Vrijspraak Flak
verklaart joden|
vogelvrij voor
discriminatie
Sovjet-Unie vreest Pershing Il-raket het meesl?'
Sharon maakt
zijn eigen regels
r
,hiJ
ACHTERGROND
fieidócSoincmt
DONDERDAG 10 FEBRUARI 1983 PAGlfNb
(Van onze correspondent)
BONN In de Bondsre
publiek zijn 180 raketten
van het type Pershing 1
gestationeerd. Een deel
ervan wordt voortdurend
over landweggetjes en
door bossen gezeuld. Zo
wel Amerikaanse als
Duitse militairen zijn voor
de transporten verant
woordelijk. Het bevel tot
„vuren" kan echter maar
een persoon geven: de
president van de Verenig
de Staten. Het voortdu
rend rondsjouwen met het
nucleaire vernietingspo-
tentieel maakt deel uit
van de Pershing-strategie:
van de 180 zijn er steeds
60 gevechtsklaar.
Als de onderhandelingen over
de middellange-afstandsraket-
ten in Europa in Genève mis
lukken, zullen in West-Duits-
land twee nieuwe wapens aan
het nucleaire arsenaal toege
voegd worden. De Pershing-1,
waarvan de stationering uit
1964 dateert, geldt namelijk in
de huidige afschrikkingsstra
tegie als verouderd. Behalve
de kruisraket is dat een sterk
gemoderniseerde versie van de
Pershing 2. In de NAVO-plan-
nen wordt voor Duitsland uit
gegaan van 96 kruisraketten
en 108 Pershing 2. De andere
landen krijgen alleen kruisra
ketten. Nederland en België
48, Engeland 160 en Italië 112.
De Russen liggen vooral wak
ker van de nieuwe Pershing 2.
Binnen een minuut of tien kan
een in de Bondsrepubliek ge
stationeerde Pershing 2 Lenin
grad of Kiev van de kaart ve
gen. Het wapen heeft een on
gekende trefzekerheid. Het
komt tot op veertig meter van
het geprogrammeerde doel te
recht. De Pershing 2 is niet al
leen een vergeldingswapen, hij
is ook uitermate geschikt voor
het uitdelen van een eerste
klap („first strike"). De kruis
raket daarentegen is een ty
pisch vergeldingswapen. De
raket doet er ongeveer twee
ënhalf uur over om vanuit Ne
derland of Duitsland het
luchtruim boven Moskou te
bereiken.
De snelheid van de Pershing 2
echter plaatst de Russen voor.
een waarschuwingsprobleem.
Daarmee krijgen ze dan een
koekje van eigen deeg. Het
Westen zit met hetzelfde pro
bleem ten aanzien van de Rus
sische SS-20. Voor de Russen
is het echter een nieuw feno
meen. En ze zijn er uitermate
zenuwachtig van geworden.
In zijn bijna drie uur durend
geprek met kanselierskandi
daat Hans-Jochen Vogel van
de socialistische SPD bracht de
Russische partijleider Andro
pov vorige maand uitsluitend
de Pershing-raketten ter spra
ke. Over de kruisraketten, die
toch in aanzienlijk grotere
aantallen geplaatst worden,
geen woord. Vogel kreeg de
duistere waarschuwing te ho
ren dat de Russen „gepast zul
len antwoorden" op de plaat
sing van de nieuwe Pershings.
In Genève is er de Russen al
les aan gelegen de Pershing-II
van tafel te krijgen. In de zo
mer van 1982 bereikten de
Amerikaanse onderhandelaar
Nitze en zijn Russische partner
Kwitzinski een informeel ak
koord. Wandelend in het Jura-
-gebergte schetsten beiden de
contouren van een akkoord.
Dat hield in dat het Westen
helemaal af zou zien van de
nieuwe Pershings. De Russen
zouden 75 raketten van het
type SS 20 houden met elk
drie kernkoppen. In totaal dus
225 kernkoppen. Het Westen
zou honderd kruisraketten
met elk drie kernkoppen mo
gen stationeren. Bij elkaar dus
driehonderd kernkoppen.
