n
El Greco tentoonstelling in
Washington ware openbaring
Europa lia - Grieken la n d
in Brussel losgebarsten
li
De Telegraaf en Strengholt
uit elkaar
99
^sportuitslagen
Nederland ruim vertegenwoordigd op Frans festival
Stedelijk Museum
Amsterdam kiest bewust vo<
sponsoring tentoonstellingen
KUNST
LODSE COURANT
WOENSDAG 6 OKTOBER 1982 PAG]
AMSTERDAM NV Holdingmaatschappij De Telegraaf en
Strengholt BV gaan uit elkaar. Het belang van 50 pet wat De
Telegraaf in Strengholt had is overgenomen door de mede-aan
deelhouders. De deelneming in Strengholt (muziekuitgeverij, vi
deo) zal geen invloed meer hebben op de resultatenrekening van
De Telegraaf. De bereikte overeenkomst biedt Strengholt vol
doende gelegenheid voor een zelfstandig voortbestaan, aldus De
Telegraaf.
In 1980 besloot het Telegraaf-concern voor 50 pet (f 5 min) deel
te nemen in Strengholt. Dit belang moest eind 1980 worden af
gewaardeerd tot nul. Strengholt leed vooral verlies op buiten
landse aktiviteiten. Dit jaar bereikte Strengholt overeenstem
ming met Polygram over voortzetting van de gezamenlijke akti
viteiten op het gebied van de muziekuitgeverijen tot zeker 1990.
Liva Willems krijgt
„Gouden Driehoek'''
AMSTERDAM De redactie van de kinderrubriek van „Or
lando", een nieuw tijdschrift over (homo)sexualiteit en samenle
ving, heeft de schrijfster Liva Willems de Gouden Driehoek toe
gekend.
De prijs, die dit jaar voor het eerst wordt uitgereikt, is bedoeld
als tegenhanger van de Gouden Griffel, die al jaren wordt toe
gekend voor het beste kinderboek. De Gouden Driehoek is inge
steld ter bekroning van „Het kinderboek dat het best laat zien
dat de wereld meer te bieden heeft dan het verplicht vadertje en
moedertje spelen".Liva Willems krijgt de prijs voor haar boek
„El is zo blij met Els". Zij vertelt hierin over de liefde tussen
twee vrouwtjes-marmotten.De Gouden Griffel-winnares Nannie
Kuiper reikt de onderscheiding op 21 oktober uit in Gallerie-
-Zuid in Amsterdam.
Gewestelijk Orkest voor
manifestatie naar Bleiswijk
DELFT Het Gewestelijk Orkest voor Zuid-Hol
land, dat door de plannen van de minister van
CRM met opheffing wordt bedreigd, gaat via een
muzikale manifestatie proberen wat tegenwicht
tegen die plannen te geven. De manifestatie is za
terdagmiddag a.s. (14.00-16.00 u.) in de Bloemen
veiling te Bleiswijk. Er wordt niet gepraat, maar
muziek gemaakt. O.a. Bernard van Beurden gaat
ter plaatse zijn speciaal voor dit concert gecompo
neerde werk „Muziek aan het woord" repeteren
en uitvoeren met het „grootste koor ter wereld".
Daarnaast zingen Wilma Driessen en Marco Bak
ker een duet uit „Die Schöpfung" van Haydn,
speelt pianist Ronald Brautigam de „Rhapsody in
Blue" van Gershwin en treedt het Theater Pssstt
op in de ouverture „Pique Dame,, van Von Suppé.
Het Gewestelijk Orkest speelt en begeleidt onder
leiding van David Porcelijn.
(Van onze correspondent Mare
de Koninck)
BRUSSEL „Europalia-
-Griekenland" een reus
achtige cultuurhappening
met tentoonstellingen,
theater- en muziekuitvoe
ringen over voornamelijk
het antieke, maar ook het
hedendaagse Grieken
land, is afgelopen week
einde in Brussel losgebar
sten. De evenementen
hebben in meer Belgische
steden plaats, maar het is
de hoofdstad die geduren
de twee maanden of lan
ger onderdak biedt aan de
meest indrukwekkende
der Europalia-onderdelen.
