascas vindt het echtpaar Ver
steijlen het niettemin een
dankbaar project. „Je merkt
hier tenminste dat je iets aan
legt wat de mensen ter plaatse
zelf ook graag willen hebben.
Dat kan niet van alle ontwik-
kelingsprojekten gezegd wor
den".
JSKEEN WISKE HET BRETOENSE
Op het Binnenhof in Den Haag hebben vele honderden vrouwen gisteren opnieuw een
demonstratie gehouden uit solidariteit met de „Dwaze Moeders" in Argentinië. De
Argentijnse moeders komen elke donderdag bijeen op de Plaza de Mayo in de Argen
tijnse hoofdstad Buenos Aires, om aan de regering opheldering te vragen over het lot
van familieleden die tussen 1976 en 1979 spoorloos zijn verdwenen. De militaire
machthebbers, die verantwoordelijk zijn voor de naar schatting 20.000 verdwijningen,
weigeren mededelingen te doen over de vermisten. Maar zij staan onder grote druk,
omdat in Argentinië nog steeds geheime massagraven worden gevonden, waarin ver
dwenen mensen begraven liggen.
TOKIO Westerse werkgevers zouden hun geluk
waarschijnlijk niet opkunnen als ze werden geconfron
teerd met het arbeidsconflict rond vakantiedagen
waarvoor verschillende Japanse bedrijven zich gesteld
zien. De koekjesfabriek Meiji Seika is er toe overge
gaan om arbeiders die al hun vakantiedagen opmaken
met een speciale bonus te belonen.
Shuji Sakuma, eigenaar van een klein fabriekje in Japan, zag
zich vorige week voor een soortgelijk conflict gesteld.
De moeilijkheden voor Sakuma begonnen toen hij zijn werkne
mers voorstelde om langere vakanties en een vrije zaterdag te
geven als beloning voor hun grote inzet. Uiteraard zouden de
extra vrije dagen volledig worden doorbetaald. De fabriek
maakte immers een goede winst en Sakuma legde uit dat het
verstandiger was om de machines in slappe tijden helemaal stil
te leggen in plaats van op halve kracht te laten draaien. Maar de
arbeiders waren woedend en dreigden zelfs massaal ontslag te
nemen.
Uiteraard waren ze bang dat de fabriek klandizie zou kwijtra
ken, maar wat ze eigenlijk nog veel erger vonden was dat hun
directeur niet de juiste mentaliteit had. Japanse werknemers
zien hun directeur als de kapitein van het schip en wat moest je
nou denken van een directeur die meer vakantie wil? Uiteinde
lijk werd een compromis bereikt. De vier weken werden terug
gebracht tot vier dagen achterelkaar in de zomer en nog eens
vier dagen verspreid over het jaar.
Het verzet van deze werknemers past helemaal in het Japanse
arbeidspatroon. Japanners voelen zich nauw betrokken bij het
reilen en zeilen van hun onderneming en nemen niet graag va
kantie op. De computermaatschappij IBM bijvoorbeeld heeft
posters laten drukken waarop er bij de werknemers op aange
drongen wordt om toch maar vooral met vakantie te gaan.
ROBERT WHYMANT
Copyright The Guardian
(Van onze correspondent Ro
ger Simons)
LONDEN De Neder
landse bergingsmaat
schappij Wijsmuller kan
voorlopig nog geen twee
de poging ondernemen
om de in december voor
Felixstowe en Harwich
gekapseisde Britse vracht-
veerboot European Gate
way (4.000 ton) van de Re
derij Townsend Thoresen
te lichten. Wijsmuller
wordt al ruim twee we
ken sterk gehinderd door
stormwind uit het noord
oosten.
De European Gateway ligt op
een zand- en kleibank ter
hoogte van de Engelse oost
kust. Zo lang de wind uit de
verkeerde richting komt, is
het voor Wijsmuller zelfs on
mogelijk om het nodige voor-
bereidingswerk uit te voeren.
