J
Omwegen
Duizend jaar vol
geschiedenis en overgeleverde
Leidse dwalingen''''
Mooï
Ja
™jEGIO
I UTSPOT, HARINGEN WITTEBROOD IS NU
HELEMAAL ROND: DEEL 13.
vv
u
mecgeno
J-
S'ËeidócSowuwt
Zoeterwoudse missionarissen krijgen ieder 4000 gulden
Bureau Gezondheidsvoorlichting
brengt LOCO-boekje op de markt
APPARTEMENT
EVEN GEKRAAKT
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 6 OKTOBER 1982 PAGINA 5
Op mijn omwegen door stad en land I
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch of schriftelijk vertellen
wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12 -22 44 op toestel 10. door Ton Pieters
Het zit erop. De zaak is
nu helemaal rond. In een
jaar tijd zijn Tien eeuwen
Leiden en Leidenaars in
prachtige kleuren en
verhalen nog eens over
de tong gegaan in de se
rie Hutspot, Haring en
Wittebrood. De Kler-
Waanders, aanstichters
van zo veel schoons, heb
ben nu deel 13 aan het
gretige publiek aangebo
den. Hun duizendjarige
rijk is voltooid en nu kan
de pracht-verzamelband
(ad 14,95) eromheen.
Deel 13, dat de deur
dicht doet, is gewijd aan
Leidens „geschiedenis",
wat wil zeggen, dat alles
nog eens dunnetjes
wordt overgedaan wat in
de vorige afleveringen
werd opgediend. Nog één
keer zien we het donke
re zwerk boven de oude
stad in bar mooie repro-
dukties, de groene bo
men die de waterwegen
stoffeerden, de platte
gronden waarvan je zegt:
hoe kwamen ze erop,
zo'n eeuw of drie, vier
geleden Zoals Johannes
Blaeu, bijvoorbeeld, die
rond 1649 de Leidse
stadskaart maakte. Gooi
de hij er wellicht een
beetje met de pet naar, of
niet? Ik kom daar straks
op terug, om te constate
ren (aan de hand van
vele onthullingen in deel
13 natuurlijk), dat Blaeu
er zich hier en daar met
een Jantje van Leiden
heeft afgemaakt.
Voor de laatste keer pakt het
inmiddels traditioneel gewor
den schrijvende drieman
schap De Boer, Ekkart en
Van Maanen nog even flink
Otto van Veen (19 iaar oud toen) schilderde in 1575 de uitdeling van haring en wittebrood
langs de Vliet, in een entourage die aan een Parijse voorstad doet denken.
uit, terzijde gestaan met bij
dragen (die er waarschijnlijk
niet om liegen) van ter zake
kundige lieden als Van der
Geest, Heijbroek, Suurmond-
van Leeuwen en Versprille.
Men biedt ons deel 13 aan als
„de lijm tussen de twaalf ver
schillende thema's die hier
vóór aan bod zijn gekomen".
Die lijm bestaat, visueel, in
hoofdzaak uit een aantal ont
maskerende, prettig leesbare
colleges, voorzien van oude
foto's en schilderijen. Im
mers, aan schilders heeft het
in 't Leiden van toen en tot
nu toe niet ontbroken.
Zoals vroeger een goede
biechtvader resumerend de
penitent opwekte: „Sluiten
we alles nog eens hierbij
in...", zo nodigen de invullers
van Tien eeuwen Leiden en
Leidenaars ons uit tot een
veelomvattende kijk op wat
eens een „ingedommeld pro
vinciestadje" was. Maar dan
zonder ons de penitentie van
een rozenhoedje op te leggen.
Niet omdat het al erg genoeg
was, dat lezen van dertien af
leveringen van zo veel „Lei
den, Leider, Leidst". Inte
gendeel: de reeks werd een
hartelijk welkom bereid.
Maar rozenhoedjes worden
niet meer gebeden, in Lei
den. En eigenlijk had dat in
deel 10, over „Ziel en zalig
heid" aan het licht gebracht
moeten worden. Men heeft
dit verzuimd te doen, en
daarom sluiten wij, al lezen
de en kijkende, alles nog
eens in en laten de rozen
krans in de zak.