De nieuwsgierigheid van het
kunstminnend publiek in Ne
derland zal voornamelijk uit
gaan naar de drie exposities
van oude Griekse kunstschat
ten, die tesamen een periode
van nagenoeg 5000 jaar be
strijken.
De kleinste en meest fascine
rende van de drie tentoonstel
lingen is „Kunst der Cycla-
den" in de Koninklijke Musea
voor Kunst en Geschiedenis in
het Brusselse Jubelpark. Daar
staan 180 voornamelijk beeld
jes en vaasjes te kijk die niet
minder dan 3200 tot 2000 jaar
voor Christus werden vervaar
digd door het volk der Cycla-
den.
De Cycladen zijn een eilan
dengroep in de Egeïsche Zee,
waarvan ondermeer het huidi
ge vakantie-oord Naxos deel
uitmaakt. Toen het westen nog
in de prehistorische steentijd
verkeerde, maar Azië en het
Midden-Oosten reeds tot hoge
culturele bloei waren geko
men, leefde op de Cycladen
een raadselachtig volk, dat een
brugfunctie vervulde naar het
primitieve westen.
De voorwerpen die nu in
Brussel de geestdrift van de
bezoekers weten te wekken,
zijn van de jaren '50 van deze
eeuw af in grafkelders aange
troffen. Ze veroorzaakten bij
hun ontdekking grote op
schudding, omdat vooral de
marmeren menselijke afbeel
dingen (tot maximaal enkele
decimeters hoog) qua vormge
ving verbluffend modern aan
doen. Het zijn gestileerde, ge
abstraheerde sculptuurtjes, die
niet 5000 jaar geleden maar
anno 19 nu (voor een luxe ap
partementsinterieur) ontwor
pen lijken te zijn. Dit voor
heen ondenkbaar niveau van
artistieke opvatting in de ver
re oudheid, heeft heel wat the-
orien over de ontwikkeling
van de menselijke expressie
aan het wankelen gebracht.
Alleen al deze verzameling, uit
een particulier Atheens bezit,
is een gang naar Brussel volop
waard.
Byzantium
In hetzelfde museum (Kunst
en Geschiedenis) staat ook de
expositie „Luister van Byzan
tium" opgesteld, die het pu
bliek ineens naar de Middel
eeuwen (na Christus) voert.
Het is een tentoonstelling van
louter pronkstukken, waarvan
er vele voor het eerst een gro
ter publiek voorbij zien trek
ken, omdat ze tot nog toe in
particuliere verzamelingen af
geschermd waren gebleven.
„Luister van Byzantium" be
slaat met ikonen, ivoren re
liëfs en beeldsnijwerk (veel
miniaturen), goud- en zilver-
smeedkunst, steensculpturen,
mozaïeken en handschriften
de elf eeuwen (van 330 tot
1453) waarin het Byzantijnse
opkwam, glorieerde en ver
viel. Het is vooral een tentoon
stelling van ontzagwekkend
ambachtswerk, opgesteld in
een vrij klein circuit van en
kele speciéal daartoe met don
kere stof en gedempt licht
„aangeklede" gangen en zalen,
de acht eeuwen oude brokaat
weefsels verdragen geen hel
der licht.
Op de expositie zijn de diverse
perioden van het keizerrijk
waarvan Constantinopel
(thans Istanboel Turkije) de
luisterrijke hoofdstad was,
vertegenwoordigt. Zoals de
twee "gouden eeuwen", te we
ten de zesde en de tiende,
waarin de stijl en techniek
sterk verschilden.
Goden en mensen
Derde en misschien meest am
bitieuze expositie in het kader
van Europalia is „Hellas, Go
den en Mensen" die in een an
der museum, het Paleis voor
Schone Kunsten, loopt. Grie-
kenlands minister van Cultuur
Melina Mercouri verrichtte
vorige vrijdag de opening. In
een volgehouden hagelwit ge
decoreerde reeks expositie-
-ruimten (bedoeld om de sfeer
van het Griekse licht op te
roepen) staan 184 al dan niet
verminkte sculpturen uit de
Griekse oudheid (van 1000 jaar
voor Christus tot rond diens
geboorte). De stukken zijn me
rendeels uitgeleend door de
meest vermaarde musea ter
wereld, maar ongeveer een
kwart komt uit prive-bezit en
is nooit openbaar uitgestald ge
weest.
