Q-koorts haast niet stuk te krijgen
stille oorlog
n Mozambique
I
„Regime en
verzet spreken
beide Pools,
maar verstaan
elkaar niet"
NDERZOEK BIJ ZUIDHOLLANDSE EN ZEEUWSE BOEREN
^NENLAND/BUITENLAND"
QeidóaQowuvnt
vrijdag 14 januari 1983 pagina 13
^terdam vrou-
i die zelf wol spinnen
yn het risico om Q-
■~rts te krijgen. Dat
ikt onwaarschijnlijk,
ir het betreffende vi-
is zo hardnekkig, dat
in resten ontlasting in
schapevacht nog de
;te kan veroorzaken:
soort acute longont-
ing met hoge koorts,
soms leidt tot ontste
ld van de hartkleppen.
zou graag het bloed van
pinsters onderzoeken om
■eten te komen of zij ooit
de bacterie in aanraking
geweest. Gezien het vóór-
en van Q-koorts in ons
4 zou ik me kunnen voor-
stellen dat de huiden en vach
ten uit binnen- en ook buiten
land voortaan ontsmet moeten
worden". Dit zegt De Rotter
damse arts J. Huisman, hoofd
van de afdeling infectieziekten
van de GG en GD in de Maas
stad. Hij heeft zich de laatste
jaren veel beziggehouden met
Q-koorts in ons land.
De Q staat voor het Engelse
Queer, wat „vreemd" bete
kent. Q-koorts is een zeer be
smettelijke ziekte en kan door
landbouwhuisdieren worden
Verspreid. De ziekte is in de ja
ren dertig in Australië ont
dekt, waar de patiënten in een
abattoir bleken te hebben ge
werkt. Nader onderzoek heeft
toen uitgewezen dat de ver
spreiding plaatsvindt via het
drinken van rauwe melk van
koe, schaap en geit en ook via
de ontlasting, de nageboorte,
de luchtwegen en vooral bij
ischapen via teken.
Omdat de Nederlandse voor-
Schriften inzake verzorging,
hygiëne en verzorging van de
landbouwhuisdieren vrij
streng zijn, is steeds aangeno
men dat de ziekte in ons land
niet voorkwam. Bovendien
-bleek de besmettingshaard van
de gevallen die zich wel bin
nen onze grenzen hebben
voorgedaan, in het buitenland
|te liggen.
■Anti-stoffen
iDokter Huisman: „Daar is
jrien op teruggekomen. Het is
bekend dat Q-koorts bij dieren
voor miskramen zorgt. Toen
twee, drie jaar geleden bij
Sommige boerderijen verdacht
veel landbouwdieren spontaan
aborteerden, werd hun bloed
dan ook voor alle zekerheid op
Q-koorts onderzocht. De uit
slag gaf genoeg aanleiding om
dnze dienst te vragen de boe
renbevolking te onderzoeken.
'Een op de vijf boeren bleek
anti-stoffen in z'n bloed te
hebben. Zij hadden dus eens
Q-koorts gehad. De ziekte
komt dus blijkbaar allang in
•Nederland voor. Het verklaart
ook waarom speciaal sommige
jonge boerenkinderen een pe
riode meemaken dat ze hoge
koorts hebben met een soort
longontsteking".
Momenteel wordt onderzocht
in welke mate precies Q-
'koorts in de Nederlandse vee
stapel voorkomt. Er is echter
geen reden om te veronder
stellen dat de ziekte zich heeft
uitgebreid onder de landbouw
dieren, beweert Huisman. Dat
er in 1980 onder de Neder
landse boerenbevolking vier
gevallen van Q-koorts zijn ge
constateerd, een jaar later al 26
en vorig jaar 20 gevallen, re
kent Huisman tot een schijn-
stijging.
.„Krijgt een ziekte eenmaal
meer bekendheid, dan denken
artsen er eerder aan om twij
felgevallen op die ziekte te on
derzoeken. Zo ook bij Q-
koorts. De ziekte komt dus
waarschijnlijk niet méér voor,
maar de diagnose wordt vaker
Natuurlijk
„Maar nu we weten dat de
.ziekte er is, weten we ook wie
gevaar lopen. Daar komt bij
dat de boeren meer dan vroe
ger rauwe, dus ongepasteuri-
seerde melk aan particulieren
verkopen. Veel mensen prefe
xen tegenwoordig „natuurlij
ke" voeding en drinken daar-
iom rauwe melk van koe, geit,
of schaap. Zij lopen echter het
risico om Q-koorts te krijgen.
