ranse socialisten zorgen
oor nieuwe schoolstrijd
Bechts radicalisme in
Bondsrepubliek groeit
Andropov doorbreekt
met voorstellen taboes
BUITENLAND
CeidóeOotumit
IN HAAG Het kan
>n voordeel lijken voor
>n land wanneer, zoals in
vjigeland of Frankrijk, op
zette tijden de staatsza-
n beheerd worden door
;aar afwisselende, sterk
in elkaar verschillende
irtijen. Een nieuwe, fris-'
aanpak van de proble-
\|en is immers mogelijk.
je zozeer begeerde duide-
in de politiek
"t>mt binnen bereik en
-jen hoeft zich niet langer
vreden te stellen met
ige compromissen, waar-
men niets of veel te
einig van zijn gading te-
igvindt.
|ch is de politieke praktijk
deze landen vaak heel
itgoochelend. Waar één
jrtij de overhand krijgt,
ttrden problemen ondanks
fraai klinkende taal die
Jt tegendeel verzekert, zel-
jn werkelijk opgelost. De
inservatieven in Engeland
n nog nog niet aan het be-
ind of de naasting van een
ntal grote bedrijven die
lbour had doorgevoerd
{irdt weer ongedaan ge
bakt. Voorbeelden van zo'n
[zagkoers zijn legio in dit
4rt landen. Oude proble-
;n worden niet werkelijk
gelost, maar blijven voort-
Jrend hun schaduw vooruit
trpen. Nieuwe vraagstuk-
n die het gevolg zijn van
-wijzigde omstandigheden
ijgen daarentegen als ge
volg van de oude onopgeloste
vetes onvoldoende aandacht.
Tumult
In Frankrijk heeft de socia
listische regering van Fran
cois Mitterrand rond de
kerstdagen voor groot tumult
gezorgd door met voorstellen
te komen die in feite neerko
men op de ontmanteling van
het bijzonder onderwijs. In
tegenstelling tot Nederland
beslaat dit type van scholen
in Frankrijk slechts een
klein percentage van het to
tale aantal, waarschijnlijk
nog geen vierde deel van het
gehele scholenbestand. Vori
ge regeringen hebben deze
scholen, die voor 95 procent
katholiek zijn, in de loop van
de eeuw beurtelings geld toe
gestopt en vervolgens weer
afgenomen.
De strijd werd globaal geno
men steeds gevoerd tussen
rechts en links. De laatsten
trokken uit naam van de
vooruitgang in de negentien
de eeuw ten strijde tegen de
pastoors die hun greep op het
onderwijs niet wilden losla
ten. Toen ging het om een
werkelijke tegenstelling van
belangen, waarbij de republi
keinen tenslotte het pleit
wonnen. De school werd plu
riform. De overwinning was
overigens niet volledig. De
katholieken bleven hun
scholen erop nahouden,
meestal door ze zelf te bekos
tigen en soms met behulp
van staatssteun. Dat werd
hen door de voorstanders
Minister Alain Savary
van de staatsscholen niet in
dank afgenomen, want zij
vreesden dat de vooruitgang
daarmee niet gediend was.
Ook al veranderden de tijden
aanzienlijk, de anti-clericale
beweging bleef op haar hoe
de, steeds bereid de strijd te
gen oude visioenen op te ne
men.
In 1959 werd in Frankrijk
onder De Gaulle een wet
goedgekeurd die bijzondere
scholen, welke aan bepaalde
voorwaarden voldeden, de
mogelijkheid bood een con
tract met de staat aan te
gaan. Als de leraren gekwali
ficeerd waren en er een be
paald aantal leerlingen was,
konden zij voor flinke subsi
dies in aanmerking komen.
Kortom op een wijze die
sterk overeen kwam met de
situatie zoals die in Neder
land in 1922 gestalte kreeg,
toen katholieken en protes
tanten hun eigen scholen
kregen.
De onderwijsvrede leek
goeddeels getekend. De vrij
heid van onderwijs voor ie
dereen was gegarandeerd.