Het enige echt opvallende in
deze laatste aflevering is, dat
aangetoond wordt dat in dui
zend jaar Leiden nogal eens
loopjes zijn genomen met de
werkelijkheid. Soms werd de
geschiedenis iets verwrongen
door wat men „Leidse dwa
lingen" noemt. De auteurs
ÖS-j.—jfT it V.'
BURGUS, ENG1STI(UT CREDITUR OPUS.
ie Burcht, op een fantastische berg, gezien in 1625.
van Hutspot, Haring en Wit
tebrood rekenen nu met har
de hand af. Op sommige pun
ten zijn wij, als liefhebbers
van Leiden en derzelver his
torie, lelijk voor aap gezet
door onze voorvaderen. En
nu komt de waarheid des te
harder aan.
Neem slechts de ontluistering
van het stedelijk symbool bij
uitstek: de Hutspot. De hut
spot is er wel geweest, op 3
oktober 1574, maar de vinder
was niet Cornelis Joppens-
zoon, die als spichtige, uitge
mergelde beeltenis bij het
Lammenschansstation zich al
21 jaar lang aan een loodzwa
re hutspot staat te vertillen.
Het was zelfs geen weesjon
gen die de verkondiging van
de eerste 3 oktoberviering op
z'n naam bracht. Nee, Corne
lis had bij zijn verhaal alleen
maar veel fantasie gebruikt.
En de hutspot had hij nooit
gezien. Het was een harde
werker, Cornelis Ghijsberts-
zoon geheten, die in het huis
,,'t Schaeck" woonde en op 3
oktober vroeg als schutter
met zijn vrijbuiter-collega's
naar de schans te Lammen
trok en daar de vijand gevlo
gen vond, waarna hij een ge
vulde hutspot mee naar huis
bracht. Daar gaan we met
onze weesjongen, die maar
bij het station blijft staan; an
ders kun je de ganse geschie
denis wel van een hernieuw
de uitgave gaan voorzien.
Leiden kan dus met Cor Jop-
penszoon op het dak gaan zit
ten. Maar ook de „geheime
gangen", die eens de stad on
dermijnden, hebben nooit be
staan. Als monsters van Loch
Ness, en niet eens in de kom
kommertijd, doken ze her
haaldelijk op: gezichtsbedrog
van een volks bijgeloof dat
vluchtgangen zag die zelfs
paters en zusters onder
gronds met elkander verbon
den. De spoken bleken door
gaans overkluisde waterlo
pen te zijn, of gemetselde
rioolbuizen, of waterreserva
ten.
En De Burchtheuvel werd
graag hoger getekend; soms
als een hooglandse berg. Of
er was een Hooglandse kerk
op een geschilderde verhe
venheid. Het leek erop, cfat
ook Leiden op zeven heuve
len was gebouwd. Van de
naam Lugdunum Batavorum
klopt ook niets, althans dat is
nooit Leiden geworden. Wel
nieuw voor mij en vele ande
ren is, dat 300 jaar voor Chr.
mensen hun dagelijks eten
verbouwden op een droge
plek waar nu de Vivaldi-
straat is.
We moeten ons, onder ande
re op gezag van Hutspot, Ha
ring en Wittebrood, van on
nodige historische ballast
ontdoen. Burgemeester Van
der Werff kreeg een park of
schoon hij zijn lijf, in fluweel
verpakt, nooit aan de burge
rij ter consumptie heeft aan
geboden. Lariekoek. Trou
wens, er waren in die sombe
re dagen van 1574 wel grote
re helden die Leiden zo'n
faam hebben geschonken:
Boisot, de grote Geus die ha
ring en wittebrood op plat
boomde schuitjes liet binnen
varen; Jan van Hout ook, de
secretaris die niet van wijken
wist. Een schilderij (1575;
vervaardigd in Antwerpen)
van zekere Otto van Veen
laat die scheepjes zien in de
Vliet, waar ze een volksop
loop veroorzaakten in een
entourage die aan een Parijse
voorstad doet denken. Hen
drik Ringeling schilderde in
1852 het interieur van de
Hooglandse kerk die hij van
een fantastische hoogbouw
voorzag. Picturale klets.
Tekenaar Johannes Blaeu
was een Pietje Precies met
zijn gedetaillleerde „stads
plan" van 1649, maar hij ver
giste zich zo nu en dan en
maakte het te bont. Hetgeen
hem moge worden vergeven,
want hij kon niet beschikken
over een goede 1 luchtfoto.
