rVD juicht in
jomvol casino
renuanceerd beleid meer dan ooit nodig
)pperbeste
Stemming bij CDA
D'66 lach t als boer met kiespijn
Uitbundige
PvdA be jubelt
Jopie
1CRANTWOORDELIJKHEID DRAGEN NU VRAAGT TROUWE KIEZERS
„Hoe gaat het
nouveider,na
de verkiezingen?"
cjcaiu
mmmmnw
i n n
i i li H
■rTiri
80,-
Sb
tfNËNLAND
leidse courant
donderdag9september 1982 pagina is
iepartners
Agt en
ZWOLLE „Zo Henk,
kom je je laatste geld als
minister halen?". D'66-mi-
nister Van Mierlo gaf zijn
collega en partijgenoot
Zeevalking een vriend
schappelijk schouderklop
je. De aangesprokene
lachte als een boer met
kiespijn. Zoals de meeste
aanwezigen op de samen
komst van de Democraten
in de Zwolse discotheek-
bar De Harmonie.
„Ach, je moet maar denken:
Het krankzinnige avontuur is
weer begonnen", sprak D'66-
senator Vis, terwijl hij hoofd
schuddend op Van Mierlo af
stapte. „Ja, ja", antwoordde
Van Mierlo flauwtjes glimla
chend. „Maar de vorige keer
pakten we er een kabinet uit".
Voor de goede verstaander
was het duidelijk waarop de
Democraat-van-het-eerste-uur
doelde: de formatie van het
kabinet-Den Uyl in 1973, toen
D'66 na een verlies van vier
zetels nog maar zeven Kamer
zetels bezette en nochtans re
geringspartij werd.
D'66 berustte uiteindelijk in de
nederlaag, die algemeen har
der was aangekomen dan men
aanvankelijk had gedacht.
Toch waren er ook veel ui
tingen van diepe teleurstelling
te horen: „Nederland neigt
naar rechts". „Het is triest,
heel triest". „Zo erg had ik het
niet verwacht". „Wij zijn ver
worden tot klein links, potver
dorie". Voorman Jan Terlouw
trekt een parallel met een
bokser die in de hoek van de
ring staat, om vandaar zeer
sterk terug te komen. Over de
klappen die Terlouw, getuige
de verkiezingsuitslag, van zijn
opponenten heeft gehad, zegt
hij: „Lijsttrekkers hebben de
glorie als zij winnen en de
smaad als zij verliezen".
Het bier vloeit ondertussen rij
kelijk in De Harmonie. De
handtekeningen van D'66-mi-
nisters zijn verworden tot gë-
willige objecten voor verzame
laars.
2,5
enstaande beschouwing over de politieke
stjg olgen van de kamerverkiezingen is van de
id van dr. W. Albeda, minister van Sociale
;|cen in het kabinet Van Agt/Wiegel (1977
thans lid van de Eerste Kamer voor het
A en hoogleraar te Maastricht. Dr. Albeda
moveerde op het proefschrift: „De rol van
vakbeweging in de moderne maatschap-
Hij was voor zijn ministerschap secreta-
van de christelijke vakcentrale CNV en
igleraar te Rotterdam en Delft.
door
dr. W.
Albeda,
oud-minister
van
Sociale
Zaken
een slechte tijd voor ver-
ngen. Tenminste wat be
zittende regeringspartij-
de Arbeid dan waar de
scheidslijn ligt met de VVD.
stabiel en de VVD zit nu reeds
een aantal verkiezingen in de
-0-r --lift- Dat laatste lijkt mij een
)e recessie is hardnekkig trend, die zich doorzet. In de
't middel ertegen is nog hele westelijke wereld wil Gloeiende oortjes
men in deze recessie naar
meer economische vrijheid en
minder staatsbemoeienis. Men
ziet de recessie vooral als het
failliet van de sterk geregle
menteerde welvaartsstaat.
