IJssla: teelt wel in de lift
maar toch nog vraagtekens
IN EN OM 0E KAS
binnen de perken
Herman van Veen beslist
maandag of hij doorgaat
Architec tonisch e
hoofdmotieven in
het naoorlogse bouwen
Over de kerstboom
LAND EN TUINBOUW KUNST
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 10 DECEMBER 1982 PAGINA
Tevreden klanken bij
bloemen- en planthandel
Het is afgelopen week wat beter gegaan op het gebied van de
bloemen- en planten. Dat betreft zowel de aanvoer als afzet
en daarmee verband houdend de prijzen. In het algemeen
trad er afgelopen week een wijziging ten goede daarvan op en
zijn er tevreden klanken. Zo rond de kerst ligt nu niet direct
het hoogtepunt van de bloemenhandel, door allerlei omstan
digheden kan het er rustig aan toe gaan, soms ook als gevolg
van winterse weersomstandigheden, die zich nu nog in be
perkte mate doen gelden. Maór ook de import speelt een rol
_in het geheel en vooral Israël is sterk aan de markt.
De chrysanten en fresia spelen wel de belangrijkste rol in de
snijbloemen, waarvan de aanvoer als geheel bij de CCWS ho
ger lag dan in dezelfde week van het vorig jaar. Van de tro-
schrysanten kwamen er aan de CCWS zo'n 2 miljoen méér
dan vorig jaar met een totaal van tegen de 6 miljoen. Maar
dat ging wel ten koste van de prijs, die nu gemiddeld op 60
cent lag tegen 73 vorig jaar en dat scheelt een heel stuk! De
totale snijbloemenaanvoer aan de CCWS bedroeg afgelopen
week 27.001.855 met een opbrengst van 14.039.779,82 tegen
vorig jaar aanvoer van 24.949.065 bos of stuks en opbrengst
van f 12.897.085,28. De totale aanvoer aan de CCWS bedroeg
afgelopen week 29.816.260 bos of stuks en omzetbedrag
f 17.918.061,53 tegen vorig jaar 27.780.620 bos of stuks en om
zet van 16.817.762,21.
Tot en met 3 december jl bedroeg de aanvoer aan de CCWS
totaal 1.848.923.546 bos of stuks en omzetbedrag van
f 774.004.188,67 tegen vorig jaar over dezelfde periode
1.778.760.766 en omzet 733.877.008.66. Hetgeen dus betekent
dat tot dusver in het afgelopen jaar een groter aanvoer was
van rond de 70 miljoen bos of stuks met hoger omzet van 40
miljoen gulden. En ook afgelopen week ging het na lange tijd
weer eens de goede richting uit met hoger omzetbedrag.
Het zijn vooral de poinsettia die de kerstdagen aankondigen
met ongeveer een derde van de totale potplantenaanvoer. De
handel toonde goede belangstelling voor het artikel. Ook de
veiling Berkel bracht een flink aanbod poinsettia die een
kwart van de potplanten betekenen. De speciale kerstveilin
gen gaan nu beginnen en geven een nieuw beeld.
Van de gemiddelde prijzen met tussen haakjes die van dezelf
de week vorig jaar noemen we: amarillys 38(34) alstroemeria
65(63) Am. anjers 46(47) trosanjers 32(32) anthurium 1.53 (1.68)
asp. plumoses 17(19) boivardia 33(34) troschrysanten j.c. 60(73)
idem geplozen 75(75) idem n.c. 2.56 (2.75) idem geplozen n.c.
61 (63) euphorbia 61(76) fresia 28(26) gerbera 79(83) gladiolen
8(41) irissen 39(28) kelk 61(65) lelietak 1.02(84) nerine 75(65)
cymbidium groot 58(82) idem klein 40 (17) grote rozen 59(60)
idem klein 39(41) strelitzia 1.99(2.12) tulpen 34(32).
De tulpen presenteerden zich ook weer in ruimer mate. Voor
de handel is het nu wat moeilijk bij de inkopen, ook de expor
teurs zitten met problemen vanwege de concurrentie uit an
dere landen en ruimer import in eigen land. Verwacht kan
worden dat er een regelmatige aanvoer zal zijn met Kerstmis
op handen, die een wisselvallig beeld aan de veiling kan ge-
De CCWS houdt dinsdagavond 14 december een algemene le
denvergadering, waarin diverse zaken aan de orde komen.
