'rofKielholz
gpiae van
internationale
Zelfs goede manieren
bron van depressie
4
yGlaus
fieidócSomcmt
Scholten draagt
CDA-VVD-
coalitie
warm hart toe
Functies
prins
Weinig speelruimte
voor kanselier Kohl
Den Uyl wilde
sfeer CDA-VVD
nog slech ter maken
INNENLAND/BUITENLAND
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 2 OCTOBER 1982 PAGINA 7
aarlijkse stijging
Tjjlegegelden
HAAG De collegegelden in het
Wér beroeps en het wetenschappelijk on-
irwijs zullen met ingang van het studie-
'84-'85 worden aangepast aan de ont
wikkeling van de lonen en prijzen (index
ing). De ministerraad is gisteren tevens
ikOord gegaan met een al eerder aange-
gin'digde verhoging van de collegegelden.
Jet collegegeld voor studenten op univer-
jteiten en hogescholen gaat volgend stu-
Jejaar naar 1026 gulden (is nu 750 gulden).
Jkt h.b.o.-collegegeld stijgt van 650 naar
gulden. De verhoging zal 40 miljoen
■ileveren. De indexering betekent dat de
plllegegelden - gebaseerd op de loon- en
mjsstijgingen van de afgelopen jaren -
lift af het studiejaar '84-'85 jaarlijks met
3jf tot zes procent zullen stijgen.
Schrikbarende stijging zelfdoding
LEIDEN Het aantal zelfdodingen en pogingen
daartoe neemt de laatste tijd schrikbarend toe. De
oorzaak moet onder meer gezocht 'worden in de
toenemende confrontatie met een uitzichtloze
toekomst en het zich sterk uitbreidende maat
schappelijke isolement. Dit verklaarde prof. dr.
W. van Dijk van de afdeling psychiatrie van het
Academisch Ziekenhuis in Groningen gisteren
tijdens een symposium over zelfdoding en hulp
bij zelfdoding in de Stadsgehoorzaal van Leiden.
Uit een recent onderzoek is gebleken dat 14 op de
100.000 mensen boven de vijftien jaar in ons land
een geslaagde poging tot zelfdoding doet. Daarbij
is de verhouding van vrouw tot man ongeveer
twee op één.
Gisteren is ook bekend geworden dat een staats
commissie wordt ingesteld die de overheid advies
moet uitbrengen over het beleid inzake euthana
sie en het verlenen van hulp bij zelfdoding.
Drieduizend jaar
bewoning rond Den Bosch
DEN BOSCH Reeds meer dan drie
duizend jaar geleden is er in de omge
ving van Den Bosch, aan de oevers
van de Maas, bewoning geweest. Tij
dens onderzoekingen in een niéuwe
wijk heeft de stadsarcheoloog drs. H.
Janssen de bewoning kunnen aanto
nen die stamt uit in ieder geval dui
zend jaar voor Christus. Het waren
bewoonde donken, hoge zandruggen,
zoals er vele in Noord-Brabant langs
de oevers van de rivieren zijn aange
troffen. Bovendien werden tijdens
deze opgravingen sporen aangetroffen
van bewoning in de Ijzertijd en de
Romeinse tijd. In 1185 werd in de na
bijheid, eveneens op een iets hogere
grond, Den Bosch gesticht.
Meer
inkomsten
voor
bibliotheken
DEN HAAG De
ministerraad is gis
teren akkoord ge
gaan met een wijzi
ging van de contri
butieregeling voor
openbare bibliothe
ken, die gemeente
en provincie de mo
gelijkheid geeft om
gebruikers van
achttien jaar en ou
der meer te laten
betalen per uitle
ning.
Jagers beschuldigd
van slachting roofvogels
UTRECHT De Vogelbe
scherming stelt de Nederland
se jagers verantwoordelijk
voor de „slachting" die dit jaar
onder roofvogels is aangericht.
Bij de vogelbescherming zijn
reeds 125 gevallen gemeld,
van vergiftiging en neerschie
ten van haviken en buizerds.
Volgens de organisatie is het
werkelijke aantal gedode havi
ken en buizerds veel hoger.