Evemin als op beide andere
exposities zal de bezoeker bij
„Hellas, Goden en Mensen
echt overdonderd worden zo
als in de musea van Grieken
land of het Vaticaan. Voor al
ledrie de tentoonstellingen
geldt dat het materiaal dank
zij de overzienbare hoeveel
heid en de uitzonderingsloze
topklasse, de bezoeker gemak
kelijk tot stille bewondering
en overpeinzing verleidt. „Go
den en mensen" doen dat tvel
in heel sterke mate. Het mille-
nium van voor de christelijke
beschaving is in Brussel inge
deeld in de drie te onderschei
den tijdsgewrichten: De geo
metrische periode (1000 tot
700), de archaische en klassie
ke periode (700 tot 323) en de
hellenistische periode (323
voor tot 30 na Christus).
De beelden (brons en steen,
van levensgroot tot miniatu
ren) en de beschilderde vazen
zijn chronologisch opgesteld,
zodat we eerst de goden zien,
dan de halfgoden en tenslotte
de mensen (helden).
Enige bedenking tegen de Eu-
ropalia-tentoontellingen moet
het entree-geld zijn, dat voor
elk der twee musea 200 Belgi
sche Franken bedraagt (zij het
met reducties voor jongeren en
groepen). Dat Host een belang
stellende volwassene pakweg
22,50 en dan hebben we het
nog niet over de catalogi van
„Afrodite", een superieure sierlijkheid in brons uit de
klassieke periode (rond 400 voor Christus), te zien in
'Hellas' Goden en Mensen', Paleis voor Schone Kuns
ten, Brussel.
(desgewenst tweemaal) 600 BF.
Je zou haast wensen dat het
vertoonde zoveel geld niet
waard was.
Openingstijden:
Kunst der Cycladen (tot 9 ja
nuari) en Luister van Byzanti
um (tot 2 december) in Ko
ninklijke Musea voor Kunst
en Geschiedenis. Geopend van
9.30 uur tot 12.30 uur en van
13.30 uur tot 17.00 uur. Geslo
ten elke maandag, 11 novem
ber en alle andere feestdagen.
Hellas Goden en Mensen (tot 2
december) in Paleis voor
Schone Kunsten. Geopend da
gelijks, behalve maandag, van
10.00 uur tot 18.00 uur (woens
dag tot 22.00 uur).
Inlichtingen: Brussel (02)
736.35.47 of 513.22.10.
Competitie eredivis
len-Sittardia 15-21
Schaken
Toernooi Tilburg uitslagen vierde
ronde: Hübner (Wdl) - Larsen (Den)
afg; Browne (Vst) - Sosonko (Ned)
1/2 - 1/2; Smyslov (Sov) - Nunn
(GBr) 1 - 0; Andersson (Zwe) - Tim
man (Ned) 1/2 - 1/2; Karpov (Sov) -
Portisch (Hon) 0 - 1; Petrosjan (Sov) -
Torre (Fil) 1/2 - 1/2.
Stand: 1. Karpov 3 punten, 2. Brow
ne, Timman en Smyslov 2,5, 5. An
dersson, Sosonko en Portisch 2, 8.
Nunn, Petrosjan en Torre 1,5, 11.
Hubner^en Larsen 1 1.
Volleybal
WK heren Buenos Aires uitslagen
kwartfinales:
Groep A:
Canada - Oost-Duitsland 3-0 (15-12,
15-6, 15-10); China - Zuid-Korea 3-0
(15-12, 15-9, 15-4); Japan - Argentinië
3-1 (10-15, 17-15, 15-11, 15-11); Stand:
1. China en Canada 2 pnt (3-0); 3. Ja
pan 2 pnt (3-1) 4. Argentinië 1 pnt
(1-3)5. Zuid-Korea en Oost-Duitsland
1 pnt (0-3) Groep B: Sovjet-Unie -
Bulgarije 3-0 (15-7, 15-5, 15-13) Tsje-
cho-Slowakije - Brazilië 3-1 (15-12,
16-14, 11-15, 15-8); Polen - Cuba 3-1
(9-15, 15-10, 15-5 15-10); Stand: 1.
Sovjet-Unie 2 pntv(3-0); 2. Tsjecho-
-Slowakije en Polen 2 pnt (3-1) 4.
