ÜDA en VVD al in startblokken I Van Agt: combinatie van CDA-VVD is reële mogelijkheid en dat is mooi £culóc Qowia/nt Patstelling dreigt nu al ^HfNENLAND LEIDSE COURANT DONDERDAG 9 SEPTEMBER 1982 PAGINA 13 irhout ekre- oket Jer ter Houwelingen: stem isten moet meeklinken IAAG Premier Van Agt zei gis- nd over de loyalisten, dat hun op wel eens schuld zou kunnèn zijn lit verlies van het CDA en dat de daarover nog maar eens een hartig je zou moeten spreken. Dat was te- et zere been van top-loyalist Van elingen, staatssecretaris van defen- e voor de televisie verklaarde dat pmerking niet bijdraagt tot het n van eensgezindheid in de nieuwe ractie. Hij was het wel eens met jdere uitspraak van Van Agt, dat ctie als eenheid naar buiten zou n treden, maar aan de andere kant hij voor een minderheid in de frac- h ook het recht om een eigen stem n horen. Terlouw: opnieuw fractievoorzitter ZWOLLE Jan Terlouw heeft zich bereid verklaard om weer fractievoorzitter te wor den van D'66 in de Tweede Kamer. Dat was gisteravond in Zwolle het enige nieuwtje dat de partijleden in de Zwolse Harmonie nog kon verheugen. Dat het partijleiderschap nog niet ter discussie staat stelt ook voor het scheidende D'66-ka- merlid Pieter Ter Veer. Vol gens Ter Veer is niet het par tijleiderschap het probleem, maar gaat het om de vraag: „Waar heb je gefaald. Wie het weet mag het zeggen", aldus Ter Veer. Intomart zat er flink naast DEN HAAG De Intomart-enquête, die giste ren opnieuw onder ruim 30.000 stembusgangers is gehouden, zat er dit jaar beduidend meer naast dan in voorgaande jaren het geval was. Met name bij de drie grootste partijen zijn de als re delijk betrouwbaar gepresenteerde verkiezings prognoses sterk afgeweken van de uiteindelijke uitslag. Zo voorspelde Intomart dat het CDA (met 46 i.p.v. 45 zetels) de grootste partij zou worden, gevolgd door PvdA (45 i.p.v. 47) en VVD (35 i.p.v. 36). Voor deze drie partijen betekent dat gemiddeld een afwijking van één procent. Dat is beduidend slechter dan in vorige jaren, toen deze peiling nog tot op enkele tienden van procenten nauw keurig bleek. Een woordvoerder van het bureau Intomart zei dan ook niet voor honderd procent tevreden te zijn over de resultaten van de pei ling, die het begin van de avond bij een veertig tal representatieve stembureaus werd verricht. Zeven partijen borgsom kwijt DEN HAAG Zeven partijen hebben bij de kamerverkiezingen de borgsom verspeeld, om dat ze niet 75 procent van het aantal stemmen van de kiesdeler haal den. De staat is daardoor 63.000 gulden rijker ge worden. De zeven partij en zijn: de Rechtse Volkspartij; DS70; RKPN; God Met Ons; De Nederlandse Volksunie; de Kleine Partij en de Progressieve Partij voor Behoud van Milieu, Werk, Maatschappij. Kiesdrempel in Almere te hoog ALMERE De kiesdrempel bleek woensdagochtend voor een aantal stemgerechtigden in Al mere te hoog. Een in een school gevestigd stembureau was onbe reikbaar vanwege een grote hoe veelheid mul zand voor de deur. Verscheidene kiezers moesten daardoor onverrichterzake huis waarts keren. Landdrost Han Lammers van het Openbaar Li chaam Zuidelijke IJsselmeerpol- ders gaf de Dienst Openbare Werken onmiddellijk opdracht houten planken aan te brengen, zodat de Almeerders alsnog van hun stemrecht gebruik konden maken. SJDANKS OPMERKELIJK HERSTEL PvdA V )i HAAG De kiezers in gesproken en hun /as voor de verande- vrij duidelijk. De behaalde een histo- overwinning en het hield zijn verlies n de perken. Samen in liberalen en chris- mocraten nu 81 ze de Tweede Kamer, nbineerd met het ïtische verlies van zal dat waarschijn- jetekenen dat Van in Nijpels de dienst n uitmaken. imerkelijke herstel van 'dA. die wederom de e partij is en dus het an bod komt bij de for- zal vermoedelijk hoog- irtragend werken. Het kansje voor de PvdA is een