Kleine hoeveelheden voor de
buren uitgezonderd, mogen
Nederlandse boeren de melk
alleen aan de fabriek verko
pen. Met dat voorschrift kun
nen zij het gemakkelijk min
der nauw nemen, sinds de be
treffende EG-normen slecht
worden nageleefd".
;Dat is volgens Huisman het
geval sinds de EG met enkele
landen is uitgebreid die op het
gebied van hygiënische voor
schriften en distributie van
jmelk minder strenge regels
•gewend zijn.
j„In de praktijk is toen een
.soort officieus compromis ge
groeid dat de EG-normen
Iminder streng behoeven te
jworden gehanteerd. De enige
oplossing is, dat de normen zo
.vlug mogelijk worden aange
scherpt".
Onderzoek
Een bedenkelijke ontwikke
ling, benadrukt dokter Huis
man nog eens, omdat het drin
ken van rauwe melk ook het
risico in zich draagt van ande
re ziekten dan Q-koorts. Tien
procent van de voor consump
tie bestemde melk in een land
als Engeland is „rauw". Vol
gens Huisman hebben daar ze
ker tienduizend mensen de af-
jgeloperf tien jaar verschillende
ziektes opgelopen die met het
■drinken van ongepasteuriseer-
de melk hebben te maken.
De afdeling infectieziekten
iziet dan ook alle aanleiding
!om het verschijnsel nader te
onderzoeken. Dat zou moeten
gebeuren in het „eigen" ge
bied: Zuid-Holland en Zee
land. Daarvoor is geld ge
vraagd bij het Praeventie-
'fonds. Het epidemologische
onderzoek zal zich vooral moe
ten richten op de zogeheten
kwetsbare beroepen: boeren,
veehouders, dierenartsen,
werknemers in huidenindus
trieën, importeurs van huiden.
Huisman: „De ziekte ontstaat
maar bij een beperkt aantal
jdieren en bij weinig mensen.
Maar het „beestje" is haast niet
istuk te krijgen. In Schotland is
oen stad met een ringweg er
omheen. Precies langs die weg
kreeg een groot aantal mensen
opeens Q-koorts. Nader onder
zoek bracht aan het licht dat
hooiwagens die nazomer over
de weg waren gereden. De
wind had het hooi en de ziekte
langs de weg verspreid".
HENK ENGELENBURG
Na een langdurige strijd tegen de Portugese overheer
sers werd Mozambique in 1975 onafhankelijk onder
president Machel, voorzitter van de bevrijdingsbewe
ging Frelimo die vanaf dat moment de enige nationale
volkspartij werd. Echte vrede heeft de bevolking van
Mozambique echter nauwelijks gekend. Onmiddellijk
na de onafhankelijkheid werden verzetsbewegingen
opgericht tegen het marxistisch ingestelde regime. De
belangrijkste is de Nationale Verzetsbeweging van Mo
zambique (MNR), die nu met militaire en financiële
steun van Zuid-Afrika een gedeelte van het land in
oorlog heeft gedompeld. De toestand in Zuid-Mozambi-
que wordt nogeens verergerd door een aanhoudende
droogte. Het gevaar is levensgroot dat de gehele oogst
dreigt verloren gaat en dit betekent dat vier miljoen
mensen met de hongerdood bedreigd worden.
noeg. De fabriek was nog geen
week open of een vrachtwa
gen met werknemers werd on
der vuur genomen door het
MNR. Vijf arbeiders kwamen
bij deze aanval om het leven
en 25 werden gewond.
De spoorlijn die de hoofdstad
Beira met Zimbabwe verbindt,
loopt langs de houtfabriek. Er
komen regelmatig treinen
langs, soms tot aan de nok ge
vuld met gewapende soldaten,
hoewel ze herhaaldelijk wor
den aangevallen. Inmiddels
bevinden zich in het gebied
enkele honderden Zimbab-
weaanse militairen om de
spoorlijn en nabijgelegen olie
pijplijn te beschermen.
Impasse
In het zuiden van Mozambique
lijkt een impasse te heersen.
Het MNR rukte in 1982 in zui
delijke richting op tot vlak
voor de rivier Limpopo en de
stad Xai-Xai, maar de opmars
werd tot staan gebracht. Lang
zaam maar zeker werd een ge
bied van ongeveer dertig vier
kante kilometer ten noorden
van de rivier heroverd. Scho
len en gezondheidscentra gin-
fen weer open en de plaatselij-
e milities worden getraind en
van nieuwe wapens voorzien.