Dit punt staat daarmee duide-
gevonden. Dat kan de kie-
onstateren en de oppositie
dat gebruiken. Verant-
Jlaten delijkheid dragen nu
1982 ;t trouwe kiezers, die het
;ericht houden op de uit-
ipunten van de partij
men over kabinetsformatie
spreekt. Op deze trend kon
Den Uyl reageren met een
fraaie versimpeling, die zijn
oude achterban weer wist te
mobiliseren. Het CDA moet
hierop meer genuanceerd rea
geren. Er zijn nu eenmaal ele
menten in de welvaartsstaat,
die zich voor correctie lenen.
Dat betreft niet alleen maar de
hoge kosten. Het betreft óók
de spreiding van de verant
woordelijkheden. Maar een
antwoord dat mensen enthou-
er. De "spectaculaire groei siasmeert en mobiliseert heeft
de VVD weerspiegelt het het CDA nog niet gevonden.
Dat antwoord moet naar mijn
gevoel tot een meer indringen
de discussie binnen het CDA
gaan leiden. Daarbij moet de
vraag betrokken worden, hoe
het komt dat er zoveel grens
verkeer is met de VVD. Uit de
analyses blijkt dat ook thans
weer het geval te zijn geweest.
Veel CDA-kiezers kijken meer
naar rechts dan naar links. Op
n en die zich niet in de
laten sturen door de ge-
kelijkheid van het opposi-
oeren.
ink dat dit een verklaring
udt van de sterke achter-
D'66 en de eigen-
elatieve stabiliteit van het
Het herstel van de Partij
de Arbeid sinds dit voor
heeft meer te maken met
lucht van D'66-leden naar
oude thuishaven dan met
eloofwaardigheid van de
als tijdelijke regerings-
igen der kiezers naar de
e en duidelijke oplossin-
die er helaas niet zijn.
zou de moeite waard zijn
omen tot een analyse op
iets langere termijn. Dan
blijken dat D 66 het
itoffer is van het gebrek
vaste kiezers, die ook in
moeilijke tijd trouw blij-
De Partij van de Arbeid
Ie VVD profiteren daar- de een of andere manier we-
ze zich verbonden lijk op de agenda, wanneer
De Partij van de Arbeid
langere termijn gezien
ten CDA-kiezers beter wat
hen scheidt van de Partij van
Wij komen nu de volgende
fase binnen, die van de kabi
netsformatie. Gemakkelijke
kabinetsformaties komen in
Nederland nauwelijks voor.
De toch weer krachtige positie
van de Partij van de Arbeid
staat er borg voor, dat het for-
matiespel menigeen weer
gloeiende oortjes zal bezorgen
en dat het de beeldbuis nog
wel even kan vullen. Toch is
er weinig twijfel mogelijk aan
de noodzaak van een snelle
formatie. Dit najaar moeten er
snel spijkers met koppen ge
slagen worden met betrekking
tot dé begroting voor 1983.
Alle hulde voor de slagvaar
digheid van het interim-kabi
net, maar ik kan mij voorstel
len dat de opvolgers van de le
den van dit kabinet (en wie
weet sommige leden zelf) hier
en daar nog wel wat zouden
willen bijspijkeren. Daarbij
komt dan nog, dat dit najaar
naar mijn gevoel de tijd rijp is
voor een fundamenteel ge
sprek met de sociale partners
over de situatie van 1983, maar
ook over die van de daarop
volgende jaren.
De plannen van CNV en FNV,
die overigens niet geheel spo
ren met de gedachtengang van
de drie grote partijen, tonen
een redelijke mate van realis
me en een bereidheid tot of
fers, die er tot nu toe niet in
die mate was. Zo ooit dan moet
nu geprobeerd worden de
langjarige afspraak te maken,
die nodig is om ons land uit de
put te trekken.
Men mag ook vaststellen, dat
uit de verkiezingsuitslag naar
voren komt, dat in brede lagen
van de bevolking een beleid,
dat zich vooral kenmerkt door
matiging en bezuiniging,
wordt aanvaard. Dat geldt na
tuurlijk voor de kiezers van de
huidige regeringspartijen, die
voorstellen voor '83 formu
leerden, die er niet om liegen.
