klassieken uit vorige eeuw
Strip „Trammelantgedegen en humoristisch
Alexandra Radius -
een danscarrière
Vlucht
over zee
LYDA,
WAAR IS
DIE KRANT
MET DAT
FRANSE,
ECHTPAAR'
DAT HUN
HUIS
IN PARIJS
VOLGENDL
ZOMER
EEN
MAAND
WILDE
RUILEN.
)EKEN LEIDSE COURANT VRIJDAG 17 DECEMBER 1982 PAGINA 13
ent ter!
ent teH
onze 1
0 Wilti
jaar gef aloude Nimmer Dralend
nde dets (van uitgever Nijgh en
vanijDitiTiar) komt een aantal
in hen uit onder de verzamel-
irbaarsfi „Nederlandse Klassie-
van de negentiende
moetf"- Nieuw zijn uitgaven
emd! IjJac- van Looy en A. Ale-
ndse vt ^an de schrijver van
leren, Pje" en „De dood van
vooriP°es's een bloemlezing
hetpgesteld, onder de titel
aatsenf feestdroom", een keuze
hebbfgebundeld en ongepubli-
ienlintj «wk-
wordt Hen van wisselende kwa-
iien waarde. Curieuze op-
rsierinp. zoals de beschouwing
De v(de vormgeving van Sha-
,videotare s „Macbeth", dat Van
schri vertaald had, maar waar
aardig|eer ideeën over ontwik-
eeld dan uitsluitend het
velen (element. Per bedrijf en
er, bepène noteert hij de visuele
or'stin|Ssies- die bet stuk bij
te ereiop^ept- hetgeen leidraad
moPoeten zijn bij de concep-
uitén een voorstelling. Regis-
ook hfeduard Verkade heeft bij
iet bae Shakespeare-vertalin-
(rote lj"an Van Looy wel ge-
gemaakt van dergelijke
e verlfS-
erk. jjetrino, een welhaast ver-
1 de O auteur in de schaduw
iefle Tachtigers, wordt in
is,feeks opnieuw in de aan-
vad gebracht met zijn roman
set vii^ha", waarbij gekozen is
i een fotografische her-
or hetvan de editie uit novem-
ka!895. Een pessimistisch
Ccmipl. »n navolging van het
it H.Ne naturalisme. Zoals veel
na, ViTS uit die tijd deden: de
t 99, 25rijving van het leven van
efoon: zeer gevoelige jonge
v, die niet in staat is het
DEN 1 waar zij van droomt, te
ken.
Jergelijk verhaal uit deze
„Van de koele meren
ds" van Frederik van
is door uitgeverij de
Idbibliotheek extra goed-
I uitgegeven, mede naar
Iding van het enorme
|l van de filmversie. Voor
ien acht gulden ligt het
boekhandel, terwijl de
>ack normaal 22,- kost.
heeft een bundel
over Harry
\j J*1 samengesteld en De
heeft het boek uitgege-
„Kritisch Nabeeld". Bij-
DE n van auteurs als Gom-
Stuiveling, Fens, Wam
lotterjoor, Adriaan van der
ïiden.en natuurlijk Jan Hein
er. Zij komen in het eers-
i\ aan het woord, dat is
i. dr. \d aan Mulisch' werk. Het
3kuur le deel „Over de per-
Rosmc jaat) behalve uiteraard
J.H. Donner, mensen
j tei. inton Constandse, W.L.
)t 13.0
Brugsma, Peter Schat, Han
Lammers en Dimitri Frenkel
Frank aan het woord. Marcel
van Dam vertelt hoe hij op
zijn katholieke lyceum „Het
zwarte licht" van Mulisch op
zijn lijst zette, zonder het gele
zen te hebben, hetgeen hem
direct bij de moderator deed
belanden, die het weliswaar
ook niet gelezen had, maar
hem er wel over kapittelde.
Hugo Claus schrijft een lof
dicht in deze bundel: „Recht
vaardig was je teken. Die het
gezien heeft kan niet anders
dan je vinden. Ieder herkent
de zijnen".
Een uitermate waardevol
boek.
