In APULIË dragen de huizen
mysterieuze punthoeden
In GOMS loopt toerisme
nog niet op
zevenmijlslaarzen
JOEGOSLAVIË
moet de klap
in 1983 te
boven komen
Italië
vacht
veel
van
1983
Het toerisme in Italië is
een diepe inzinking te
boven gekomen nu zo
wel de Rode Brigade als
de lire zich koest hou
den en de prijzen weer
op een aanvaardbaar ni-,
veau zijn gekomen. Uit
de reisprogramma's zou
men kunnen opmaken,
dat 1983 een topjaar be
looft te worden. De
stroom vanuit Neder
land kwam vorig jaar al
weer op gang.
Interhome illustreert dit
herstel met 82 procent meer
boekingen voor vakantiewo
ningen en hotels in Italië.
Veel informatie kan men
putten uit de fraaie brochure
„Tot ziens in Italië", 132 pa
gina's, gratis verkrijgbaar bij
het Verkeersbureau in Am
sterdam. Automobilisten zijn
ook altijd vol lof over de
gids „A trip to Italy", waar
van nu al een miljoen exem
plaren zijn verspreid. Bijna
90 procent van de vakantie
gangers uit ons land maakt
de reis op eigen houtje. Au
tomobilisten krijgen ook in
1983 weer reductie op benzi
ne en toltarieven. Men doet
er goed aan om ook eens te
informeren naar de zeer
goedkope mogelijkheden om
Italië per trein te verken
nen. Eenmaal in Italië kan
men voor zo'n drie rijksdaal
ders per dag maar raak spo
ren en alle kunststeden be
zoeken.
Dagelijks vertrekken vanuit
ons land de Rivièra Express
en de Holland-Italië Ex
press. Opvallend is, dat zo
veel toeristen hun vakantie
willen doorbrengen op een
Italiaanse boerderij. Om hen
van advies te dienen is in
Amsterdam zelfs de speciale
afdeling „Vakanties in het
groen" aan het werk gegaan.
Zeer veel reisorganisaties
hebben dit land op het pro
gramma, met keus uit alle
vervoermiddelen en zeer
veel bestemmingen, waaron
der populaire als de stad
Florence, waar vorig jaar
bijna 10 miljoen vreemdelin
gen geteld werden. „Al Ita
lia" biedt nu een jet-drive
programma aan voor men
sen die zo uit het vliegtuig in
een huurauto willen stap-
^oor wie Rome wil verken
nen zijn er drie- tot acht
daagse vliegvakanties onder
de naam „Intermezzo
Rome", met keus uit negen
centraal gelegen hotels.
Een van de gewesten die
men in 1983 wat meer onder
de aandacht wil brengen is
Puglia (Apulië), het schierei
land dat op de kaart de hak
van de Italiaanse laars
vormt. Het toerisme levert
daar ontelbare doortrekkers
op, die zich naar Brindisi
spoeden om daar de boot te
nemen naar Griekenland.
Cultuur
Zij rijden veel moois voorbij.
Boven de olijfboomgaarden
met hun zee van grijs-groen
gebladerte, verheffen zich
kathedralen, zoals men ze
nergens elders te zien krijgt.
De Apulische architectuur
heeft een stempel gedrukt
op tal van andere bouwstij
len. De ornamentiek van
deze vaak oeroude kerken
omvat dieren en andere we
zens uit een zeer oude, soms
Arabische cultuur. Alles ziet
grijs van ouderdom in Apu-
lië.
De archeologie heeft er heel
wat aan de oppervlakte ge
bracht, dat stof geeft tot
overpeinzing. Schrik en ont
steltenis echter zaaien drie
reusachtige vitrines in de
basiliek van Otronto. Als
een koster de luiken heeft
geopend, worden tientallen
schedels en beenderen zicht
baar, keurig opgestapeld
achter het glas. Zo eert het
stadje de martelaren, die
hier in 1480 door de Turken
zijn vermoord.
De steen waarop deze 560
christenen onthoofd werden
staat als een stille getuige in
de kapel. In dezelfde kerk
ligt een van de mooiste vloe
ren ter wereld, een reusach
tig mozaïek vol mystiek en
mythologie uit de 12e eeuw.
Zo biedt Apulië ongekende
mogelijkheden voor een cul
turele reis, bijvoorbeeld naar
het fascinerende Lecce, be
kend als het Florence van
het zuiden, een stad vol ba
rokke pracht.
