Orgel- Van Zoen stelt zijn
verzamelde instrumenten in
een stichting beschikbaar
QeidóaQounxmt
HOE EEN „HEMELS" INSTRUMENT
DE GEMOEDEREN KAN LOSSLAAN
Schooldirecteuren willen Mavo uit verdomhoekje halen
Universiteitsraad akkoord met reorganisatie scheikunde
■(DEN
DINSDAG 18 JANUARI 1983 PAGINA 5
Op mijn omwegen door stad en land
kojn ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch of'schriftelijk vertellen
wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12-22 44 op toestel 10.
egpiraat
pngeman, die achter het
r van een personenauto
"^verleende op de krui-
Vinkenlaan/Pické-
»t in Nordwijk geen
Lcrang aan een van
its komende vrachtauto,
resultaat was een bot-
met veel blikschade.
J: bleef het echter niet
'froen de politie de jon-
nader aan de tand voel-
Jcwam er nogal wat be
nd bewijsmateriaal te-
ijfschijn. De twintigjarige
Jeman had geen rijbe-
zijn auto was niet ver-
.^rd en er mankeerde het
'ïjen ander aan zijn voor
ts Tegen kantonrechter
Oien verklaarde de jeug-
hj automobilist, dat hij die
in afwachting van zijn
jiwijs alvast maar had
-tycht. De jongen, die net
Joop den Uyl, steeds
fc dingen wilde opmer
kt („Mijn uitlaat was niet
1 en daarbij reed die
ihtwagen te snel") werd
ugestraft. De officier van
Jtie, verkeersschout
|jr, eiste in totaal een
Je van 520 gulden. De
IjJter was het daarmee
J. „En als ik het niet kan
len", vroeg de overtre-
j] „Dan gaat u maar zit-
sbngelijkt blies de jonge-
j de aftocht. Voor zijn
ioedsrust was het echter
'lc beter geweest als hij
s!i was blijven zitten om
taak tegen een Haagse
Ijen bij te wonen. Die
r<op de elfde van de elf-
^981 (de datum was toe-
u'de zaak was niet carna-
hsk van aard) in Katwijk
^óorlijk tekeer gegaan,
f^hter Oomen gaf een
te samenvatting van het
nge proces-verbaal. De
denaar reed met zijn auto
-katwijk op een rijstrook
r rechtdoorgaand ver-
gr. Hij sloeg echter links-
Vin twee Katwijkse agen-
waren getuige van die
tortreding. Zij achtervolg
er; de Hagenaar en som-
e»rden hem te stoppen.
negeerde het stopteken
ic-eed met een vaartje van
kilometer per uur door
rood licht. Toen de
iten hem te pakken
den, bleek waarom de
'eman het stopteken had
iten voor wat het was.
auto was niet verze
il, hij had geen rijbewijs
Ikon ook al geen kente-
Ifcewijs tonen. Daarbij
keerde de auto van de
;enaar in zeer slechte
jMnische staat. Nadat de
^ter de waslijst had
rgelezen, vroeg hij de
lachte om commentaar.