Brazilië en Cuba 1 pnt (1-3) 6. Bulga
rije 1 pnt (0-3)
Koersen Hilversum
EERSTE KOERS, 2000 meter: 1.
Volo Pluto (G. de Jong) 2.48,7 1.24,4;
2. Victoria Bush; 3. Voila Fortuna.
TOTO: winnend f. 2,70, plaats f. 1,10
1,80 1,20, koppel f. 8,80, trio f. 59,20.
TWEEDE KOERS, 2420 meter 1.
Udolino (T. Smeding) 3.25,3 1.24,1; 2.
Vanquo Beroona; 3. Victory Dream.
TOTO: winnend f. 5,10, plaats f. 1,60
1.30 1,50, koppel f. 4,00, trio f. 77,20.
Niet gestart nr. 10 Unica Stella.
DERDE KOERS. 2000 meter: 1. Tem-
my Terraise (Mej. N.M. Weerden)
2.49,0 1.24.5; 2. Vivat Oldeson; 3. Urbi
Corosa. TOTO: winnend f. 15,80,
plaats f. 4,70 1,60 3,40, koppel f. 62,30,
trio f. 1.125,20. Niet gestart nr. 6
Thorstein O.
VIERDE KOERS, 2000 meter 1. Vic
tor Fortuna (M. Bouwhuis) 2.45,3
1.22,7; 2. Vincent Fortuna; 3. Varna
Pluto. TOTO: winnend f. 20,80, plaats
f. 3,20 1,60 2,10, koppel f. 33,10, trio f.
567,50.
VIJFDE KOERS. 2900 meter: 1.
Temperament T (R. Kromkamp)
4.04,9 1.23,9; 2. Tresor Kandia; 3. Re-
sos Ernstheem. TOTO: winnend f.
,»>lt d
9,00, plaats f. 3,90 3,50, kof*
24,10, trio f. 640,50.
ZESDE KOERS, 1609 meter: \T
ty Buitenzorg (J.J. Hendrikx|xj0
1.17,9. 2. Pourquoi. 3. Rainier G
Toto: winnend f. 9,80, plaats f.j
1,90, f. 2,30, koppel f. 63,90,
669,80. Niet gestart:(no. 5) SingU
ZEVENDE KOERS. 2000 mgN
Tjeempie (J.W. Hoejenbos) lit
1.20,3. 2. Vera van Cornjum. f'
resa Kennedy. Toto: winnp c
13,30, plaats f. 2,00, f. 1,30, dra
koppel f. 14,20, trio f. 298,00. klG£
ACHTSTE KOERS. 1609 mLi*
Rainier Gallant (H.A. var/ j
2.04,9 1.17,6. 2. Ivens. 3. OP a
Toto: winnend f. 5,30, plaats f)n.
1.40, f. 2,10, koppel f. 1
395,60. Niet gestart: (n«
Belle, (no. 3) Ornantes Duke t'
8) Ossian.
De Matadorenprijs, een conj6"
van de zesde en de achtste l^cht
werd gewonnen door Ivena V£
M.J.J. Rutting), voor Rainier u j
(2e) en Montv Buitenzorg (3eL'
NEGENDE KOERS, 2000 m:f
Jeannine (J.J. Hendrikx)ies*"
1.20,8; 2. Toto Morgan; 3. TaclftdSi
nover. Toto: winnend f. 5,50; p
1,80 f. 2,30 f. 3,20; koppel f. 12)—
f. 126,00. Niet gestart nr 2 Telij
TIENDE KOERS, 2440 m: l.|
Goldstar (J.J. Hendrikx) 3.19,
2. Ster Buitenzorg; 3. Talon bB^
Toto: winnend f. 6,90; plaats fl
2,00 f. 1,50; koppel f. 24.10:B
191,20. Niet gestart nr 7 Renvi
ELFDE KOERS, 2000 m: 1.
Boszorg (J.P.C. Oorthuysen)
1.23,8; 2. Vekkel Swoll; 3.
d'Almere. Toto: winnend l;
plaats f. 1,60 f 1,70 f. 2,30; k<j
12,00; trio f. 370,60. Niet gesta-.
Vivi Spencer en nr 3 Violent
TOTALISATOROMZET:
421.648,00.