De belangstelling voor het groepsvervoer van produkten naar
de veiling neemt sterk toe en is met 80 procent toegenomen.
Het ligt in de bedoeling dit vervoer nog te stimuleren. Er is
een speciale vrachtwagen aangekocht die 12 stapelwagens
kan vervoeren. Het groepsvervoer komt ook het verwerken
in het veilinggebouw ten goede door minder ruimtegebrek.
Bij het grote koperspubliek
geniet het gewas ijssla nauwe
lijks enige bekendheid. Een
kleine zes jaar geleden ging
men met een veilinggarantie
op kleine schaal met deze
teelt van start. Er is in de loop
der jaren wel het een en an
der veranderd. De oppervlak
te groeide van 2 naar 25 ha.
Ook dit seizoen valt er weer
een opmerkelijke groei in de
aanvoer waar te nemen. Als
er gekeken wordt naar de
aanvoer op Veiling Westland
Zuid, in de week van 29 no
vember tot en met 3 decem
ber, dan ziet men dat er in
1981 zo'n 13,4 duizend stuks
aangevoerd werden. In de
zelfde week van dit seizoen
lag het aantal op 46,5 duizend
stuks. De gemiddelde prijs
wist zich ondanks het sterk
toegenomen aanbod goed te
handhaven. Er was slechts
sprake van een negatief prijs
verschil van 1 cent per krop
(er kan beter gesproken wor
den over bol), in vergelijking
met vorig seizoen. De gemid
delde prijs lag in de genoemde
week op 1,05 per stuk. In de
afgelopen week lag de prijs,,
door het kleiner geworden
aanbod, tussen 1,40 en 1,80
per stuk. In vergelijking met
gewone sla zijn dit natuurlijk
prijzen om van te watertan
den. Een vergelijking gaat
echter niet op omdat er een
groot aantal verschillen zijn
tussen de teelt van ijsbergsla
en gewone sla. Het aantal
stuks dat men per m2 teelt
ligt aanmerkelijk lager, name
lijk zo'n 12 per m2. De teelt is
veel moeilijker, want er komt
heel wat teeltkennis aan te
pas om het gewas veilig naar
de oogst te loodsen. Soms
loopt het tegen het eind van
de teelt toch nog mis, door
oorzaken waar men weinig
aan kan doen. Dus wel een
teelt waar men nog met de
nodige vraagtekens zit. Er is
ook veel aandacht nodig om
het gewas gezond te houden.
De klimaatregeling en ziekte
bestrijding zijn twee punten
die de vinger aan de pols ver
eisen. Tot slot, de oogst is vrij
bewerkelijk, men oogst in
eenzelfde tijdsbestek ongeveer
de helft in vergelijking met
gewone sla. Voor de herfst-
teelten wordt er nog driftig
gezocht naar betere rassen en
men is hier hoopvol over ge
stemd. Het is dus geen teelt
die in een kort tijdsbestek ex
plosief kan groeien, want dan
zullen er zeker brokken ge
maakt worden. Toch zijn de
verwachtingen voor de toe
komst gunstig. De consument
krijgt een geweldige bol
knapperige sla voor zijn geld
en dit kan van gewone sla
lang niet altijd gezegd wor
den.
Sla
De aanvoer van glassla groei
de niet zo sterk als verwacht.
Een andere gunstige bijkom
stigheid was, dat de export
meer ruimte kreeg door een
geringere concurrentie. Op de
Westduitse markt waren de
leveranties van België met
zo'n 800 ton terug gevallen.
Frankrijk leverde wel weer
iets meer, maar toch niet in
die hoeveelheden die er vorig
seizoen afgezet werden. De
export naar Engeland bleef
goed overeind en groeide zelfs
nog iets. De Scandinavische
landen toonden ook een gro
tere belangstelling. Er wordt
voor de komende week niet
veel verandering in de con
currentie verwacht. Het aan
bod zal waarschijnlijk iets toe
nemen, maar als de vraag zich
blijft ontwikkelen zoals op dit
Herstel op de sprultenmarkt danig verstoord.
moment het geval is, dan lij
ken die prijzen zich te kun
nen handhaven, of ze trekken
nog wat aan. In de afgelopen
week schommelde de prijs
tussen 15 en 43 cent per krop.