Met name in het oosten en zui
den van Nederland zijn deze
wettelijk beschermde roofvo
gels op sommige plaatsen com
pleet uitgeroeid.
TEN;'
ivor-|ïA
om-ASEL Prof.Dr. Paul
itba-lielholz (66), de arts die
wer-j-ins Claus sinds gisteren
kke"tider zijn hoede heeft,
éldt internationaal als
en expert op het gebied
an de psychiatrie. Hij is
lirecteur van de Psychia-
eemrische Universiteitskli--
'e^jiek te Basel, een insti-
wagC4ut dat de laatste twintig
dejar zich een wereldnaam
irdigpeft verworven in de be-
wa-^ndeling van depressies,
oor-j-ugsverslaving en de
gj^)ycho-somatische ziek-
i dien*'
(rote.
snelrof. Kielholz werd in 1916
dagiboren in het Zwitserse Kö-
vobigsfelden als zoon van een
:hik-rts; Hij studeerde in Berlijn,
laar-ireslau en Ziirich en kreeg
atennn psychiatrische opleiding
be-anaf 1944 aan dezelfde kli-
ateniek in Basel, waar hij sinds
Bijj)59 leiding aan geeft. Zijn
pge-jetenschappelijk onderzoek
n tepvat mede de resultaten van
rslage moderne chemische genees
middelen, die in de psychiatrie
ebruikt worden, de zoge-
aamde psycho-pharmaca.
iten man van formaat",
Professor Kielholz, de directeur van de
Psychiatrische Universiteitskliniek in Basel.
noemde hem gistermiddag één
van de stafleden van de Basel-
se universiteit. „Professor
Kielholz is in binnen- en bui
tenland erkend als een uitste
kend psychiater niet alleen,
maar ook en vooral als een
persoonlijkheid. Daarbij komt
bij, dat hij een innemend mens
is, die de kunst verstaat om
ook aan leken uit te leggen
waar het om gaat. Hij komt
dan ook de laatste jaren regel
matig op de tv in programma's
over drugs en alcoholbestrij-
ding".
Koningin
druk met
kabinets
formatie
DEN haag Volgens
de Rijksvoorlichtings
dienst is het niet waar
schijnlijk dat koningin Be
atrix nog dit weekeinde
een bezoek zal brengen
aan haar echtgenoot in Ba
zel. RVD-directeur Van
der Wiel wees erop dat de
vorstin het erg druk heeft
met de kabinetsformatie.
Bovendien hebben konin
gin en prins pas vrijdag
ochtend afscheid van el
kaar genomen. De woord
voerder wilde overigens
niet geheel uitsluiten dat
zij zondag met één of meer
van haar kinderen op en
neer zou vliegen naar Ba
sel. Een langdurig verblijf
in deze stad is voor de ko
ningin momenteel vrijwel
onmogelijk, vanwege de
kabinetsformatie.
Depressies
Het hoofdgebouw van de kliniek waar prins Claus gisteren is opgenomen.
Professor Kielholz verklaarde
onlangs in een interview, dat
het aantal depressieve mensen
in de samenleving gedurende
de laatste 25 jaar aanzienlijk is
toegenomen, en wel in het bij
zonder in de zogenaamde be
schaafde landen. Dit is inter
nationaal wetenschappelijk
vastgesteld. Ongeveer tien
procent van de mensen die
met lichamelijke klachten een
arts bezoeken, zijn volgens
hem in werkelijkheid depres
sief. „Wij artsen zijn er werke
lijk bang voor, dat we een tijd
naderen, waarin de mensen
weliswaar lichamelijk gezond
zijn, maar op den duur alle-
Vijfhonderd bedden
Friedmatt heet het oude
hoofdgebouw van de Psychia
trische Universiteitskliniek te
Basel. Het is een typisch ne-
gentiende-eeuws gebouw, mas
sief, met hoge ramen, waarom
heen in de loop der tijden
steeds meer is bijgebouwd aan
paviljoens en dergelijke, die
tezamen thans 500 patiënten
kunnen herbergen. Het com
plex ligt aan de uiterste noord
rand van Basel, ingeklemd
tussen een woonwijk en de
Franse grens. De internationa
le weg van Basel naar de
luchthaven Basel Mühlhouse
begint in de onmiddellijke om
geving. De Baselse bevolking
zal overigens niet in groten ge
tale naar de kliniek komen om
de koninklijke patiënt te zien,
zo dat al mogelijk was. Een
klein bericht in de krant
wordt eraan gewijd, meer niet.