Zelfs de grote steden, uitge
groeid tot rumoerige indus
triecentra (Bari, Taronto)
hebben hun reservaten in de
vorm van oude kernen,
waar de tijd al eeuwen heeft
stil gestaan. Niet ten onrech
te wordt Apulië wel eens de
landstreek genoemd, waarin
nimmer een einde zal ko
men aan het „stenen tijd
perk". De beschaving is er
ontbloeid aan velerlei ge
steente. Men vindt er nog
dolmen, menhirs, holen en
wonderbaarlijke grotten zo
als die van Castellana, met
de „Grotto Bianca", volgens
250 deskundigen, die hier
onlangs op excursie waren,
de mooiste spelonk ter we
reld.
Steen
Het Castel del Monte verheft
zich als een achthoekige
kroon op een heuvel, al
sinds het jaar 1240. Muurtjes
trekken door de wijngaar
den en onder de amandelbo
men hun grillige sporen en
op een andere berg roept het
vermaarde, spierwitte stadje
Osturi de toeristen een wel
kom toe. Maar niets wat van
steen gemaakt is kan zich
meten met de „trulli", die
hier tussen de Adriatische
en de Ionische Zee bij dui
zenden het landschap stoffe
ren. Wie ze voor het eerst
Italië
in het kort
Koers: 10.000 lire is f 21,-.
Prijsstijging 1983: circa 7
procent.
Prijzen: superbenzine 1165
lire. Reductie voor
toeristen. 160 liter super
f 292,-., espresso 400 lire,
flesje bier 600 lire.
Vakantiegangers 1982: 35
miljoen. Percentage
Nederlanders 3 procent.
Verwachtingen 1983: 37
miljoen, percentage
Nederlanders 3 procent.
Favoriete gewesten:
Italiaanse Rivièra,
Italiaanse Meren, speciaal
Gardameer, Adriatische
Rivièra, Rome, Florence,
Venetië, Napels.
Minder druk bezocht:
Sicilië, Sardinië en aan de
Adriatische kust het
gedeelte tussen Pesaro en
Pescara.
Reisgidsen: Er zijn geen
gidsen die een totaalbeeld
geven van Italië, wel
tientallen over steden en
gewesten.
Adres voor informatie:
Italiaans Verkeersbureau
ENIT, Stadhouderskade
103, 1073 AW Amsterdam,
telefoon 020 - 733264, telex
16695.
ziet, waant zich temidden
van een verzameling kralen
in Afrika, tenten van steen.
De daken van deze huizen,
schuren en zelfs enkele ker
ken bestaan uit brokken na
tuursteen, ongevoegd opge
stapeld in de vorm van een
kegel, zonder gebruik van
specie dus.
Deze conische hoeden heb
ben al veel onderzoekers het
hoofd op hol gebracht. De
oeroude bouwwijze zou weer
zijn toegepast om een snelle
afbraak en wederopbouw
mogelijk te maken, als in de
17e eeuw de koninklijke be
lastinggaarders hun tol kwa
men opeisen. Waar zij ook
vandaan komen, de „trulli"
hebben dit gewest wereld
vermaardheid gegeven. Bae
deker kent 2 sterren toe aan
de „Zona dei Trulli", een
toeristische route van circa
100 km, waarop men duizen
den van deze dakconstruc
ties te zien krijgt.
Alberobello wordt de meest
ongewone stad van het wes
telijk halfrond genoemd,
dank zij de „Zona Monu
mentale", een beschermde
stadswijk met straten vol (in
totaal meer dan 1000) trulli.
Het wemelt er dan ook van
de toeristen. Zelfs de kerk
draagt twee van deze punt
hoeden en men kan er het
moede hoofd ter ruste leg
gen in een hotel genaamd
„Dei Trulli".
jasn
Zwitserland staat reeds
zo lang bekend als een
dure vakantiebestem
ming, dat de prijzen er
alleen maar mee kun
nen vallen.
De koersverhoudingen ten
opzichte van de gulden zien
er nu wat beter uit en de
prijsstijgingen zullen ner
gens de vijf procent te boven
gaan, zo verwacht de direc
teur van het Zwitsers Ver
keersbureau in Amsterdam,
Chris Zöbeli.
