Expoitatie van
een
Éiaalbare zaak"
"Gedenkboek van het
gouden tweede leven van
Hoogmades kerkgebouw
12!;gio LEIDSE COURANT DINSDAG 12 OKTOBER 1982 PAGINA S
mmet voorgeschiedenis, beslommeringen,
Plezier, verwachtingen en al
Twee plaatsen
..vrouwenstudies"
behouden
OPENING SCHAATSSEIZOEN
erks
ïtens
diej
Op mijn omwegen door stad en land
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch of schriftelijk vertellen
wie u graag in deze rubriek zóu willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12-22 44 op toestel 10.
Pan-
n. De-
FINANCIEEL OVERLEG
OVER REST VOLGT
LEIDEN De twee part
time medewerksters
„vrouwenstudies" aan de
faculteit der sociale we
tenschappen kunnen nog
twee jaar langer zeker zijn
van hun baan. Zij coördi
neren sinds 1981 het werk
van drie medewerksters
op hetzelfde wetenschap
pelijk gebied, maar dan op
subfacultair niveau. Het
staat echter nog aller
minst vast dat deze drie
hun eveneens part-time
werk kunnen behouden.
De faculteitsraad die gis
teren over dit punt verga
derde, besloot naar be
houd van de vrouwenstu
dies te zullen streven.
Wie de plaatsen moet betalen
is nog onduidelijk. Gisteren
werd in elk geval besloten dat
naar geld zal worden gezocht
„in overleg met de betreffende
subfaculteiten en met het col
lege van bestuur". De beslui
ten waren vervat in twee mo
ties die tijdens de bijna drie
uur durende vergadering over
dit onderwerp werden inge
diend. Een v.an de indieners,
Diana van den Driessen, bena
drukte in de raad nog eens de
belangrijke positie die de jonge
studierichting volgens haar in
middels heeft ingenomen in
het Leidse universitaire on
derwijs: „Wil Leiden landelijk
niet achterraken op het gebied
van vrouwenstudies, dan moe
ten de plaatsen behouden blij
ven". De leden van het facul
teitsbestuur hadden een ande
re visie. Voorzitter prof. dr. L.
Laeyendekker hield vol dat de
faculteitsraad alleen bevoeg-
heid heeft op financieel ge
bied, maar dat zij niets te zeg
gen heeft over de inhoud van
het onderwijs aan de subfacul
teiten.
De eisen vóór het behoud
van de vrouwenstudies
werden ondersteund door
nog eens 1153 mensen die
hun handtekening hadden
gezet onder een verkla
ring. Deze werd gisteren
aan de voorzitter van de
raad overhandigd. Tevens
waren op de publieke tri
bune zo'n vijftig vrouwen
aanwezig, getooid met
spandoeken en buttons.
Daarop werd aan alle aan
wezigen ondermeer dui
delijk gemaakt dat vrou
wenstudies „ook mannen
aangaan".
gaaf uit; veel meubilair uit de
oude kerk kon gered worden,
onder andere de preekstoel
(ontwerp Margry), die stevi
ger in elkaar zat dan het ge
bouw van de architect. De
plaatsen werden „verkocht",
aan de „mannen- en vrou
wenkant", vanaf ƒ10 per jaar
tot ƒ4; achteraan waren de
armenbanken, geheel gratis.
Plaatsengeld: nieuwe banken
10 cent, de. oude deden een
stuiver.
Het boekje staat vol aardige
bijzonderheden, ook over be
slommeringen bij het onder
houd die leidden tot nieuwe
alarmeringen omtrent ver
wering en verrotting en ver-
zakkinkjes. In '80 kwamen
de steigers en kon met een
tweede jeugd van de kerk be
gonnen worden, tot en met
het opnieuw vergulden van
de torenhaan. Vrijwilligers
vóór, want de tijden waren
toen al duur. Ook de „veran
derde opvattingen" gingen
niet aan O.L.Vrouw Geboor
te in Hoogmade voorbij: het
werd meer „eigentijds", met
verwijderde communieban
ken, minder zitplaatsen. Het
priesterkoor werd tot de „le
kenstand" teruggebracht en
de altaartafel anno '65 werd
deze maand vervangen door
een Toscaanse tafel die op
kogeltjes en op prachtig ge
draaide poten staat. Nu nog
een nieuw, „echt" orgel en
dan is men in Hoogmade
voorlopig weer tevreden. Er
wordt naar gezocht.