Een enorm gebied verder
noordwaarts blijft onveilig. De
spoorlijn tussen Maputo en
Zimbabwe is gesloten. Het
vruchtbare kustgebied Inham-
bane is onbereikbaar, hetgeen
betekent dat er op de markt
van Maputo maar weinig fruit
en cocosnoten te koop zijn.
Hama Thai, een militair com
mandant die zijn sporen ver
diende in de oorlog tegen Por
tugal en Rhodesië, is op ver
zoek van de autoriteiten afge
treden als burgemeester van
Maputo en terugkeerd in actie-
ve dienst als militair comman-
irm. Net als andere direc- dant van Inhambane waar hij
En en hoge regeringsfunc- moet proberen de impasse te
terissen in het gebied heeft doorbreken,
igin militaire opleiding ach-
de In de provincie Zambezia in
de werknemers van de het noorden -lijkt de grote aan-
efabriek worden militair val van het MNR vanuit Mala-
cund en velen van hen zijn wi richting Quelimane langs
njpend. Maar het is niet ge- de kust te zijn doodgebloed. In
t^UTO Mozambique
ai langzaam maar zeker
n met een oorlog die
tuiden van het land in
jgreep heeft en waar-
u<het einde nog lang
rin zicht lijkt.
Igevolg van de Zuida-
kanse steun is de Na-
[ale Verzetsbeweging
Mozambique (MNR)
tot een troe
die niet meer
e) worden afgedaan als
„groepje gewapende
zoals de Freli-
regering hen eens ge-
schattend betitelde.
_r ondanks de Zuida-
lanse steun heeft het
I i het land nog niet op
knieën kunnen krij-
Het Frelimo heeft de
rtjes nog steeds in
Jen, zelfs in de gebie-
die herhaaldelijk door
MNR worden aange
lieuwe houtfabriek in de
;ls bij Chimoio, in het
van Mozambique, is
een symbool van deze
Gebouwd met ruim 45
en gulden steun geschon-
loor Zweden is de houtza-
een van Mozambique's
Ugrijkste ontwikkelings-
ijcten. De fabriek ging vol-
plan op 4 december van
ondanks herhaaldelijke
allen van het MNR.
outfabriek is afgeschermd
lihoge hekken en overal
P militairen op wacht.
idse technici, die in de fa-
werken, worden ge-
||it en gehaald in pantser-
|ps en er is een Zweedse
die speciaal is belast
de bescherming van de
»dse werknemers. De di-
ur van de fabriek heeft
wapen op zak en loopt in
Deze soldaat van het Mozamblkaanse leger wijst naar de plek waar een commando
gesteunde Nationale Verzetsleger van Mozambique tijdens een actie In Maputo werd
september en oktober stroop- gens in brand en verwoesten
ten bendes van het MNR de enkele thee- en katoenfabrie-
provincie af zonder enige te- ken. Medio oktober lag de eco-
genstand van betekenis te ont- nomie in het gebied helemaal
moeten. Ze vielen twee grote lam en waren de meeste bui-
ïdse technici geëva-
SKE EN WISKE HET BRETOENSE BROERTJE
van het land bezet houdt en
ook geen delen tot „bevrijde
gebieden" heeft uitgeroepen,
heeft het de touwtjes in som
mige delen van het land stevig
handen. Verkeer in die gebie
den maken ze onmogelijk
waardoor de plaatselijke be-,
volking van overheidsdiensten
verstoken blijft.
Beira, Mozambique's op een na
Maar de activiteiten van het
MNR werden even plotseling
als ze begonnen waren weer
geëindigd, hoewel twee dis
tricten die grenzen aan Mala- grootste stad, is omsingeld. De
wi nog steeds onveilig zijn en mensen wagen zich niet ver
in andere delen van de pro- buiten de stad. In de afgelopen
vincie af en toe mijnen wor- maanden heeft de MNR al
den gelegd. Het zakenleven vier keer het elektriciteitsnet
komt echter geleidelijk weer en een keer het waternet afge-
op gang; buitenlandse hulpver
leners zijn teruggekeerd om
wegen en elektriciteitsnetten
aan te leggen en ook in Gurue
en Milange zijn de buitenlan
ders terug.
Kalmte
De betrekkelijke kalmte in
Zambezia is wellicht te dan
ken aan de verwoesting van
een grote MNR-basis begin no
vember, toen het Mozambi-
kaanse leger zes gevangen ge
nomen Bulgaren bevrijdde.
Wellicht heeft ook de diplo
matieke druk op Malawi om
Zuid-Afrika geen uitsvalsbases
meer toe te staan, een steentje
bijgedragen tot de rust.