De kosten voor een vakantie
zijn sterk afhankelijk van
het oord waar men verblijft
en de accommodatie. Er
wordt in Zwitserland veel
meer gekampeerd dan men
gewoonlijk denkt, onder
meer op een van de grootste
campings in Europa. Men
kan er belangrijke reducties
bedingen op het openbaar
vervoer.
En vopr de rest berusten de
Zwitsers in hun duurte-ima-
go, met de conclusie, dat zij
als het klassieke vakantie
land van Europa nu eenmaal
een kwaliteit bieden, die de
wat hogere prijzen recht
vaardigt. Wie geïnformeerd
wil worden over de door
gaans zeer comfortabele on
derkomens, kan bij genoemd
bureau de hotelgids voor
1983 aanvragen. Deze
„Schweizer Hotelführer" be
vat 3000 adressen en veel in
formatie.
Men heeft veel mensen op
de been gebracht met het
„Wandeljaar 1982", voldoen
de om dit thema te handha
ven en bijvoorbeeld voet
tochten langs de „Suonen"
in Wallis aan te bevelen.
Deze trajecten lopen langs
de deels eeuwenoude, kunst
matige waterlopen in het ge
bergte, soms gemaakt van
boomstammen. Dank zij
deze Suonen heeft men de in
Wallis veel voorkomende
droogteperioden kunnen
overleven.
De indrukwekkende con
structies vormen een erf
goed dat terecht onder de
aandacht wordt gebracht, in
combinatie met de voetpa
den waarvan Zwitserland er
zo veel in de aanbieding
heeft (gezamenlijke lengte
van 50.000 kilometer). Wal
lis, het zuidelijke en zonnige
gewest, staat in 1983 toch
sterk in de belangstelling,
dank zij onder meer de inge
bruikstelling van de Furka-
tunnel. Deze maakte een
einde aan het betrekkelijke
isolement van Goms, een ge
bied waar het toerisme nog
niet met zevenmijlslaarzen
doorheen loopt. Men ziet er
geen kolossale apparte
mentscomplexen en een ge
ring aantal liften en banen.
Barok
Zodra hij ontsprongen is aan
zijn machtige en beroemde
gletsjer, gaat de Rhöne hup
pelend op weg naar het dal
dat zijn naam draagt. Zestien
zeer oude en bedaagde Gom-
ser dorpjes verwelkomen de
stroom, die hier begint aan
de loopbaan van 860 kilome
ter naar de Middellandse
Zee. Oberwald en Nieder-
wald begrenzen dit snoer
van nederzettingen, ooit om
schreven als één groot open
luchtmuseum, gewijd aan de
barok.
Zwitserland kan nergens
méér door de zon geblakerd
zijn dan in dit deel van Wal
lis, grenzend aan Italië en
Tessin. Zowel de houten hui
zen, Spychers en Stadel
(schuren), zagerijen, als de
bewoners zien er uit, of ze
even zijn aangebraden bo
ven een houtvuurtje. Aan
deze donkerbruine ambiance
ontbloeit de pracht van ba
rok en rococo zo onstuimig,
dat men zich afvraagt, waar
het eenvoudige Goms al
deze kunstschatten (de regi
stratie vermeldt er 2000)
vandaan haalt.
Zoveel talent kon zich in de
uithoek van het Rhönedal
slechts ontplooien, in combi
natie met een grote econo
mische en politieke macht.
Een uiterst doortastend
volkje beleefde ooit de va
riatie op een gouden eeuw.
Goms was de bakermat voor
maar liefst een dozijn Zwit
serse bisschoppen en zeven
tien „Landeshauptmënner",
gezwegen van de vele kun
stenaars.
Elk dorpje pronkt wel met
een hoogbegaafde inwoner
van weleer, of dat nu kardi
naal Matthaus Schiner is, ge
boren in 1470 te Mühlebach,
of een Von Kalbermatten uit
Reckingen, waar deze in
vloedrijke familie de toon
aangaf.
De vreemdeling kan hier
deelnemen aan een puzzel-
tocht naar beroemdheden.
In Blitzingen (123 inwoners)
zal men hem terstond vertel
len, dat daar de wieg van
hotelkoning Alexander Sei-
ler heeft gestaan, die Zer-
matt vermaard maakte als
een paradijs voor miljonairs.