Alleen de onderwijzersbon
den van de openbare scholen
met hun anti-clericale ach
terban bleven het compromis
afwijzen, maar zij vertegen
woordigden een relatief klei
ne groep. Ze bleven op het
standpunt staan dat voor de
bijzondere scholen geen
openbare gelden mochten
worden gebruikt. Roependen
in de woestijn waren ze, des
te meer doordat het Franse
bijzonder onderwijs erin
slaagde door pedagogische
vernieuwingén haar aan
trekkingskracht te vergro
ten. Volgens opiniepeilingen
stuurt slechts twintig procent
van de ouders hun kinderen
naar een bijzondere school
op grond van religieuze
overwegingen. De overgrote
meerderheid ervaart de sfeer
en de mentaliteit op de bij
zondere scholen als een vera
deming in vergelijking met
veel openbare scholen die
aan aantrekkingskracht heb
ben ingeboet door het straffe
optreden van de militante
vakbonden en door een ou
derwets anti-clericalisme.
Programma
Wie nu een verklaring pro
beert te vinden voor het feit
waarom de socialistische re
gering van Mitterrand zich
gedrongen voelde het moei
zaam opgebouwde evenwicht
te verstoren, kan niets an
ders vinden dan dat de op
heffing van de bijzondere
school een oud programma
punt was van de socialisti
sche partij. Onder haar par
lementsleden telt de socialis
tische partij een groot aantal
voormalige onderwijzers en
leraren uit het openbaar on
derwijs. Voortdurend wordt
er in die kringen gehamerd
op de noodzaak van eenheid
en een „goed beheer van de
staatsfinanciën". Mitterrand
beloofde bij zijn verkiezing
dat er één, zij het pluriform,
onderwijssysteem zou moe
ten komen. „Hierin gaat de
verwerving van vrijheid ge
paard met het aanleren van
tolerantie", zoals de indiener
van de onderwijshervor
ming, minister Alain Savary,
het betitelde bij de introduc
tie van zijn plannen vlak
voor Kerst. Over de plannen
kon worden onderhandeld,
maar de grote lijn stond on
verbiddelijk vast, zo zei de
minister. De bijzondere scho
len zullen in zijn voorstellen
worden „ingeschoven" in het
bestaande openbare systeem.
Het bestuur van deze scholen
zou gevormd worden door
vertegenwoordigers van de
staat, van de lokale overheid
en van particulieren. Terecht
concludeerden de besturen
van de katholieke scholen
dat op die manier de autono
mie en het eigen karakter
van de scholen om zeep zou
ZATERDAG 8 JANUARI 1983 PAGINA 7
Een school in Parijs
worden gebracht. De minis
ter had niettemin een doekje
voor het bloeden aange
bracht. Elke school, ook de
openbare dus, zou namelijk
verplicht worden een zoge
naamd eigen schoolplan op
te stellen, met behulp waar
van men eigen accenten zou
kunnen leggen. Maar deze
toevoeging was in feite zo
vaag dat de katholieke scho
len daar moeilijk van kon
den verwachten dat zij daar
hun eigenheid alsnog aan
zouden kunnen ontlenen.
Intolerant
In de storm van protest die
van alle kanten tegen de wet
is opgestoken is door de te
genstanders terecht opge
merkt dat de Franse staat
met een dergelijk wetsvoor
stel de tolerantie die zij op
grond van haar republikein
se beginselen in haar vaan
del heeft geschreven met
voeten treedt. Oud-minister
Michel Debré verklaarde:
„Waar eenvormigheid wordt
afgedwongen, kan geen vrij
heid bestaan".
De conclusie kan dan ook
niet anders luiden dan dat de
aanhangers van de republi
keinse, anti-clericale bewe
ging, die met succes de strijd
aanbonden tegen de betutte
ling van de kant van de kerk
op het onderwijs, zich nu in
feite zelf schuldig maken aan
betutteling. Door anderen
hun vrijheid te ontzeggen.