Hoewel het akkoord later zo
wel in Moskou als in Washing
ton werd verworpen maakt
het veel duidelijk. De topon
derhandelaar van de Sovjets is
bereid het Westen een surplus
aan kernkoppen toe te staan,
mits de Pershing-II verdwijnt.
Tegelijkertijd zegt het veel dat
de Sovjets zelf vastbesloten
zijn vast te houden aan hun
moderne SS 20, een wapen dat
in snelheid en vernietigings
kracht vergelijkbaar is met de
Pershing.
Geen schot
in onderhandelingen
In de onderhandelingen in
Genève zal voor 6 maart, de
dag van de Duitse verkiezin
gen, weinig schot komen. De
Sovjets hebben nu geen enkel
belang bij voortgang. Als er na
6 maart een regering met de
SPD komt, zullen zij aanzien
lijk gemakkelijker zaken kun
nen doen dan nu het geval is.
Vogel heeft immers gezegd dat
hij geen nieuwe raketten in
Duitsland wil plaatsen als de
Russen bereid zijn tot een „ra
dicale vermindering" van hun
SS-20.
Bondskanselier Helmut Kohl
en zijn christen-liberale coali
tie houden officieel nog steeds
vast aan de zogenaamde nu
loptie van de NAVO. Die
houdt in dat de Russen al hun
SS 20-raketten moeten ont
mantelen. Gebeurt dat niet,
dan plaatst het Westen de 464
kruisraketten en de 108 Pers
hing-II. Voor de Russen is af
danking van al hun dure SS
20-raketten echter volstrekt
onaanvaardbaar, zo laten ze bij
elke gelegenheid weten.
Het is dan ook niet voor niets
dat de groten der aarde de af
gelopen weken naar Bonn zijn
afgereisd. De Russische minis
ter van Buitenlandse Zaken
Gromyko, de Amerikaanse vi
ce-president Bush en de Fran
se president Mitterrand heb
ben hun opwachting aan de
Rijn gemaakt. Het gaat hen al
leen om de instemming van de
Duitsers. Gromyko wil de
Duitsers losweken van de nu
loptie, Bush en Mitterrand
hebben opgeroepen tot stand
vastigheid èn plaatsing.
Maar ook als Kohl in het zadel
blijft, en die kans is groot, dan
zal de nuloptie na 6 maart wel
als onhaalbaar naar de prulle-
mand verwezen worden.
Waarschijnlijk komt er dan
een tussenoplossing, die uit
gaat van een gedeeltelijke ont
manteling van de SS-20. Het
Westen van zijn kant zal dan
minder raketten plaatsen dan
gepland. Blijft de vraag of er
in zo'n tussenoplossing plaats
zal zijn voor de Pershing 2.
Kohl heeft met de stationering
in elk geval geen moeite.
Bij een overwinning van Vo
gel komen er waarschijnlijk
helemaal geen nieuwe raket
ten. Maar als een bondskanse
lier Vogel echt klem wordt ge
zet in de NAVO, is hij waar
schijnlijk nog wel bereid tot
stationering van de kruisra
ketten, maar in geen geval tot
het plaatsen van de Pershing
II. Niets voor niets ventileert
plaatsvervangend SPD-fractie-
voorzitter Horst Ehmke voort
durend rekensommetjes over
de raketten in Oost en West,
die een ding gemeen hebben:
geen nieuwe Pershings in
West-Duitsland.
De SPD voelt zich gesterkt
door een rapport van een aan
tal Amerikaanse en Duitse ge
leerden en oud-politici, de
groep waarvan de vroegere
minister van defensie van de
VS, Robert McNamara, en
veiligheidsadviseur McGeorge
Bundy deel uitmaken, noemt
de Pershing 2 „eerder provo
cerend en destabiliserend dan
afschrikwekkend".
1
Oe proeven met de nieuwe Pershing 2 waren niet steeds s
vol. Vorig jaar juni mislukte een proef met het wapen,
jaar slaagden de proeven met de nieuwe raket.
Sharon:
veroordeeld,
niet zozeer
als een man
die het niet
wist, maar
als een man
die het niets
kon schelen.
