GIJS VAN DER WIEL
spreekbuis regering, verlaat politieke toneel
^ITENLAND
Verzwijgen homofilie mogelijk
beletsel bij sollicitatie overheid
Schilderachtige R VD-chef met pensioen
9M,ïnaat steunt kabinet
inkomensbeleid
mi
Bewindslieden in de clinch
over wetenschapsbeleid
weer
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 29 DECEMBER 1982 PAGINA 7
de t\
houdt^j
recht
te ve
d zal
jen. 1
aste o
dat
ior het eerst minder
>nsen met vakantie
HAAG In het vakantiejaar oktober
september 1982 zijn er minder Nederlan-
op vakantie geweest. De mensen die wel
n deden dat echter vaker, zodat het totaal
1 vakanties net als in '81 op 11,7 miljoen
staan. De vakanties waren korter, dichter
lis en de overnachtingen goedkoper. In '81
en er net zoveel binnenlandse (0,8 miljoen)
uitenlandse (1,5 miljoen) wintervakanties
jebracht. In de zomerperiode gingen veel
er mensen naar het buitenland: 4,9 tegen
liljoen vorig jaar. Het is de eerste daling
1966. De vakantie in eigen land wint veldi
iiljoen, tegen 4,0 in 1981. De gemiddelde
ntieduur was met 14,7 dagen nog nooit zo
Oostenrijk bleef favoriet. De opmars van
en bus als vervoermiddel ging ten koste
•in en vliegtuig.
Morgen besluit
lozingen duphar
DEN HAAG Of het Amsterdamse
chemische bedrijf Duphar ook in '83
afvalzuren mag lozen op de Noord
zee, wordt morgen bekend. Dan
neemt de voorzitter van de afdeling
geschillen van bestuur van de Raad
van State daarover een besluit. Dat
gebeurt op het verzoek van Duphar
.om die lozing voorlopig mogelijK te
maken. Op de gisteren gehouden zit
ting van de afdeling geschillen vroe
gen de milieu-organisaties Natuur en
Milieu en de Werkgroep Noordzee
om het verzoek van Duphar af te
wijzen. Het bedrijf mag door een ont
heffing van de minister van verkeer
en waterstaat tot 31 december 1982
nog afvalzuren lozen op de Noordzee.
GELDKLUIS IN
BUSSEN A'DAM
AMSTERDAM In 75 bussen
van het gemeentelijk vervoerbe
drijf in Amsterdam is sinds kort
een geldkluisje ingebouwd. De
kluis zit aan de betaal taf el, bij de
chauffeur, en wordt alleen ge
bruikt als de bus 's nachts wordt
ingezet als „borrelbus". Op de
kluis zit een sticker met de tekst:
„Deze bus heeft een geldkluis,
geen sleutel aanwezig". Ook op
een andere manier is de nachtbus
minder aantrekkelijk gemaakt
voor lieden met boze bedoelingen:
het „depot", de voorraad wissel
geld en strippenkaarten, is geredu
ceerd.
Zoon hotelhouder
schoot ook op
demonstranten
AMSTERDAM De Amsterdam
se politie heeft gisteren een 18-ja-
rige jongeman aangehouden omdat
hij vorige week bij de ontruiming
van een pand in de Vondelstraat
op demonstranten heeft geschoten.
Hij is de zoon van de 64-jarige ho
telhouder die enige uren na de
ontruiming voor hetzelfde feit
werd aangehouden. Bij de schiet
partij werd één demonstrant in het
been geraakt. De hotelhouder
heeft verklaard niet gericht te
hebben geschoten. Hij wilde de de-
monstanten alleen angst aanjagen.
PREMIER LUBBERS:
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Het verzwijgen van de homosek
suele geaardheid kan een beletsel vormen bij solli
citaties naar bepaalde overheidsfuncties. Dit blijkt
uit de antwoorden van premier Lubbers en een
aantal andere bewindslieden op schriftelijke vra
gen van de PvdA-Tweede Kamerleden Haas-Ber
ger en Dales.