Overige gewassen
Voor de groene paprika's
werd er 3.30 per kilo be
taald. Bij de rode sorteringen
zette het prijsherstel, als ge
volg van het kleiner worden
de aanbod, verder door. Er
werd gemiddeld 4.90 per
kilo betaald. De prijs zal ver
der op blijven lopen. Het aan
bod van koolrabi was de afge
lopen weken aanmerkelijk
groter dan vorig seizoen. Als
gevolg hiervan lagen de prij
zen een flink stuk lager. Ook
in de afgelopen week was er
nog geen sprake van een her
stel. De prijs bleef steken bij
49 cent per stuk. Er wordt een
kleiner aanbod verwacht en
dit zal onherroepelijk leiden
tot hogere prijzen. De vraag
naar andijvie zwakte wat af,
de gemiddelde prijs daalde
naar 1.20 per kilo. Een klei
ner wordend aanbod zal hoge
re prijzen in de hand werken.
Voor spinazie trok de prijs
aan naar ƒ3.80 per kilo. Zo
lang er nog aanvoer van dit
gewas is zullen de prijzen
hoog blijven. Het aanbod van
radijs werd kleiner, de gemid
delde prijs liep op naar 59
cent per bos. Deze ontwikke
ling zal de komende week
door zetten. De vraag naar
rettich stelt teleur, ondanks
het kleine aanbod (in vergelij
king met vorig seizoen).
Een nog kleiner aanbod kan
waarschijnlijk leiden tot hoge
re prijzen in de komende
week. Op de witlofmarkt ver
anderde er weinig, hetzelfde
kan er van de prijs gezegd
worden. De prijs schommelde
tussen 1.70 en 2.20 per kilo.
Veel verandering wordt er
niet verwacht. Prei daalde
naar 60 cent per kilo, een ver
dere prijsdaling zit er niet in,
in verband met kleiner wor
dend aanbod. Het herstel op
de spruitenmarkt werd in de
afgelopen week weer danig
verstoord. De gemiddelde
prijs daalde naar een diepte
punt van 52 cent per kilo.
Boerenkool bracht 45 cent per
kilo op.
riweirininn^*É*ygÉK<HiHiihiiiil
Men ziet ze weer overal aangeboden, bij tientallen, honderdtal
len, in bloemenwinkels, bij tuincentra, in grote warenhuizen, oj
de markten, overal zijn weer kerstboompjes te krijgen. Vooi
pakweg een tientje of daaromtrent. Duur? Bedenk dan eens, da
het ongeveer acht jaren duurt voor uit een zaadje een sparre
boompje van één a anderhalve meter is opgegroeid. Want eer,
kerstboom is een spar, geen den, al spreekt men dan ook dui
zend keer van „kerstdennen".
't Is eigenlijk een typisch gebruik, dat hebben van een kerst
boom. Het heeft niets en dan ook niets te maken met enige reli
gie. Ook stamt het gebruik niet uit het heidendom; eigenlijk
die kerstboom nog geen twee eeuwen oud in onze samenleving
Sommigen zien er allerlei symboliek in, van de terugkeer van
het licht na de midwintertijd en joost mag weten, wat nog
meerMaar och, waarom zouden wij voor alle dingen, die wi
prettig vinden, een „reden" zoeken?
m
Kerstbomenverkoop.
De kerstboom die men koopt is dan wellicht al enige weken te
voren gerooid of afgezaagd. In het laatste geval betekent dat on
herroepelijk het einde van de boom; in het eerste geval, bij eei
boom met wortelkluit dus, wil het nog wel eens lukken ze na d
kerstdagen in de tuin te planten. Ik weet hier en daar vrij fors
sparren staan, die als kerstboompje werden aangeschaft. Maa
als u zo'n kerstboompje in de tuin plant na Nieuwjaarsdag - u
lang blijft een kerstboom immers bij velen staan - geef hem dai
wel de ruimte.