Het geldt evenzeer voor de zo
sterk groeiende VVD. Tenslot
te is het zo, dat ook de Partij
van de Arbeid, zij het met een
belangrijke nuance, die bereid
heid in het vaandel had ge
schreven.
Draagvlak
Kan men nu deze twee gege
vens met elkaar in verband
brengen? De tijd, waarin de
term „maatschappelijk draag
vlak" het goed deed, ligt ach
ter ons nu de Partij van de Ar
beid zo weinig waar maakte
van de veelverkondigde stel
ling, dat slechts een kabinet
met die partij er in tot goed
overleg met de vakbeweging
kon komen. Het argument, dat
het CDA met de Partij van de
Arbeid moet samenwerken
omdat anders het Centraal
Overleg zo weinig kansen
krijgt, komt niet meer zó sterk
over.
Zou er daarom niet veel voor
te zeggen zijn om, zo snel de
onvermijdelijke procedures
het mogelijk maken het
(CDA/VVD/D'66)-kabinet te
construeren? Ook de blijvende
tegenstelling tussen het CDA
enerzijds en de Partij van de
Arbeid anderzijds over het al
of niet bereid zijn ooit nieuwe
kernwapenen te plaatsen, wijst
in die richting. Tenslotte moe
digt de ervaring van het cen
trum-links kabinet een herha
ling nauwelijks aan.
Alle richtingwijzers schijnen
wat dit betreft dezelfde rich
ting aan te duiden en het lijkt
niet uitgesloten, dat die rich
ting dan ook wordt ingeslagen.
Een stabiele meerderheid en
een duidelijk beleid verdienen
duidelijk de voorkeur boven
een soort permanente kabi
netsformatie (crisis).
Genuanceerd beleid
Toch blijft er voor mij één
punt dat tot terughoudendheid
noopt. Dat ene punt is het pro
gram dat het nieuwe kabinet
moet dragen. Met name op het
sociaal-economisch terrein is
duidelijkheid onvoldoende ga
rantie voor een goede uit
komst. Eenzijdigheden zijn nu
eenmaal duidelijk; een genu
anceerd beleid is niet altijd ge
makkelijk over te brengen.
Toch denk ik dat er meer dan
ooit een genuanceerd beleid
nodig is. Een beleid dat moe
dig genoeg is om de maatrege
len te nemen, die ons stelsel
van sociale zekerheid betaal
baar te maken en onze wel
vaartsstaat houdbaar. Een be
leid dat inkomensmatiging
weet te realiseren in goed
overleg met de sociale part
ners. Een beleid dat tegelijker
tijd de poging wil wagen om
de neergaande economische
spiraal te doorbreken. Een be
leid, dat de gezondheid van de
marktsector als eerste opgave
ziet, maar dat tegelijkertijd de
werkloosheid verzacht door
economisch haalbare maatre
gelen voor verdeling van
werk.
Het lijstje is simpel neer te
schrijven. De uitwerking er
van is bijzonder moeilijk. De
combinatie van partijen die dit
genuanceerde pakket weet te
realiseren, zal mijn zegen heb
ben. Het CDA zou zich tot op
gave moeten stellen zich als
volkspartij in te zetten voor
zo'n moeilijk maar noodzake
lijk beleid. Zolang VVD en
Partij van de Arbeid elkaar
uitsluiten, is het oordeel van
het CDA daarbij immers door
slaggevend. Reden te meer om
(hoezeer bij de kabinetsforma
tie haast is geboden) niet te ge
makkelijk en te snel de voor
de hand liggende combinatie
te kiezen.
ADVERTENTIE
In het nieuwe Boek van de Maand
„Politiek" wijzen Henk van Hoom, Fred Ver
bakei en Ton Planken ons de weg door
het politieke doolhof. Op dezelfde heldere
en onthullende wijze waarop zij dat
voor Den Haag Vandaag hebben gedaan.