JERUZALEM Door de
jaren heen heeft de Israë
lische minister van defen
sie Sharon zowel in de po
litiek als op het slagveld
het geluk aan zijn zijde
gehad. Hij was een bezie
lend bevelhebber die zijn
eigen regels maakte, maar
ook een ongedisciplineer
de egoïst die met zijn ster
ke persoonlijkheid en in
drukwekkende lichaam
somvang zwakkere colle
ga's meedogenloos op
sleeptouw nam. Ook als
politicus.
Als het thans verschenen rap
port van de onderzoekscom-
missie-Kahan over de massa
moorden door christelijke Fa-
langisten vorig jaar september
in de Palestijnse vluchtelin
genkampen in Beiroet de ge
schiedenis in wil gaan als een
overwinning voor de Israëli
sche democratie, moet de mi
nister van defensie vertrek
ken, vrijwillig of in opdracht
van premier Begin. Want Sha
ron is veroordeeld, niet zozeer
als een man die het niet wist,
maar als een man die het niets
kon schelen.
De oorlog in Libanon was' Sha-
rons oorlog. Gesteund en bij
gestaan door de stafchef van
het leger, generaal Rafaël Ei-
tan, bereidde hij de invasie
voor en voerde hij haar uit. De
Palestijnse Bevrijdingsorgani
satie PLO kon, zo meenden zij,
worden vernietigd als militai
re macht. Het enige dat zij no
dig hadden was een kans dat
te bewijzen.
De schermutselingen die uit
braken na de moordaanslag op
de Israëlische ambassadeur in
Londen, Shlomo Argov, boden
hun een aanleiding. Collega-
ministers van Sharon dachten
toen misschien nog dat ze
slechts hadden ingestemd met
een beperkte invasie in Liba
non om veiligheidsredenen,
maar reserve-officieren wer
den toen al volop ingelicht
over de opmars naar Beiroet.
Steeds opnieuw klopte Sharon
bij het kabinet aan met het
verzoek nog iets verder te mo
gen oprukken.
Op sleeptouw
En elke kilometer vooruit dic
teerde de volgende kilometer.
Telkens weer voerde Sharon
aan dat posities moesten wor
den veilig gesteld en dat de
frontlinies bloot lagen aan ge
weld van de vijand en verster
king nodig hadden. Het kabi
net werd op sleeptouw geno
men door de bulldozer. Een
minister zweert dat het kabi
net nooit heeft besloten om Is
raëlische troepen het christe
lijke deel van Beiroet in te stu
ren, laat staan het islamitisch-
Palestijnse deel.
Op precies dezelfde manier
werd de aanwezigheid van Fa-
langistische troepen in de
vluchtelingenkampen Sabra
en Chatilla aan het Israëlische
kabinet gepresenteerd als een
voldongen feit. Sharon zei dat
hij slechts een drie maanden
eerder genomen besluit had
uitgevoerd om Libanese solda
ten bij de oorlog te betrekken.
Vice-premier David Levy gaf
toen \yel uiting aan zijn angst
omtrent mogelijke bedoelingen
van de Falangisten, maar
dwong geen stemming af, om
dat hij vond dat dat geen zin
meer had. De vos zat reeds in
het kippenhok.
Minachting
Sharons minachting voor het
menselijk leven en de opvat
tingen van zijn collega-minis
ters dateert al uit de jaren vijf
tig toen hij als jong militair op
klom tot commandant van de
speciale anti-terreureenheid
101. In een van de vergel
dingsacties van deze eenheid
over de Jordaanse grens bij
Qibiya slachtten hij en zijn
mannen in 1953 69 burgers af
door hun huizen op te blazen.
De helft van de slachtoffers
bestond uit vrouwen en kinde-
De jonge majoor Sharon voer
de als verdediging aan dat hij
niet wist dat de huizen werden
bewoond. Zijn mannen hadden
niet de moeite genomen om ze
te doorzoeken. De Labour-re-
gering van David Ben Goerion
en Moshe Sharett wezen de
verantwoordelijkheid voor de
actie van de hand, maar Sha
rons positie is nooit echt in ge
vaar geweest.