-1 merkte op: „Ik ben in
Haag al voor deze din-
ei veroordeeld." De kan-
litechter kwam na enige
"(ie tot de volgende con-
vie: „Ik denk dat u het-
l#e ook heeft uitgehaald
^Wassenaar." En inder-
ji(i. Op de elfde van de
©e had de jongen in Was-
etar 150 kilometer per
J gereden op een weg
ir maximaal 70 was toe-
aan en was hij ook daar
r rood licht gereden. „U
daar ook geen rijbewijs
h zien," zei rechter Oo-
j: „Lijkt me logisch,
lit dat zult u tussen Kat-
en Wassenaar wel niet
ben gehaald." De Hage-
i kon daar niets tegen
lengen. Hij raadde kan-
slechter Oomen aan con-
30 op te nemen met zijn
'Weringsambtenaar. De
s^ier van justitie was van
»ing dat er geen ver-
etende omstandigheden
wezig waren: „U heeft
"Öie dag de bollenstreek
jeilig gemaakt eri u bent
|aker gepakt voor het rij-
zonder rijbewijs." De
Ite die de heer Moor
was enorm. Honderd
Jlen voor het niet vol-
- n aan een stopteken,
Ésaf in plaats van recht-
vijftig gulden, door
rijden honderddertig
len, geen rijbewijs drie-
derd gulden, geen ken-
nbewijs honderddertig
en, rijden zonder verze
ng vierhonderd gulden,
'geroeste chassisbalken
derd gulden, slechte
men vijftig gulden en
kapotte uitlaat zeventig
en. Tevens eiste de offi-
twee keer vier maan-
voorwaardelijke ont-
ing van de rijbevoegd-
-fl. In totaal kwam de
-te neer op een bedrag
ut 1570 gulden.
i
*hter Oomen keek de
piraat aan en zei op
Jtige toon: „Ik veroor
"i u conform de eis van
officier. Dat kunt u te
uw reclasseringsambte
"Jjr zeggen. Dit is heel
st. Ik ben blij dat we dit
Leiden maar zelden te-
Jkomen."
KEES VAN HERPEN
LEIDEN De Directeu
renkring van zelfstandige
Mavo-scholen uit de Leid-
se regio wil de stroom van
geruchten over de Mavo
tot staan brengen. Vol
gens de directeuren van
de twintig betrokken
Mavo-scholen zijn de be-,
richten, dat de Mavo ver
dwijnt, onjuist, onvolledig
en voorbarig. „Ons doel is
de Mavo uit het verdom
hoekje te halen," zegt de
heer G.J. Jansen, voorzit
ter van de directeuren-
kring en directeur van de
Prins Willem-Alexander
Mavo in Leiden.
Er bestaan plannen om het
onderwijs ingrijpend te ver
anderen. De bedoeling is, dat
het basisonderwijs wordt ge
volgd door het driejarig
voortgezet basisonderwijs.
Dat wil zeggen, dat alle kin
deren na de lagere school
niet kiezen voor een onder-
wijsrichting, maar eerst alle
maal drie jaar hetzelfde on
derwijs krijgen. Pas daarna
wordt een keuze gemaakt.
Uit die plannen werd gecon
cludeerd, dat de Mavo moet
verdwijnen. De Directeuren-
kring vindt dat een onjuiste
voorstelling van zaken. Als
deze plannen doorgaan, dan
verdwijnt niet alleen de
Mavo, maar moeten alle hui
dige schooltypen worden op
geheven, menen de directeu
ren, die ervan overtuigd zijn
dat deze plannen zeker niet
voor het jaar 2000 zullen
worden gerealiseerd.
De twintig directeuren zijn
van mening, dat de Mavo
door deze geruchten in ern
stig diskrediet is gebracht. Zij
vrezen, dat de ouders hun
kinderen daarom niet meer
naar de Mavo zullen sturen.
Omdat in deze tijd veel kin
deren voor een school kiezen
en de „concurrentiestrijd"
om de steeds schaarser wor
den leerlingen is ontbrand, is
de kring van directeuren een
actie gestart om de Mavo uit
het verdomhoekje te halen.
„Onrust over het voortbe
staan van de Mavo is niet no
dig. De Mavo staat nog stevig
overeind. Dit schooltype
heeft een nuttige plaats in
onderwijsland. De Mavo
heeft vaak een beschutte
sfeer die ideaal is voor laat
bloeiers," zeggen de directeu
ren in een folder, die op de
lagere scholen in de regio
wordt verspreid.
De directeurenkring werd op
initiatief van de heer Jansen
ruim vier jaar geleden opge
richt, omdat de directeuren
het wenselijk achtten, dat er
over specifieke „Mavo-pro
blemen" wordt gepraat. Het
gaat om zelfstandige Mavo-
scholen in Leiden en omge
ving, die in totaal zo'n zes
duizend leerlingen hebben.