Vlaams
schrijversprentenboek
Een fraai ogend boek: „Vlaam
se schrijvers", vijfentwintig
portretten door Gaston Dur-
nez. Een bijzonder mooie uit
gave van Manteau, waarin ge
schreven portretten van deze
Vlaamse auteurs, met veel
beeldmateriaal, foto's, hand
schriften, documenten. Louis
Paul Boon, Hugo Claus, Jef
Geeraerts, Hubert Lampo, Gos
Vandeloo, om maar een aantal
hedendaagse geportretteerde
auteurs te noemen. Uit het na
bije verleden zijn mensen als
Johan Daisne, Willem Els-
schot, Stijn Streuvels en Er-
nest Claes opgenomen. Maar
ook zijn er portretten van ou
deren, tot Hendrik Conscience
toe.
Paul van den Abeele heeft een
aantal foto's geleverd, in totaal
bevat het boek meer dan 400
illustraties.
Gaston Durnez heeft gepoogd
elke auteur op een voor ieder
specifieke wijze te benaderen:
in een anekdote, een biografie,
een boekbespreking of een ge
sprek. Ook is gekozen voor
een pluriforme reeks van au
teurs, zodat zoveel mogelijk fa
cetten van het Vlaamse literai
re leven aan bod konden ko
men.
Middeleeuws hospitaal met ziekenbedden
Een bijzonder bed, reproductie uit „De echte prinses"
van Edmond Dulad
(Illustraties uit „Naar bed, naar bed")
Bed
Ook zeer rijk van illustraties
voorzien is het grappige en
leerzame boek „Naar bed, naar
bed" van Anthony Burgess,
een soort cultuurhistorie van
een niet weg te denken meu
bel, dat in onze cultuur een
grote rol speelt. Of Anthony
Burgess dit helemaal zelf heeft
bedacht, is de vraag. Het lijkt
er op dat hij zijn verhaal
maakte in opdracht van een
Italiaanse uitgever, die weer
andere medewerkers heeft la
ten zorgen voor het overvloe
dige illustratiemateriaal (ge
heel in kleur weergegeven)
van dit boek.
Desondanks: leerzaam, verma
kelijk, een tikkeltje wijs.
Want, zoals Burgess tenslotte
zelf opmerkt over zijn opstel
len: „Het bestuderen van slaap
komt voort uit nieuwsgierig-
hëid, het bestuderen van bed
den uit angst".
Bij de illustraties reprodukties
van veel bekende en minder
bekende schilderijen, waarin
het bed centraal staat. Op fo
to's van om een of andere re
den beroemde bedden, zoals
het veldbed van Napoleon, het
interieur van Mussolini's
slaapwagen in zijn trein, of het
beroemde bed, dat nog in het
Londense Victoria and Albert-
museum te zien is: het grootste
herbergbed van alle tijden, dat
heeft gestaan in de zestiende
eeuwse Crown Inn, in Londen.
Het was meer dan drieëneen
halve meter diep en bijna even
breed en werd beschouwd als
een legendarische plaats van
ontmoeting. Het is o.a. door
Shakespeare en Ben Johnson
genoemd. Dat soort verhalen
vind je volop in dit fraaie
boek. „Naar bed, naar bed".
Fijn op het nachtkastje.
Vertaald
Van D.M. Thomas verscheen
vorig jaar „Het witte hotel",
een indrukwekkend boek, dat
een groot wereldsucces is ge
worden. Uitgeverij Villa
brengt nu een andere roman
van Thomas, „De fluitspeel
ster", waarin een aantal gelijk-
Voltaire staat op, geschilderd door Jean Huber.
waardige elementen als in doet denken aan St. Peters-
„Het witte hotel". Opnieuw burg het verhaal speelt in
een allegorisch, fantastisch ge- het milieu van jonge kunste-
beuren, dat verwijst naar Rus- naars, die in een wereld van
land. Plaats van handeling chaos leven: regimes volgen
elkaar "op. Maar ook de ver
houdingen binnen de groep
blijven in beweging. Hoofd
persoon in deze veranderende
wereld is de warme, sexueel
vrije Elena.
Het succes van Italo Calvino's
„Als op een winternacht...",
dat een half jaar geleden in
Nederlandse vertaling ver
scheen, was voor uitgever Bert
Bakker kennelijk genoeg
waarborg om van dezelfde au
teur „Het kasteel van de krui
sende levenspaden" in het Ne
derlands te brengen. Een ver
haal waarin het aloude tarot-
spel centraal staat: iemand uit
een groep reizigers vertelt via
het leggen van deze kaarten
de onuitgesproken ervaringen
van elk lid van de groep.