Niederwald kan het nog
sterker vertellen, als geboor
tedorp van Cesar Ritz, wiens
hotelpaleizen in Europa en
ver daarbuiten nu nog een
begrip zijn.
Goms stelt zich nu tevreden
met een nostalgische terug
blik op perioden als na 1650,
toen hier zeventig kerken en
kapellen werden gebouwd.
Ze zijn grotendeels gespaard
gebleven, alle noodlottige
branden, oorlogen, lawines
en watervloeden ten spijt.
Obergesteln, meermalen van
de aardbodem weggevaagd,
treurt nog om de 84 slachtof
fers van zo'n natuurramp in
1720. „O Gott, erbarme dich
der armen Seelen in diesem
Grab".
Na een gruwelijke brand in
1868 heeft men daar geen ri
sico's meer genomen maar
uitsluitend stenen huizen ge
bouwd. Voor de rest zweert
Goms nog bij dat donker
bruine hout, eer bewijzend
aan de Allerhoogste met
pronkstukken uit de barok-
Zwitserland
in het kort
Koers: Zw.fr. circa 1,30;
Prijsstijging 1983: max. 0
tot 5 procent, binnenlands
prijspeil;
Prijzen: superbenzine 1,30,
geen reductie, maar alle
Zwitserse autosnelwegen
en tunnels zijn gratis,
koffie (met melk) 1,75,
flesje bier 1,25 in winkel
(5.8 dl.) 1,40 in restaurant
(3 dl.);
Aantal vakantiegangers
1982: 76 miljoen
overnachtingen Zwitsers
en buitenlanders
(schatting). Van 38 miljoen
overnachtingen
buitenlanders circa 11
procent uit Nederland;
Verwachtingen 1983: min. 3
tot max. 5 procent
buitenlanders, percentage
Nederlanders ongewijzigd;
Favoriete Kantons: Wallis,
Berner Oberland, Tessin
en Graubunden;
Minder druk bezocht: Oost-
Zwitserland, merengebied
West-Zwitserland,
Zwitserse Jura,
wandelgebieden diverse
bergdalen;
Reisgidsen: Groot
assortiment. Keuze hangt
af van reisdoel enz.;
Adres voor informatie:
Zwitsers Verkeersbureau,
Koningsplein 11, 1017 BB
Amsterdam, telefoon 020-
222033, telex: 13339.
tijd, als het wonderbaarlijke
hoogaltaar in de kerk van
Munster; met fraai bewerkte
orgels en plafonds, smeed
werk en beelden in kerken
en kapellen.
De dorpen zijn nog net zo
mooi als op de dag, dat Goe
the zich hier verbaasde over
deze cultuurhistorische erfe
nis, te meer omdat balkons
vol geraniums en welluiden
de koeiebellen hun aandeel
leveren in de idylle. Lang
laufers en wandelaars ge
nieten hier van die fascine
rende combinatie tussen na
tuur, geschiedenis en kunst.
Men is er beslist niet van
plan zich door een nieuwe
lawine van toeristen te laten
overrompelen. Goms kan
het meesterschap van weleer
alleen maar veilig stellen
door het toerisme binnen de
perken te houden.
Spinster met kleinzoon in het binnenland van Joegoslavië.
Een van de dozijnen, vaak gigantische monumenten, die her
inneren aan de strijd van Tito's partizanen tegen de Duitsers.
Petar Bojkovsky, direc
teur van het Joegosla-
visch Verkeersbureau in
Amsterdam had het zo
mooi opgebouwd. Te
meer misschien, omdat
hij in het ongeëvenaarde
tijdsbestek van een half
jaar onze taal al aardig
onder de knie had. Nu
neemt hij binnenkort af
scheid onder wat min
der florissante omstan
digheden. Het toerisme
naar Joegoslavië heeft
vorig jaar een lelijke
knauw gekregen. Men
spreekt, wat ons land
betreft, over een terug
gang met zo'n dertig
procent!
Wellicht zal Serajewo, waar
in 1984 de Olympische Win
terspelen worden gehouden,
reeds dit jaar voor een nieu
we stimulans zorgen. Nadat
1981 nog een toename van
26 procent Nederlandse va
kantiegangers te zien had
gegeven, ging het opeens
mis. Ernstige valutaproble
men, prijsstijgingen, een
sterke inflatie, energie-
schaarste en andere tegen
slagen wierpen een schaduw'
over de statistieken, die ge
waagden van de bijna
400.000 bezoekers uit ons
land en hun 2,5 miljoen
overnachtingen.