De scholen variëren in groot
te van twee- tot vierhonderd
leerlingen. „Mavo's worden
financieel achtergesteld bij
andere scholen." Zegt de
heer Jansen: „Per jaar krijgt
elke school van de overheid
een bijdrage in de exploita
tiekosten. Een Mavo krijgt
tienduizend gulden, scholen
gemeenschappen ontvangen
jaarlijks enkele tonnen," al
dus de heer Jansen.
LEIDEN Met vrijwel
algemene instemming is
gisteravond het ingrij
pende reorganisatieplan
van de subfaculteit schei
kunde van de Leidse uni
versiteit, waarbij zes ge
dwongen ontslagen zullen
vallen, goedgekeurd door
de universiteitsraad. In te
genstelling tot het sorra
gespannen en emotionele
verloop van de sub-en fa
culteitsraadsvergaderin
gen vorig jaar was de uni-
versteitsraadsvergadering
dit keer een rustige, maar
niettemin uiterst langdu
rige gebeurtenis. De mees
te raadsleden waren „zeer
te spreken" over de zorg
vuldige procedure die bij
de reorganisatie van
scheikunde is gevolgd.
Het plan van de subfaculteit is
een naif jaar geleden openbaar
gemaakt waarna de verschil
lende betrokken raden zich er
over hebben gebogen. Met
name de vakgroep Organische
Chemie, die volgens het plan
het zwaarst getrof fen zal wor
den, kwam toen met felle kri
tiek. Resultaten van die kri
tiek waren ondermeer een al
ternatief reorganisatieplan
(echter afgewezen door de
subfaculteit), vragen in de
Tweede Kamer over de juridi
sche kant van de zaak, die
echter snel weer werden inge
trokken en tot slot een beroep,
aangespannen bij de ambtena
renrechter om het plan te la
ten vernietigen. De rechter
heeft dit beroep naast zich
neergelegd.
Scheikunde is na biologie bin
nen de faculteit der wiskunde
en natuurwetenschappen de
tweede richting in Leiden
waarvan door de universiteits
raad is besloten, dat er gereor
ganiseerd moet worden. Plan
nen voor andere studierichtin
gen zijn momenteel in voorbe
reiding. De reorganisaties vor
men een deel van het univer
sitaire beleid om de faculteiten
zelf, door afstoting van zwak
ke punten, de sterke over te
houden. Met deze sterke facul
teiten hoopt men beter gewa
pend te zijn tegen de bezuini
gingsmaatregelen van de on
derwijsminister. Op dit mo
ment is, zoals eerder gemeld in
deze krant, een landelijk over
leg van alle universiteiten en
hogescholen gaande dat de
nieuwste bezuiniging van 258
miljoen gulden tot 1987 moet
verdelen.
Onderzoek naar
hart- en
vaatziekten
LEIDEN Het District Con
sultatiebureau tot bestrijding
van tbc houdt binnenkort een
onderzoek naar risicofactoren
voor hart- en vaatziekten voor
mannen van 35 jaar. Het on
derzoek zal kosteloos worden
verricht, men dient zich fcelf
aan te melden. Er is gekozen
voor 35-jarige mannen omdat
de kans op het krijgen van een
hartinfarct bij mannen 4 a 5
maal groter is dan bij vrou
wen. Het onderzoek is er op
gericht een infarct zoveel mo
gelijk te voorkomen. Daartoe
zal er een bloed- en urineon-
derzoek worden gedaan, de
bloeddruk gemeten en gewicht
en lengte worden bepaald en
krijgt iedere deelnemer een
vragenlijst om thuis in te vul
len. Ieder die aan het onder
zoek, deelneemt krijgt zelf de
uitslag. Wanneer één of meer
factoren verhoogd zijn, zal er
advies worden gegeven en zul
len de desbetreffende factoren
nog eens worden gecontro
leerd. Het onderzoek heeft
plaats op het Consultatie Bu
reau tot bestrijding van TBC,
afdeling RIFOH (risicofacto
ren onderzoek hart- en vaat
ziekten), Lange Voort 68, 2341
KD in Oegstgeest.