Maar zo ver zijn we nog niet, we hebben zo'n kerstboompje ge
kocht en wat doen we er nu verder het best mee?
Eerste mogelijkheid: we hebben een afgezaagd sparretje zonde n
wortels. Die zetten we het best tot de kerstdagen ergens buitel tl
in een emmer water, nadat we nog een klein stukje onder vaiik
de stam afgezaagd hebben. Het boompje kan dan nog wat wate d
opzuigen en dat is bitter nodig, want straks komt ze in de ver
warmde kamer en er is kans, dat moeder elke morgen met d< v
stofzuiger de afgevallen naalden moet opruimen. Af en toe d< a
hele boom besproeien is ook prima. En in de kamer zijn die voe y
ten, waarin men water kan gieten, ook uitstekend.
Een boompje met wortelkluit zetten ze in een passende emmer,,
of kuip en ook hier geldt weer: vochtig houden! Voor het wor v
telstelsel is dat eigenlijk nog veel belangrijker dan bij ons afge
zaagd boompje. Immers: we willen na de kerst het boompje in di
tuin planten. Op een bovenhuis kunnen we in beide gevallen d
kerstboom het best op het balkon zetten tot ze naar binnen ge
haald wordt. Ze is dan in een redelijke conditie en kan de drog
kamerlucht waarschijnlijk wel een paar dagen doorstaan. Ziet g
kans, ook in de kamer de boom nog eens wat te benevelen, zon
der kortsluiting te maken in de verlichting, dan zal de kers!
boom u dankbaar zijn en minder naalden laten vallen.
Na de kerstdagen gaat de boom dus naar de tuin. Tussen haak
jes, bewoners van het bovenhuis kunnen ze weer op het balkc,
plaatsen. Hang er een snoertje pinda's en zo'n vetbol in voor ij
vogels, dat geeft dan een extra kijkspel. lil
Eenmaal in de tuin geplant, eerst nog regelmatig water blijvefj
geven, tenminste als het niet vriest! Maar als het wèl vries!
komt ge niet in de grond en kunt ge het planten wel vergeten!
Minister geeft Proloog en Nieuwe Komedie hoop
DEN HAAG De nieuwe minister voor welzijn,
volksgezondheid en cultuur Brinkman, heeft de met
opheffing bedreigde toneelgroepen Nieuwe Komedie
uit Den Haag en Proloog uit Eindhoven nieuwe hoop
op voortbestaan gegeven. Anders dan zijn voorganger
De Boer is hij van mening, dat op grond van adviezen
van de Raad voor de Kunst mogelijk een vorm kan
worden gevonden waardoor de beide toneelgroepen
kunnen voorbestaan. „Maar", aldus minister Brink
man. „dan moeten de groepen ook met werkbare al
ternatieven komen". Minister De Boer ging uit van
een subsidiestop waaraan niet getornd kon worden.
Minister Brinkman wil althans praten en verwacht
van de Raad voor de Kunst vóór Kerstmis een advies.
Het heeft deze raad nooit lekker gezeten dat De Boer
voorbij is gegaan aan eerder verstrekte adviezen, die
voor de beide toneelgroepen niet ongunstig waren.
Minister De Boer heeft altijd vastgehouden aan het
feit dat er nu eenmaal bezuinigd moest worden en dat
subsidie aan Nieuwe Komedie en Proloog tot de on
mogelijkheden behoorde. Ook de nieuwe bewindsman
is zich ervan bewust dat in de sector kunst viereneen
half miljoen gulden moet worden bezuinigd. Het ver
schil met zijn voorganger ligt in het gegeven, dat
Brinkman met de Raad voor de Kunst alsnog wil pra
ten en mee wil denken over een oplossing, waardoor
Nieuwe Komedie en Proloog toch kunnen voortbe
staan. Een bijdrage tot de discussie kan ook zijn de uit
gebreide commissievergadering van het voormalige
ministerie van crm op 13 december, waarop het pro
bleem van de twee theatergroepen zeker ter sprake
zal komen. Met herhaalde acties hebben beide groepen
hun bestaansrecht willen onderstrepen, waarbij duide
lijk werd gemaakt dat zonder subsidie tot opheffing
moest worden besloten. Beide groepen voelen zich nog
steeds bedreigd, maar zien de toekomst, gezien de tot
dusver verstrekte adviezen van de Raad, enige hoop
voor de toekomst.