Een amusant en leerzaam
boek, 160 pagina's dik.Veel
mentaire fotografie.
T/ m 25 september f 26.50. Daarna f 45.-.
(Echter zolang de voorraad strekt.)
Een tevreden Joop den Uyl en zijn vrouw Liesbeth bij
hun partijgenoten in Amsterdam.
DEN HAAG De bom
melding legde op het uit
bundige PvdA-feest in
„De Meervaart" in Am
sterdam weliswaar een
domper maar getemperd
kon de feestvreugde toch
niet meer worden. Toen
iedereen in alle rust naar
buiten was geloodst („Het
is ergerlijk", bromde Ien
Dales), werd besloten het
feest in een andere lokali
teit, „De Populier", voort
te zetten.
Had Max van den Berg kort
voor de melding niet uitgeroe
pen dat „de PvdA nu de lei
ding zou nemen?" En had
voorman Joop den Uyl niet
gezegd dat „zich een wonder
had voltrokken?". Immers nog
in maart van dit jaar bij ver
kiezingen voor de Provinciale
Staten leed de PvdA een
schrikbarend verlies. In vijf
maanden tijd wist de partij dat
om te zetten in winst; zo'n gro
te winst zelfs dat de PvdA zich
weer de grootste partij van het
land mag noemen. „Dat is in
Nederland niet eerder ver
toond", riep Den Uyl, met de
onafscheidelijke Liesbeth aan
zijn zijde.
Een stampvolle „Meervaart"
schalde „Jopie, Jopie". Den
Uyl straalde. „Het spreekt
vanzelf dat de VVD, die de
grote winnaar is geworden bij
de formatie van een nieuw ka
binet betrokken moet worden,
maar dat geldt ook voor de
PvdA". Opnieuw een immens
applaus en alweer het gescan
deerde „Jopie, Jopie".
Zelden zullen uitslagen van
Kamerverkiezingen bij PvdA-
'ers tot zoveel emoties geleid
hebben als woensdagavond.
Toen de eerste prognoses en
uitslagen op een levensgroot
scherm verschenen en het er
naar uit zag dat het CDA de
grootste partij zou worden, was
de verslagenheid groot. Om
precies kwart voor negen ver
anderde alles. De PvdA de
grootste? Verwarring en onge
loof. Nieuwe uitslagen. Het ge
juich nam toe. „De Meervaart"
stroomde in korte tijd vol,
stampvol werd het er zelfs.
„De Havenzangers", door de
PvdA uitgenodigd om de bij
eenkomst op te luisteren, pak
ten hun muziekinstrumenten.
Oerdegelijke en deinende
smartlappen als „Oh, heide
roosje", „Tulpen uit Amster
dam" en „Kleine Greetje in de
polder" overstemden Koos
Postema en Ad Langebent vol
ledig.
Liesbeth den Uyl, nu zeker
van de overwinning, komt uit
de zijkamer te voorschijn. Ie
mand drukt haar een bos rode
en witte bloemen in de arm,
anderen vallen haar om de
hals. Even later verschijnt
Joop zelf: „Vandaag is het de
dag van herstel. Een regering
met of zonder PvdA zal reke
ning dienen te houden met
een gegroeide, zelfbewuste en
herstelde PvdA. De mensen
hebben herkend waar de
PvdA staat. We zijn terug in
de wedstrijd".
ADVERTENTIE
v.'