De schriftelijke vragen zijn gesteld naar aanlei
ding van het feit dat onlangs een maatschappelijk
werker, die op voorspraak van de personeelschef
zo goed als zeker was van een baan aan het ko
ninklijk Hof, vanwege zijn homoseksuele geaard
heid alsnog werd afgewezen. In de schriftelijke
antwoorden zegt Lubbers dat er zich omstandig
heden kunnen voordoen „waarin opzettelijke ver-
zwijging van homoseksualiteit tot vermindering
van wederzijds vertrouwen kan leiden". Op de
vraag in hoeverre homoseksualiteit een rol speelt
in het antecedenten- en veiligheidsonderzoek ant
woordt de regeringsleider dat homoseksuele ge
aardheid slechts als een veiligheidsrisico wordt er
varen „indien betrokkene zijn of haar geaardheid
zelf als problematisch ervaart en deze derhalve
verzwijgt". Volgens de premier kan het opzettelijk
verzwijgen een kwetsbaarheid inhouden, waarbij
het van de situatie afhangt welk gewicht aan die
kwetsbaarheid moet worden toegekend.
Maar
Wim
ren oi
t er oo
nd fil
Kan
HAAG Het is
dagmiddag zes uur. In
der zaaltjes van het
tagse perscentrum
Jeuwspoort zitten enke-
tientallen parlementai-
1 journalisten te wach-
op het wekelijks te-
jgkerend ritueel: de
conferentie van de
nister-president, waar-
de belangrijkste beslui-
van het kabinetsbe-
^d worden meegedeeld
zo nodig, toegelicht,
i de trap die naar het
feitje leidt klinkt ge-
Immel en gekuch. Even
treedt de premier
fenen, een stapeltje pa
leren onder de arm. In
kielzog verschijnt een
Jdrongen manspersoon
fet een bijna kubusvor-
gelaat, afgezet met
achterovergekamd
jar. Zijn indrukwekken-
I tors wordt omspannen
een onberispelijk
fend maatkostuum. De
op waarmee zijn col-
vastzit houdt het
Jnderwel.
ogen spieden door de
ite met een blik alsof hij
gezelschap voor de eerste
ir ziet, maar dat is slechts
lijn. Hij kent zijn pappen-
mers en de aanwezigen
inen hém. Hij vormt de
II van het Haagse politieke
treldje. Zijn naam is een be-
p voor iedereen die op en
ld het Binnenhof werkt.
grofkorrelig geluid ont-
ipt uit zijn keel: „Zóooooo".
nog een keer: „Zóooooo".
hoort bij het ritueel. Ter
hij de knoop van zijn jasje
Joept laat hij zich in een
onsertj naast de premier zak-
in, kijkt nog éénmaal rond
- neen gezaghebbende onder-
;t nij. jzer je zoncjer woorden om
vraagt, schraapt zijn
il en bast dan het zinnetje
Ihij al duizenden malen
ift uitgesproken: „Dames
heren...., de minister-presi-
it!".
van der Wiel is de naam.
00 wr intimi in het politieke
cuit kortweg Gijs of Ome
is. Zijn functie: hoofddirec-
Ir van de Rijksvoorlich-
gsdienst, aan het Binnen-
beter bekend als de RVD.
n der Wiel, de schilderach-
jnd vae supervoorlichter van -Ne-
bruisfland, is de belangrijkste
ikel tussen de pers
Is en het kabinet en het ko-
clijk huis anderzijds. Hij
lt op als publiciteits-advi-
en woordvoerder van
fies ?miers' informateurs
lateurs en is verantwoor-
fles l(
(leun
ièr be]
delijk voor de voorlichting
over de koningin en haar fa
milie.
Vanaf 1 januari zal de raspen
de bas van Van der Wiel niet
meer de officiële informatie
bron vormen voor de tiental
len parlementaire journalisten
die hem zovele jaren hebben
meegemaakt. Van der Wiel
(64) gaat met pensioen en sluit
daarmee een indrukwekken
de staat van dienst af. Geen
enkele andere ambtenaar in
Nederland is zo gepokt en ge
mazeld door het staatsappa
raat als hij.