Waardevol cultuurbezit mag
niet meer naar buitenland
DEN HAAG Waardevolle schilderijen, beelden,
oude handschriften en andere kunstvoorwerpen
die belangrijk zijn vóór de Nederlandse cultuur
mogen niet meer verkocht worden naar het bui
tenland. De Tweede Kamer heeft gisteren una
niem ingestemd met een wetsontwerp van die
strekking. Het is de bedoeling dat alle waardevol
le kunstgoederen die zich in Nederland bevinden,
op een lijst worden gezet. Deze lijst van be
schermd cultuurbezit (waar ook bezittingen van
particulieren op zullen voorkomen) zal worden
opgesteld door een commissie die wordt benoemd
door de minister van Welzijn, Volksgezondheid en
Cultuur. Wil de eigenaar van op de lijst voorko
mende voorwerpen of verzamelingen togh over
gaan tot verkoop van zijn bezit naar het buiten
land, dan zal de Nederlandse staat de betreffende
goederen opkopen.
Herman van Veen voor het Ambassador Theatre in New
York.
NEW YORK De mate van
toeloop dit. weekeinde naar het
Ambassador Theatre in New
York, waar Herman van Veen
momenteel met zijn show
staat, zal bepalen of hij zijn op
treden daar veertien dagen zal
laten duren dan wel maandag
opbreekt.
Dit uitstel van de beslissing
heeft te maken met de geva-
riëerde beoordelingen in de
pers. De toch wel gunstige kri
tieken in enkele bladen staan
tegenover het vrij harde oor
deel van de recensent van de
invloedrijke New York Times,
die hem op zeker moment
zelfs een „lompe artiest"
noemt.
Zoals we al schreven doet van
Veen voor de pauze een be
roep op de betere gevoelens in
zijn publiek met enkele gevoe
lige liederen. Daarna echter
toont hij zich de clown.
Volgens kenners van het thea
ter in New York heeft hij hier
geen goed aan gedaan. Hij zou
de recensenten in verwarring
hebben gebracht. Hij zou er
beter aan hebben gedaan als
hij niet direct al zijn kunsten
had vertoond.
Schrijft de New York Times:
„De titel van het programma
(Herman van Veen All Of
Him - Herman van Veen van
top tot teen) bedriegt niet. Je
krijgt zijn zang, zijn mime, zijn
dansen, zijn grappen, zijn poli
tiek, zijn vioolspel en het
duurt niet lang voor je ont
dekt, dat dit teveel is van het
goede, in wezen iets povers.
Hij is voor de vrede, maar de
sentimentele toon van zijn
prekerij begint na een tijdje te
krassen".
De New York Post noemt hem
subtiel doorzichtig en oordeelt
veel minder hard: „Van Veen
is een opmerkelijke, alleen op
tredende musicus, ondersteund
door een voortreffelijke band.
Maar minder van Veen zou
beter zijn. Hij zou dan zelfs ge
weldig kunnen zijn".
De New York Daily News
vond „All of Herman van
Veen" ook teveel tegelijk. „Hij
brengt veelzijdigheid in een
vloek en een zucht. Rond
springend op het toneel lijkt
hij geen keuze te kunnen ma
ken. Is hij een Jacques Brei,
een Marcel Marceau, een acro
baat, een circusclown of een,
„Fiddler on the roof"? Hij
wordt overigens uitstekend
begeleid".
De verraste pers weet niet
goed raad met Herman van
Veen. De vraag blijft nu wat
het publiek het komende
weekeinde doet.
Raquel Welch
in blijde
verwachting
NEW YORK De Ameri
kaanse actrice Raquel Welch
verwacht een baby en heeft
daarom afgezien van verlen
ging van haar Broadwaycon-
tract. Welch speelt en zingt
sinds juni in het successtuk
„Woman of the Year". Haar
contract loopt op 2 januari af
en zou met drie maanden
worden verlengd.
Michael Jackson
Michael Jackson Thriller, Epic/CBS.