'drzmkn
JJ.-j.1l.
nrnrn-
SLJLilAillLLÏLJJ
Er7rmni
EAV11EJ
onze parlementaire re
dactie)
IECHT De uitslag
Maastricht, één van
weinige grote steden,
het CDA winst heeft
oekt, ontlokte de in
Utrechtse Jaarbeurs-
ouw verzamelde chris-
democraten gister-
nd toch nog een ap-
dan toe was de sfeer uiter
mate mat geweest. Pas later in
de avond begon de zaal zich
wat meer te vullen en gaven
ook de wat meer prominente
CDA-politici, zoals voorzitter
Bukman, minister Deetman en
staatssecretaris Van Zeil, acte
de présence. Een vermoeid
ogende Van Agt deed pogin
gen om vanaf de katheder zijn
optmimisme op het publiek
over te dragen: „Beste mensen,
het is goed om te constateren
dat hier een opperbeste stem
ming heerst..." en: „Wij zijn
niet ontmoedigd, wij gaan
door!". Geen wonder, de NOS-
camera's zijn operationeel en
dan moet het wondje, dat deze
partij toch heeft opgelopen,
even worden afgedekt.
In nauwelijks verhulde ter
men wijdt de CDA-leider het
verlies van zijn partij aan de
opstelling van de loyalisten:
„Zij hebben de laatste tijd de
indruk gewekt als zou het
CDA geen eenheid zijn". Met
een opvallend luid applaus
worden zijn woorden ontvang-
in onze parlementaire re
dactie)
N BOSCH Een heu-
bom-melding heeft de
jerwinningsroes van de
fD gisteravond niet
inen temperen. Toen
„bomvol" Casino in
2 tl Bosch kort na half
31 geheel moest worden
j truimd vanwege een
lding dat er ergens een
ilosief verborgen zou
jen, had een stralende
laan voerder Ed Nijpels
uist een kwartier van
de toejuichingen in ont-
igst genomen.
pels had zich net in een
art vertrek genesteld om
i korte persconferentie te
ven, toen zijn enthousiaste
'hang plotseling over het
vóór het Casino gelegen plein
hoste, begeleid door de onaf
scheidelijke boerenhoempa op
klompen, waarmee de libera
len op 26 mei 1981 bijna even
enthousiast en ook al in het
Bossche Casino de oppositie-
banken in waren gehost. Maar
bom-melding of niet, voor de
VVD kon de avond niet meer
stuk. Nadat bij het vinden van
een verdacht uitziend voor
werp ook de persconferentie
van Nijpels in allerijl moest
worden opgebroken, werd de
succesvolle lijsttrekker als een
paus letterlijk op handen en
schouders naar zijn auto ge
dragen, om naar de NOS-stu-
dio in Hilversum af te reizen.
Daarvóór had de VVD-leider
zich uitvoerig laten huldigen
door zijn aanhang. Een gescan
deerd „Edje, Edje" en „VVD,
VVD" van een opvallend jeug
dig, maar toch veelal in keuri-
gej blauwe blazer, grijze broek
en degelijke blouse-en-rok-
combinatie gestoken aanhang,
maakte hem het spreken erg
moeilijk. De boerenhoempa
liet zich evenmin onbetuigd en
begeleidde de uit volle borst
gezongen carnavalstopper
„Zo'ne goeiè hebben we nog
nie gehad", als was het een
nieuw VVD-partijlied.
Ed Nijpels' twee bossen chry
santen omvattende armen
zwaaiend in de lucht, liet het
met een hoogrode kleur over
zich heenkomen. Een beetje
„beduusd door de geweldige
uitslag van de VVD" sprak hij
van een „historische dag,
waarin bijna 1 op de 4 Neder
landers liberaal had gestemd".
Met van emotie bijna over
slaande stem dankte de lijst
trekker met name hen, die
voor het eerst in hun leven op
de VVD hadden gestemd, en
die, zoals hij het formuleerde,
„het daar best een beetje moei
lijk mee hebben gehad".
Twee vertegen
woordigers van
klein links: CPN-
lijsttrekker Ina
Brouwer en haar
collega Fred van
der Spek van de
PSP, de eerste
minder
succesvol dan
de laatste.
Cathy Ubels (r)
van de Evangeli
sche Volkspartij
kondigde aan bij
het werk in de
Kamer veel con
tact te zullen
houden met Ria
Beckers van de
PPR.
't Ruige
katoen:
broek
body-OA
P^warmerOiI"