Bridge
WK in Biarrit stand heren:
/Terraneo (Oos) 17.282 punten
snault/Ellia (Fra) 16.928; 3. D
seaux/Stoppa (Fra) 16.601; 4.
/Sundelin (Zwe) 16.399; 5. li
nay/Kovacs (Hon) 16.386; 6.,
stroth/Rodwell (Vst) 16.321;Jan
Bruyn/Ten Brink (Ned) 15.5
Trouwborst/Erich (Ned) 15.1ipM
Jessurun/Letteboer (Ned); 13(P
kens/Westra (Ned); 153. Maasptfll
tu (Ned); 179. Mulder/Van )pfg
(Ned); 193. Bron/Niemeyer
310. Kreijns/Vergoed (Ned). PCD
De stand bij de dames is; 1. Mre
/Moss (Vst) 4092 punten; 2. ML l
/Serf (Fra) 4008; 3. Lise/F1 r
(Fra) 3977; 16. Van der Pas/ScDrd
(Ned) 3671; 19. Pasman/Simorirur
3657; 32. Var. de Brom/Van 1
len (Ned); 37. Mulder/Van d»ar<
(Ned; 39. Denie/Van Eijni H
(Ned).
BP wil een derde
van tankervloot kwijt
LONDEN De Britse olie
maatschappij British Petro
leum (BP) wil haar tanker-
vloot vóór begin 1983 hebben
verminderd van 45 tot 29 sche
pen. De zestien overtollige
tankers zullen worden ver
kocht of gesloopt. Honderden
arbeidsplaatsen gaan daardoor
verloren. BP zegt tot de maat
regel te zijn gedwongen door
de vermindering van de vraag
naar olie op de wereldmarkt.
Zelfs na de inkrimping van de
tankervloot zullen er vL
de maatschappij op de sJ"
vaartactiviteiten nog aar
lijke verliezen worden I
den. Het besluit van BP|
duidelijk teken van de nj
in het internationale tai
ransport. Er zijn op het
blik over de hele wereld[ J. -
veer 350 tankers op
rig jaar zijn er veertig t«
tegen weggeefprijzen n,
schroothoop gegaan,
staalprijzen niet zo laag
geweest zou het aantal
deskundigen nog veel
zijn geweest. Een Franse!
teronderneming van BP
dit jaar een tanker van 2
ton verkocht voor mind<
WASHINGTON De
National Gallery in Was
hington is zonder twijfel
een van de levendigste
musea ter wereld. Naast
de schitterende selectie uit
het Haagse Mauritshuis en
een opwindende tentoon
stelling van twintigste
èeuwse meesters biedt het
museum momenteel ook
onderdak aan een ten
toonstelling gewijd aan El
Greco. En die tentoonstel
ling is een ware openba
ring.
Met 59 doeken (ruwweg een
kwart van het totale oeuvré
van de schilder) is dit de
grootste collectie van El-Gre-
codoeken ooit bijeengebracht.
De schilderijen, waarvan som
mige van enorme afmetingen
zijn, zijn afkomstig uit Europa
(het Prado, het Louvre, Na
pels, Stockholm en Londen) en
de Verenigde Staten. Daar het
bijna allemaal schilderijen op
zeer hoog niveau zijn, dient
deze tentoonstelling in de eers
te plaats om het talent van El
Greco te bevestigen. Maar
minstens even belangrijk is
dat deze tentoonstelling voor
het eerst de ware aard van de
schilder onthult.
Maar weinig schilders van het
formaat van El Greco zijn zo
miskend. Reeds enkele jaren
na zijn dood in Toledo in 1614
werd zijn werk, dat zich bijna
allemaal in Spanje bevond, ge
negeerd of als bizar van de
hand gewezen. Toen zijn doe
ken na de Spaans-Portugese
oorlog tegen Napoleon (1808-
14) ook in Frankrijk begonnen
te circuleren werd ze nog
steeds verguisd, maar wekten
juist om die reden bewonde
ring van Romantici zoals Dela
croix en Gauthier.
