ft
Zure regen en nitraat vermoorden de natuur
BINNENLAND £eidócQowui/nt
VRIJDAG 18 FEBRUARI 1983 PAGINA 13
bezint zich
p nieuwe
strategieën
AMSTERDAM De mi-
ieubeweging dreigt zich-
elf op een doodlopend
ijspoor te rangeren. Na
ten periode van soms har
te akties tegen de teloor-
ang van het nationale
eefmilieu is een keerpunt
lereikt. Het is tijd om een
lieu we koers uit te zetten.
ïoot de Vereniging Mi
lieudefensie is dat reden
im zich in een proces van
lerbezinning te storten,
uist in het jaar, waarin
Ie vereniging het tienjarig
tstaan viert, zoekt Mi-
ieudefensie naar nieuwe
egen. Belangrijkste
'raag daarbij is waarop in
Ie komende jaren het
waakzaam oog speciaal
;ericht moet zijn.
'egen de achtergrond van eco-
omische malaise, werkloos-
eid en een tendens naar het
pofferen van flora, fauna en
mdschap voor werk is het
•lgens woordvoerder Iwan
Je Graaf van Milieudefensie
ieer dan ooit zaak de krach-
te bundelen. Een poging
m de milieubeweging in Ne
erland op een gezamenlijke
oemer te krijgen wordt mor
en in Amsterdam gedaan.
Inder het motto „Dag van de
oekomst" vindt dan in het
linnengasthuis aan de Oude-
ïanshuispoort de discussiedag
oor de milieubeweging plaats,
naar de Vereniging Mi-
eudefensie hoopt, het ant
woord zal worden gevonden
at kan dienen als basis voor
strategie in het aanstaande
ecennium.
Raakvlakken
l/olgens De Graaf ligt een deel
/an dat antwoord in het zoe
ten van raakvlakken tussen
kerkgelegenheid en milieu.
Wn'
Aktievoeren op die basis heeft,
zo schat hij in, zeker een kans
van slagen. Streven naar mi
lieubehoud met oog voor de
groeiende werkloosheid zal
het grote publiek aanspreken.
En daardoor zullen alternatie
ven, aangedragen door de di
verse bewegingen, aktiegroe-
pen en verenigingen, eerder
verwezenlijkt kunnen worden.
„Algemeen", aldus De Graaf,
„is het vertrouwen in de on
dernemingen wat dit aangaat
wel tot het vriespunt gedaald.
Het bedrijfsleven heeft in de
achter ons liggende jaren dui
delijk bewezen de verantwoor
delijkheden ten aanzien van
het milieu niet aan te kunnen.
Jammer, dat onze stem en die
van de milieubeweging in to
taliteit, niet voldoende is ge
hoord".
„Maar het is nog niet te laat.
Het tij is te keren met, laat ik
dat nadrukkelijk stellen, be
houd van werkgelegenheid.
Want vergis je niet, er zit heel
wat werkgelegenheid in het
milieu".
Flessen
Hij noemt als voorbeeld een op
handen zijnde aktie in Fries
land voor het hergebruik van
flessen, waarop nu nog geen
statiegeld rust. „Het idee is om
wijn-, jenever- en andere fles
sen in te zamelen bij de glas-
container om ze daarna te
spoelen en te verkopen aan de
industrie. Daar zit brood in en
het is goed voor het milieu".
De Graaf rekent voor dat het
maken van een nieuwe wijn
fles 35 cent kost. Hergebruik,
dus spoelen en transport, kost
samen 15 cent. „Dit betekent,
dat er op elke wijnfles een
marge zit van 20 cent en daar
binnen kan werk gecreëerd
worden. Arbeid, die voorna
melijk zit in het reinigen en
vervoeren van de flessen".
„De industrie, dat is nu al ge
bleken, ziet er wel wat in. Een
colafabriek in Groningen
heeft zich bereid verklaard om
gedurende een proefperiode
van een maand gratis de fles
sen te spoelen. En een kratten-
fabrikant in Bergen op Zoom,
die 50.000 kratten in roillate
heeft in Denemarken waar dit
al op grote schaal gebeurt, ziet
er ook brood in voor de Ne
derlandse markt. Het wachten
is op de vergunningen".