Een devaluatie van de dinar
met 20 procent, eind oktober
j.l. kan deze achteruitgang
wellicht een halt toeroepen.
Zoals gewoonlijk krijgen
toeristen reductie op de
schaarse en dure benzine.
Het zijn vanouds automobi
listen, die naar Joegoslavië
trekken. De reisorganisato
ren brengen er ook heel wat
Nederlanders heen en sinds
kort is ook de Joegoslavische
touroperator „Phoenix" met
aanbiedingen op deze markt.
Bruiloft
Er kan geput worden uit een
flink reservoir van vakan
tiegangers met een zwak
voor dit land. Die liefde da
teert niet van vandaag of
gisteren. A. den Doolaard
heeft met romans als „De
bruiloft der zeven zigeu
ners" veel medeburgers ge
ïnspireerd om bijvoorbeeld
het Meer van Ohrid te gaan
bezoeken. Nadien heeft Joe
goslavië zich ontwikkeld tot
een paradijs voor ontdek
kingsreizigers in de soms
nog vrij primitieve republie
ken.
Het kostte veel moeite om
de bevolking vertrouwd te
maken met het toerisme en
personeel op te leiden voor
de horecabedrijven. Zelfs nu
moet men onderweg vaak
nog enig ongerief, vooral op
sanitair gebied, voor lief ne
men als men van klooster
naar klooster reist, op weg is
naar druipsteengrotten, de
stallen van Lippizaners of
het gebergte van Montene
gro. Ook zeer comfortabele
hotels hebben soms hun ge
breken.
Er is intussen veel verbeterd
en aan de service kan het
niet liggen, dat deze volksre
publiek opeens zo uit de gra
tie is geraakt. Dat spoedig
herstel mogelijk is bewijst
Italië, dat een korte depres
sie al weer te boven schijnt
te komen.
Partizanen
Steden als Dubrovnik treft
men nu eenmaal alleen in
Joegoslavië aan. Stichting
55+ Reizen brengt elk jaar
meer overwinteraars naar
het eiland Hvar. Veel Ne
derlanders gaan niet veel
verder dan Istrië aan de
Adriatische Zee, niet al te
ver van de grens, waar zij
veel faciliteiten vinden, zij
het dat grote zandstranden
hier ontbreken. De kust
zorgt voor tal van alternatie
ven en aan excursies is geen
gebrek. Zelfs dagtochten
naar Venetië behoren hier
tot de mogelijkheden.
Veel belangstelling tonen
landgenoten voor de partiza-
nenroutes. Zij voeren langs
dozijnen plaatsen, waar dit
volk gestreden en geleden
heeft tijdens de Duitse bezet
ting. Daarvan getuigen gi
gantische monumenten, mu
sea, slagvelden, grotten en
andere herinneringen. In
1983 staan weer veel her
denkingen op het program
ma. Het zal dan op tal van
plaatsen veertig jaar geleden
zijn, dat er dingen gebeur
den, die nooit vergeten mo
gen worden.
Joegoslavië
in het kort
Koers: (in Nederland) 100
dinar is 4,50. Koers in
Joegoslavië: 23 dinar voor
f 1,-. Recente devaluatie 16
procent.
Prijsstijging 1983:
Accommodatie enzovoort
tot vijf procent,
levensonderhoud tot
maximaal 10 procent
Prijzen: superbenzine 1,79;
voor toeristen 1,61
(reductie van 10 procent),
espresso 25 tot 35 dinar,
flesje bier in winkel 15
dinar, in restaurant 35.
Vakantiegangers 1982:
(over eerste negen
maanden) 5.450.000. Aantal
Nederlanders: (over eerste
negen maanden) 271.000.
Verwachtingen 1983: Groei
van toerisme, meer
Nederlanders dan vorig
jaar.
Favoriete gewesten: Istrië,
Ohrid, Dubrovnik.
Minder druk bezocht: het
binnenland, Bosnië, Servië,
Montenegro, delen van
Kroatië.
Reisgids: ANWB, e.a.,
waaronder Dominicus.
Adres voor informatie:
Joegoslavisch
Verkeersbureau,
Vijzelstraat 4, 1017 HK,
Amsterdam, telefoon 020-
220483/84.