buitengewone be- ïnformateur op het po- toneel kan zetten, die hoe gebruik te maken e verdeeldheid in de van het CDA. Van Agt begroet zijn aanhang in het Utrechtse Jaarbeurscomplex waar het CDA op Een beetje sip kijkt de grote verliezer van gisteren, Jan de verkiezingsavond verzameld was. Terlouw, naar de voor zijn partij schokkende uitslagen. droom van hernieuw- trum-rechtse samenwer- werkelijkheid wordt, tries van Agt ook tegen proficiat zeggen, e vorige week nog een uittocht van CDA-kie- de VVD, gisteren het verlies beperkt tot tels. Met zijn duidelijke voor een centrum-recht- litie en zijn dringende ■huwing, dat de PvdA grootste mocht worden, 'an Agt de rechterflank ;t CDA voor het meren- innen boord te houden, rlijk hield deze strijdwij- het voortdurend hakken (gelijke dissidenten het van het weglekken iezers naar links. Maar antal christen-democra at hun eigen partij te vindt, is niet-zo groot, bben diverse onderzoe uitgewezen. Van Agts vóóraf, hoe ongebruike- ik voor een christen-de- tisch politicus, was dus gevaarlijk als hier en werd aangenomen. Te- omdat de concurrent ter zijde, de Evangelische lartij, nu niet bepaald rblue kleding haar meest charismatische lijsttrekker had ingezet. Van uit die hoek bekeken kan die ene zetel voor mevrouw Cathy Ubels nog veel genoemd wor- Maar voordat de gemiddelde christen-democraat zich nu helemaal gaat wentelen in be haaglijkheid, dient hij wel te bedenken dat zijn partijs ook nu verlóren heeft. Het is slechts vijftien jaar geleden dat KVP, ARP en CHU alleen goed waren voor een absolute meerderheid. Nu komen ze met z'n drieën nog niet aan een derde van het totaal aantal zetels. Analyse van de uitslag geeft ook weinig hoop voor de toekomst. De aanhang van het CDA vergrijst steeds meer: ruim de helft is ouder dan vijf tig jaar. Volkspartij Het spiegelbeeld van deze situ atie is aan te treffen bij de VVD, die zich zo langzamer hand terecht een volkspartij noemt. Werd nog wel eens ge dacht dat het succes vooral te danken was aan de aantrek kingskracht, die Hans Wiegel uitoefende op conservatief Ne derland, nu blijkt dat die ver klaring te simpel was. Ed Nij pels draagt geen vest, houdt er geen echtgenote doch een vriendin op na en toch nemen er vandaag 36 VVD'ers plaats in de Tweede Kamer. Sinds 1971 is de liberale fractie 150 procent in omvang toegeno men!' Uit het onderzoek van Into mart viel af te lezen dat de winst uit alle richtingen komt. Zo zouden zelfs nu zo'n 33.000 voormalige PvdA'ers lijst 3 hebben gestemd en twee keer zoveel CDA'ers. De grootste winst dankt de VVD echter aan haar populariteit bij de leugdige kiezers. Van de 18- en 19-jarigen stemde maar liefst één derde op Ed Nijpels. Daar naast werkte de jorjge lijsttrek ker als een magneet op ruim tweehonderdduizend mensen, die in mei vorig jaar Jan Ter louw nog op het schild hieven. Dat ook was een belangrijke oorzaak van de uppercut, die D'66-lijsttrekker Jan Terlouw op het puntje van de kaak kreeg. Links-liberaal plegen de Democraten zich te noe men, als zij proberen zichzelf te verklaren tegenover buiten landers. Gisteren keerden vele links-liberalen terug naar waar zij ooit vandaan kwa men: PvdA en VVD. Het waarom daarvan is wel licht te verklaren uit twee fac toren. D'66 raakte zijn imago van progressieve partij kwijt, doordat zij in het kabinet steeds de zijde van het CDA koos en bij de crisis van mei in het kabinet bleef. Het gevolg daarvan was een Binnenhofse fluistercampagne tegen Jan Terlouw, niet in de laatste plaats aangewakkerd door de PvdA. Of deze critici nu gelijk hadden of niet, een feit was dat Terlouw als minister van Economische Zaken een mis lukking werd. En daardoor liep ook zijn reputatie bij de meer liberaal ingestelde leden van zijn partij grote deuken op. De anti-D'66-campagne van de milieu-organisaties leek de