Twee jaar later werd hij ern
stig berispt omdat hij wapens
en gegevens ter beschikking
had gesteld aan vier jonge Is
raëliërs die willekeurige
wraakacties ondernamen op
Bedoeïnengezinnen in Judea
omdat Arabieren hun familie
hadden vermoord. Hij had hen
tevens aangemoedigd om niets,
tegen de politie te zeggen als
ze werden ondervraagd. Sha
ron was toen inmiddels luite
nant-kolonel.
In de Suez-oorlog van 1956 liet
hij in strijd met de bevelen
van hogerhand toch paratroe
pen landen in de Mitla-pas.
Het was een kostbare en onno
dige actie waarbij 38 Israëliërs
om het leven kwamen en 120
werden gewond. Vier van zijn
officieren (van wie er twee la
ter chef-staf van het leger zijn
geworden en een hoofd van de
inlichtingendienst Mossad) be
schuldigden hem er toen van,
jonge Israëliërs de dood te
hebben ingejaagd ter eigener
eer en glorie. Stafchef Moshe
Dayan schreef destijds in zijn
dagboek dat Sharon aan de
krijgsraad was ontsnapt omdat
het Israëlische leger zijn com
mandanten niet strafte als ze
teveel hadden gedaan, alleen
als ze te weinig hadden ge
daan.
In de Yom Kippoer-oorlog van
1973 werd Sharon als reserve-
generaal opgeroepen om een
divisie aan te voeren. In die
functie lag hij constant over
hoop met zijn superieuren.
Maar een geslaagde contra-
aanval over het Suez-kanaal
maakte hem opnieuw tot na
tionale held. Toen was het ge
luk nog steeds met hem.
Door dik en dun
Als politicus had Sharon al
even weinig oog voor nuances
als toen hij nog in het leger
zat. Al enkele maanden nadat
hij zijn generaalsuniform aan
de wilgen had gehangen, had
hij het hele rechts Likoed-blok
naar zijn hand gezet. „Hij ver
krachtte vier politieke partij
en", zei een verbaasde parle
mentariër die in 1973 gelijk
met Sharon in het parlement
was gekozen.
In de oppositie was Sharon ge
frustreerd. Toen hij na 1977 in
de regering kwam, werd hij
door zijn vrienden gewan
trouwd. Ezer Weizman, die
hem voorging als minister van
defensie, schreef in zijn me
moires: „In een oorlog zou ik
hem door dik en dun volgen".
Wat de politiek betreft, was
Weizman minder zeker. Pre
mier Begin verzette zich des
tijds tegen de benoeming van
Sharon tot minister van defen
sie omdat hij bang was dat
Sharon zijn departement spoe
dig „met tanks zou omcirce-
len", zoals hij het destijds for
muleerde. „Begin geloofde
echt dat Sharon in staat was
zoiets te doen", aldus Wei
zman.
Maar Sharon gaf het niet op.
Zijn nederzettingencampagne
op de bezette westelijke Jor-
daanoever vormde de sleutel
tot Begins verkiezingsover
winning in 1981. Tegen alle
bureaucratische, financiële en
diplomatieke bezwaren in be
volkte hij Judea en Samaria
met joden. Na de verkiezingen
kon Begin de benoeming van
Sharon tot minister van defen
sie niet langer tegenhouden.
Wat Begins bezwaren ook wa
ren, Sharon nam het Israëli
sche Pentagon over. Zijn
rechtse reputatie, die de reden
vormde dat hij onder de La-
bourregering nooit stafchef
van het leger was geworden,
leverde hem nu het ambt van
minister van defensie op on
der de Likoed-regering. Sha
ron was op weg naar Beiroet.
En naar Sabra en Chatilla.
ERIC SILVER
Copyright The Guardian
Drs. Naftaniël is
auteur van het in
1978 verschenen
Zwartboek over
de Arabische
boycot tegen Is
raël.
De Amersfoortse kantonrechter mr.
H.C. van Eek sprak eind vorige
week de onderneming Flakt b.v.
vrij van de beschuldiging niet-jood-
verklaringen te hebben afgegeven.
Welke consequenties heeft dit von
nis? Drs. Ronny Naftaniël, directeur
van het Centrum voor Informatie
en Documentatie Israël, schreef op
ons verzoek nevenstaande beschou
wing.