In deze rubriek genoemde
boeken:
Jac. van Looy: „Een feest
droom" (ƒ24,90) en A. Ale-
trino: „Martha" (ƒ24,50), uit
gaven Nijgh en Van Ditmar.
Frederik van Eeden: „Van
de koele meren des doods",
uitg. De Wereldbibliotheek.
Prijs ƒ7,90.
„Kritisch Nabeeld over Har
ry Mulisch". Beschouwin
gen, samengesteld door
Hans Dütting. Uitg. De
Prom. Prijs 34,50.
„Vlaamse schrijvers" - 25
portretten door Gaston Dur
nez. Uitg. Manteau. Prijs
ƒ26,90.
Anthony Burgess: „Naar
bed, naar bed". Prijs ƒ19,50.
Uitg. Bosch en Keuning n.v.
D.M. Thomas: „De fluit
speelster", uitg. Villa. Prijs
24,50.
Italo Calvino: „Het kasteel
van de kruisende levenspa
den" uitg. Bert Bakker.
Prijs 19,50.
dr. Vi
vS&t om in
ktijk te
keer
te lezen
L Ui
Met. |vend door het Franse
het achtste boekje van
heeft van de uitge-
ïiansbgn handzaam, smal for-
Van>CrneeSekregen- serie
Vj bespiegelingen, handig
3 tel. a bed te lezen. Hoewel:
oor d« dan geen pocket om in
3Uihanrer U'1 te *ezen- Halver-
dat menigeen onmo-
tel. worden gemaakt door-
zich daar bijzonder
J' Jy^nd en aanstekelijk ver-
'n "8aPen 3ls veijon-
Esstuur". Op gezag van een
e hoogleraar houdt hij
bor, dat ongeremd geeu-
len -invoorstelbaar goed voor
Oj en het voordeel heeft
te werken. Een
.eidM 6aPer laat zeker zeven
el. 2ïn gapen, zo citeert
een Frans spreek-
.pe volgende avond
Zchotreffelijk uitgeslapen
n en iiseerd verder leest,
dorp t een goede kans na een
Loftoofdstukken opnieuw te
insoer0. Dat gebeurt dan op
f |)oor platanen overscha-
an 9-1 dorpspleintje ergens in
n 12frankrijk, waar de klok
telit Romaanse torentje 's
igs met twaalf slagen het
LLEtfeeft om na een uitste-
iond I lunch weg te zinken in
la-Uitgebreide siësta. „De
j^d^trilt van de warmte en
jgont ^et verkeerd je buitens-
teP begeven. Café du Cer-
n: La Café du Progrès zijn
9 'VUle huizen hebben hun
i gesloten. Men slaapt",
de ogen dan nog öpen
Veaouden verzekert Brusse
•8chde siësta geenszins een
516 «"venheid van een zonni-
ïatschappij is. Wat hem
t dient ook in Alaska de
^^spoorslag te worden in-
^d. "Denkt u misschien
M hier na de middag-
ijd wel opblijven wann-
II iet eens een keer regent?
II En dan levert Brusse
"\n verwachte bijdrage ter
Nng van een actueel pro-
„De siësta is een maat-
pelijke noodzaak gewor-
De trend is immers dat
U inder moeten werken om
Nawerk te verschaffen. Be-
y! in het licht van de
y* werkverdeling is de
iï de oplossing". Een ver-
lijk boekje met grappige
aties van Bert Zeijlstra.
Jprusse: Zwervend door
■dpanse leven. Uitg.: Van
Warendorf.
ƒ13,25.
Alexandra Radius en Rudolf Nurejev, repetitiefoto pas
de deux uit „Le Corsaire".
Dat- Nederland balletland is geworden blijkt ook uit de welis
waar niet zo snel, maar toch gestaag groeiende stroom boeken en
boekjes over de danskunst. De moeilijkheid ligt echter in het
•feit, dat in tegenstelling tot muziek bij voorbeeld het aantal
werkelijke deskundigen, die dan ook nog kunnen schrijven, ta
melijk gering is. Men neemt dan zijn toevlucht tot een overmaat
van foto's, hetgeen nu juist bij bewegingskunsten óp weinig be
zwaren stuit. Plaatjes kijken is een geliefde bezigheid geworden.