Ideeen
Een dergelijk projekt is illus
tratief voor de weg, die Mi
lieudefensie straks wil bewan
delen. „Wil de milieubeweging
niet gedoemd zijn tot het voe
ren van louter defensieve ak
ties, dan zal zij ideeën moeten
ontwikkelen over hoe werkge
legenheid en milieu, economie
en ecologie met elkaar verbon
den konden worden op zo'n
manier, dat het leefmilieu
overeind kan blijven. We zul
len met geloofwaardige alter
natieven moeten komen, zoals
het projekt in Friesland, voor
de wel allesoverheersende be-
zuinigingspolitiek, waarmee de
overheid de conomische crisis
te lijf wil gaan", zo meent Mi
lieudefensie.
De Graaf: „Natuurlijk bestaan
er binnen de milieubeweging
wel visies over hoe de recessie
zou moeten worden bestreden.
Daar is men heus wel mee be
zig. Maar de ideeën lopen nog
al uiteen. Zowel wat betreft de
invulling van een milieuvrien
delijke economie als wat de te
volgen strategie aangaat".
„Men is het er in ieder geval
over eens dat de industriële
samenleving van thans met
zijn grootschalige produktie en
de massale consumptie als ge
volg daarvan voornamelijk
veroorzakers zijn van milieu
vervuiling, uitputting van de
grondstofvoorraden en ook
vervreemding van de mens
van zijn natuurlijke leefomge
ving", aldus De Graaf.
„Sommigen willen alleen de
uitwassen bestrijden, anderen
verwachten meer heil van het
links passeren van de indus
trie door alternatieve produk-
tiemethoden te introduceren.
Wat de stromingen gemeen
hebben is, dat er voorwaarden
gesteld moeten worden aan de
richting, waarin de economi
sche ontwikkeling zal gaan".
Akties
Alleen praten is er wat de
Vereniging Milieudefensie
aangaat, niet meer bij. Wel
tien jaar geleden, toen een
aantal wetenschappers besloot
de gezamenlijke deskundig
heid aan te wenden om de
aantasting van het milieu te
bestrijden. Naar de mening
van deze groep waren de gren
zen van de g'roei toen al in
zicht en stevende de wereld af
op haar ondergang. Maar de
oprichters van Milieudefensie
kwamen er snel achter, dat
praten niet veel uithaalde en
dat rapporten waarin alterna
tieven werden aangedragen,
systematisch ongelezen in al
lerlei bureauladen verdwenen.
Kortom, Milieudefensie werd
niet serieus genomen om, al
dus De Graaf, haar aktivitei-
ten als bedreigingen te erva
ren. De mannen van het eerste
uur besloten dan ook al spoe
dig dat het voeren van akties
mogelijk meer effect zou heb
ben.
Iwan de Graaf: „Met name in
de afgelopen twee jaren bleek,
dat het vestigen van de aan
dacht op bepaalde milieu-as
pecten succes heeft gehad. Al
ternatieve energievormen, het
gebruik van kringlooppapier
en de herinvoering van de sta-
tiegeldfles zijn zaken, die ge
heel of gedeeltelijk op ons con
to kunnen worden geschre
ven".
En niet zonder trots: „Wij wa
ren al met alternatieve ener
giemogelijkheden bezig toen
andere milieubewegingen nog
druk doende waren met de
anti-kernenergielobby".
Discussie
Tijdens het congres zullen in
leiders uit de verschillende
stromingen van de milieube
weging vanuit hun eigen irr-
valshoeken de toekomst be
lichten. Onder de sprekers be
vindt zich Roel van Duyn,
werkzaam bij de Stichting
Mens- en Milieuvriendelijk
Ondernemen.
Werkgroepen discussiëren
voorts over specifieke thema's
die met milieu en produktivi-
teit te maken hebben, met ar
beid en vrije tijd, technologie
en democratie en de Derde
Wereld. Ook komt de vraag
aan de orde of er in Nederland
plaats is voor een Groene Par
tij.