DEN HAAG Het ho-
ger beroep dat de officier
van justitie, mr. H.W.J.
Droesen tegen de vrij
spraak van het Amers
foortse bedrijf Flakt BV
heeft aangetekend, is
niet minder dan logisch.
Flakt BV was ervan be
schuldigd twee niet-jood-
verklaringen te hebben
afgegeven, en daarmee
artikel 429 quater Wet
boek van Strafrecht te
hebben overtreden. Dit
artikel verbiedt het ma
ken van onderscheid in
het zakelijk verkeer op
grond van ras, en moet
gezien worden als een
doeltreffend wapen te
gen allerlei vormen van
discriminatie.
Mr. H.C. van Eek, de kanton
rechter in Amersfoort,, kwam
tot zijn oordeel omdat hij
meende dat joden eeh volk
zijn en geen ras, waardoor
artikel 429 quater niet op hen
van toepassing is. Dit was de
tweede vrijspraak van bedrij
ven die niet-joodverklarin-
gen hebben afgegeven. Eer
der. oordeelde de Amster
damse kantonrechter, dat het
bedrijf Ballast Nedam hoog
stens onderscheid had ge
maakt wegens godsdienst,
maar niet wegens ras. Ook in
dit geval tekende de officier
van Justitie hoger beroep
aan. Hoewel de Amsterdamse
kantonrechter in zijn vonnis
veel uitvoeriger was dan de
Amersfoortse, is het opmer
kelijk dat beide vonnissen
glashard voorbij gaan aan de
bedoelingen van de wetgever
en dat ze geen raad lijken te
weten met het begrip jood.
Protest
De niet-joodverklaringen
kwamen vooral in het
nieuws door een zwartboek
van het CIDI (Centrum voor
Informatie en Documentatie
Israel) in 1978, dat aantoonde
dat vele Nederlandse bedrij
ven ze afgeven voor hun
werknemers die naar Saoedi-
Arabië moeten. Hierbij werd
verklaard dat een employé
christelijk of islamitisch is en
geen banden met Israel on
derhoudt. Het protest tegen
deze verklaringen was inder
tijd zo groot dat zelfs het
VNO in zijn blad „De Onder
neming" schreef dat de per-
sonenboycot „een vorm van
discriminatie is die zonder
meer verworpen moet wor
den". Ook de Bijzondere
Tweede Kamercommissie on
der leiding van PvdA'er Har
ry van den Bergh, die een
onderzoek instelde, consta
teerde ia 1979 dat bedrijven
met deze verklaringen de
discriminerende wetgeving
van Saoedi-Arabie naar Ne
derland overbrengen.
De debatten die naar aanlei
ding van het onderzoek in de
Tweede Kamer plaatsvon
den, mondden uit in een
wetswijziging van artikel 429
quater. Dit zou niet alleen
een definitief einde ihaken
aan de afgifte van de niet-
joodverklaringen, maar zou
ook de rechtspositie van an
dere minderheden kunnen
verbeteren.
Minister de Ruiter van justi
tie liet er geen twijfel over
bestaan wat het uiteindelijke
doel van het nieuwe wetsar
tikel was, toen hij in de
Tweede Kamer zei: „Neem
een verklaring omtrent de
godsdienst. Bijvoorbeeld:
deze mijnheer of mevrouw
die we uitzenden belijdt de
op zichzelf ten opzichte van
ras, letterlijk nietszeggende
verklaring, maar in de hele
context van de betekenis die
eraan wordt toegekend bij
degenen die de verklaring
vragen, staat het voor mij
vast dat het over het alge
meen een discriminerende
verklaring zal zijn. Die zal
niet voluit door een Neder
lands bedrijf kunnen worden
afgegeven op een zodanige
manier, dat er geen enkele
schijn van discriminatie kan
zijn".