In 1945 al kwam de jonge Gijs
bij de RVD werken. Hij had
een HTS-opleiding elektro
techniek achter de rug, („In
de oorlog kwam me dat nog
goed van pas, want ik heb
toen voor de illegaliteit tien
tallen radio's aan de praat ge
houden, zodat men de Engelse
zender kon blijven volgen")
en werd bij de RVD gebom
bardeerd tot hoofd van de
filmafdeling. Van der Wiel:
„Voorlichtingsfilms van de
overheid waren toen zeer be
langrijk omdat de televisie
nog niet bestond. Maar het
was allemaal wel primitief
hoor. We moesten alles van
de grond af aan opbouwen,
want de regering was net te
rug uit Londen en alle archie
ven en het voorlichtingsmate
riaal moesten opnieuw geor
dend worden. Die hele RVD
stelde nog nauwelijks iets
voor. Onze afdeling nad een
tafel, vier stoelen en één
schrijfmachine. Meer niet.
Maar alles marcheerde weer
goed toen ik mijn eerste grote
happening meemaakte: de in
huldiging van Juliana in 1948.
Ik ben daar zeer nauw bij be
trokken geweest".
Leerschool
Al spoedig bleek dat Van der
Wiel een hevige belangstel
ling voor de politiek koester
de. „Dat was in de oorlog al
ontstaan. Ik las me te barsten
over alles wat met politiek te
maken had. Met lepels vol
heb ik die materie naar bin
nen gekregen, ja, zo kun je
dat wel zeggen", aldus Van
der Wiel. Deze politieke be
langstelling leidde ertoe dat
Van der Wiel in 1952 werd
benoemd tot adjunct-directeur
van de RVD. In feite heeft hij
reeds van toen af alle kabi-
netscrises, kabinetsformaties
en perikelen rond het ko
ninklijk huis van nabij mee
gemaakt. „Die politieke prak
tijk was natuurlijk de aller
beste leerschool. Zo raak je
pas echt door de wol ge
verfd".
In 1968 volgde de benoeming
tot hoofddirecteur van de
RVD, waarmee hij de officiële
spreekbuis der regering werd,
niet alleen aan het Binnenhof
maar ook in den vreemde, bij
staatsbezoeken van de konin
gin en tijdens internationale
De heer Van der Wiel in een karakteristieke houding tijdens een persconferentie.
conferenties die door de ach
tereenvolgende Nederlandse
premiers werden bijgewoond.
Van der Wiel kweet zich op
majestueuze wijze van zijn
taak. Niet alleen raakte hij
door zijn markante persoon
lijkheid en navenante optre
den geliefd bij de pers, maar
ook bij de premiers en konin
ginnen die hij diende. Zijn
stem, zijn daverende lach en
zijn boeiend en bloeiend taal
gebruik hebben hem in Haag
se kringen welhaast onsterfe
lijk gemaakt.
Universum
Veel van de vaak onparle
mentaire uitdrukkingen die
z'n mond verlieten zijn voor
de mensen rondom hem ge
meengoed geworden. Vooral
tijdens kabinetsformaties
placht hij zijn dagelijkse me
dedelingen over de gemaakte
vorderingen in bloemrijke
verpakkingen te wikkelen.
Een voorbeeld. Als de onder
handelingen tussen twee of
drie partijen over een regeer
akkoord in een moeizame fase
verkeerden, maakte Gijs daar
het volgende van: „Zo men
sen. Laten we eens even kij
ken waar we ons in het uni
versum bevinden. Nou, om
kort te gaan, er zit nog niet
veel beweging in de zaak. Er
is behoorlijk wat heen en
weer gepraat, dat wel, en op
zichzelf is dat natuurlijk wel
nuttig, maar het resultaat
daarvan had nog niet zoveel
om de hakken. Nee, voorlopig
zie ik nog geen licht in de
tunnel. En als je me nou zou
vragen: „Hoe schat je morgen
de ontwikkelingen in?", dan
zou ik zeggen: „Ik zie de boel
echt nog niet zo gauw in het
slot springen".