Het gouden feest is gevierd
in de Hoogmadese kerk, die
met z'n spitse spits tot in wij
de omgeving als een „land
mark" te zien is. Een hele pa
rochie, die echt op de centen
moest zitten, heeft het gods
huis op de been geholpen en
gehouden. Jesus redt, maar je
moet met de genade meewer
ken. Wat dat betreft zou mgr.
Aengenent gerust mogen
zijn. Hij zei destijds: „Woont
God niet overal? Woont Hij
niet in de gehele natuur0, zo
als de Psalmist bezingt. Maar
in de kerk is Hij als bij Zijn
kinderen..." Op hun aange
paste manier hebben de
Hoogmadenaars dat bewerk
stelligd.
En daar mocht best wat tam
tam over gemaakt worden.
Wie er meer van wil weten,
schaffe zich het uitstekend
leesbare, panoramische en
gedetailleerde ingebonden
boekwerkje van Hans van
der Wereld aan. Ook hier
mee heeft hij de Rijnlandse
geschiedenis vol toewijding,
en fanatiek als Hoogmade-
naar, gediend.
jdim
ivom
rlich'
Isccn-
va ij
'xing.
imid-
>eerd.
zaal
De kerk van Margry in 1929: de vellen hingen erbij...
niet geloven: O.L.Heer had
dus tóch Zijn eigen glazen in
gegooid.
Noodkerk; in de tuin achter
de pastorie. Toen na de her
bouw van de geruïneerde
kerk het houten kerkje afge
dankt kon worden, verhuisde
het naar het Haagsche
Schouw bij Leiden om er de
parochie van Maria Middela
res te dienen; in 1949 ver
dween het daar definitief. In
1932 was de herbouw van de
halfingestorte kerk voltooid,
onder architectuur van Van
der Laan, die naar Krophol
ler geknipoogd had. Volgens
opdracht was het „een een
voudige dorpskerk" gewor
den. Maar zelfs de aanbeste
ding was een „canonieke"
zaak: die moest plaats hebben
op een Maria-dag, of op het
feest van een Nederlandse
heilige. Gekozen werd voor
14 april '31, de feestdag van
de H.Lidwina. Onder Gods
zegen en vanuit den hoge
toegelachen door Lidwina,
schreef W.P.de Vreede uit
Noordwijk, na een H.Mis, in
als laagste, voor 80.000 gul
den, op 55 gulden na. Goed
keurend geroezemoes in de
hemel en in het kerkbestuur.
Op 4 augustus '32 werd met
veel vertoon en festiviteiten
de nieuwe kerk ingewijd
door de „hoogwaarde Bis
schop" mgr. Aengenent die
breeduit gezeten per rijtuig
werd ingehaald. De bisschop
zou later zeggen: „Ik had niet
gedacht, dat een kleine paro
chie als Hoogmade zo schitte
rend voor de dag kon komen:
voorwaar een model-paro
chie!" Maar de parochie wist
wel beter en zette een ruiter
stoet, een lange rij fietsers,
muziek, een erepoort, mooie
vaandels en kinderspreekko
ren in. De consecratiemis
nadat de bisschop was „aan
gekleed" was pontificaal;
met troondiakens. diaken,
sub-diaken, kandelaardrager,
bijbeldrager, mijterdrager,
stafdrager, ampullendrager
en nog vele dragers meer.
Preekstoel
De nieuwe kerk zag er punt-
De heer W. Quarles van Ufford schiet de schaatsers weg. Het seizoen is officieel geopend.
