Peter te Nuyl: „Het gaat mij om
de binnenkant van de personages'
ierman
an Veen
errast
i ers en
ubliek in
lew York
DEBUUT BIJ HAAGSE COMEDIE MET „PHEDRE
AUTO KOPEN IN
BUITENLAND
VOORDELIGER
Tingieter
Valentino kopen
in Amsterdam
Isolerend behang
i^ÏÏNST
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 9 DECEMBER 1982 PAGINA 7
kunst en
kunstenaars
W YORK - Het minst dat
n kan zeggen van de reac-
de newyorkse pers op
première van de show van
rman van Veen op Broad-
in het Ambassador Thea-
is dat de recensenten ver
zijn. Uit de krantekoppen
jgt men de indruk, dat Her
van Veen met zijn vaste
muzikanten dezelfde ver-
[ing losmaakt als destijds bij
start in ons land en later
Duitsland.
n ziet in hem een vreemde
ivn, iets wat voordien niet
beleven viel. Het zit er
irom in, dat de newyorkers
komende veertien dagen
ar Broadway zullen komen
een dergelijk nooit eerder
argenomen fenomeen in
inschouw te nemen,
en leek het er opi dat Her-
n de mist in zou gaan. Dat
voor de pauze, toen hij
i uit de overwegend som-
delen van zijn repertoire,
arin de bedreigde wereld en
falende naastenliefde cen-
al staan. Prachtig gezongen
zijn lichte bariton, maar
ag verwoord en niet direct
waar de Zaal voor
ereind kwam.
sterkste punt in zijn pro-
imma vormde ook nu weer
:h zijn muziek, met op de al-
eerste plaats een geïnspi-
irde Eric van der Wurff aan
toetsen en het karakteris-
ke fluitwerk achter zich in
geest van een man als Mar-
Alsters. De zaal hoorde
htbaar op, toen Herman be-
een muzikaal num-
irin hij europese in-
>eden mengde in typisch
ïerikaanse discopop. Daar-
isendoor ging hij op de van
m bekende manier te keer,
igen, springen} rennen
n vooral zijn viool, waarop
/irtuoos zijn verbazing
het leven kan uitspelen,
n soort van muzikale dia
en dit ook in New York
deed. Onder het publiek
•vonden zich veel Nederlan
ders. Dit bepaalde voor eer
deel de sfeer in de zaal. Daar
om blijft het even afwachten
fcoeer de komende dagen zal
gereageerd.
Belangrijke oude
meesters op
Amsterdamse veiling
Dit schilderij „Eliëzer geeft geschen
ken aan de ouders van Rebecca" is
een van de drie schilderijen van
Claes Cornelisz. Moeyaart (1592-
1655), die op maandag 13 december
onder de hamer komen op een vei
ling van schilderijen en tekeningen
van oude meesters bij Sotheby-Mak
van Waay, Nes 73 Amsterdam. Er
zijn tal van belangrijke stukken, zoals
portretten van Jan Lievens en Govert
Flinck, een landschap van Aart van
der Neer en een stilleven van Gerrit
Willemsz. Heda. Kijkdagen zijn op
vrijdag, zaterdag en zondag 10, 11
en 12 december.
Vriendenprijs
Haagse Comedie
toegekend
DEN HAAG De Vrien-
denprijs '82 van de vereni
ging vrienden van de
Haagse Comedie is toege
kend aan Rick Nicolet er
Willem Nijholt voor hun
spel in „Kinderen van een
mindere god". De Vrien
denprijs is een jaarlijkse
prijs, die dit jaar voor de
eerste keer wordt uitge
reikt. De prijs bestaat uit
een oorkonde en duizend
gulden. De prijs wordt 13
december in het HOT uit
gereikt.