Als dan een onervaren jour
nalist een vraag stelde in de
trant van: „Denk je dat ze nog
vóór kerstmis tot een akkoord
zullen komen?", dan verhief
Gijs zijn stem en sprak, on
derbroken door een reeks ras
pende kuchjes: „Ach, lieve
mensen, (grhumm), laten we
nou toch wél wezen! Als je
hier wat langer meeloopt
(grhumm) en van de hoed en
de rand weet, dan snap je toch
wel dat zoiets van de ene op
de andere dag in een stroom
versnelling kan terechtko
men. Je weet toch hoe dat
kan gaan: het ene ogenblik
(grhumm) staan ze nog als een
stelletje kemphanen te bek
vechten en het andere ogen
blik (grhumm) vallen ze el
kaar snikkend in de armen.
Daar is geen peil op te trek
ken".
Dat Gijs de pers wel eens een
enkel keertje op het verkeer
de been zette door een bepaal
de ontwikkeling rooskleuriger
of juist somberder voor te
stellen dan in werkelijkheid
het geval was, vermocht aan
zijn populariteit niets af te
doen. Vaak kón en mócht hij
niet alles wat hij wist aan de
openbaarheid prijsgeven.
Maar voor degenen die het
politieke spel kenden en die
bedreven waren geraaktjn de
exegese van Van der Wiels
woordenstroom was het toch
meestal wel duidelijk hoe de
vork in de steel zat, of althans
ongevéér in de steel zat.
De Jong
Tot eind 1969 vergaderden de
kabinetten in het Catshuis in
diepe beslotenheid. Na afloop
van het beraad lichtte de pre
mier RVD-chef Van der Wiel
in over de genomen besluiten.
Het gevolg daarvan was, dat
Van der Wiel na elke kabi
netsvergadering door tiental
len journalisten werd „blauw-
gebeld" met vragen over het
verloop van het ministersbe-
raad. Ook de premiers zelf
werden wel eens rechtstreeks
door journalisten benaderd.
Het was minister-president
De Jong, die aan deze situatie
een eind maakte. Na overleg
met Van der Wiel besloot hij
voortaan elke week een pers
conferentie te geven, waarin
de belangrijkste kabinetsbe
sluiten uit de doeken werden
gedaan. Voortaan mocht Van
der Wiel ook alle vergaderin
gen van het kabinet lijfelijk
bijwonen, zodat hij nog beter
dan tevoren zou weten wat
zich allemaal in de boezem
van het kabinet afspeelde.
Van der Wiel: „De Jong stel
de aan dit nieuwe systeem
één voorwaarde. Hij zei: we
zullen wat meer openbaarheid
betrachten maar dan moet jij
ervoor zorgen dat ik nooit
meer door journalisten wordt
gebeld. Nou, daar is toen in
derdaad een eind aan ge
maakt". De wekelijkse pers
conferenties werden een suc
ces. Vooral Den Uyl maakte
er als premier vaak een show
van, waarin hij geestdriftig
het beleid van zijn kabinet
verdedigde. Onder Van Agt
ging het allemaal wat moeiza
mer, want zoals bekend telde
Van Agt op z'n zachtst gezegd
de confrontaties met de pers
niet tot de grootste zegenin
gen van zijn premierschap.
„Hij heeft me een paar keer
gevraagd of het nou wel zo
nodig moest, die persconfe
renties", zegt Van der Wiel.
„Maar ik heb hem steeds
voorgehouden dat die open
baarheid erg belangrijk was
en daar bleek hij het uiteinde
lijk toch wel mee eens te
zijn".
Deuren
Iemand die het reilen en zei
len van vijftien kabinetten
van dichtbij heeft meege
maakt en die gedurende de
laatste 12 jaar bij vrijwel alle
vergaderingen van de minis
terraad aanwezig is geweest,
moet uiteraard in staat zijn
een schat aan anekdotes te
vertellen. En dat doet Gijs
van der Wiel dan ook op z'n
tijd, zowel bij officiële als in
formele ontmoetingen met de
mediavertegenwoordigers.
Gelardeerd met schrapende
keelgeluiden en bulderende
lachsalvo's kan hij een smake
lijk menu opdienen met tallo
ze ministers in de hoofdscho
tel.