Het orgel dat in de St.Bernarduskapel dienst deed.
maar het moet ook kunnen
uitbazuinen en tot vereniging
oproepen. Zeker met een
Halleluia van G.F.Haendel.
Want je gelooft in iets en je
wilt wat
Doofheid
Zelf is Martien er nooit toe
gekomen om orgel te gaan
spelen. Tot zijn 14e jaar (en
dan begint onze onuitspreke
lijke clementie) leed Van
Zoen aan een tamelijk ernsti
ge doofheid, die nooit geheel
verholpen is kunnen worden.
Maar hii was nu eenmaal gek
op orgelmuziek. Nou, en als
ik mezelf na ga, kan ik hem
geen ongelijk geven. Van
Zoen werd evenwel een vas
te bezoeker van orgelconcer
ten, tot in Haarlem toe
maar dat is ook een Orgel-
stad bij uitstek. In meer dan
tien jaar tijd bezocht Martien
(voor het merendeel op de
bromfiets) ongeveer duizend
kerken in het land. Daar re
gistreerde hij alle orgels, naar
dispositie (naar „kunnen,, zeg
maar) en historische gege
vens.
En hij voerde een uitgebreide
correspondentie over orgels
met Jan en orgelman. Zijn
drift voerde Martien van
Zoen tot het raadplegen van
vakliteratuur, en hij bouwde
een archief op waarin onge
veer 8000 Nederlandse ker
korgels staan beschreven.
Vanaf 1520; zowel met „ka
tholieke" als reformatorische
pijptoestanden. Overal vond
men het leuk als Van Zoen
naar „het orgel" kwam infor
meren, en zodoende kon hij
heel wat vasatleggen. De
man interesseerde zich voor
zowel dispositie als interpre
tatie. En dan werd er wei
eens een registertje extra
opengetrokken. Martien
heeft bovendien z'n stereo
apparatuur, en daar komen
heel wat van zijn favoriete
componisten op vast te lig
gen. Wie maar „Gott vom
Himmelhoch" de kerkruimte
in wenste te zenden, had zijn
voorkeur: componisten als
Bach, uiteraard, maar ook
Frescobaldi, Sweelinck en
Buxtehude, de Saksische
Westduitser, of de Nederduit
se „Hollander".
Maar Van Zoen weet even
eens raad met met de Franse
romantische school en de mo
dernen. Buitenlandse orga
nisten raken ook zijn muzi
kaal zenuwcentrum: Hel-
muth Walcha, Marie Clair
Alain; en de binnenlandse
groten Albert de Klerk (on
der wiens cerebrale orgelspel
ikzelf nog gezongen heb, en
met deugd als uitkomst),
Charles de Wolf, Louis Toe
bosch en good old Feike
Asma, en nog meer van die
coryfeeën. Zij allen zorgden
voor een „stuk levenswerk"
van Van Zoen. Hij heeft er
erg prettige herinneringen
aan. Al is het van Diabelli.
Dat is een paar letters ver
schil met Diabolo: de duivel
se. Maar in een „buitenland
se" taal kun je vaak alle rich
tingen uit. Je hoort ze gal
men, die Nederlandse koren,
zonder al te veel achtergrond
en traditie. Van die samen
smelting van koren en orgel
zijn bijna onuitzingbare voor
beelden. Maar Van Zoen ju
belt met ze mee en heeft zijn
stichting gesticht. Met fluit
en lier. En voor de rest zien
we het wel. Maar het blijft
om te zoenen.