Een anonieme tekenaar vond
het St. Annahofje bij de
Hooigracht zo mooi, dat hij
Blaeu's onjuiste blik overnam
en nog eens aandikte. Het
mag allemaal de pret van
Hutspot. Haring en Witte
brood niet drukken. Deel 13
onderstreept en vult aan.
Grote geschiedwerken en vi
sies over Leiden komen aan
bod: verhandelingen van Or-
lers, Van Leeuwen, Fruin,
Blok, Van Mieris en Van Al
phen.
De les van Tien eeuwen Lei
den en Leidenaars we
moeten nog steeds Leienaars
zeggen eindigt bij het stre
ven naar een Leefbaar Lei
den, dat toekomst heeft en
toch meer en meer aandacht
krijgt voor nog bestaande
stukjes van een Leids verle
den. Men heeft Leiden groot
willen maken. Zoals de Leid
se Courant, die op 1 oktober
Kort Rapenburg, gezien richting Rapenburg, rond de eeuwwisseling. Vandaag overkluisd.
1959 onbezonnen voorspelde
dat de stad in het jaar 2009
„misschien wel 300.000 inwo
ners zou tellen". Het zijn er
100.000, en er zullen niet zo
erg veel meer bijkomen. Het
zag er trouwens ooit naar uit,
dat Leiden wel kon inpak
ken. In 1669 stond de stad op
een hoogtepunt met 70.000
zielen. Toen sloeg de pest nog
één keer toe; de „concurren
tie" trof Leiden en het
scheen gedaan. Willem de
Clercq (De Vlercq, had ik bij
na geschreven) beweerde in
de vorige eeuw, dat Leiden
alleen dankzij de universiteit
nog een beetje op de been
bleef; de Leidenaars zouden,
volgens hem, in hun kerken
gebeden hebben voor de uni
versiteit, „als laatste strohalm
voor een stervende stad".
Dit is ook Leidse geschiedenis: een rij studenten in onvaste
ganzenmars verlaat in 1917 café-restaurant Zomerzorg aan
de Stationsweg.
B.J.van Hove schilderde in 1847 de Hooglandse kerk, te hoog oprijzend boven een te lage
Burcht. Decorstuk voor de opera Het beleg van Leiden („Le siège de Leyde") van Lucas en
Vogel. Toen had de revolutie kunnen uitbreken.
wori
t kadi
enfei
tekei
tot z<
taan o De kleine moeite van het opgeven
n 14-In een nieuwe abonnee wordt
ieu re 'Jaag beloond met deze 24
ttraats vergulde miniatuur
lalpen, die gehangen is aan1
een sierlijk kettinkje
vi
van de Leidse Courant
_als nieuwe abonnee
fsuclPostcode/Plaats
enigif Betaald wordt per maand (met automatische afschrijving)
>ostd li per kwartaal
^fig! jstuur een miniatuur balpen naar:
nu hiNaam
t Jar
vorde1
is vi
uitbrt
Hai
Adres
Plaats/Postcode,
Telefoon
Stuur deze bon in open envelop - geen postzegel plakken -
naar: Leidse Courant, Antwoordnümmer 10070,
«f2300 VB Leiden.
dat
won
aardr
ZOETERWOUDE Nu
de meeste activiteiten in
het kader van de week
voor de Zoeterwoudse
missionarissen achter de
rug zijn, heeft de werk
groep missie- en ontwik
keling de balans opge
maakt. Hoewel de totale
opbrengst iets lager is dan
vorig jaar, heerst er toch
een tevreden stemming
want aan ieder van de 14
missiegebieden kan bin
nenkort een bedrag van
4000 gulden worden over
gemaakt.
De totale opbrengst van de
aktie in 1982 bedraagt 60.000
gulden waarvan bijna 51.000
gulden bijeen is gebracht tij
dens de veiling. Door alle
missiegebieden 4000 gulden
te schenken blijft hetzelfde
bedrag nog over in de kas.,
Dat is noodzakelijk omdat
missionarissen bij terugkeer
naar Nederland voor vakan
tie altijd wat zakgeld krijgen,
voorts wordt aandacht ge
schonken aan jubilea en kan
de werkgroep in bijzondere
gevallen besluiten een extra
bedrag naar een bepaald ge
bied te zenden. Ook voor het
zogenaamde Veilingfonds is
een nodig een reserve aan te
houden. Overigens zijn het
gehele jaar doof bedragen
welkom in dat veilingfonds.