Er is nu evenwel een boek verschenen, dat veel goede eigen
schappen in zich verenigt. De schrijfster, Ine Rietstap, is bij uit
stek deskundig, want zij danste zelf zo'n twintig jaar op het
toenmalige voorste plan en als de Vereniging van Danscritici
nog bestond, zou zij voorwaar een vooraanstaand en gezagheb
bend lid zijn geweest. Haar onderwerp is de sterdanseres
Alexandra Radius, wier danscarrière zij met een keur van inte
ressante foto's en met een passend commentaar van technische
opmerkingen, historische feiten en anecdotische mededelingen
uit de doeken doet. „Lex" is nu 40 jaar en tot nu toe de enige
Nederlandse danseres met een danscarrière van een kwart
eeuw. De enige landgenote ook, die internationaal, zowel in het
grote klassieke als in het eigentijdse danswerk een vooraan
staande plaats heeft verworven. Met recht en reden een ster
zonder ster-allures! voor wie dansen niet alleen een vak,
maar ook een manier van leven is. Een kunstenares, die als geen
ander de titel „prima ballerina assoluta" zou verdienen, maar
en dat is typisch Nederlands niemand heeft er blijkbaar aan
gedacht haar daarmede te honoreren. Vanaf het balletklasje bij
Nel Roos tot en met het weinige wel en het vele wee van de
chaotische Gaskel-periode, de triomfen in de Verenigde Staten
bij het American Ballet Theatre en het vererende partnerschap
met de lastige Tartaar Rudolf Nurejev, passeert het dansleven
van Alexandra Radius de revue. Een groot danseres, die weet
dat kunst van kunnen komt. De enige nog van haar lichting, die
er niet onderdoor is gegaan te vroeg *e zware rollen te moeten
dansen. Met wat meer tekst zou Ine Rietstap iets meer dansge-
schiedenis in haar boek 80 bladzijden hebben kunnen in
lassen, bijvoorbeeld wat betreft de enige echte ballerina uit de
jaren vijftig, de Haagse Marianna Hilarides, die haar tijd ver
vooruit was en die bijna geruisloos van het ballettoneel ver
dween.
FRANK DELBOY
Ine Rietstap: Alexandra Radius een danscarrière. Uitge
verij J. H. Gottmer, Haarlem, 25,-.
In de wereld van de strips is
iets nieuws verschenen, de
strip Die plus staat er ken
nelijk niet alleen, omdat de in
houd van de boekjes iets meer
biedt dan een gewone strip
pleegt te doen, maar ook om
dat het tweede deel van het
boek bestaat uit gewone ge
drukte tekst, die dieper ingaat
op de achtergronden van de
strips. De twee bedoelde boe
ken gaan over de handel. In
vier kleuren worden de avon
turen van Maro Polo in het
ene boek verteld, terwijl in het
andere een strip te vinden is
over de krach van Wall Street
in 1929 en de gevolgen daar
van tijdens de crisisjaren. In
de tekst achterin de boekjes
gaat men dan dieper in op de
handel, de goudjacht en de pe
riode van de Gouden Eeuw tot
nu. Veel kinderen lezen nu
eenmaal strips. Wellicht heb
ben de uitgevers bedoeld de
kinderen ook op deze wijze
iets meer te vertellen dan een
of ander onwaarschijnlijk fu
turistisch monsterverhaal. Een
studieboek in de vorm van
Kuifje en Suske en Wiske.
Strip De avonturen van
Marco Polo en Crisis. Uitg.
J. H. Gottmer, Haarlem.
Prijs: 17.90 per deel.
Het gevoel voor humor van
Hans Henkes is onmiddellijk
herkenbaar, droog en van de
lichtverteerbare soort, maar
toch niet kinderlijk eenvoudig.
Hierdoor werd het mogelijk
dat hij in zijn kinderboek
„Trammelant" eeh verhaal
kon schrijven over Dorrie uit
Wasp, een meisje dat een an
dere naam wil hebben maar
daarmee in strijd komt met de
autoriteiten. Op heel knappe
manier heeft Henkes het meis
je op haar strijdbare pad ge
volgd en tevens uit de doeken
gedaan hoe hogere en lagere
overheden in elkaar zitten.