Het ziet er nog niet naar uit
dat de socialistische regering
van haar plannen zal afstap
pen, ook al hebben de verte
genwoordigers van het bij
zonder onderwijs duidelijk
gemaakt dat zij op basis van
deze voorstellen niet wensen
te onderhandelen. Het valt
in de socialisten te waarde
ren dat zij de presentatie van
hun voorstellen niet hebben
laten afhangen van de over
weging dat er binnenkort
(gemeenteraads)verkiezingen
zijn. Laf waren zij niet, hoog
uit onverzoenlijk. De rechtse
oppositie kreeg daarmee een
kluif in de schoot geworpen
die garant staat voor baan
brekende verschuivingen bij
komende verkiezingen. Mis
schien kan alles dan weer
weer teruggedraaid worden
en gaat het spel opnieuw be
ginnen.
PAUL VAN VELTHOVEN
AMBURG In de
estduitse Bondsrepu-
iek wórdt sterker dan
orheen rechts radicalis-
bespeurbaar. Volgens
.Westduitse Geheime
enst (Verfassungs-
lutz) is het aantal leden
n rechts-extremistische
beperingen in de afgelo-
-n jaren voortdurend ge-
ggen. Eind 1979 telde de
irfassungsschutz ruim
/entienduizend georga-
rechtse extremis-
Eind 1980 waren het
>bijna twintigduizend en
1981 werd dit aantal
erschreden.
-geveer 1850 van de ruim
20.000 rechtse extremisten zijn
volgens de geheime dienst fa
natieke neo-nazt's die, in te
genstelling tot de andere
rechtse radicalen, veelal de
ideologie en het program van
de voormalige Nationaal-Soci-
alistische Duitse Arbeiders
partij (NSDAP) van Adolf Hit
ler propageren. De meeste ge
welddaden die aan rechts-ext
remistische Westduitsers wor
den toegeschreven, worden
ook door deze neo-nazi's ge
pleegd. De Westduitse politie
arresteerde in 1981 in totaal
170 neo-nazi's wegens terroris
tische acties. De Verfassungs-
schutz sluit intussen niet uit
dat talrijke bomaanslagen, die
de laatste tijd zijn gepleegd tel
gen vestigingen van het Ame
rikaanse leger óf tegen Ameri
kaanse militairen in de Bonds
republiek, door neo-nazi's zijn
gepleegd en niet, zoals men in
eerste aanleg wel dacht, linkse
terroristen.
Het Westduitse rechtse radica
lisme is wijdverbreider dan uit
de getallen van de Verfas-
sungsschutz naar voren komt
Een opzienbarend voorbeeld:
toen op een woensdag vorige
maand de rechts-radicale „lu-
chtheld" uit de tweede wereld
oorlog Hans-Ulrich Rudel in
een dorp in Beieren ten grave
werd gedragen, scheerden
Phantom-straaljagers van de
Bundeswehr boven het kerk
hof. Het ministerie van defen
sie in Bonn gelastte meteen
een onderzoek of het hier een
laatste groet aan Rudel betrof.
Het was dat had dan toch
maar moeten gebeuren le
den van de krijgsmacht uit
drukkelijk verboden aan de
.ravage in de grote biertent in München was groot nadat rechtse extremisten in 1981 het
rlijkse Oktoberfeest door middel van een bomaanslag verstoorden. Bij de aanslag kwamen
tien mensen om het leven en raakten er meer dan twee honderd gewond.
JITENHEER
begrafenis van de op 66-jarige
leeftijd overleden meest-gede-
coreerde officier van Hitiers
Luftwaffe deel te nemen.
Rudel werd onofficieel in bre
de kring in de Bundeswehr
geëerd vanwege zijn militaire
verrichtingen in de Tweede
Wereldoorlog. Hij ondernam
tussen 1939 en 1945 2.530 acties
tegen zijn vijand. Hij werd 30
keer neergeschoten. Hij ver
nietigde 519 Sovjetrussische
tanks, bracht enkele oorlogs
bodems tot zinken en vernie
tigde talrijke andere wapen
systemen in de veldtocht tegen
de Sowjet-Unie. Na het einde
van de oorlog en een verblijf
van een aantal jaren in Zuid-
-Amerika meer in het bij
zonder Argentinië ijverde
Rudel in de Bondsrepubliek
voor rechts-radicale partijen
en organisaties. Hij droeg er
zijn steentje toe bij dat natio
nalistische en ultra-conserva
tieve opvattingen in West-
-Duitsland nooit helemaal
overwonnen konden worden.