Het congres wordt tenslotte af
gesloten met een forumdiscus
sie over nieuwe technologieën
en de vraag of de milieubewe
ging daarop invloed moet en
kan uitoefenen.
KLAAS SNIJDER
Iwan de Graaf: „Streven naar milieubehoud met oog In de rondtrekkende infobus van Milieudefensie werd een overzicht gegeven van de activiteiten van de afgelopen tien jaar.
voor de werkloosheid".
Gevolgen van
milieu
vervuiling
komen steeds
meer aan
't licht
DEN HAAG Staatsbos
beheer gaat in opdracht
van het ministerie van
landbouw de schade in
ventariseren die naaldbos
sen in ons land oplopen
door lucht- en bodemver
ontreiniging. Daarbij
wordt gewezen op het ver
schijnsel zure regen en de
enorme hoeveelheden ni
traat in de bodem 'door
overbemesting. Eind 1983
moeten de eerste resulta
ten op tafel komen.
Dit bericht komt juist nu
het kabinet stemmen
opgaan om de stevige wet
ten ter bescherming van
het milieu, die onder het
ministerschap van Ginjaar
(VVD) tot stand zijn geko
men, op z'n minst af te
zwakken, teneinde de in
dustrie meer lucht te ge
ven om te investeren. Het
is echter kortzichtig om in
tijden van economische te
ruggang het milieu de tol
de laten betalen en de in
druk te wekken dat mi
lieuvervuiling onder som
mige omstandigheden ge-
oorloofd zou zijn. De poli
tiek mag het principe „De
vervuiler betaalt" over
boord gooien, de natuur
doet dat niet. De laatste ja
ren komen de gevolgen
van de milieuvervuiling
namelijk steeds meer aan
het licht.
UJITENHEER
hoger zijn dan de concentratie
in het „schone" Veluwewater.
Bij het boren in de bodem
bleek dat pas na zestig meter
onder Garderen en Koud-
hoorn een afname van het ni
traatgehalte bereikt werd.
Maar in het Kroon-domein
van Uddel (een natuurgebied!)
kwam er geen eind aan: op
tweehonderd meter diepte was
het nitraatgehalte nog niet af
genomen.
Zure regen
Het onderzoek dat Staatsbos
beheer gaat uitvoeren in de
Nederlandse bossen, wordt ge
houden naar aanleiding van
verontrustende berichten uit
West-Duitsland en Oost-Euro
pa over complete bossen die
afsterven door een te hoog
zuurgehalte van regen en bo
dem.
Zuur regenwater ontstaat door
de verbinding van overmatige
hoeveelheden zwaveldioxide
van industrieën met het re
genwater in de lucht. Soms
wordt het hemelwater zelfs zo
zuur dat het de waarden van
azijnzuur benadert.
Er zijn bekende gevolgen van
zuur hemelwater, zoals ver
brokkeling van het kalksteen
van de Sint Janskathedraal in
Den Bosch, het verteren van
de loden dakgoten van de
Goudse Sint Janskerk. Histori
sche monumenten als de Acro
polis in Griekenland, de Keul
se Dom in Duitsland, het Vrij
heidsbeeld in New York, het
Capitool in Washington onder
gaan hetzelfde lot. In West-
Duitsland is ruim 7 procent
van alle bossen ten dode opge
schreven en in totaal is 560.000
hectare aangetast. Zweedse en
Noorse meren zijn ook al
slachtoffer van de industriali
satie: de meren liggen er
maagdelijk bij: er zwemt geen
vis meer in. De bodem is zon
der veel moeite te zien.
Mest
Dr. ir. Nico van Breemen van
de Landbouwhogeschool in
Wageningen meent dat zure
regen veroorzaakt kan worden
door het overmatig bemesten
van de landbouwgronden door
de intensieve veehouderij. De
niet gebruikte messtoffen op
het land komen in het grond
water terecht en zo in de
kringloop van verdamping en
neerslag. Hij schat dat zeker
de helft van alle zure regens
in ons land de bio-industrie als
oorzaak heeft. Die industrie
heeft veel grootsere vormen
op kleine oppervlakte aange
nomen, dan elders in Europa.