DEN De Exploitatie
kschappij Ijsbanen bv
«>p0 blijft vechten voor
iringjpyd van de Menken
ure5' De EMY' die de ys'
ujjmomehteel beheert, is
jin overtuigd, dat de
joitatie van een over-
ie ijsbaan in Leiden fi-
Cieel haalbaar is. De
f P. Beers van EMY
■"^iracht, dat dit schaats-
J^^pen slechts met een
jng verlies zal worden
(sloten. Om de baan
der verlies te exploite-
zal de EMY dit jaar
liter en zomer) een be-
'i? van 970.000 gulden
Jjjjfjfc en omzetten. Wan-
de gemeente Leiden
errfejlha 1 koopt, dan is de
beiim bereid voor de ge
ënte de exploitatie te
ten. Maar dan moet de
l
hal niet worden ver
bouwd tot sporthal.
De heer Beers zei dit gisteren
bij de opening van het nieuwe
schaatsseizoen. De opening in
de Menkenhal werd verricht
door de heer W. Quarles van
Ufford, voorzitter van de Ko
ninklijke Nederlandse Schaat-
senrijdersbond. Die opening
was niet meer dan een formele
handeling, de ijsbaan aan de
Vondellaan heeft al op 2 okto
ber haar poorten geopend.
De EMY beheert de voormali
ge Menkenhal in samenwer
king met de Stichting Schaats-
centrum Leiden. De Stichting,
waarin de schaatsverenigingen
zijn vertegenwoordigd, tracht
met allerlei activiteiten de be
langstelling voor schaatsen in
de ijshal op te wekken. De
EMY handelt in opdracht van
de Westland Utrecht Hypo
theekbank, de eigenaar van de
ijshal. De EMY beheert tevens
de voormalige Menkenbanen
in Enschede, Dordrecht en
Rotterdam. De Leidse ijshal in
Leiden is overigens nog steeds
te koop. Voornaamste kandi
daat is de gemeente Leiden,
die van plan is de hal te ver
bouwen tot sporthal. Verwacht
wordt, dat de gemeente in
maart zal beslissen of de hal al
dan niet wordt gekocht.
Beschuldigingen
Er is sprake van, dat de hal
een bedrag van drie miljoen
gulden moet opbrengen. De
heer H. Zaalberg, voorzitter
van de SSL, zei dit gisteren op
een persconferentie, die vooraf
ging aan de openingshande
ling. Toen de heer Zaalberg
die mededeling had gedaan,
stond de heer Beers op en zei
op hoge toon dat die cijfers uit
de lucht zijn gegrepen. „De
SSL moet daar helemaal niet
over praten," zei de heer
Beers, die de heer Zaalberg er
van beschuldigde, dat de
Stichting hem veel geld had
gekost: „Door jullie denkt ie
dereen dat de baan pas van
avond opengaat, terwijl de
mensen hier al vanaf 2 okto
ber kunnen schaatsen." Daar
op verliet de heer Beers de bij
eenkomst.
Na de officiële opening van
het schaatsseizoen lichtte de
heer Beers zijn woorden toe:
„Met idealisme bereik je veel,
maar niet alles. Je moet ook
realist zijn. De SSL is een pri
ma instelling. Men heeft erg
veel gedaan om de hal open te
krijgen. Maar exploitatie is een
andere zaak. "Wat de hal moet
kosten, weet of zegt de heer
Beers niet: „Het is maar wat
een gek er voor geeft," is zijn
enige opmerking.
Volgens de heer Beers is een
ijshal in Leiden zeker een
haalbare zaak: „Het afgelopen
weekeinde hadden we 500
schaatsers. Daar moet de ge
meente Leiden voor open
staan." Over de samenwerking
met de gemeente is Beers zeer
slecht te spreken: „Andere ge
meenten geven tonnen subsi
die aan hun ijshallen. Wij
moeten deze maand 85.000 gul
den aan erfpacht overmaken,"
aldus de heer Beers die zegt
met moeite een horeca-ver-
gunning te hebben gekregen.
De heer Beers hoopt, dat de
gemeente Leiden snel besluit
om de hal al dan niet te kopen.