Omstreeks het eind van de ne
gentiende eeuw steeg El Gre
co's reputatie in zijn geadop
teerde vaderland plotseling tot
duizelingwekkende hoogte. Na
bijna 300 jaar te zijn genegeerd
kreeg de schilder, die op Kreta
werd geboren als Domenikos
Theotokopoulos en zijn schil
derijen altijd bleef onderteke
nen met El Greco (de Griek),
de erkenning waar hij recht
op had. Plotseling kwamen de
Spanjaarden tot de ontdekking
dat de schilder die sinds zijn
36e jaar in Spanje had ge
woond, de Spaanse ziel waar
heidsgetrouwer had weergege
ven dan welke Spaanse schil
der dan ook. Van de ene op de
andere dag werd hij in Spanje
een nationale held.
Ook in het buitenland bedien
de men zich al snel van zijn
talent. Door de Duitsers werd
hij de voorloper van het Ex
pressionisme genoemd, door
de Fransen de voorloper van
het Cubisme en door de voor
aanstaande Engelse kunstcriti
cus Roger Fry de voorloper
van Cézanne. Na de Eerste
Wereldoorlog werd hij op
nieuw ontdekt, dit keer als het
grote voorbeeld van de geeste
lijke angst dat op de ene of an
dere manier het destructieve
verloop van de twintigste
eeuwse geschiedenis voorzag.
Op deze en andere misleiden
de opvattingen bijvoorbeeld
dat zijn langgerekte figuren
het gevolg waren van een oog
kwaal brengt de tentoon
stelling in Washington een
verhelderende correctie aan.
El Greco trekt voor het eerst
aandacht van het publiek als
hij in Venetië woont waar hij
op 27-jarige leeftijd (1565) arri
veerde. In Venetië leerde hij
Titiaan kennen die hem van
alles over kleuren bijbracht.
Twee jaar daarna vertrekt hij
naar Rome waar hij beïnvloed
„De uitdrijving uit
de tempel", een van
de grote doeken die
van Madrid naar
Washington reis
den.
wordt door de vormgeving
van Michel Angelo en diens
belangstelling voor de innerlij
ke in plaats van uiterlijke
waarheid. Zeven jaar daarna
vertrekt hij naar Spanie waar
wij de ontwikkeling kunnen
volgen van zijn tot rijpheid ge
komen stijl, van het enorme,
verheven doek „Drieëenheid",
een van zijn eerste grote, gods
dienstige opdrachten in Toledo
waar hij de rest van zijn leven
doorbracht, tot het raadselach
tige, fosforescerende „Lao-
coön" dat toen hij in 1614 over
leed nog niet helemaal af was.
Wat we ontdekken als we de
ontwikkeling van El Greco
volgen, is dat hij zeker geen
godsdienstfanaat was of aan
een oogkwaal leed. Evenmin
was hij een Spaans mysticus of
een excentriekeling. Integen
deel hij was een koele manië
rist met veel zelfvertrouwen.
Als bewonderaar van de lang
gerekte vervormingen die hij
aantrof in het werk van Par-
migianino en Michel Angelo
begon hij heel bewust de be
langrijkste elementen van de
16e eeuwse Italiaanse kunst te
combineren met de Byzantijn
se traditie waarin hij was op
geleid toen hij nog op Kreta
woonde. Uit de recente ont
dekking van enkele schriftelij
ke aantekeningen van de
schilder over zijn kunst blijkl
dat El Greco een intellectueel
was die met zijn schilderijen
probeerde te bemiddelen tus
sen wat je met het oog kan
zien en met het verstand kan
begrijpen. Hiermee wilde hij
het filosofisch bereik van
kunst vergroten.
Om dat doel te bereiken ont
wikkelde hij een zeer subjec
tieve stijl waarmee hij om
de aandacht op zijn talent te
vestigen vaak meer refe
reerde aan de visuele wereld
dan haar imiteerde. Hij was
ervan overtuigd dat de kunste
naar door zijn virtuositeit te
tonen zijn ware, goddelijke
creativiteit liet zien.
In Toledo trof hij wat be
schermheren en intellectueel
klimaat betreft precies de goe
de atmosfeer aan om zijn artis
tieke ambities te verwezenlij
ken. Vooral in zijn laatste wer
ken, zoals dat van St. Hiërony-
mus, namen zijn figuren ge
durfde lengtes aan waarmee
hij zijn visie op de niet-mate-
riële werkelijkheid wilde
weergeven. Opgesloten in het
kleine Spaanse stadje bleef hij
onwetend van de ingrijpende
ontwikkelingen die zich vol
trokken in Italië waar Cara-
vaggio en Caracci de kunst te
rugbrachten tot meer objectie
ve doeleinden. Gelukkig kon
hij zichzelf tot het eind toe
trouw blijven.