Zoals gezegd verkeert momen
teel bijna eenderde van het
land in staat van oorlog. Hoe
wel de MNR niet echt delen
sneden. Ook bussen en treinen
naar de stad zijn aan aanvallen
ten prooi gevallen.
Mozambique heeft het aantal
soldaten onder de wapenen
drastisch uitgebreid en vele of
ficieren met kantoorbaantjes
in Maputo zijn overgeplaatst
naar het strijdtoneel. Maar
Mozambique heeft geen geld
voor helicopters en andere wa
pens die men nodig heeft voor
een traditionele anti-guerrilla
oorlog. Dus concentreert het
Frelimo zich op de bewape
ning van gewone mensen;
overal in het land worden
plaatselijke milities opgericht
om hun eigen dorpjes te ver
dedigen.
Om zoveel mogelijk Mozambi-
kanen als soldaten te werven
geeft het Frelimo niet veel in
formatie vrij over de oorlog.
Officiële mededelingen zijn
van het door Zuid-Afrika
gedood.
schaars. De plaatseliike üers
en radio mogen niets over de
oorlog publiceren op officiële
verklaringen na. De zucht
naar informatie is groot. De
mensen staan in de rij voor het
weekblad van het leger
„Strijd" omdat er soms artike
len in staan over overwinnin
gen op het MNR. Verder gaan
steeds meer mensen afstem
men op radio Zuid-Afrika en
de zender van het MNR omdat
ze dan tenminste iets over de
oorlog horen.
Zonder officiële informatie
doen de meest waanzinnige
geruchten over overwinnin
gen van het MNR de ronde. In
oktober publiceerde Mia Cou-
to, hoofdredacteur van de re
geringskrant Noticias een arti
kel op de voorpagina waarin
hij schreef dat het enige mid
del tejgen de geruchtenstroom
meer informatie was. „Als stil
zwijgen ons enige antwoord is,
dan moeten we niet klagen
over de gevolgen van de vijan
delijke informatie", aldus zijn
commentaar. De reactie van
de regering volgde in decem
ber toen Carlos Cardoso,
hoofdredacteur van het Mo-
zambikaanse persbureau, voor
enkele dagen gevangen werd
gezet.
RICHARD BOURNE
The Guardian
WARSCHAU In een piepklein modern kerkje ongeveer 45
kilometer buiten Warschau hield een kleine, kalende man, ge
kleed in een donkere broek, een open bruin overhemd en een
zwart leren jack, afgelopen zondag na afloop van de mis een lan
ge toespraak. „Onze eerste prioriteit is leren wat democratie aan
de basis is. Partijen veroorzaken alleen maar verdeeldheid. Als
wij Polen hebben geleerd de Duitsers te vergeven", zo gaat hij
verder, „dan moet er toch zeker vreedzame coëxistentie met de
Sovjet-Unie mogelijk zijn. We willen niet dat onze buren onze
vijanden zijn".
Aan het woord was Stefan Bratkowski, voorzitter van de Poolse
Vereniging van Journalisten. Deze vereniging werd kort na het
afroepen van de staat van beleg door generaal Jaruzelski ont
bonden. Bratkowski die reeds in 1981 uit de Communistische
Partij was gestoten, wist echter aan internering te ontkomen
door tijdig onder te duiken. Zondag was het de eerste keer dat
hij weer in het openbaar verscheen.
Bratkowski hield zijn toespraak in het kerkje van Podkowa Les-
na dat bekend is geworden als de „Kerk van Solidariteit". Het is
een klein toevluchtsoord, zei hij zondag, waar openhartige pries
ters „binnenlandse dissidenten" binnenhalen en hen aanmoedi
gen „de waarheid te spreken".
De toespraak van Bratkowski duurde een uur en op het plein
voor de kerk hadden zich enkele duizenden belangstellenden
verzameld die via luidsprekers konden meeluisteren naar wat
hij te zeggen had. In het tweede uur beantwoordde Bratkowski
vragen in een klein zaaltje naast de kerk. Achter hem aan de
muur hingen een kruisbeeld en een enorme afbeelding van de
paus. Voor hem, op houten banken, zaten jong en oud, rijken en
minder rijken, broederlijk naast elkaar. Vlak voor de kerk stond
een auto van de veiligheidspolitie. De inzittenden bevonden zich
ongetwijfeld onder zijn gehoor.