„We kunnen de bosbouw wel
vergeten als het zo doorgaat",
zegt hij.
„In de bomen komt zwavel-
dioxyde uit zure regen in con
tact met ammonium, dat ziel»
op de bladeren heeft afgezet
en dat afkomstig is van mest
en gier uit agrarische gebie
den. Het produkt hiervan am
moniumsulfaat, lekt langs de
stam of rechtstreeks naar de
bodem, waar het door de in
werking van micro-organis
men omgezet wordt in een
mengsel van salpeter- en zwa
velzuur. De totale afzetting
van zuur onder de bomen is
daardoor circa drie tot vier
keer zo hoog als die in het
open veld. De weinig overge
bleven, relatief ongerepte bos-
reservaten, dreigen zo ernstige
schade op te lopen".
Milieunormen
Ir. J. Bervaes, onderzoekcoör-
dinator van Staatsbosbeheer,
meent dat de normen voor
luchtverontreiniging in ons
land te laag zijn gesteld. Die
normen zijn gerelateerd aan
de gezondheid van de mens.
De mens is volgens Bervaes
wat de luchtverontreiniging
betreft een vrij ongevoelig we
zen. Beter is het volgens hem
rekening te houden met soor
ten in de natuur die veel ge
voeliger zijn, zoals bijvoor
beeld bomen.
Geleerden van het Genoot
schap voor Stralings- en Mi
lieuonderzoek ,in Miinchen
De intensieve
landbouw is
niet karig met
mest. Als
gevolg
daarvan
komen
enorme
hoeveelheden
ongebruikte
nitraat in het
grondwater,
dat daardoor
onbruikbaar
wordt voor
consumptie.
Het
grondwater
verdampt en
valt neer als
zure regen die
gebouwen en
natuur verder
aantast.
zure regen welzeker invloed
heeft op de gezondheid van de
mens. Het Centraal Bureau
voor de Statistiek heeft on-
verontreiniging in ons land in
het meetjaar '81-'82 in het al
gemeen fors is toegenomen.
De Groningse bioloog Gerben
onmogelijk en de economische
bruikbaarheid van het hout is
daalt tot nul. Dat laatste is ei
genlijk het enige positieve. Im-
milieu niet horen, de stem van
de economie klinkt altijd wel
door. Rot hout is onverkoop
baar en kost werkgelegen-
Het vennetje „Gerritsfles"
nabij Kootwijk op de Ve-
luwe, is zo dood als een
pier. Er zwemt geen vis,
er groeit geen alg, er zit
helemaal niets meer in.
De overmatige bemesting
van de landbouwgronden
door de bio-industrieën
heeft het grondwater van
de Noordwest-Veluwe zo
ernstig met nitraat aange
tast, dat het de eerste ko
mende tientallen tot hon
derden jaren (de weten
schap neemt een ruime
marge) voor drinkwater
onbruikbaar zal zijn.
Volgens het Waterleiding
maatschappij Oost-Veluwe-
zoom is het waterwingebied in
deze omgeving door overmati
ge bemesting van de land
bouwgronden nauwelijks meer
bruikbaar voor drinkwater.
Het blad „Landbouwmaand"
schrijft dat in Ermelo het
grondwater op grote diepte en
kele honderden milligram ni
traat per liter zit. Vijftig gram
is al ontoelaatbaar.
De Waterwinningsmaatschap
pij Oost-Veluwezoom onder
zocht haar waterwingebieden.
Tussen 1968 en 1982 bleek het
nitraatgehalte van het water
in Montferland te zijn toegeno
men van 12 naar 32 milligram
per liter.
Onderzoekers van de Vrije
Universiteit in Amsterdam
hebben ontdekt dat het ni
traatgehalte in het gebied na
bij Garderen en Koudshoorn
in Putten drie keer te hoog is
voor drinkwater. Er werden
echter ook concentraties ge
meten die ruim dertig maal