DALE HARRIS/The Guardian
LILLE Muziek, dans,
volksfeesten, theater, film, een
tentoonstelling van zeeschil
ders, lezingen en excursies
staan dit iaar op het program
ma van het festival van het
Noordfranse Lille, ofwel Rijs-
sel. Dat festival vindt plaats
van 13 oktober tot en met 6
december. Naast Belgische en
Franse deelneming leveren dit
jaar talrijke Nederlandse
kunstzinnige instellingen en.
kunstenaars een bijdrage aan
dit „Festival van de Lage Lan
den", dat in het teken moet
staan van de gezamenlijke
Vlaams-Nederlandse cultuur
over de grenzen heen.
Noord-Frankrijk maakte tot
de zeventiende eeuw staats
rechtelijk deel uit van de Lage
Landen, tot Lodewijk XIV het
gebied definitief bij Frankrijk
inlijfde.
Het is de eerste keer, dat Ne
derland op het festival van
Lille op zo grote schaal aanwe
zig is. De organisatoren zijn.
daar uiterst blij mee. Ze be
schouwen zichzelf min of
meer als een stiefkind van de
Vlaams-Nederlandse cultuur.
Voorts is er een tentoonstel
ling van 350 werken van
Vlaamse en Hollandse zee
schilders uit de zestiende en
zeventiende eeuw. Elf Neder
landse musea en archieven
sturen schilderijen in. Daaron
der: het rijksmuseum, het
Haags Gemeentemuseum en
het Leger- en Wapenmuseum
in Leiden. Premier Mauroy
van Frankrijk, die tevens bur
gemeester van Lille is, opent
die tentoonstelling op 23 okto
ber.
AMSTERDAM Het
verschijnsel van sponso
ring van museumten
toonstellingen van beel
dende kunst heeft sinds
enige tijd vaste vorm ge
kregen in het Stedelijk
Museum in Amsterdam.
In het verleden droegen be
drijven wel eens incidenteel
bij in de kosten van tentoon
stellingen: de Far West-ten
toonstelling in 1977 in het
Haags Gemeentemuseum,
een reizende tentoonstelling
in de jaren zestig in het Ste
delijk Museum en een ten
toonstelling van de Ameri
kaan Jackson Pollock in
1979-'80 in hetzelfde Amster
damse museum. Sinds vorig
jaar gaat het echter niet meer
om bedrijfssteun zo af en toe
voor een enkele op zichzelfs-
taande tentoonstelling maar
om een bewust beleid van de
directie van het Stedelijk,
waarbij het museum zelf
sponsors zoekt in het be
drijfsleven voor grote ten
toonstellingsevenementen.
Dat begon met de tentoon
stelling van werk van de
Amerikaanse kunstenaar Ed
ward Hopper in het vooijaar
1981, waarvoor een sigarette
nindustrie het nodige geld op
tafel legde. Daarna kwam op
verzoek van het Stedelijk de
zelfde firma over de brug
met geld voor de grote over
zichtstentoonstelling ,,'60-'80"
en een maatschappij uit de
Verenigde Staten voor de
tentoonstellingen van werk
van vier Amerikaanse kuns
tenaars in het kader van het
tweehonderdjarig bestaan
van diplomatieke betrekkin
gen tussen Nederland en de
Verenigde Staten (Julian
Schnabel en Neil Jenny drt
vooijaar en Robert Mangold
en Susan Rothenberg vanaf
de tweede helft van oktober).
Simpel
Kiezen voor sponsoring is
kiezen voor drie grote ten
toonstellingen per jaar in het'
raam van alle museumactivi
teiten of voor drie kleintjes.
Zo simpel ligt dat, aldus
woordvoerder Hendrik
Driessen van het Stedelijk.
Hij voegt er aan toe dat het
Stedelijk een reputatie van
internationale faam heeft op
te houden. „Ons museum
speelt internationaal een be
langrijk deuntje mee. Wij
waren de eerste die iets heb
ben laten zien van de ont
wikkelingen in de Italiaanse
beeldende kunst. Wij waren
de eerste op het continent
met een tentoonstelling van
de Amerikaan Willem de
Kooning".