Zo poetste hij bijvoorbeeld on
langs het oude, ooit door Wim
Kan in de wereld geholpen
misverstand weg. dat de .jon
ge" Drees (van DS'70) als mi
nister in het kabinet-Biesheu
vel de crisis in dat kabinet in
leidde door woedend de deur
van de vergaderzaal in het
Catshuis uit te lopen en die
deur met een oorverdovende
klap achter zich dicht te mep
pen. „Ben je gek. Zo verliep
dat helemaal niet. Het ging er
allemaal heel netjes en for
meel aan toe. Er is helemaal
niet met deuren geslagen. Die
Drees was zo'n keurige man:
als die bij wijze van spreken
een keertje een deur iets te
hard dicht deed, dan putte hij
zich al uit in excuses. Minister
Veldkamp, die Sociale Zaken
deed in de zestiger jaren, die
heeft wèl een paar keer met
de deuren geslagen. Die kon
zo heetgebakerd zijndan
riep-t-ie opeens middenin een
discussie in het kabinet: Ik
dóe het niet meer! En dan
rende hij woest de deur uit,
trok z'n jas aan en deed net of
hij weg ging. Maar dan was-ie
meestal na een paar minuten
alweer afgekoeld. Dan kwam-
ie op hangende pootjes terug
en dan ging hij er weer ge
woon bijzitten".
„Boersma en Vredeling, in
het kabinet-Den Uyl, die kon
den ook nog wel eens flink de
remmen loslaten. Ja, die men
sen hadden er ook het karak
ter voor. Maar geloof me, het
bleef toch allemaal in het net
te, hoor. De enige keer dat ik
meemaakte dat twee minis
ters echt ziedend tegenover
elkaar stonden, was tijdens
het tweede kabinet-Van Agt,
toen Van Thijn een keer wi
theet werd tegen Van Agt.
Maar dat was dan ook vijf mi
nuten voor de breuk in dat
kabinet, in mei van dit jaar.
Ach, al die verhalen die je
soms hoort rondvertellen over
rollebollende en vechtende
ministers, daar klopt geen
barst van. Die kabinetsverga
deringen verlopen in negentig
van de honderd gevallen zeer
formeel en rationeel. Het zijn
echt geen bijeenkomsten van
ouwe- jongens-krentenbrood.
Men spreekt elkaar aan met
„u" of met „de minister van
zus en zo", ook degenen die
normaal zeer vriendschappe
lijk met elkaar omgaan Dat
moet ook wel op die manier,
anders kun je geen zaken
doen".
Lachen
„Kijk, er kunnen natuurlijk
tijdens het kabinetsberaad
wel eens ontspannen momen
ten zijn. Ach man, er is heel
wat afgelachen in de loop der
jaren. Soms val je van het ene
op het andere moment van
een bloedserieuze discussie
middenin een lachbui doordat
iemand een relativerende op
merking of een mooie grap
maakt. Gruyters was daar
goed in, en Van Dam. Pais
ook trouwens. Dat zou je niet
denken, want die werd door
veel mensen alleen maar als
een ontzettend lastige man er
varen. Dat was hij ook, maar
hij kon desondanks op de
meest onverwachte momen
ten opeens gek uit de hoek
komen".
„Ik herinner me, dat Pais een
keer iets moois deed met z'n
voornaam: Aaron. Hij was
toen in een enorm felle woor
denwisseling gewikkeld met
Andriessen van Financiën.
Pais moest een paar honderd
miljoen inleveren en dat ver
tikte hij. En Andriessen maar
aandringen. Zegt Pais opeens:
„Jij denkt waarschijnlijk dat
ik Mozes ben. Dat ik even op
een rots kan slaan en dat er
dan wat aardigs uitkomt. Nou,
je vergist je. Ik ben Mozes
niet, maar z'n broer, Aaron".