Toen Harry van den Bergh
in november 1980 voor de ze
kerheid aan de ministers van
buitenlandse zaken en justitie
nog eens hun oordeel vroeg
over een niet-joodverklaring
die het bedrijf RSV had afge
geven, antwoordden beiden:
„Het vragen en afgeven van
niet-joodverklaringen kan
strafbaar worden indien en
zodra artikel 429 quater Wet
boek van Strafrecht wet zal
zijn. Alsdan zal het vragen of
afgeven van niet-joodverkla
ringen strafbaar zijn". Op 29
juni 1981 werd het nieuwe
artikel 429 quater uiteindelijk
van kracht.
De beide vonnissen in Am
sterdam en Amersfoort heb
ben nu echter laten zien dat
de kantonrechters doodeen
voudig daaraan voorbij ge
gaan zijn. De wens van rege
ring en parlement, zoals die
ook is neergelegd in de me
morie van toelichting en ant
woord op artikel 420 quater,
is door de rechters volstrekt
miskend. Ondanks het feit,
dat de bedoeling van de rege
ring van doorslaggevend be
lang behoort te zijn bij de be-
Indirecte discriminatie
De kantonrechter in Amster
dam loopt bovendien met een
boog heen om het vraagstuk
van de zogenaamde indirecte
discriminatie, als hij stelt, dat
het slechts om een gods
dienstverklaring gaat. Indi
recte discriminatie tref je bij
voorbeeld aan bij sommige
woningbouwverenigingen,
die in hun statuten hebben
staan dat woningen alleen
aan christenen kunnen wor
den toegewezen. Op die ma
nier kunnen Turkse en Ma
rokkaanse arbeiders, die over
het algemeen islamiet zijn,
geen recht doen gelden op de
beschikbare huizen.
Een andere manier om min
derheden te weren is het
erplicht stellen van een goe
de kennis van de Nederig
se taal bij het solliciterei
dat op geen enkele m,
relevant is voor de te
den functie. Evenmin i:
belijden van de christelijk
islamitische godsdienst
vant voor de werkprest
bij de bedrijven Ballast
dam en Flëkt. De afgifte
verklaringen over de
dienst van de werknei
heeft dan ook alleen
ten doel joodse werknei
te onderscheiden, omdat
Saoedi-Arabie niet bil
mogen.
Maar, zo zegt de kanton
ter in Amersfoort, danl
geldt artikel 429 quater j
want joden zijn een voll
geen ras. Dat de joden I
volk zijn klopt, maar I
een volk dan wel gedisc^
neerd worden? De
schiedenis toont aan dad
begrip ras ruim ui tg#
dient te worden. Het i
aan te sluiten bij de oms<
ving van het internatiJ
verdrag van New York f
ke de uitbanning van|
vormen van rassendis»
natie uit 1969. Hierin
gesproken over het
van onderscheid op g.
van ras, huidskleur, afkdlm
nationale of etnische afs&rg i
ming. )ij jr
De Hoge Raad heeft uit<P
kelijk in een aantal gevj
van discriminatie bij hol
gelegenheden deze bredi
terpretatie overgenomen
december vorig jaar nogj
deelde de Hoge Raad 1
civielrechtelijke zaak
de woningbouwveren)
Binderen dat onder hel^
grip ras ook Turken mc
worden gerekend. Maar
minister De Ruiter stelt i
memorie van toelichting-
artikel 429 quater dat:L~v-i
maken van onderscheidUJJ
gens religie onder bep.
omstandigheden, nan^
wanneer blijkt dat h^
werkelijkheid gaat c
minatie van joden en i
ren wegens hun ras ondt
werking van de strafbep
valt". anze
De Amersfoortse kaïTO]
rechter had dit alles me t<
betrekken in zijn oordeel in
heeft hij joden in Nedeino,
vogelvrij verklaard voofc
criminatie. Want als zijn?
nis ernstig genomen 'e 1
worden dan mag iederelise
het zakelijke verkeer v <ji<
ïtn
zelfs straffeloos om hun"
zijn ontslagen wordenens
dat alleen maar omdfi b
volgens mr. Van Eek nifenj
der het begrip ras valleitrjQj
valt te hopen dat hel
rechtshof in Utrecht, wa
zaak tegen Flakt over e(s
maanden in hoger b£ *jj;
dient, een stokje zal sr.. 1
voor deze gerechtelijke ra}&
ling.
RONNY NAFTAfr1?
j inf:
epi
arw