Eerste winnares John-Lennon-
prijs geen Beatlefan
LOS ANGELES, CALIFORNIE De winnares van de eerste
John-Lennonprijs voor studenten aan de Universiteit van Cali-
fornië-Los Angeles (UCLA) is geen Beatlefan en heeft niet één
Beatleplaat. „Ik luister meer naar klassieke muziek dan naar
wat anders", vertelde Geraldine Keeling, die een groot deel van
haar 36 jaar aan de muziekstudie, met nadruk op Franz Liszt,
heeft besteed. Geraldine Keeling werkt aan haar doctoraat mu
ziekgeschiedenis en zij werd deze week aangewezen als eerste
winnares van de uit 1.000 dollar bestaande prijs. Van het geld
gaat ze naar Europa om haar Liszt-studie af te ronden. De prijs
is ingesteld door een particulier voor een eindejaarsstudent
wiens research het beste is in de geest van de vermoorde ex-Be-
atle, auteur van veel muziek van de groep. Woensdag was het
twee jaar geleden dat Lennon in New York werd doodgescho
ten. De prijs wordt in alle stilte uitgereikt door bemiddeling van
een firma in Los Angeles die anoniem blijft.
DEN HAAG De Haagse
Comedie maakt ernst met
het binnenhalen van
nieuw bloed in het gezel
schap. A.s. zaterdag
brengt de groep in de Ko
ninklijke Schouwburg de
première van Racine's
„Phèdre" met in de
hoofdrol steractrice Anne-
Wil Blankers. De leiding
van de voorstelling ligt in
handen van de jonge re
gisseur Peter te Nuyl, een
nieuweling in Den Haag.
Zijn Haagse debuut is te
vens zijn debuut bij een
groot gezelschap, want het
theaterwerk dat Peter te
Nuyl daarvoor deed was
hier wel te zien in Thea
ter aan de Haven en HOT,
maar bestond uit klein
schalige produkties gerea
liseerd via de Rotterdamse
ad hoc-„regisseurskweek-
school" F Act. Niettemin
waren die produkties
(„Kleist" en Maeterlincks
„Pelléas en Mélisande")
aanleiding voor de Haagse
Comedie met hem in zee
te gaan. Te Nuyl wordt als
„zeer vormbewust regis
seur" door het gezelschap
in de persberichten aan
geprezen.
„Ik stond te kijken toen ik die
uitnodiging kreeg. Het is na
tuurlijk wel wat anders zo'n
groot gezelschap. Maar de ma
nier waarop men hier aan to
neel bezig is, stimuleert me
erg. En ik heb een riant uit
gangspunt voor een debuut: Ik
heb zelf het stuk én de acteurs
mogen kiezen," aldus Peter te
N.uyl die verder niet aan
plichtplegingen doet maar een
betoog houdt waarbij hij be
dachtzaam formulerend geen
moeilijkheden schuwt en de
indruk maakt een consequent
denker te zijn. Hij heeft geen.
gemakkelijk werk gekozen.
Racine schreef „Phèdre" in
1677, baseerde zich op de gege
vens van Sophocles, Euripides
en Seneca, en was daarin niet
de enige. Eind zestiende, begin
zeventiende eeuw werden er
in Frankrijk maar liefst vier
versies van het antieke drama
geschreven en opgevoerd. En
in hetzelfde jaar dat Racine's
„Phèdre" in première ging,
verscheen een concurrend
stuk van ene'Pradon over het
zelfde thema op de planken.
Racine verloor de populari-
teitsstrijd met hem, omdat
aanhangers van zijn tegenpool
Corneille plus tegenstanders
van Racine's beschermer Boi-
leau.een campagne tegen hem
op touw zetten. Niettemin is
Racine's stuk op het repertoire
gebleven, al werd het in Ne
derland voor het laatst ge
speeld in 1939 en kennen hier
voornamelijk scholieren het
uit diverse bloemlezingen via
de befaamde allitererende slo
tregels „Pour qui sont ces ser
pents qui sifflent sur vos têtes
(in a-poetische vertaling:
„Voor wie zijn die slangen be-
stemd die van uw hoofden bla-
Racine's stuk gaat over de ver
boden liefde van Phèdre voor
haar stiefzoon Hippolyte.
Wanneer het bericht komt dat
haar echtgenoot Theseus over
leden is, bekent ze die liefde
maar Hippolyte wijst haar af.
Bovendien blijkt het bericht
over Theseus' dood vals, Phè
dre staat toe dat haar dienares
Eu none Hippolyte valselijk
van incest beschuldigt. The
seus vervloekt zijn zoon, die
door een zeemonster in de
diepte wordt gerukt (dat horen
we via een „bodeverhaal") en
uiteindelijk moet Phèdre
schuld bekennen en kiest de
dood door vergif. Racine
schrijft in zijn voorwoord dat
Phèdre niet Schuldig en niet
onschuldig is. Ze lijdt onder de
vloek van de goden („de he
mel heeft in mijn borst een fu
neste vlam ontstoken") en is
hulpeloos tegenover wat er
met .haar gebeurt. Ze houdt
van Hippolyte omdat ze in
hem de jeugd van haar echtge
noot terug vindt.