doodssteek te geven. Joop den Uyl was zoals gezegd één van degenen, die van Ter- louws afgang profiteerden. Maar hij was er niet zo heel erg blij mee. De 63-jarige eco noom bevindt zich dan ook in een vreemde situatie. Ener zijds mocht hij het genoegen smaken dat hij de PvdA uit het dal haalde, waar zij mede door zijn toedoen in terecht was gekomen. Vergeleken met de statenverkiezingen boekte de PvdA een winst van veer tien zetels. Den Uyl overdreef dan ook nauwelijks toen hij van „een wonder" sprak. Anderzijds, nu D'66 nauwe lijks nog stemmen trekt bij het gematigd linkse deel van de bevolking, is die winst van Den Uyl zo weinig waard. Im mers, de positie van centrum rechts is lange tijde niet zo sterk geweest: 88 zetels. Daar komt nog bij dat het succes van de PvdA mede te danken is aan haar standpunt met be trekking tot de kruisraketten. Maar met dat „onwrikbaar neen" heeft Den Uyl zijn grote tegenspeler Van Agt wellicht tevens de mogelijkheid ver schaft om een inbraakpoging van een PvdA-informateur te verijdelen. „Fascist" „Voor het eerst in 42 jaar zit er weer een fascist in de Kamer", stelde de PvdA'er mr. Jaap Burger vast, terugdenkend aan de entree van Mussert en zijn zwarthemden. De succesvolle lijsttrekker van de .Centrum partij, drs. Janmaat, zat er niet zo mee. Hij bleef zeggen dat zijn partij in het geheel niet racistisch is en dat zij slechts opkomt voor de belangen van mensen, die door de andere partijen geheel genegeerd worden. Zijn handelen in de Kamer zal wel uitwijzen of dat eerste zo is. Het laatste lijkt een kern van waarheid te bevatten, nu de Centrumpartij juist in Den Haag, Amsterdam en Rotter dam (ruim 4 procent!), waar de grootste concentraties buiten landse werknemers wonen, beduidende aantallen stem men heeft getrokken. RIK IN 'T HOUT «««atste nStzetel ar VVD HAAG Bij de verkie- i van gisteren vielen vijf tels te verdelen. Twee an vielen toe aan de en de VVD; het CDA er een. De vijfde restze- ram terecht bij de VVD, aarvoor 9.000 stemmen had dan het CDA. De mbinaties PSP en CPN ijds en GPV, SGP en anderzijds hebben geen gesorteerd bij de verde- 'an de restzetels. pkomst iste van t jaar HAAG Zoals zich fgens al liet aanzien was ikomst bij de verkiezin- leter dan eerder dit jaar e verkiezingen voor de nciale Staten en Ge- teraad het geval is ge- Toch was met name in t>te steden en ook in Lim- le opkomst minder dan kamerverkiezingen van In verscheidene Lim- gemeenten kwam het ntage niet boven de 70 (Van onze parlementaire redactie) DEN HAAG „Door de verkiezingsuitslag is een reële mogelijkheid geo pend voor een regerings coalitie tussen CDA en VVD. Die mogelijkheid is één van de mooie dingen van deze avond". Met deze woorden preludieer- de CDA-lijsttrekker Van Agt op de kabinetsforma tie na een voorlopige ana lyse van de verkiezings uitslag. En grote winnaar Ed Nijpels van de VVD bleek ook helemaal in voor zo'n coalitie: „Er moet vóór 1 oktober nog een kabinet komen van CDA en VVD, eventueel met D'66 erbij", luidde zijn commentaar. PvdA-leider Den Uyl had kennelijk de mogelijkheid van een dergelijke combinatie ook al voor ogen toen hij gister avond opmerkte: „De uitslag biedt verschillende mogelijk heden. Bij de formatiepogin gen moet ontegenzeggelijk de VVD worden betrokken, maar de PvdA evenzeer. Aan de stem van de kiezers moet recht worden gedaan". Een zwaar aangeslagen Terlouw wist nog niet of zijn D'66 wel zal willen meeregeren. In zijn kamp wil men zich eerst be zinnen op wat fractieleider Brinkhorst in een commentaar een historische nederlaag noemde. Van Agt vond de teruggang van zijn CDA niet dramatisch, gezien het feit dat de partij zich genoodzaakt zag in het kabinet impopulaire maatrege len te nemen. „Zo'n verlies ligt in de natuur der dingen". Hij toonde zich wel politiek te leurgesteld, dat de