Zoals een collega-journalist op
merkte: „De mensen zijn er
aan gewend dat bekende bui
tenlandse patiënten hier wor
den geholpen. Onze universi
teitsklinieken hebben een goe
de naam".
FRED HOOGEZAND
blij-
zoul
1 1°" Blijkens een opgave
van zijn secretariaat,
lUN variëren de publieke
__J functies die prins Claus
uitoefent, van lid van
de Raad van State tot
lid van de Vereniging
Het Reewild, van bui
tengewoon adviseur
jOntwikkelingssamen-
werking tot Stoelbroe
derschap van de Grote
of Martinikerk te Does
burg, van Raad van Ad
vies voor de Ruimtelij
ke Ordening (lid presi-
!eer"dium) tot de Vereni-
£.enging voor het Behoud
kie' van Molens in Neder-
•kanland (beschermheer),
ach-van Hollandse Maat-
5 Ult schappij der Weten
schappen (directeur)
tot de Nederlandse
Zeil- en Roeivereniging
De Hoop (erelid), van
het Concertgebouwor-
Êerekest (beschermheer)
ente ^t de carnavalsclub
ac. Limburgse Kangaroes
...zlJn (erelid). In totaal om-
'j nu vat de lijst 38 openbare
aten functies. „Als ik alle
:rde" uitnodigingen voor een
- dat erelidmaatschap of be-
von" schèrmheerschap zou
aannemen, zou ik het
f alsjniet verder brengen
'tner dan het briefpapier",
an"zei prins Claus vorig
*tenjjaar naar aanleiding
he,d van zijn benoeming tot
ut te|beschermheer van
Scouting Nederland.
„Maar ik ben geen
briefhoofd. Wanneer ik
een dergelijke functie
aanvaard, betekent het
dat ik me moet kunnen
vinden in de doelstel
ling vari de organisa
tie".
AMSTERDAM Stress is
dp grote ziekmaker van
onze tijd. Bij veel mensen
raakt het natuurlijk even
wicht tussen geestelijke
spanningen en de reactie
daarop uit balans. Dan
ontstaan niet alleen psy
chische storingen, maar
ook afwijkingen in het ze
nuwstelsel en in de hor
moonhuishouding. Het
een hangt met het ander
samen.
De meeste medische leerboe
ken geven voor 50 tot 80 pro
cent van alle ziekten factoren
aan, die met stress te maken
hebben. Bekende voorbeelden
op de lange lijst zijn hart- en
vaatziekten, astma, maagzwe
ren en gewrichtsontstekingen.
Zelfs kanker wordt in dit ver
band genoemd. Maar ook een
toestand van depressiviteit, zo
als die waarvoor prins Claus
nu in Zwitserland een behan
deling zal krijgen, is vaak te
rug te voeren tot stress.
Talrijk
Depressies zijn tegenwoordig
zo talrijk, dat ze in de psychia
trische praktijk het meest
voorkomende ziektebeeld vor
men. Ze worden gekenmerkt
door neerslachtigheid, somber
heid en pessimisme. De patiënt
verdraait de werkelijkheid en
overdrijft allerlei problemen.
Deze toestand gaat vaak ge
paard met prikkelbaarheid,
verveling, gebrek aan concen
tratievermogen, geremdheid
in denken en handelen, weg
blijvende eetlust, slapeloosheid
en een algehele slechte ge
zondheid. De depressieve emo
tie is beangstigend en neemt
bezit van alle doen en denken.
Handelingen worden ver
traagd en lethargisch. Het le
ven verliest alle glans. Relaties
en vriendschappen hebben
geen betekenis meer.
Een deprimerend, niet onge
vaarlijk ziektebeeld. Maar als
het veroorzaakt wordt door
stress, wat veroorzaakt die
stress dan weer? De antwoor
den in de vakliteratuur blijken
uiterst complex. Het feit, dat
prins Claus 38 functies in het
openbare leven bekleedt, kan
stress opgeleverd hebben,
maar bijvoorbeeld evengoed
het feit, dat het merendeel van
die functies slechts uitere-
functies bestaat.