Er zijn vele soorten min
naars en minaressen. Op
allerlei terrein. Dat is u
mogelijk bekend, en ik
wil daar ook niet al te
zeer op ingaan. Maar al
eerder ben ik een cate
gorie liefhebbers tegen
gekomen die me toch bij
zonder geboeid heeft. Ik
vroeg me af, wat ze voor
dat gloeiende liefdebe
toon terugkregen. Wel
nu, dat was muziek. Or
gelmuziek zelfs. Bij res
tauraties van oude of niet
zo erg oude orgels in den
lande schonken die or
gelminnaars hun dona
ties als in de gleuf van
een jukebox, en als het
instrument weer in volle
glorie uit z'n ellende was
herrezen, klonken de
herstelde tonen hen als
kostelijke muziek, barok
of romantisch, in de ge
voelige oren, tot in het
diep ontroerde „ama
teurs" hart aan toe. Bij
voorbeeld het Orgel
fonds van de Leidse Har-
tebrugkerk heeft die
meelevenden vaak over
de drempel gehad. Mede
door hun giften was het
mogelijk het prachtige
Maarschalkerweert-orgel
z'n oorspronkelijke stem,
met nieuwe mogelijkhe
den, terug te geven.
Vaak vloeiden er gelden
toe en een paar jaar gele
den was onder die schen
kingen een anonieme,
doch opmerkelijke bij
drage van een orgel-fre
ak. Ik wist wie het was,
maar moóht zijn naam
niet noemen.
Vandaag onthul ik hem, en
haal het doek weg waarmee
hij zijn vrijgevige, monumen
tale orgelziel bedekt heeft ge
houden; omdat hij „een stich
ting" is geworden. Een stich
ting die, volgens een scherp
registrerende waarnemer Uit
Sassenheim, „vrijwel uniek
in ons land" genoemd mag
worden. Een fundatie die
vier orgels als gepijpte para-
depaardjes in dienst en onder
haar hoede heeft.
De aanstichter daarvan is
Martien van Zoen, die met
„orgelliefhebber" te zwak ge
karakteriseerd is. Een man
van „laat uw linkerhand niet
weten wat uw rechter dito
doet". Ik haal hem voor het
voetlicht, ongenadig en met
vol tongwerk. Al strubbelt-ie
ook nog zo tegen, die naam
gever van de „M.G. van Zoen
Orgelstichting". Onze waar
nemer heeft, zoals gewoon
lijk, met rollende ogen op de
loer gelegen en berichtte mij
over deze ontwikkeling. Die
hij overigens al ja-ren ge-le
den" had zien aankomen.
„Van Zoen gaat het doen",
toeterde hij aan mijn oor.
Een zoenoffer dat nu uit de
doeken gedaan wordt, dus.
De Wit en Zoenen, en Zonen
(neem me niet kwalijk): Mar
tien geeft hoogop van hun
prestaties. Vakmanschap is
ook hier meesterschap, en
dat geniet Zijn hogelijke
waardering. Volgens Van
Zoen, de onuitputtelijke, zijn
de orgels „verzekerd tegen
nieuwbouwwaarde; en het
onderhoud geschiedt voor re
kening van de stichting".
Van Zoen, die de tand des
tijds met open vizier tege-
moettreedt en niet vreest, wil
met zijn stille stichting ik
heb nog steeds geen propa
ganda ervoor gehoord or
gels voor de toekomst „veilig
stellen voor het doel waar
voor ze werden aangeschaft".
Sterker nog: voor deze inves
teringen, die hij ziet als een
dienst aan de (ongedeelde)
Kerk, leeft Van Zoen sober
als een monnik in zijn kluis.
Maar dat heeft hij er graag
voor over. Elk vrij uurtje is
hij op z'n orgelpad. „Ik ben
dankbaar dit te mogen en
kunnen doen", zegt hijzelf,
terwijl hij een gebonden soep
bereidt; „ik heb het er graag
voor over. Aan de liturgie, in
welke kerk ook, wil ik niet
verdienen".