Volgens Driessen wordt het
Stedelijk Museum wat zijn
activiteiten en plaats in de
museumwereld betreft wel
eens vergeleken met het
Centre Culturel Pompidou in
Parijs en de Tate Gallery in
Londen. Alleen voor de ten
toonstellingsbudgetten gaat
dat niet op. Pompidou heeft
jaarlijks voor tentoonstellin
gen ruim zes miljoen gulden
te besteden, de Tate Gallery
tien miljoen maar het Stede
lijk slechts 900.000 gulden.
Gigantische kosten
„Daarbij komt dat onze bud
getten in deze tijd van bezui
nigingen nauwelijks stijgen
terwijl de kosten de pan uit
rijzen", aldus Driessen. Voor
een tentoonstelling van 25
werken van een bekend
kunstenaar liggen de verze
keringskosten tussen de
30.000 en 60.000 gulden. Ook
de transportkosten zijn gi
gantisch, vooral als de ten
toon te stellen werken van
overzee moeten komen.In
zo'n situatie is het, naar het
oordeel van de museum
woordvoerder, niet moeilijk
te kiezen voor sponsoring.
„De sponsors dragen door de
bank genomen 25 a 30 pro
cent bij in de totale kosten
van een expositie. Voor de
tentoonstelling van de vier
Amerikanen heeft de sponsor
het merendeel van de kosten
voor zijn rekening genomen.
Op zo'n manier zijn wij in
staat met ons budget ook nog
andere tentoonstellingen op
te zetten. Zonder steun uit
het bedrijfsleven kunnen wij w w
dat niet doen. Dan gaat al het hebben velen nog nooit
geld naar die paar grote ex- van Picasso of Leger g
positite. In de huidige econo- Moeten wij dan geen
mische situatie zouden wij toonstellingen van deze
nooit bij machte zijn geweest kunstenaars organiserei
de tentoonstelling ,,'60-'80"
(500 werken van 175 interna
tionaal bekende kunstenaars
in dertig zalen van het Stede
lijk) zonder sponsoring op te
zetten", voert Driessen aan.
Hoewel sponsoring al gi
me tijd bestaat binnen vaV
sectoren van de kunst,p va
ziek bijvoorbeeld, hebbehdhï
len aanvankelijk toch j bev
argwaan gekeken toener zc
Stedelijk als eerste mu|r Sc
in Nederland besliste fl St
sors aan te trekken vaoi&rin
toonstellingen van beeldrder
kunst, ook in de kringgen.
medewerkers van het Sndig
lijk zelf. „Die argwaanjichti
meer gebaseerd op verojzen
stellingen dan op erval
aldus Driessen.Hij vertel
de ervaring van zijn mu|5^
met sponsors „onver)
gunstig" is. |t Cl
De enige voorwaardejgspa
sponsors stellen is datieten
naam wordt genoemd i>A e
publiciteit die de tentooiiten
ling begeleidt zoals catrste
en affiches. Driessen yoelc
dat het effect daarvan tprel
betrokken bedrijven glniste
is. Het is die ondernemids ei
naar zijn mening men in
doen om hun aanzien eéd ra
nog vooral binnen het b| veri
zelf. Sponsors kunnenlpen
geld dat zij in tentoonstji
gen steken ook niet
ken van de belastingen! de 1
die firma's het geld dn te
voor exposities beschil
stellen op een andere i
zouden gebruiken, advé
ties bijvoorbeeld, zoude:
er meer vruchten van[
ncn plukken", betoog
woordvoerder van het S
lijk. Met het artistiek
bemoeien de sponsors!'
volstrekt niet en dat zo||
niet te dulden zijn,
verder weten. In de Vei
de Staten is sponsoring
museumtentoonstellingtf:
lang ingeburgerd omdl
overheid daar niets bijdT
Men is daar helemaal i
privésector aangevl
sponsors, legaten, bijdg
van verenigingen van 1
den van het museum.fi
onze eerste ervaringen i
wij ook met sponsoring!
gaan. Van de jonge gen)
kunnen wij ons niet p<
teren. Het is onze taa
sponsoring kan ons h|&,
dat mogelijk te makei®|j
dus woordvoerder Drijf
van het Stedelijk Musel«i