De regering van de Bondsre
publiek heeft het rechtse ex
tremisme in 1981 grondig laten
analyseren. Volgens het resul
taat houden ongeveer 13 pro
cent van de 42 miljoen stemge
rechtigde Westduitsers er
rechts-extremistische opvattin
gen op na en staan zij niet
open voor andere opvattingen.
Het rechtse extremisme moet
vooral gezocht worden bij
mensen van boven de vijftig,
de generatie dus van de Twee
de Wereldoorlog, aldus de ana
lyse. De Westduitsers onder de
veertig weerstaan daarentegen
grotendeels de verleiding te
sympathiseren met het neo-
-nazisme.
De militante Westduitse recht
se extremisten van de oorlogs
generatie worden voor alles
gekenmerkt door vreemdelin
genhaat en verachting van de
democratie en een overtrok
ken verering voor volk, va
derland en gezin. Daarenbo
ven zijn zij verenigd in hun
blinde, onberedeneerde anti-
-communisme. Zo was ook de
ex-kolonel-vlieger Rudel een
uitgesproken communisten
vreter, die zich echter tegelij
kertijd opwierp als „vriend
van Amerika". Maar er tekent
zich in de Bondsrepubliek een
nieuw rechts extremisme af
dat vooral aanslaat bij jonge
ren, voorshands een kleine
minderheid onder de West
duitse jeugd. Zijn neo-nazisme
richt zich ook tegen de Vere
nigde Staten. In vlugschriften
en graffiti noemen deze jonge
ren de Bondsrepubliek een
„bezet land", dat zowel van de
Sowjet-Unie als de Verenigde
Staten „bevrijd" moet worden.
De Westduitse geheime dienst
vermoedt dat de (auto)bo-
maanslagen op Amerikaanse
militairen door lieden uit dit
neo-nazistische miliéu zijn ge
pleegd.
üe Russische lei
der Joeri Andro
pov tekent het
slotdocument na
afloop van de top
van het War
schau Pact in
Praag.
LONDEN Generaal
Edward Rowny, leider
van de Amerikaanse dele
gatie bij de ontwapenings
besprekingen in Genève,
heeft het al „het experi
ment van Joeri" genoemd
en hij lijkt gelijk te krij
gen.
In nauwelijks drie weken
tijd heeft de nieuwe Rus
sische leider, Joeri Andro
pov, het Westen overdon
derd met drie belangrijke
ontwapeningsvoorstellen.
Een aanbod vlak voor
Kerstmis om de in Europa
opgestelde SS-20 raketten
voor de middellange af
stand terug te brengen tot
het niveau van de Britse
en Franse kernwapens
werd afgelopen weekein
de gevolgd door een gede
tailleerde invulling van
het eerder gedane Russi
sche aanbod om de inter
continentale lange af
standsraketten met een
kwart te verminderen.
Deze week lieten de lan
den van het Warschaupact
weten dat ze bereid waren
een niet-aanvalsverdrag
met de NAVO te sluiten.
Het is zeker geen slecht begin
voor een man die toen hij eind
vorig jaar werd benoemd tot
opvolger van Breznjev, niet
bepaald bekend stond als een
deskundige op het gebied van
de buitenlandse politiek. Zijn
benoeming werd destijds ver
deeld door het Westen ontvan
gen. Vele waarnemers zagen
de wisseling van leider als een
wisseling van regering en dus
als een voorbode van een
nieuw beleid. Een rechtvaardi
ging van hun zienswijze werd
driftig gezocht en gevonden.
Andropovs korte onderhoud
met de Chinese minister van
buitenlandse zaken, Huang
Hua, op de receptie na de be
grafenis van Breznjev werd
geïnterpreteerd als een be
langrijke wijziging in de Rus-
sisch-Chinese betrekkingen.
Zijn ontmoeting met president
Zia van Pakistan tijdens die
zelfde receptie werd uitgelegd
als een bereidheid van Moskou
om zich uit Afghanistan terug
te trekken.
Maar er waren ook waarne
mers die zeiden dat deze ge
beurtenissen niet veel te bete
kenen hadden en dat het Rus
sische beleid in wezen precies
hetzelfde zou blijven. Het Rus
sische systeem was te zeer
vastgeroest en Andropov was
met zijn 68 jaar te oud om nog
veranderingen aan te willen of
kunnen brengen in Breznjevs
erfenis.