Bepaalde ankers moeten nog
verplaatst en verzwaard wor
den, een karwei, dat zelfs bij
kalm weer minstens drie da
gen in beslag neemt.
In eerste de helft van de week
stormde het zo hard, dat Wijs
muller het nodig oordeelde
haar werkschip, een ponton,
waarop onder meer kranen
geplaatst zijn en wat langszij
het wrak van de European
Gateway lag, veiligheidshalve
voor een dagje in de haven
van Felixstowe te slepen. De
forse stormwind bracht schade
toe aan de gekapseisde veer
boot, die zijn stuurhuis kwijt
raakte. Ook werden enkele
kajuiten ingebeukt. Ondertus
sen is bij Margate, in het meer
zuidelijk gelegen graafschap
Kent, een vat giftige scheikun
dige vloeistof, afkomstig uit de
European Gateway, aange
spoeld.
Hoewel de bergingsoperatie nu
duurder dreigt te worden dan
de 1 miljoen pond. die Wijs
muller oorspronkelijk in deze
onderneming zou investeren,
twijfelen de Nederlandse ber
gers er geen ogenblik aan, dat
zij de European Gateway zul
len lichten zodra de weersom
standigheden opnieuw gunstig
zijn. Maar intussen kunnen zij
niets doen; zij verliezen heel
wat tijd en dat kost veel geld.
Als het zo doorgaat, zal Wijs
muller echter vrij spoedig een
beslissing moeten nemen in
verband met de Super Servant
III, haar zware transportschip
dat eveneens ter hoogte van
de European Gateway ligt en
bij heel de bergingsoperatie
een belangrijke rol speelt. De
Super Servant III wordt eind
februari in Rotterdam ver
wacht om daar een lading aan
boord te nemen en vervolgens
naar Venezuela te vertrekken.
LONDEN De regering-
Thatcher overweegt een
radicale ontmanteling van
de welvaartsstaat. Dit
blijkt uit vertrouwelijke
documenten die in han
den zijn gekomen van het
Britse dagblad The Guar
dian.
Op verzoek van de Britse pre
mier hebben enkele ministers
van haar kabinet de afgelopen
maanden bekeken in hoeverre
„gevoel voor eigenwaarde en
individuele verantwoordelijk
heid" kunnen worden bevor
derd in het beleid. Dit bete
kent volgens de denk-tank
van het Britse kabinet in de
eerste plaats dat in de wel
vaartsstaat nog verder zal
moeten worden gesnoeid. Zo
zal bijvoorbeeld ingrijpend op
de financiële hulp voor gehan
dicapte kinderen en een-ou
dergezinnen moeten worden
bezuinigd, omdat kinderen in
de eerste plaats de verant
woordelijkheid Van de ouders
zijn, aldus het kabinet. Verder
zouden in talloze beroepsgroe
pen banen op de tocht komen
te staan omdat de mensen op
het gebied van onderwijs en
medische verzorging weer
meer zelf moeten gaan doen.
De denk-tank van Thatcher
lijkt zich echter wel te realise
ren dat het kwaad bij de wor
tel moet worden aangepakt.
Minister Howe stelt derhalve
voor om met de heropvoeding
van de Britse natie bij kinde
ren te beginnen. Zo stelt hij
voor om „kinderen te leren
beter om te gaan met hun zak
geld".
Polen bij zelf
maken van
superbenzine
omgekomen
WARSCHAU In Polen zijn
de laatste tijd tientallen men
sen om het leven gekomen
door vergiftiging met tetra-et-
hyl-lood, als gevolg van pogin
gen om zelf superbenzine te
maken. In Polen is superben
zine nog steeds op de bon. Het
tetra-ethyl-lood, dat verhoging
van het octaangehalte van
benzine mogelijk maakt, wordt
gestolen op de raffinaderijen
en op de zwarte markt ver
kocht. Volgens een Pools blad
is het goedje echter bijna net
zo levensgevaarlijk als cyaan-
zout, dat snel via de huid en
d«i luchtwegen in het lich^m
wordt opgenomen.