partijen, die in het interimkabinet verant woordelijkheid bléven dragen (CDA en D'66), met verlies zijn geconfronteerd, terwijl de partij die zich terugtrok (PvdA) winst boekte. Hij zei voorts, erbij te blijven, dat het beleid van het interimkabinet uitgangspunt moet vormen bij de kabinetsformatie, een be leid dat ook mogelijk werd ge maakt door het gedogen van de VVD. „Van belang is een eensgezind en daadkrachtig kabinet. De breedte van de meerderheid in de kamer is daarbij vergeleken minder be langrijk", aldus Van Agt, die overigens een eerdere uit spraak gestand wilde doen, dat de PvdA, nu zij de grootste partij is geworden, het initia- tiewf toekomt bij de kabinets formatie. „Dit is de dag van het herstel van de PvdA", riep een stra lende Den Uyl uit, kijkende naar de verkiezingsuitslag, een herstel in vijf maanden, dat is een wonder, dat is in Neder land nog nooit gebeurd". Hij sprak over een uitslag met twee tendenzen: enerzijds winst voor de VVD en verlies voor D'66 en anderzijds winst voor de PvdA. Die tendenzen moeten bij de kabinetsformatie tot hun recht komen, vond hij. Beteuterd Terlouw sprak in een com mentaar over een geweldig verlies voor D'66. Hij kon slechts constateren, dat een harde kern zijn partij trouw blijft, de aangewaaiden zijn weer weggevlogen. Hij weet het verlies aan de omstandig heid, dat D'66 in het vorige kabinet ingeklemd zat tussen twee groten en zich daardoor niet goed kon profileren. Ter louw erkende, dat er een dui delijke meerderheid uit de bus is gekomen voor een kabinet van CDA en VVD. „Maar of dat een werkbare meerderheid is zal nog moeten blijken, ge zien het bestaan van de loya listen in de CDA-fractie". Ed Nijpels zei. dat hij zich wat beteuterd voelde door de voor de VVD zo geweldige uitslag. Hij vond ook, dat de kiezers het CDA hebben beloond voor het feit, dat die partij in deze moeilijke tijd verantwoorde lijkheid is blijven dragen, ook al leidde die tot onaangename maatregelen. Hij vond het be leid van het interimkabinet een goed uitgangspunt voor de kabinetsformatie, omdat daar in bezuinigingen voorkomen, in de Kamer zullen beide par- die ook de liberale partij ver- tijen veel besluiten op dezelfde langt. wijze beoordelen. Grote-partijeneffect Zichzelf Ria Beckers, fractieleider van de verliezende PPR, schreef het terugvallen van drie naar twee zetels toe aan wat zij noemde „het grote-partijen-ef- fect". Zij veronderstelde dat veel mensen die tot nu toe PPR stemden, deze keer voor de PvdA hebben gekozen. Volgens haar heeft de PPR weinig last gehad van de op komst van de EVP, waarmee overigens ruim een jaar gele den wel gesprekken over mo gelijke samenwerking zijn ge voerd. Die gesprekken braken echter af doordat de EVP te gen de zin van de PPR het eti ket „christelijk" op het even tuele samenwerkingsverband wilde plakken. EVP-lijsttrekker Cathy Ubels, kersvers gekozen in de Twee de Kamer, zei blij te zijn dat het EVP-geluid nu eindelijk in de Kamer kan worden ge hoord. „Dat geluid verdient het ook om gehoord te wor den", aldus mevrouw Ubels. Zij erkende dat haar partij be schouwd moet worden als een „linkse afsplitsing van het CDA". „Als het CDA er niet was geweest, waren wij er ook niet", stelde ze vast. Volgens haar denken PPR en EVP op veel punten gelijkgestemd en PSP-fractieleider Van der Spek was er tevreden over dat zijn partij, hoewel zij een gelijk zetelaantal heeft behouden, procentueel méér stemmen heeft binnengehaald dan vorig jaar. „Dat komt omdat de PSP zichzelf is gebleven. Dat ge- schurk van partijen tegen de PvdA aan brengt de kiezers alleen maar in verwarring", aldus de PSP-fractieleider. Hij wees er wel enigszins teleurge steld op, dat de PSP iets is te ruggelopen ten opzichte van de uitslag van de statenverkie zingen. „Aan dat verlies zullen we iets moeten doen", zo zei