Het lijkt er op dat" regisseur
Peter te Nuyl op „klassieke
stukken" valt, gezien ook zijn
eerdere regie's. Hij zelf stelt
het anders: „Ik houd van stuk
ken met personages die in
staat zijn hun gevoelens te ui
ten en helder over die gevoe
lens te reflecteren. Dat ge
beurt ook bij Racine. Daar
wordt dat „reflecteren" zelfs
belangrijker dan de handeling.
Bovendien interesseert toneel
als schildering van de dage
lijkse werkelijkheid mij abso
luut niet. Ik houd van het la
ten zien van andere werkelijk
heden. Van de ziel, of simpeler
gezegd, van de binnenkant
van de personages. Ik houd
van symbolen. Bij de typische
symbolist Maeterlinck heb je
die volop. Maar bij Racine ook.
Daar zijn de personages zelf
symbolen, proto-typen. Ik
word erg geboeid door figuren
die bereid zijn consequenties
van hun daden tot in het ex
treme door te trekken. Die in
wezen geen waarde hechten
aan het leven. Phèdre is zo ie
mand. Wanneer zij bekent,
wéét ze op dat moment dat ze
nog maar een aantal stappen
te gaan heeft alvorens te ster
ven. Ze is een verscheurde
vrouw. Racine legt de nadruk
op de strijd van eigen wil en
verantwoordelijkheid met wat
de mens woFdt opgedrongen
via krachten van buiten af. Hij
noemt het Goden. Anouilh
heeft later in al z'n stukken op
klassieke thema's die goden
consequent weggelaten. Ik doe
dat niet. Dat levert een moei
lijkheid op, want wij zo ge
wend aan klassieke stukken
met goden, dat we ze al gauw
als iets dat er toen nu eenmaal
Peter te Nuyi: „Ik stond te kijken van die uitnodiging van
de Haagse Comedie".
bijhoorde ondergaan en ze
verder vergeten. Ik wil die go
den, of noem het die krachten
buiten de mens, Het Lot, juist
benadrukken. Niet dat een
mens zich daaraan moet on
derwerpen, maar door de strijd
die hij er mee levert moet hij
een niveau van luciditeit be
reiken. Om die strijd weer
duidelijk te maken, spelen we
„Phèdre" in decor en kos
tuums van het fin-de-siècle,
rond 1900. Omdat er toen van
eenzelfde strijd sprake was als
Phèdre doormaakt. Het was de
tijd van Freud, van het lang
zaam verdrongen godsbegrip.
Negentienhonderd mag uiter
aard niet betekenen dat Raci
ne opeens Ibsen is geworden.
Alle natuurijke nonchalance
hebben we uitgebannen. Mijn
mise-en-scène is strak, simpel.
Gestileerd, vol symmetrieën".
Voordat Peter te Nuyl in Ne
derland zijn eerste toneelre-
gie's uitvoerde, deed hij prak
tijkervaring op als stageaire bij
een Engels operagezelschap.
Daarvóór had hij de regie-op
leiding aan de Amsterdamse
toneelschool gedaan. „Maar
daar heb ik hoegenaamd niets
geleerd. Want die opleiding is
zo gedemocratiseerd dat je er
niets wijzer Iran wordt. Zet dat
maar rustig in de krant. Dat
kan niet vaak genoeg gezegd
worden". Naast zijn regie's bij
F Act deed hij enkele radio
drama's: „Een onderschat gen
re. We noemen hét nog altijd
„hoorspel", maar het kan veel
meer zijn. Juist bij radio kan je
je losmaken van de oppervlak
kige realiteit. Ik heb een pro
gramma over Dylan Thomas
gedaan en daarbij zijn we de
teksten op locatie gaan opne
men en die hebben we wèer
vermengd met speciaal gecom
poneerde muziek. Ik bén niet
geïnteresseerd in die dagelijk
se werkelijkheid. In „Phèdre"
zal dat best wringen, die klas
sieke tekst en die fin-de-siècle
zetting. Want er wordt niet al
leen over goden, maar bijvoor
beeld ook over zwaarden ge
praat. Dat levert dus anachro-
nismes op. Dat is juist goed.