Ontspannen indruk
Bratkowski maakte een ontspannen indruk en leek zich geen
zorgen te maken over de aanzienlijke straf die hij met dit optre
den riskeerde. „We moeten op nuchtere, realistische wijze dis
cussieren", zei hij. Hij trok een vergelijking met het lijdelijk ver
zet van Mahatma Gandhi in India en toonde zich ondanks felle
kritiek op het regime een tegenstander van actief verzet, laat
staan terrorisme, en zelfs van ondergrondse activiteiten. De
Poolse samenleving, zei hij, zou zijn doel moeten bereiken met
dezelfde methoden als waarvan Gandhi zich had bediend.
Had Bratkowski het daarbij gelaten, dan had zijn boodschap
waarschijnlijk niet zoveel lichtjaren verwijderd geleken van die
van vice-premier Mieczslaw Rakowski die kort daarvoor door
drie Britse journalisten was ondervraagd. Zoals viel te verwach
ten verdedigde Rakowski het besluit om de staat van beleg op te
schorten in plaats van op te heffen.
Het was „een soort paraplu", zei hij, zolang de Poolse situatie
„nog niet stabiel was" en de economische crisis nog niet opge
lost. Toch beklemtoonde Rakowski ook dat „er een fundamen
teel vernieuwingsproces" op gang was gekomen. Net als Brat
kowski leek ook hij te denken dat de oprichting van nieuwe
partijen en instellingen niet noodzakelijkerwijs de beste manier
is om tot een nationaal akkoord te komen.
Ook Rakowski leek te denken dat het mogelijk is om de diepe
kloven in de Poolse samenleving met discussiëren te dichten. Hij
is er zelfs van overtuigd dat er een oplossing kan worden gevon
den voor de onenigheid tussen de regering en het gewone volk.
Voor iedereen, uitgezonderd de Polen die echt onverzoenbaar
zijn, „is plaats" in het systeem van generaal Jaruzelski, aldus
Rakowski.
Zijn beste bewijs is natuurlijk zijn oudste zoon die in 1981 over
liep naar het Westen, maar nu heeft besloten voorgoed terug te
keren. Maar er zijn vele anderen die Polen niet hebben verlaten
en dat ook niet willen, maar die evenmin zien hoe het mogelijk
is om met het huidige regime samen te werken of het zelfs maar
te tolereren. Deze binnenlandse dissidenten beschouwen iedere
intellectueel of voormalige leider van Solidariteit die met het re
gime gaat samenwerken als een soort landverrader.
Diepe minachting
En dat is ook het punt waar de meningen van Bratkowski en
Rakowski uiteen beginnen te lopen. Bratkowski mag zondag
dan hebben opgeroepen tot eenheid, democratie en wederzijds
begrip, hij koestert een diepe minachting voor ex-journalisten
zoals Rakowski, die vroeger hoofdredacteur was van het eens
hervormingsgezinde weekblad Polytika, of Jerzy Urban, die nu
de officiële regeringswoordvoerder en die voor hetzelfde week
blad heeft gewerkt.
Bratkowski noemde hen arrogant en zei dat het regime een op
zettelijke wraakcampagne voerde tegen de intellectuelen. Het
militaire regime en zijn aanhang streeft volgens Bratkowski
naar de capitulatie van de bevolking. Maar net als de legers van
Hannibal zal het Poolse regime door zich te concentreren op
de bezetting en het knechten van de Poolse natie zijn eigen
doodvonnis tekenen.
Rakowski daarentegen zegt dat de deelname van het leger in de
huidige Poolse regering een soort waarborg is tegen machtsmis
bruik. Hij erkent dat het tijdelijk moet zijn en voorspelt dat de
staat van beleg nog dit jaar helemaal wordt opgeheven. Maar hij
noch Bratkowski lijken het eind van de tunnel te zien.
Ze mogen dan beiden spreken over democratie, hervormingen,
zelfstandige vakbonden en een verantwoordelijke regering met
een open oor voor de wensen van het volk, ze zijn totaal niet
bereid om eikaars standpunt te respecteren. Het regime blijft
spreken over nationale verzoening, maar geeft toe dat er nog
een lange weg te gaan valt en dat de nieuwe vakbond tot dusver
alleen nog maar op papier bestaat. Rakowski meent dat de tijd
alle wonden zal helen. De economische crisis, zegt hij, blijft Po-
lens urgentste probleem. Bratkowski zal het daar misschien wel
mee eens zijn, maar hij zal er aan toevoegen dat die economische
crisis nooit en te nimmer met „slavernij" kan worden opgelost,
maar alleen met steun en begrip van het Poolse volk.
HELLA PICK The Guardian