Henkes gebruikte daarvoor
drie stijlmiddelen. Zijn eigen
tekeningen die aan duidelijk
heid niets te wensen overla
ten, het humoristisch geschre
ven verhaal van Dorrie in ge
wone letters en in cursief de
werkwijze van de overheid en
officiële instanties.
Het bijzondere is voorts, dat
Henkes elke vorm van saai
heid heeft weten te vermijden,
waardoor het kind dat dit
boek leest niet alleen een aar
dig verhaal onder ogen krijgt
van strijdbare Dorrie, maar te
vens te weten komt hoe een
raadsvergadering eruit ziet,
hoe het toegaat in de Tweede
Kamer, waaraan een bode zijn
macht ontleent en hoe beperkt
sommige gezagsdragers in hun
macht zijn.
Henkes volgt Dorrie in
„Trammelant" op de hielen op
haar pad, waarop zij van het
kastje naar de muur wordt ge
stuurd. Zij wil een andere
naam, op zichzelf geen inge
wikkelde zaak. Maar omdat zij
een klein meisje is, neemt nie
mand haar serieus, tot zij in de
publiciteit raakt en daarmee
haar doel bereikt. Die publici
teit krijgt zij echter uitsluitend
van mensen die winst ruiken.
mensen die het gezag uitoefe
nen betreft, maar nooit de in
stelling zelf. Wel ongenuan
ceerd, waardoor de tegenstel
lingen en de trage werkwijze
van instanties duidelijk naar
voren komen. Henkes heeft
zich beschermd tegen fouten,
door mensen uit de overheden
die hij licht belachelijk maakt,
zijn verhaal te laten lezen.
Deze deskundigen zullen zich
zelf ongetwijfeld hebben her
kend en wat witjes hebben
meegelachen.
Hans Henkes: Trammelant.
Uitg. Ploegsma. Prijs ƒ24,90.
Levensechte
uitvluchten
in „Het
smoezenboek"
„Ik kan alleen maar werken
met een elektrische schrijfma
chine, anders kan ik mijn her
sens er niet bij houden
Aldus luidt een van de vele
smoezen van schrijvers, die er
geen trek in hebben aan het
werk te gaan. Deze werden ge
noteerd en verder uitgewerkt
door Nico Scheepmaker, die er
bij de Fontein in Baarn ver
volgens een boekje over open
deed, dat hij „Het smoezen
boek" noemde. Omdat het in
één moeite doorging, rustte hij
dat boek verder uit met een
reeks hoofdstukken, gewijd
aan moeilijke levenssituaties,
waaruit we ons alleen kunnen
redden met een smoes, een
soort handleiding dus, zo niet
een standaardwerk.
Houden we ons nog even met
de schrijvende medemens be
zig, dan vernemen we uit dit
boek, dat de Britse toneel
schrijver Alan Ayckbourn een
plot voor een nieuw stuk be
denkt en vervolgens alles in
het werk stelt om tot een
voorstelling te komen. De spe
lers moeten gecontracteerd, de
decors gebouwd, zalen bespro
ken en meer nog van dit soort
noodzakelijke voorwaarden,
zoals een menigte notabelen
uitnodigen voor de première.
Als Alan uiteindelijk geen
kant meer uit kan en de men
sen om hem heen eisen begin
nen te stellen, dan pas gaat hij
als een haas aan het werk. Die
man heeft de druk van zijn
omgeving nodig om regels op
het papier te kunnen krijgen.
In dit hoofdstuk lazen we niet
de smoes van de veelschrij
vers, nl. dat zij het niet laten
kunnen. Die krijgen dan te
maken met weigerende uitge
vers, die als smoes bedenken,
dat uitgerekend jouw boek
niet in hun fonds past.
Van Simon Vestdijk ging het
verhaal, dat hij alleen maar
kon werken als er een stofzui
ger in zijn buurt stond te brul
len. Mede een reden voor hem
om op latere leeftijd nog een
jonge vrouw te trouwen, die er
lust in had het huishouden te
bestieren. Want ook het ge
rammel van potten en pannen
schenen hem tot schrijven te
stimuleren.