Dan word je als publiek- ge
dwongen na te denken. Dan
vermijdt je het effect van die
vluchtheuvel van: O ja, die
{ongens van de Olympus, dat is
ïistorie, daar doen wij niet
meer aan BERT JANSMA
Christie's, Comelis Schuyt-
straat 57 Amsterdam, veilt op
17 december Aziatische cera
miek en kunstvoorwerpen,
Japanse prenten en antiqui
teiten. Er zijn tal van opmer
kelijke objecten waaronder
drie polychrome ruiters te
paard, afkomstig uit de Pier
pont Morgan-collectie, een
belangrijke kunstcollectie uit
Zuid-, Zuid-Oost- en Oost-
Azië, Boeddha's uit Thailand
en Laos, Japanse prenten
prenten van Utamaro, Hiros-
hige, Toyokuni, Kunisada
enz.
Toneelvereniging HTV
Het Toneel bestaat 75 jaar.
Zaterdagmiddag 11 december
is er een receptie in het ge
bouw van de Amateurtoneel-
federatie aan het Zieken te
Den Haag en op 16 en 17 de
cember worden in het Con
gresgebouw voorstellingen
gegeven van de klucht De
Onbekende Wereld.
Kazuhito Yamashita. Ja
pans gitarist die in eigen
land, maar ook in Spanje,
Frankrijk en Italië eerste
prijzen behaalde op concour
sen, geeft op zaterdag 11 de
cember een recital in Dili-
gentia. Hij speelt werken van
Sor, Mompou, Ponce, Take-
mitsu en Moussorgsky.
Het Phemios Trio, bestaan
de uit Else Krieg viool, Her
man Braune klarinet en Jan
Gruithuyzen piano speelt op
zondagmorgen 12 december
in Diligentia. Aan dit gezins
concert werkt fluitiste Abbie
de Quant mee. Uitgevoerd
worden werken van Honeg-
ger, Jolivet, Poulenc, Debus
sy en Bartok.
Dr. Carel Blotkamp te
Utrecht heeft in samenwer
king met het Bureau Beel
dende .Kunst Buitenland te
Amsterdam een representa
tieve tentoonstelling samen-
festeld van het werk van
'ijke Koch. Deze tentoont-
stelling, die in het afgelopen
najaar te zien is geweest in
het Institut Néerlandais te
Parijs, wordt van 11 decem
ber tot 17 januari getoond in
het Gemeentemuseum Arn
hem. Er zijn een veertigtal
werken van 1930 tot heden
Galerie Jurka, Singel 28
Amsterdam, toont van 12 de
cember t/m 6 januari schil
derijen van Janusz Haka en
foto's van Peter Hujar.
!/'83
Z.-
Consumen tenbond:
Het kopen van een personenauto in de middenklasse in België
Luxemburg levert de Nederlandse consument een bruto fi
nancieel voordeel op van 2000 a 3000 gulden, in Denemarken
3000 a 4000 gulden. Dat schrijft de Consumentenbond in zijn
van december;
De bond waarschuwt er wel voor dat bij het kopen van een
„wat meer administratieve rompslomp" op de koop toe
moet worden genomen. „Het zal soms een paar vrije dagen
kosten, die men van het prijsvoordeel moet aftrekken". De
bond schrijft dit op basis van een onderzoek van het Europese
samenwerkingsverband van Consumentenbonden (BEUC)
waarbij de prijzen van auto's in landen van de Europese Ge
meenschap zijn vergeleken.
Voor het berekenen van het voordeel is uitgegaan van de bui
tenlandse prijs zonder belastingen, waarbij opgeteld wat aan
Nederlandse belastingen (BTW en Bijzondere Verbruiksbelas
ting, BVB) bij invoer moet worden betaald. Die som is vergele
ken met de Nederlandse nieuwprijs.