DICK VAN RIETSCHOTEN
HAAG De fracties van CDA en VVD in de Eerste Ka-
illen het kabinet weinig hindernissen in de weg leggen bij
andeling van een achttal wetsontwerpen in de sfeer van
ale uitkeringen, die voor 3,4 miljard aan besparingen op-
D un van de CDA- en VVD-senatoren bleek gisteren bij het
Dver de acht wetsontwerpen in de Eerste Kamer. Wel uit-
gll >A-woordvoerder Franssen kritiek op de korte termijn
1 een zo groot aantal wetsontwerpen moet worden behan-
U- WD-senator Heijmans zei het vooral een probleem te vin-
p! it in het systeem van sociale zekerheid wordt ingegrepen,
Ifl dat het kabinet al een visie heeft over een totale herzie-
D11 an het stelsel
pj senator Van de Zandschulp vond dat actieven en niet-ac-
mktm niet meer gelijk behandeld worden, de gelijkberechtiging
AI 1 vrouw wordt gebruskeerd en er is sprake van een opeen-
Caj ng van lasten op bepaalde groepen,
ff icussie stonden in de Eerste Kamer onder andere voorstel-
H| or het beperken van het recht op minimum-dagloon in
en WW, het afschaffen van de vereveningstoeslagen voor
Mers met een uitkering van voor 1 januari 1980, het af-
jn van de bijstandsuitkering voor 16- en 17-jarige werklo-
de bevriezing van minimum-loon en de sociale uitkerin-
Groene Betaalcheques en de Groene Betaalpas.
Gegarandeerd tot f 100,- per cheque. Zonder kosten
verkrijgbaar bij alle banken en spaarbanken van Nederland.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Tussen de ministers van Onderwijs en van Eco
nomische Zaken, Deetman en Van Aardenne, is sinds half de
cember overleg gaande over de definitieve taakverdeling tussen
beide bewindslieden met betrekking tot het wetenschaps- en
technologiebeleid. In ambtelijke kringen valt te vernemen dat
het overleg daarover moeizaam verloopt.
Oorzaak van de meningsverschillen zijn de afspraken die in het
regeerakkoord over de taakverdeling zijn vastgelegd. In het
eindverslag van informateur Scholteri werd een groot deel van
de taken, die toch nu toe bij het ministerie van Onderwijs en
Wetenschappen zijn ondergebracht, toegewezen aan het ministe
rie van Economische Zaken. Zo zou dit ministerie niet alleen
worden belast met het industriegerichte en het energieonder
zoek, maar tevens zou Van Aardenne het projectministerschap
voor het technologiebeleid gaan vervullen. Ook de verantwoor
delijkheid voor het maritieme en ruimtevaartonderzoek en de
Micro-Electronica Centra zouden naar Económische Zaken ver
huizen. Verder zou de minister van Economische Zaken ook bij
TNO een grote vinger in de pap krijgen.
Naar verluidt verzet minister Deetman zich ertegen dat een fors
deel van de huidige directie Wetenschapsbeleid moet overgaan
naar Economische Zaken. Beide bewindslieden blijken nogal
van mening te verschillen over de interpretatie van de afspra
ken, die in het regeerakkoord zijn vastgelegd.
Droog
DE BILT-KNMI Een hoge-
drukgebied, dat vanochtend
boven Noordwest-Frankrijk
lag, neemt nog iets in beteke
nis toe en verplaatst zich lang
zaam naar het oosten. Het
zorgt morgen voor rustig en
droog weer.
In de nacht daalt de tempera
tuur tot om het vriespunt
Daarbij vormt zich plaatselijk
mist die zich overdag geruime
tijd kan handhaven en anders
in een laaghangende bewol
king overgaat. De hoogte van
de middagtemperatuur hangt
sterk af van het feit of de mist
al dan niet snel oplost Waar
schijnlijk loopt de temperatuur
in de middag uiteen van 8 gra
den op de Waddeneilanden tot
een graad of 4 in het zuidoos
ten van het land. In de nacht
'is er nog weinig wind en over
dag gaat er een matige wind
uit zuidwestelijke richting
waaien.
Zoals het er nu naar uitziet is
het ook vrijdag nog droog.
Daarna krijgen Oceaandepres
sies meer invloed op het weer
in ons land, zodat er in het
weekeinde af en toe regen te
verwachten is.
Weer fcUi Min NMf-
temptemp »i»o
Z-Limburg mist
Bordeaux onbew. 10 00.1 n
Genève
Helsinki
-1° 0 mm
-10.2 mm