Besluit de gemeente Leiden de
ijshal te kopen, dan wil de
EMY de ruimte als ijshal ex
ploiteren: „Ik zou de baan erg
graag een of twee jaar met de
gemeente willen beheren. Wij
voeren een ander beleid dan
Ton Menken. Menken had een
financiële achterstand die niet
meer was in te halen. Wij be
ginnen op een nulpunt en pro
beren dat te behouden.
Om te voldoen aan de erfpacht
en de kapitaalkosten moet
EMY een bedrag van 970.000
gulden omzetten. Van dat be
drag moet 180.000 gulden ko
men van zomerexploitatie. De
schaatsers moeten de rest
(890.000 gulden) opbrengen.
De SSL neemt daarvan
150.000 gulden aan baanhuur
voor zijn rekening. Volgens
berekeningen moet de ijshal in
deze wintermaanden door
120.000 schaatsers worden be
zocht. De heer Beers: „Dat is
zo'n 750 bezoekers per dag.
Volgens mij is dat een haalba
re zaak. Met de hulp van de
SSL moet het mogelijk' zijn."
„We moeten af van het negati
visme. Leiden is gewoon een
ijshal waard. Als ijshallen in
Rotterdam en Dordrecht wel
goed draaien, dan moet het in
Leiden toch ook mogelijk zijn.
Het kan in Leiden, anders was
er indertijd ook geen ijshal in
Leiden gekomen," aldus de
heer Beers.
tel
et ind
dee\u
fde^
chou
'laan
aardt
»dp'
nagenoeg geheel inge-
rkte hulpbisschop van
tterdam, mgr. Bar, zit on-
wijfeld op dit ogenblik in
l hulpbisschoppelijk onder
men een werkje van de
nd van Hans van der We-
te lezen. Als monseig-
ir, na een drukke dag van
iteren des Beren visita-
heet het al, hier en daar
praten, overwegen, voor-
lenen en vormen, 's
)nds slechts even de tijd
n vinden, leest hij om bij te
jven. Hans van der Wereld
rkt ook overdag, maar zo
uw hij weer thuis is en z'n
iflip achter de kiezen heeft
z'n lippen aan het servet
ugeveegd, duikt hij steevast
ii het verleden en haalt de
roofnesten uit de Rijnlandse
itorie. De afwas blijft dan
ileens staan tot morgen. De
ibisschop en Van der We-
hebben iets met elkaar
maken gehad. Vorige
ek zondag, namelijk,
eeg monseigneur het boek-
„Vijftig jaar parochiekerk
ize Lieve Vrouw Geboorte
Hoogmade" aangeboden,
irtelijk dank daarvoor. Sa-
insteller Hans van der We-
bescheiden als hij is
stuurde me een exem-
aar van zijn werk, met het
rzoek er iets zinnigs over
plaatsen slaakte een
.ht van verlichting, want
■•aanden slopend archiefon-
rzoek, schrijven en monte
rt, gaan een man van zijn
cetische postuur niet in de
l^uwe kleren zitten. Van der
ereld zal door zijn geïnspi-
De nieuwe altaartafel in Toscaanse stijl, en op poten. Ingewijd op 3 oktober j.l.
reerd graafwerk nooit dik
worden.
Het zou leuk zijn als mgr.
Bar en vele anderen net zo
veel aardigheid hebben aan
het' boekje als ik, bij het
doorbladeren en lezen ervan,
gehad heb. Er gaat bij Hans
een wereldje van veel meer
dan 50 jaar open, immers
„Hoichmade" werd al in 1439
een zelfstandige parochie,
dankzij paus Eugenius IV via
de deken van Naaldwijk.
Maar de kerk van Hoogmade
zoals wij die kennen, staat
pas 50 jaar met z'n pinnige
koperen toren groen uitgesla
gen in de lucht te priemen.
Gelovige en ongelovige pas
santen kijken er graag naar.
Ja, het is een kerk die nog
een toekomst voor de boeg en
een boekje achter zich heeft.