Martien van Zoen (I) in gesprek met een organist; en geef 'm dan de ruimte...
Geldverslindend
Martien G. van Zoen is 41 en
kok bij een Voorhouts bejaar
dencentrum. Schitterende job
eet u smakelijk, ook
maar niet voorbestemd tot
het instandhouden van een
geldverslindende hobby,
dacht ik. Je mag uitstekend
kunnen paneren, en het
haasje onderscheiden van
een borstlap, een lende of
een schenkel, een zwezerik,
pens of kalfspootjes, maar dat
wil niet meteen zeggen, dat je
er dan ook vier orgels op na
zou kunnen houden. Toch
heeft Van Zoen dit gepres
teerd. Vier orgels, met pres-
tanten en al, zijn het eigen
dom van deze opzienbarende
Sassenheimer. En (onze
waarnemer werd er helemaal
koud van) deze orgels wor
den door Van Zoen geheel en
al „pro Deo" voor niets,
maar ook voor God in
bruikleen gegeven voor de li
turgie in di-ver-se kerken.
Ik ga het rijtje langs. Z'n eer
ste orgel schafte Martien aan
in 1970 in Oude Schoot, dat
per ongeluk in Friesland ligt.
Firma De Wit en Zonen,
Nieuw Vennep, restaureerde
het instrument en tot '73
deed het dienst in de vorige
kapel van huize "Bernardus"
in Sassenheim. Daarna
maakte de plaatselijke her
vormde kerk van het orgel
gebruik, tot '75. En vandaag
de dag staat het Zoen-orgeltje
in de Lissese Agatha-kerk
nabij het priesterkoor, terwijl
z'n grote, hoge concertbroe
der achterin het geheel en al
zou kunnen overstemmen.
Voor z'n tweede orgel trok
Van Zoen in '76 weer naar
Friesland, en ook deze aan
koop werd door De Wit ge
restaureerd en nadien ge
plaatst in de Haagse kerk
van de H. Familie. Daar doet
het nog steeds dienst, bij dag
en hoogtij.
Martien van Zoen kookte in
middels door voor z'n dage
lijks brood, maar dit weer
hield hem er, een paar jaar
geleden, niet van een Engels
orgel op de kop te tikken.
Ook dit wordt op het mo
ment hersteld van een inzin
king en zal omstreeks Pasen
van dit jaar geplaatst worden
in de „oecumenische kapel"
van de Willem Arntzhoeve
in Den Dolder. En dan is er
nog het vierde „loftuig", een
compleet Engels orgel uit
1877, dat in Nieuw Vennep
staat opgeslagen. Voor plaat
sing zijn besprekingen gaan
de. Van Zoen ziet mogelijk
heden in de Sancta Maria-ka-
pel in Noordwijkerhout. Niet
omdat dit zijn voorland zou
zijn, maar er zijn mogelijkhe
den. Martien volgt steeds de
herstellingswerkzaamheden
van zijn orgels op de (8 en 16)
voet; en van tevoren wordt
alles uitgepraat. Dit, althans,
vertelt onze waarnemer, die
ook van doorpraten 't zijne
weet
Verleggen we even onze aan
dacht naar de Nieuw Ven-
nepse kerkorgelrestaurateurs
Martien van Zoen denkt
leeft in orgels. Ik heb me
nauwelijks de moeite geno
men om te informeren of hij
getrouwd is en een gezin
heeft. Nee dus. Anders heb je
wel wat anders aan je hoofd.
Restauratie van de orgels in
de Hartebrugkerk en de
„Agatha" heeft veel van zijn
krachten gevergd. Hij zag de
goddelijke voorzienigheid op
wekkend door het raam van
zijn verbeelding wenken en
koos verder ruim sop. Een
mooi orgelfront is nooit weg,
Het Van Zoense orgel, dat speelt In de H. Familie-kerk in
Den Haag.