De berekende voordelen golden midden juni van dit jaar. Door
srandering van de Nederlandse Bijzondere V.erbruiksbe-
ig per 1 augustus is hét voordeel van zelfimport voor som
mige merken kleiner geworden. Dat varieert van 40 gulden bij
de Renault 5 tot 500 gulden voor Porsche en 1150 gulden voor
de Jaguar. Bij de Honda, Lada, Mini, Peugeot 505 en de VW
was het voordeel echter juist groter (van zo'n 130 tot 240 gul
den), aldus de bond. Als oorzaken van de prijsverschillen wor
den onder meer de uiteenlopende inflatiepercentages en de
wisselkoersveranderingen genoemd.
,;Informatie van
fabrikant weinig
verhelderend"
wordt niet veel
wijzer van de zogenoemde
Standaard Produkt Informa
tie van de fabrikant. Tot deze
conclusie komen het Konsu-
menten Kontakt en het Insti
tuut voor Huishoudtechnisch
Advies (IVHA) na bestude
ring van dit informatiesy
steem voor de consument.
Dikwijls ontaardt de SPI in
pure reclame, aldus de organi-
saties.De Vereniging voor Le
veranciers van Elektrotechni
sche Toestellen (VLET) en de
Fabrikanten van Elektrische
Huishoudelijke Apparaten in
Nederland (FLEHAN), heb
ben een gestandaardiseerd sy
steem ontwikkeld om de con
sument te informeren over de
belangrijkste eigenschappen
en gegevens van vergelijkba
re produkten. Onderling is af
gesproken dat de afzonderlij
ke fabrikanten de standaar
dinformatie kunnen aanvul
len met nadere gegevens.
Sommige fabrikanten doen
dat zo uitbundig dat eerder
sprake is van reclame dan
van vergelijkbare produktin-
formatie, aldus KK en IVHA.
Ook wordt soms essentiële in
formatie weggelaten. Bij stof
zuigers bijvoorbeeld ontbreekt
informatie over de stofopna-
me of 'het geluidsniveau. In
formatie naar willekeur is
voor de consument weinig
verhelderend, aldus het
IVHA en KK, en helpt niet
bij het maken van een welo
verwogen keus.
Ambachtelijk gemaakt, tin, glanzend als zilver.
Als een stroperige, hier en
daar plekgewijs geheimzinnig
zilverachtig oplichtende mas
sa wacht het vloeibaar tin in
de gietoven op de ijzeren pol
lepel, die een schep van de
hete massa (300 graden C.) in
eeuwenoude vormen zal gie
ten. Daarin zal ze stollen tot
kandelaars (onderdelen),
Avondmaalbekers- en kan
nen, Rembrandtieke vazen,
kortom de voorwerpen te zien
op Noord-Nederlandse schil
derijen b.v. „Schuttersmaaltij-
Schaapjes tellen
Vraag aan een slapeloze: Waarom telt u
schaapjes als u de slaap niet kunt vat
ten, en geen kikkers Het antwoord is
simpel; omdat schapen alles met slapen
te maken hebben, zoals de uitvinders
van de wollen deken al wisten. Maar bij
de ontwikkeling van de moderne ma
tras hebben de h.h. fabrikanten het
schaap veronachtzaamd. Wol is als geen
andere stof geschikt om warmte op te
nemen en vast te houden. Niet alleen
warmte, maar ook vocht. En een mens
producëert tijdens zijn slaap toch zo'n
drietiende tot een halve liter En dat
moet een uitweg zoeken. Polydaun In
ternational (Edisonstraat 82, 6900 AB
Zevenaar) heeft nu een wollen onderde
ken op de markt gebracht; zo'n drie tot
vier centimeter zuivere scheerwol, om
sloten door een katoenen tricot, net zo
lang en breed» als de matras zelf. Heel
langzaam komen de slapers die we ten
slotte allemaal zijn er achter waarom
een schaap niet alleen op z'n ruig maar
ook op z'n buik een wollen vacht heeft.
Omdat-ie dan lékker warm en droog
ligt. Zó eenvoudig ligt dat.
Schaapjes tellen, een slaapverwekkende bezigheid.
den", die vaak een religieus
symbolische betekenis had
den:'het thema van mensen
die bijeen zitten. We zijn te
gast bij familiebedrjf Loch,
Tollenaar BV, Asterweg 37,
Amsterdam (opgericht Buik
sloot in 1898), de enige tingie
terij in Nederland, die nog
ambachtelijk werkt. (In heel
Holland trouwens niet meer
dan 3 a 4 tinbedrijven). Langs
de wanden, schappen, waarop
achttiende eeuwse bronzen
vormen, die naar de trant van
de oude historie zullen wor
den gevuld met het gloeiend
vloeibaar metaal, dat als lange
staven voor 98 procent uit Bil-
liton en Banka komt en om te
harden wordt vermengd met
2 procent „antimoon" (een
metaal) uit China.