„Minder veeleisende banen
veroorzaken meer depressivi
teit dan lange werktijden,
zware werkbelasting en
zwaarwegende verantwoorde
lijkheid", zo hebben onderzoe
kingen uitgewezen. Er bestaat
zelfs vervelings-stress. In dat
licht bezien wordt de volgende
ontdekking van belang: „Onze
vrije uren bieden ons de gele
genheid de gevolgen te ver
lichten van de stress die wij in
onze niet-vrije uren hebben
opgedaan. Maar als de vrije
tijd nu ook nog in een keurslijf
wordt geperst, kan er een ge
vaarlijk syndroom ontstaan".
Veranderingen
Andere onderzoekers hebben
gevonden, dat het ziektepa
troon van depressie direkt
verband houdt met verande
ringen in de leefsituatie, die
zich snel en achter elkaar in
een betrekkelijk korte periode
voordoen. Als deze gebeurte
nissen zich aaneenschakelen
en als hun uitwerking cumula
tief wordt, vinden langdurige,
gevaarlijke stress-reacties
plaats. Bij patiënten die een
poging tot zelfmoord deden, is
aangetoond dat zij de hoogste
score hadden op het stuk van
voorafgaande veranderingen
in de levenssituatie. Noch hoe
ven die veranderingen sensa
tioneel of ingrijpend van aard
te zijn.
Zelfs gebeurtenissen, die de
mensen beschouwen als nor
male mijlpalen in hun levens
loop - een nieuwe baan; ver
huizing naar een andere
woonplaats - kunnen vaak
grote stress veroorzaken.
Daarbij maakt het volgens
deze wetenschappers nauwe
lijks iets uit, of de betrokken
veranderingen aangenaam dan
wel onaangenaam van karak
ter zijn.
„Gebeurtenissen die als plezie
rig gelden, roepen dezelfde
neuro-fysiologische en bioche
mische reacties op als negatie
ve stress-veroorzakers. Positie
ve levenservaringen kunnen
op dezelfde manier als verve
lende gebeurtenissen abnor
maal langdurige stress-reacties
tot gevolg hebben. Niet alle
stress komt voort uit negatieve
omstandigheden, al is dit een
algemeen verbreid en hard
nekkig misverstand".
Gelijkmoedigheid
Prins Claus staat naar buiten
toe bekend om zijn gelijkmoe
digheid, zijn goedgemutste on
verstoorbaarheid. Hij dankt er
voor een deel zijn indrukwek
kende populariteit aan. Maar
ook dat kan een tol eisen, zoals
gebleken is uit onderzoek aan
het beroemde Harvard-college
in Engeland. Bepaalde studen
ten daar vormden een toon
beeld van aristocratische hof
felijkheid en zelfbeheersing.
Ze waren daarop getraind
door hun achtergrond. In hun
opvatting, ontleend aan een
sterke familie- en culturele
Professor Nijdam begeleidde prins Claus naar Basel
NIJMEGEN De Nijmeegse
hoogleraar in de psychiatrie
prof. dr. S. Nijdam, heeft prins
Claus gisterochtend naar de
kliniek in Basel begeleid. De
professor is gisteren weer naar
huis teruggekeerd.
Professor Nijdam, op wiens
advies prins Claus in een
Zwitserse kliniek is opgeno
men, heeft onder vakgenoten
een goede naam. Nijdam, die
aan de Rijksuniversiteit
Utrecht medicijnen studeerde,
is sinds 1971 hoogleraar psy
chiatrie aan de Katholieke
Universiteit in Nijmegen.