Hoewel de titel Thriller veel doet vermoeden, is de elpee
van Michael Jackson toch niet zo opwindend. Er staan ei
genlijk maar twee composities op die er uitspringen. De
rest heeft kwaliteit (al zijn de teksten soms wat simpel),
maar haalt het peil van de door Michael Jackson geschre
ven songs als Wanna Be Startin' Somethin' en Billie Jeran
niet. Een van de opmerkelijke kanten van Michael Jack- aan een dosis spontaniteit,
son is dat hij een nummer met zijn stem weet te dragen.
Dat doet hij in Wanna Be Startin' Somthin' met een stem
die gehaast en een beetje buiten adem klinkt. De begelei
ding wordt gevormd door een funky-ritme met felle bla
zers, synthesizers en Afrikaans-achtige samenzang. De op
bouw van de compositie is prachtig. Even schitterend is
Billie Jean, een ballad met aangrijpende zang waardoor het
nummer veel sfeer krijgt. De rest van de plaat klinkt tè
veel als een Westcoast-produkt: mooi afgewerkte muziek
met een minimuum aan gevoel. Dat heeft waarschijnlijk te
maken met de nagestreefde perfectie en het uitgebreide le
ger ingehuurde ster-muzikanten, waarbij de leden van
Toto weer stevig aanwezig zijn. Ze schreven zelfs een num
mer voor Michael, Human Nature en dat is aan alle kanten
te horen. Op Thriller staat ook het duet met Paul McCart
ney en speelt gitarist Eddie van Halen een solo in het rock-
achtige Beat It. Op de produktie van Quincy Jones valt
weinig aan te merken, al gaat de plaat voor een deel mank
De tentoonstelling Het Nieuwe Bou
wen in Rotterdam duurt tot en met
6 februari 1983. Op de voorgeschie
denis van het Nieuwe Bouwen in
Nederland wordt ingegaan op een
tentoonselling in het Nederlands
Documentatiecenrum voor de
Bouwkunst in Amsterdam, tot en
met 6 februari 1983.
ROTTERDAM In Museum
Boymans van Beuningen in
Rotterdam is de eerste van
een serie van vijf grote ten
toonstellingen te zien, gewijd
aan het Nieuwe Bouwen in
Nederland. Aan dit reusachti
ge museale project werd vier
jaar lang gewerkt door de vier
grote musea voor moderne
kunst en het Nederlands Do-
cumentatie-centrum voor de
Bouwkunst. Naast stijldefini
ties als het Functionalisme en
de Nieuwe Zakelijkheid werd
het begrip Het Nieuwe Bou
wen rond 1920 ingevoerd als
betiteling van een nieuwe, ra
tionele manier van bouwen,
gericht op het scheppen van
collectieve woon- en werk
eenheden en recreatiegebie
den.
In Nederland waren de archi
tecten van het Nieuwe Bou
wen verenigd in de architec
tenverenigingen „De 8" (Am
sterdam) en „De Opbouw"
(Rotterdam). De kritiek van
deze architecten op de woon-
en leefomstandigheden rond
1920 resulteerde in vooruit
strevende plannen op het ge
bied van de woning en de ste-
debouw. Een van de uitgangs
punten was de verbetering
van de arbeiderswoning tegen
een zo laag mogelijke prijs. De
arbeiderswoning mocht niet
langer een afleiding zijn van
de burgerlijke villa met een
individueel karakter zoals
de tuindorpen in de 19de en
de vroege 20ste eeuw nog te
zien hadden gegeven, maar
als een moderne wooncel in
een grotere, collectieve woon
voorziening met een prakti
sche indeling, licht en com
fort.