Een bedrag van 4000 gulden
gaat naar de volgende gebie
den: pater B. van der Ham,
Temanggung, Indonesia; pa
ter A. Vaneman, Sargodha,
Pakistan; pater J. Vaneman,
Marubi-Èaram, Maleisië; pa
ter H. Vaneman, Bosulwe-
Tororo, Uganda; pater J. Re
kelhof, Victoria, Cameroon;
pater J. van der Salm, Sabah,
Maleisië; pater W. van der
Salm, Keningau, Maleisië;
pater J. Schyur. Sao Paulo,
Brazilië; sister E. van Grie
ken, Lubwe, Zambia; zuster
De Koning, Mwamza, Tanza
nia; voormalig missiegebied
pater L. van der Salm, Mba-
la, Uganda; voormalig mis
siegebied pater J. Bosman,
Bandung, Indonesia; voor
malig missiegebied pater S.
Mulder. Kipelion, Kenya:
voormalig missiegebied pater
C. Boer, Irian Jaya, Indone-
LEIDEN Het Leidse
bureau voor gezondheids
voorlichting brengt in sa
menwerking met uitgeve
rij Dijkstra uit Groningen
een nieuwe serie LOCO-,
boekjes over gezondheids
zorg, milieu en hygiëne
uit. Het eerste exemplaar
van deze serie wordt don
derdag 14 oktober aan
wethouder P. Schoute
overhandigd.
LOCO is een afkorting van
Leren, Oefenen, Controleren
en Ordenen. Het is een spel-
leersysteem, dat bestaat uit
„hardware" en „software".
Het eerste is een doos met
daarin 24 genummerde vier
kante blokjes. In de bodem
van de doos zit een vakinde
ling van 24 vakjes. De „soft
ware" is een serie boekjes met
lessen over verschillende on
derwerpen. Elke les wordt ge
volgd door 24 vragen. De be
doeling is. dat dé kinderen het
blokje met daarop het nummer
van de vraag op het goede ant
woordnummer in de bodem
van de doos leggen. Als de op
gave af is, dan moet de doos
worden omgedraaid en als alle
vragen goed beantwoord zijn,
dan verschijnt een drietal ge
lijkvormige figuren.
Het Bureau Gezondsheids-
voorlichting informeerde in
1979 bij uitgeverij Dijkstra of
er belangstelling bestond voor
het maken van een serie boek
jes over het onderwerp ge
zondheidszorg. Het idee werd
uitgewerkt en het resultaat
was een een boekje, dat ge
schikt is voor leerlingen van
de derde klas van het basison
derwijs. Tevens zijn drie boek
jes gemaakt voor de klassen
vier, vijf en zes. Voordeel voor
Leiden is, dat het bureau als
honorarium een flinke hoe
veelheid van deze boekjes kos
teloos krijgt, zodat de Leidse
scholen ruim kunnen worden
bevoorraad.
LEIDERDORP Een lu
xueus appartement aan de
Waterbieskreek in Leiderdorp
is het afgelopen weekeinde
een tijdje gekraakt geweest.
Zondagavond verschaften
twee jeugdige woningzoeken
den zich toegang tot de wo
ning. Op maandagochtend ar
riveerde een aantal werklie
den om de laatste hand aan
het appartement te leggen. De
nieuwe bewoners lieten de
bouwvakkers hun gang gaan
maar bleven in het apparte
ment. De aannemer en de ei
genaar schakelden de politie
in die maandagmiddag arri
veerde en de krakers verzocht
de woning weer te verlaten.
Die gaven aan dat verzoek ge
hoor en werden meegenomen
naar het politiebureau, waar
hen vernieling ten laste werd
gelegd omdat zij een ruit had
den ingeslagen teneinde zich
toegang te verschaffen Na
verhoor zijn de krakers heen
gezonden. Het gekraakte ap
partement maakt deel uit van
een serie van vijf appartemen
ten. De woningen zijn ge
bouwd door de Stichting Z 16
en staan al geruime tijd te
koop. Eén van de appartemen
ten wordt bewoond.