Voordeel uitbuiten
De recente Russische voorstel
len rechtvaardigen de conclu
sie dat beide partijen het bij
het verkeerde eind hadden.
Degenen die een drastische
verandering in het beleid
voorspelden, overschatten de
speelruimte die een Russisch
leider heeft. Degenen die hele
maal geen veranderingen in
het verschiet zagen, onder
schatten de mate waarin de
Russische buitenlandse poli
tiek zich kan voegen naar de
omstandigheden.
Dat Andropov juist nu pro
beert de discussie over bewa
pening in het voordeel van de
Sovjet-Unie te beïnvloeden,
valt uiteraard heel goed te be
grijpen. Met nog maar weinig
tijd te gaan voordat de NAVO
overgaat tot plaatsing van
Pershing-II en kruisraketten
in Europa en een fikse opposi
tie in het Amerikaanse Con
gres tegen Reagans plannen
met de MX-raket had hij ei
genlijk nauwelijks een beter
moment kunnen kiezen.
Dat Andropov probeert de dis
cussie te beïnvloeden is in het
geheel niet vreemd. In het
Westen bestaat nou eenmaal
onenigheid over het defensie
beleid en binnen de NAVO
heersen oprechte meningsver
schillen tussen de regeringen
onderling en de regeringen en
de publieke opinie. Andropov
bedient zich van een begrijpe
lijke taktiek als hij probeert
zijn voorstellen af te stemmen
op de overheersende stemming
in de westerse discussie. Dat
hij dat doet, betekent dan ook
helemaal niet dat zijn voorstel
len niet oprecht zijn.
Zijn voorstellen doorbreken
drie taboes. In de eerste plaats
heeft hij een tip opgelicht van
de waas van geheimzinnigheid
waarin de START-besprekin-
gen in Genève zijn gehuld. In
de tweede plaats heeft hij er
de aandacht op gevestigd dat
de Britse en Franse kernwa
pens vanuit het standpunt van
het Kremlin bezien moeten
worden meegeteld bij het op
maken van de balans. En met
het voorstel van deze week
heeft hij de individuele lidsta
ten van de NAVO gevraagd te
overwegen of zij nog wel in
vloed hebben op de militaire
stellingname van de NAVO en
of zij die stellingname goed
keuren. Met name met dit
laatste punt hoopt Andropov
handig in te spelen op de
groeiende onrust in West-Eu
ropa over Reagans standpunt
in de kwestie van de kernwa
pens.
Natuurlijk zal er in het Wes
ten op worden gewezen dat
Andropov wel hoopt op een
openbare discussie in het Wes
ten, maar dat hij helemaal niet
van plan is zo'n discussie toe te
staan in zijn eigen land. Ook
zal worden gezegd dat zijn po
gingen dé NAVO-landen indi
vidueel te benaderen als zeer
subversief zouden worden be
schouwd als de NAVO dat met
landen van het Warschaupact
zou proberen. En tenslotte is
het natuurlijk waar dat de
kleine lettertjes van Andro
povs voorstel inzake Europese
kernraketten in wezen niet
veel verschillen van wat reeds
eerder door Breznjev was
voorgesteld.
Maar degenen die op grond
daarvan vinden dat Andro
povs voorstellen zonder meer
moeten worden afgewezen,
zeggen in feite dat het Westen
precies hetzelfde moet doen
als het Oosten, namelijk elke
discussie in de kiem smoren,
dissidenten behandelen als
werktuigen van buitenlandse
manipulatie en de ontwape-
ninsonderhandelingen overla
ten aan „deskundigen". Op die
manier wordt er zeker geen
vooruitgang geboekt. Andro
pov heeft gelijk als hij pro
beert de oude Russische bood
schap op een nieuwe manier te
verpakken. Natuurlijk valt er
het nodige op de Russische
voorstellen aan te merken.
Maar discussiëren en experi
menteren met de mogelijkhe
den is de enige manier om
vorderingen te boeken op het
gebied van ontwapening.
JONATHAN STEELE
Copyright The Guardian