Zo'n antimoon ziet er vór het
smeltproces samen met het tin
te
recht gekomen
handen die hem temmen met
vuur om straks als glanzende
Rembrandtkan of Avond-
maalbeker de feest of reli
gieuze dis zal sieren. "De in
strumenten om mee te wer
ken maken we zelf. Die kan
je niet kopen", zegt Eric
Blaauboer jr. (42), die met zijn
vader (77), de heer Tollenaar
(eigenaars) en een in het
werk vergrijsde toegewijde
kracht het bedrif leiden. Vier
man in een gieterij, een mi
lieuvriendelijk, schoon be
drijf. Maar voor het oog van
de leek lijkend op een mid
deleeuws gewelf voo duivels
kunsten, uit te oefenen met
gereedschap, waarmee je zo te
zien evengoed een „heks"
kunt martelen of een paard
beslaan. Log, (een hamer bv is
bekleed met koeienhuid) en
onaantrekkelijk ogend bereikt
de tingieter er echter grote
verfijning mee. „Tingieten
leer je niet op een school",
zegt Eric.„Er is geen opleiding
voor, maar het is fijn werk. Je
weet wat je maakt'Succesvol
zijn ze zeer, die vier mannen
in het bedrijf en de vijfde
(Mario), die dagelijks demon
straties geeft in het Nede-
ralnds Centrum voor Am
bachten aan de Nieuwedijk 16
in Amsterdam met 20 oud-
Hollandse ambachten onder
één dak....
TINY FRANCIS
Snoer van boormachine is te kort
De snoeren van boormachines zijn nog steeds niet lang genoeg.
Dit is één van de conclusies van de Stichting Vergelijkend Wa
renonderzoek naar twintig slagboormachines.
Het onderzoek omvatte zowel 10 mm als 13 mm slagboorma
chines met prijzen van 150 tot*/400. De stichting acht een
snoerlengte van drie meter voldoende om in een doorsnee huis
te klussen. De snoeren van de onderzochte boren liggen hier
over de hele linie onder. Ze variëren van 1,7 tot 2.6 m
Overigens bleken lang niet alle boormachines even goed te
ren. Ook de duurzaamheid liet soms te wensen over.
In Amsterdam werd kort geleden aan de Van Baerlestraat 19
een boutique geopend van de Italiaanse (couturier) Valentino,
die hiermee zijn intrede in de lage landen deed. Vlak tegen
over Frank Govers prijkt de geheel met kersenhout versierde
boutique met de pracht en praal van Valentino's kleren voor
vroüw en man. De twee eigenaren: Ad Kamman (28) en Eddy
Bemelsmans (25) reizen elk seizoen in Italië de fabrieken af om
zelf de spulleil van de meester te importeren. Goedkoop zijn ze
niet, maar wie verwacht dit? Voor een zijden blouse betaalt
men zo'n 500 en een compleet herenpak kost al gauw 1000,-.
Op isolatiegebied is er weer
iets nieuws op de markt ge
bracht: Isotex, isolerende
wandafwerking. Het is een
wandbekleding met koude
en geluidsisolerend vermo
gen. Het behang, want dat is
het eigenlijk, is voorzien van
een halve centimeter dikke
soepele latex schuimlaag,
kan op alle wanden worden
aangebracht. Volgens de fa
brikant Isowand bv, post
bus 552, 1620 AN, Hoorn
laat het zich gemakkelijk op
maat knippen of snijden.
Plakken is ook simpel, er
Tioeft geen rekening te wor
den gehouden met krimp.
Oneffenheden en scheuren
in de muur worden met Iso
tex blijvend weggewerkt. Er
is wel een speciale lijm no
dig. Het nieuwe behang is er
in twee typen: een met een
bovenlaag van decoratieve
wandbekleding, een andere
met alleen een isolerende
ondergrond, plus een papie
ren bovenkant, waarop een
wandbekleding naar keuze
kan worden aangebracht.