De smoes van de lekke band
werkt niet meer in deze ver-
techniseerde samenleving. Die
is intussen dan ook al door
fantasievolle mensen vervan
gen door verzonnen mini-
rampjes als: mijn fiets vertrok
te laat, mijn wekker liep ach
teruit, mijn privé-chauffeur
was ziek en mijn tandpasta
bleek bevroren. De haan is
vannacht overleden roept
meelij op, net als: mijn schoe
nen zaten in de wasmachine.
Sterker: „Ik had op tijd kun
nen zijn als ik geen smoes had
hoeven bedenken".
In zijn doorwrochte voor
woord wijst de auteur er op,
dat smoezen variëren met de
maatschappelijke gesteldheid
van de verzinner. Zo kon de
directeur zelfs geen foute par
keerplek voor zijn auto vin
den, terwijl zijn personeel kan
wijzen op een stroomstoring
bij de tram
De artistieke waarde van een
smoes moet hoger worden
aangeslagen dan het waar
heidsgehalte. Daarin wordt
voorlopig de kroon gespannen
door Ramses Shaffy: „Er vloog
een meeuw irt mijn oog". Een
snoes van een smoes.
Dit boek bevat zulke fraaie
smoezen uit alle lagen van de
bevolking, dat Nico Scheep
maker geen kans zag een
smoes te verzinnen om dit
boek ongeschreven te laten.
Hij noteerde honderden leu
gens per dag per mens. Zelfs
hypermoderne om van ie
mands vragen af te komen als:
„Het zit in de computer".
En de handige lezer, die dit
boek gratis in huis wil halen,
kan tegenover de boekhande
laar Scheepmakers eigen
smoes ten nutte maken: „Ik
heb al gegireerd".
TON OLIEMULLER
Nico Scheepmaker Het
smoezenboek. Uitgeverij:
Fontein te Baarn. Prijs:
ƒ15.-
TA Prisma-pocketboek
kV van de maand
PRISMA VAN
DE MAAND
DECEMBER
EEN KERST
VERTELLING VAN
CHARLES DICKENS
Deze uit 1843 daterende
wereldberoemde story
over de harteloze
behoort in 1982 nog
tot een van de
werken van deze
beroemde auteur.
Vastgestelde prijs
is 9.90
Prisma van de
maand prijs
Natuurlijk verkrijgbaar
bij de boekhandel van
uw warenhuis.
i'.
VROOM DREESMANN
Bootvluchtelingen. Nog maar enkele jaren geleden waren ze bij
na dagelijks „in het nieuws". Tot op de dag van vandaag worden
ze aangetroffen, zoals nu weer door een Nederlandse tanker, die
er vijfenzestig uit zee oppikte. Ze mogen ook naar Nederland
komen, zoals zovele Vietnamezen er inmiddels een nieuw thuis
vonden. Maar wat daar allemaal voor de betrokken families aan
voorafgegaan is en wat er aan verschrikkelijks is gebeurd heb
ben velen helaas niet meer kunnen navertellen. Zij kwamen om
in de Golf van Thailand of in de Zuidchinese Zee. Om de jeugd
van twaalf jaar af een goed inzicht te geven in de achter
gronden van dit drama schreef de Austalische journalist Jack
Bennett het boek „Vlucht over zee" met als hoofdpersoon
Kwan, een jongen van dezelfde leeftijd als de jonge lezers. Eerst
maakte hij als klein kind de oorlog mee, later de vrede en daar
na de grote veranderingen, die zich onder het nieuwe bewind
voordeden. Zo moest de toko van Kwans vader worden gesloten,
omdat die „kapitalistisch" werd genoemd. De familie besloot te
vertrekken, eerst naar Kwans grootvader, die aan de kust woon
de. Met diens vissersboot vluchtte men tenslotte de zee op. Het
boek is niet geïllustreerd, maar bevat wel een duidelijk kaartje
waarop te zien is over welke landen het precies gaat. Ook gaan
er aan het boek zelf twee inleidingen vooraf, zowel van de
schrijver zelf als van Henk Barnard, waarmee het boek in een
juist perspectief wordt geplaatst.
Jack Bennet: Vlucht over zee, Uitg. Uniekboek bv, prijs:
ƒ17,50.