Het is niet verwonderlijk dat
in Boymans van Beuningen
de eerste en tevens meest om
vangrijke tentoonstelling in
de serie van vijf tentoonstel
lingen over het Nieuwe Bou
wen is ingericht, ook al be
perkt deze zich thematisch tot
het Nieuwe Bouwen in Rot
terdam De expositie in Boy
mans beslaat de periode 1920-
1960 5
Op de bovenverdieping is alle
museale aandacht gericht op
de woning en de woonomge
ving. Bouweenheden en
woonwijken worden in hun
uiteenlopende aspecten be
licht. Centraal daarin staan de
woonwijken Spangen, de
Kiefhoek, de beroemde Berg-
polderflat van Van Tijen, de
Frans Bekkerstraat, de Vroe-
selaan, de Vredenoordlaan,
Zuidwijk en Pendrecht. Van
het Bergpoldergebouw uit
1934 is op ware grootte een
galerijflat nagebouwd een
van de vroegste voorbeelden
van montagebouw in Neder
land terwijl een grote ma
quette het laatste gemeen
schappelijke plan van De Op
bouw laat zien, het uit 1955
daterende planontwerp voor
de Alexanderpolder, waaraan
nog is gewerkt door Stam, Ba-
kema, Greve, Groosman en
Wissing.
Hoofdmotieven
Uit de helder ingerichte expo
sitie blijkt eerst goed hoezeer
in de hoogtepunten van het
Nieuwe Bouwen daar de ar
chitectonische hoofdmotieven
en uitgangspunten van de na
oorlogse bouw en stedebouw
zijn vastgelegd en hoe weinig
zij in principe aan geldigheid
hebben ingeboet. Zoals de wij-
kinrichting van Pendrecht
naar een ontwerp van de ar
chitectencombinatie Stam-
Beese uit 1951 en gerealiseerd
in 1961.
Het Groothandelsgebouw van
Maaskant uit 1950 is het be
kendste voorbeeld van een
„verzamelgebouw". In 1941 al
kreeg de combinatie Van Tij
en en Maaskant opdracht een
industriecomplex aan de
Oostzeedijk te ontwerpen.
Door de schaarste aan de be
nodigde materialen was het
niet mogelijk een betonskelet
toe te passen, vrijwel onont
beerlijk om een gebouw een
open karakter en een vrije in
deling te geven. Binnen de
mogelijkheden van de gemet
selde dragende muren is zo
veel mogelijk geprobeerd een
flexibele indeling van werk
plaatsen te verkrijgen. Nog
tijdens de bezetting werd het
westelijk pand gerealiseerd,
maar in die jaren werd ook al
gewerkt aan het ontwerp
voor een veel groter gebouw.
met liften, vergaderzalen ei
een medisch centrum. Een be
langrijke verbetering was df
toepassing van galerijen
waardoor het aantal liften ei
hijsinstallaties beperkt kor
worden. Veel van dit onuitge
voerde plan werd later ver
wezenlijkt in de industriefla!
aan de Goudsingel (1947-
1949).
De Lijnbaan
Eenzelfde vergaarprincipe
werd voor de eerste maal toe
gepast in het wereldberoemde
winkelcentrum De Lijnbaan
van architect Bakema, gerea
liseerd in 1953, dat tot hel
voorbeeld van de moderne
winkelpromenade zou gaan
gelden. Het Lijnbaancentrum
wordt alom geroemd als hel
hoogtepunt in de wederop
bouw van Rotterdam. In he!
centrum hebben de ideeën
van de gegadigden, de afde
ling Stadsontwikkeling en ar
chitect Bakema tot een vol
strekt nieuwe eenheidscon
ceptie geleid.
In 1948 kreeg de architecten-
combinatie Van den Broek en
Bakema de opdracht om de
straat en de eerste winkel-
blokken te ontwerpen. In hun
voorstudies gingen de archi
tecten verder dan hun feitelij
ke opdracht van hen vroeg en
namen ze de hele stedebouw-
kundige entourage onder de
loep. Het nieuwe ontwerp
wordt gekenmerkt door een
zorgvuldige compositorische
afweging van hoog- en laaj
bouw. De nadruk valt op c
straat, die tot een interieur is
geworden (een conceptie die
met name in de architectuur
van de jaren zeventig tot veel
misverstanden heeft geleid),
onder meer door de doorlo
pende luifels en het grid in de
bestrating waarop de bloem
bakken, vitrines en kiosken
zijn geplaatst die speciaal
daarvoor werden ontworpen.
De menselijke schaal van hel
complex is zo goed doorge
voerd dat de omliggende
grootschalige gebouwen nau
welijks worden opgemerkt.
GODERT VAN COLMJON