Na zijn artsexamen (in 1951)
specialiseerde Nijdam zich in
Utrecht tot zenuwarts. Voor
dat hij deze opleiding in 1958
voltooid had promoveerde hij
(in 1956) aan deze Rijksuniver
siteit op het proefschrift „Er
varingen met moderne psy
chofarmaca". Nijdam was van
1959 tot 1970 chef de clinique
van de psychiatrische univer
siteitskliniek in Utrecht. In
1963 en 1964 was hij waarne
mend hoofd van deze kliniek.
traditie, was beheerstheid -
zelfs bij grote woede - de enig
aanvaardbare reactie van een
echte heer. „Ironisch genoeg",
rapporteren de onderzoekers,
„bleken juist deze goede ma
nieren er de oorzaak van, dat
zij leden onder meer ernstige
en langdurige stress-reacties
dan andere studenten die zich
gewoon lieten gaan".
Sindsdien is er een aanzienlij
ke hoeveelheid bewijsmateri
aal verzameld, waaruit blijkt,
dat naar binnen gerichte emo
ties langdurige, schadelijke
stress veroorzaken. De hor-
moonspiegel kan erdoor ontre
geld raken. Zo brengen som
mige deskundigen depressivi
teit in verband met een tekort
aan noradrenaline in het li
chaam, een hormoon dat sa
menhangt met agressieve ge
voelens en dat daarom het
agressie-hormoon wordt ge
noemd.
Aangezien stress het gevolg
kan zijn van duizenden facto
ren van psycho-sociale, door
het milieu veroorzaakte of
persoonlijke aard, die boven
dien vaak in het onbewuste
hun werk doen, is het een
reusachtige opgave om de bron
op te sporen. Daarover zijn
alle deskundigen het eens. Die
taak wordt nog ingewikkelder
gemaakt door de neiging om
bepaalde stress-volle gedrag
spatronen te romantiseren
vanwege het feit, dat ze in
verband lijken te staan met
succes in het leven, met bui
tengewone prestaties, met een
hoge plaats op de maatschap
pelijke ladder. Wie probeert te
begrijpen waarom prins Claus
in de Zwitserse kliniek moest
worden opgenomen, dient re
kening te houden met dit soort
overwegingen.
NADAT het scenario in de afgelopen dagen tot in detail met
de betrokkenen was doorgenomen, heeft de Westduitse
Bondsdag gisteren met een krappe meerderheid CDU-leider
Helmut Kohl aangewezen als de nieuwe bondskanselier. De
CDU is er daardoor in geslaagd zich het vernederende deba
cle te besparen van tien jaar geleden, toen zij eveneens pro
beerde de sociaal-democraat Schmidt via een zogenaamde
constructieve motie van wantrouwen uit het zadel te lichten.
Die poging faalde toen doordat twee leden van de CDU tegen
de eigen kandidaat stemden.
In tegenstelling tot wat de koortsige en minutieuze voorbe
reiding van de verkiezing van Kohl deed vermoeden, zijn de
nieuwe coalitiepartners allerminst goed voorbereid op de
machtsuitoefening in Bonn zelf. De macht is de christen-de
mocratische CDU als het ware in de schoot geworpen door
een in tweestrijd verkerende liberale FDP. Deze partij slaag
de er niet een progressieve gehechtheid aan sociaal-democra
tische idealen te verenigen met liberale, economische nuch
terheid. De CDU heeft zich in de langdurige oppositie niet
onderscheiden als een geloofwaardig alternatief voor de soci
aal-democraten.
Dit blijkt ook uit het haastig in elkaar getimmerde pro
gramma dat de CDU en de FDP deze week naar buiten heb
ben gebracht. Het accent lijkt meer te liggen op sanering van
de overheidsfinanciën, die vooral de lagere inkomenstrek
kers voor problemen zal stellen. Maar uit deze plannen blijkt
geen echte breuk met het beleid van kanselier Schmidt. Ook
ten aanzien van de controversiële plaatsing van kernwapens
is de nieuwe coalitie in Bonn van plan het beleid van
Schmidt in grote lijnen voort te zetten. De speelruimte van
de CDU en de FDP is des te beperkter nu begin deze week
bij de verkiezingen in de belangrijke deelstaat Hessen is ge
bleken hoe betrekkelijk zwak hun aanhang is en hoe groot
de verschillen van inzicht momenteel bij de kiezers zijn in de
aanpak van de grote economische en defensieproblemen.