Hervorming
Die van Hoogmade kerkten
ter plaatse al eeuwen lang.
Borsboom begroet mgr. Aengenent
De reformatie ging erover
heen; er werden bij boeren
thuis door verscholen pas
toors missen gelezen en gena
degaven uitgedeeld, want de
eigenlijke kerk was in her
vormde handen gevallen. En
het zou tot in de jaren '80 der
20ste eeuw duren voordat de
hervorming ook daar voet
aan de grond kreeg, met
„voorgangers" in de bank der
„gemeente" als de hele ge
meenschap zit te zingen.
Maar na de eerste beelden
storm woonde de pastoor als
„cureit" op een boerderij sa
men met O.L.Heer op zolder
en met enige klopjes. De laat-
sten waren vrome ongehuw
de vrouwen, dus dat kon
nauwelijks kwaad.
De katholieken van Hoogma
de door de gezegende ijver
van pastoor Van der Plaat in
Oud Ade (1605-1678) sloeg de
reformatie in deze streken
destijds niet bijster aan
konden tegen het einde der
vorige eeuw pas goed uit de
voeten. Na veel gereken en
ingediende begrotingen, bis
schoppelijke medewerking,
vrijwillige bijdragen en ande
re baten (ook de roomse ere
dienst staat gefundeerd in
het slijk der aarde) stond er
in 1875 op 510 palen een dot
van een neogotische kerk,
die in 1877 geconsacreerd
werd. In de altaarsteen de re
likwieën van de heilige mar
telaren Vernus en Fortunata,
die tijdens hun leven nooit
gedacht zullen hebben eens
bij stukjes en beetjes te zullen
rusten boven het veen van
het natte Holland. Alles on
der de schutse van de H.Ma
ria, altijd Maagd, en ter ge
dachtenis aan haar geboorte.
Scheuren
Schenkingen en legaten ver
fraaiden het kerkgebouw,
ontworpen door de architect
E.J.Margry, talentvolle leer
ling van de befaamde
dr.Cuypers. Toen er nauwe
lijks een extra altaar, kruis
en heiligenbeelden en schil
derstukken meer bijkonden
je kon rustig spreken van
een rijke kerk zakte de
zaak in 1929 in elkaar. Pas
toor Smeele had in 1891 al
geschreven, dat de kerk „tus
sen de palen door zakte".
Scheuren ontstonden als cra-
quelé in een kostbaar schil
derij; de kelder liep zowat
onder water. Er werden aan
merkingen gemaakt over een
rekening van 68 gulden van
metselaar Jansen die de kel
dervloer slecht gerepareerd
zou hebben. Het metselwerk
van Jansen genoot steeds
minder achting, en in de zij
beuk begonnen door de kerk-
verzakking de eerste stukken
kalk naar beneden te vallen.
Dat was in 1927. In 1929
bleek de vloer 15 cm. verzakt
te zijn; een vrouw ontsnapte
ternauwernood aan een ern
stig ongeluk toen een groot
stuk steen omlaag kwam.
Het einde van Margry's du
bieus onderheide schepping
was in zicht: er was bij het
begin al iets scheef gegaan.
Pikant terzijde van Van der
Wereld: „Een hoge geestelij
ke uit Haarlem, die zich
kwam overtuigen van de
ramp, vertelde hoe hij een
kleine dertig jaar eerder eens
met een heer had gereisd, die
hem gevraagd had of de kerk
in Hoogmade nog steeds be
stond: hij had deze kerk des
tijds gebouwd. Vermoedelijk
heeft hij dus wel geweten dat
er bij de bouw geknoeid
was". Leuk hoor, meneer
Margry.
Ontruimd
Op 3 juni '29 werd de kerk ij
lings ontruimd, nadat gecon
stateerd was „dat een scheur
er breder uitzag dan de dag
tevoren". De volgende mid
dag was het zover en stortte
een gedeelte van het transept
in. En zo ging het verder: de
westelijke zijbeuk stortte in.
Pastoor Borsboom kon het