(Van onze parlementaire
redactie)
DEN HAAG Mr. Wil
lem Scholten (55) geldt als
vice-president van de
Raad van State als een
soort „onderkoning". In
feite neemt hij 'voor de
koningin, die bij wet for
meel de voorzitter van dit
adviescollege van de
Kroon, het voorzitterschap
van de Raad van State
waar. Hij geldt tevens als
een van de belangrijkste
adviseurs van het staats
hoofd.
Mr. Scholten draagt een sa
menwerkingsverband van
CDA en VVD een warm hart
toe. Hij was zelf lid van een
dergelijke coalitie van 1978 tot
1980 toen hij in het kabinet-
Van Agt-Wiegel de functie
van minister van Defensie be
kleedde. Dit kabinet benoem
de hem in 1980 tot vice-presi
dent van de Raad van State.
Twee andere kandidaten voor
deze post, de PvdA'er Van der
Hoeven en de CDA'er Veringa
werden toen gepasseerd. Dat
viel destijds in PvdA-kring,
waar Scholten nogal als be
houdend geldt, verkeerd.
Scholten is van 1963 tot 1971
lid van de Tweede Kamer ge
weest voor de CHU. In het ka
binet-Biesheuvel (een samen
werkingsverband van de hui
dige CDA-partijen, de VVD en
DS'70) was hij staatssecretaris
van Financiën. Na de val van
dit kabinet keerde hij in de
Tweede Kamer terug.
Mr. Scholten werd geboren in
Deventer en studeerde aan de
belastingacademie in Rotter
dam. Later deed hij zijn docto-
raal-examen fiscaal recht in
Amsterdam. Naast ervaren in
het belastingrecht heeft hij
mede door zijn ministerschap
in het eerste kabinet-Van Agt
de nodige kennis van de vre
de- en veiligheidsproblemen
(Vervolg van de voorpagina)
DEN HAAG De beweegredenen van VVD en PvdA om een
liberale informateur te adviseren waren uiteraard geheel ver
schillend.
Bij de VVD bestond een huivering voor een CDA'er die in zijn
eentje aan het formeren zou slaan. De kans dat zo iemand de
weg naar een kabinet van CDA-PvdA nog open houdt zou dan
blijven bestaan. De liberalen wensten in dit stadium louter en
alleen een kabinet van CDA en VVD, eventueel aangevuld met
D'66, onderzocht te zien. De beste garantie daarvoor zou een in
formateur uit eigen kring zijn, die eerst en vooral het vertrou
wen van de eigen partij genoot, zo redeneerde men.
Voor de socialisten lagen de zaken anders. Uit politiek oogpunt
hadden zij er baat bij de sfeer tussen CDA en VVD zo slecht
mogelijk te maken, om een terugkeer tot de weg naar een
PvdA-CDA-coalitie, dan wel een kabinet van PvdA en VVD te
bespoedigen. Om die reden probeerde Den Uyl zo veel mogelijk
in te spelen op anti-VVD-sentimenten in de CDA-fractie. Vooral
het zelfverzekerd optreden van VVD-leider Nijpels had binnen
het CDA veel ergernis gewekt. In deze strategie past het PvdA-
advies een VVD-informateur te benoemen, te meer omdat in
CDA-kringen nogal wat weerstand was gerezen tegen de eerste
VVD-kandidaat voor deze functie, Hans Wiegel.
Die weerstand was ook de belangrijkste reden waarom Hans
Wiegel nog voordat de koningin alle adviezen had ontvangen, al
liet weten niet beschikbaar te zijn als (co-)informateur. „Bij de
vorming van een kabinet is vertrouwen en eensgezindheid over
werkwijze en aanpak van het begin af aan noodzakelijk. Ik heb
de stellige indruk dat het hieraan nu schort", luidde de verkla
ring van Wiegel uit Leeuwarden.
De liberalen zeggen „zeer tevreden" te zijn met de benoeming
van Scholten, „omdat het gaat om een persoon waarvan een gro
te mate van onafhankelijkheid mag worden verwacht", aldus Ed
Nijpels. Hij merkt daarbij nog wel op dat Scholten „mede dank
zij de VVD", die toen deel uitmaakte van het kabinet, vice-voor-
zitter van de Raad van State heeft kunnen worden.