hij. CPN-lijsttrekker Ina Brouwer weet het stemmenverlies van haar partij in de grote steden vooral aan het feit dat de CPN te weinig kans heeft gehad, haar standpunten uit te leg gen. „Anderhalve week voor de verkiezingen werd door de media sterk de nadruk gelegd op de nek-aan-nek-race tussen CDA en PvdA. Er werd toen weer gedaan alsof er maar vier partijen in Nederland wa ren". Overigens denkt zij, dat de recente vernieuwingen in de CPN ook een aantal aan hangers heeft doen besluiten, geen CPN meer te stemmen. Hoewel cda en vvd gisteren een ruim voldoende meerderheid hebben behaald om desnoods zonder d'66 een kabinet te vormen, stemt de uitslag van de verkiezingen om meerdere redenen toch tot somberheid. Geconcludeerd kan worden dat een groeiend aantal kiezers niet meer vanuit een gemotiveerde overtuiging lijkt te stemmen; zij stellen zich kennelijk niet echt de vraag hoe het verder moet gaan met de samenleving. Onze verwende samenleving leidt blijkbaar tot passiviteit en een geringe betrokkenheid bij het politiek en maatschappelijk gebeuren. Een stukje ontworteling, dat de politiek in het algemeen zich zou moeten aantrekken. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de gigantische verschuiving tussen D'66 en de VVD. Met name het rechterdeel van het electo raat vervlakt fors. Want ook wie ingenomen is met de winst van de VVD zou zich de vraag kunnen stellen, of het er voor velen niet op neerkomt dat de blauwe ogen van Terlouw wat te flets zijn geworden, terwijl die van Nijpels net iets blauwer bleken. Een tweede conclusie: de informatie is nü al nagenoeg in een patstelling beland. De VVD is weliswaar gigantisch ge groeid, maar daar staat tegenover dat de PvdA de grootste partij is geworden. De PvdA behoort de kans te krijgen de informatie te beginnen, maar de VVD behoort door de be haalde winst in de regering te komen. Een moeilijke situatie, omdat beide partijen over en weer elkaar vrijwel hebben uit gesloten voor regeringssamenwerking, bijvoorbeeld door de tegengestelde standpunten op het gebied van de kernbewa pening. De PvdA heeft zich geïsoleerd, niet alleen door haar verkiezingscampagne, maar ook door uit het kabinet-Van Agt weg te lopen. Wat allemaal aan de verkiezingsdag vooraf is gegaan rechtvaardigt een kabinet CDA-VVD. De verkiezingsuitslag doet dat ook, maar legt tevens het initiatief bij de PvdA. In de komende weken zal het van de wijsheid en het eventueel realisme van de PvdA afhangen of deze partij in het kabinet komt. Erg waarschijnlijk is dat niet. Door het isolement waarin zij zich hebben gemanoeuvreerd zouden de socialis ten in elk geval bereid moeten zijn het meeste water bij de wijn te doen. Een eerste stap zou kunnen zijn dat de PvdA, gezien de noodzaak van een vertrouwenwekkend kabinet, niet de kan didatuur van Den Uyl voor het premierschap stelt. Hij is zeer omstreden en zijn persoon kan de snelle totstandkoming van een daadkrachtig kabinet stevig in de weg staan. De sociaal- economische problematiek is zo gigantisch, dat de partijen over en weer het zich in het landsbelang niet kunnen ver oorloven aan omstreden politici vast te houden. Voor alle partijen geldt dat de politici hun prioriteit dienen te leggen waar die hoort: bij een snel te starten sanerend sociaal-econo misch beleid, dat jarenlang zal moeten worden vol gehouden. Kok: uitslag is vakbondsonvriendelijk Van Veen: nieuwe ploeg DEN HAAG De sociale partners hebben verschil lend op de verkiezingsuitslag gereageerd. FNV-voorzit- ter Kok noemde de verschuiving naar de VVD een vakbondsonvriendelijke uitslag. Hij voorzag met de VVD in een kabinet een mijnenveld voor de sociale ze kerheid. Hij wilde, dat de vakbeweging reeds in de eerste ronde van de kabinetsformatie geraadpleegd wordt en haar ruimte wordt gegeven om aan te duiden in welke richting het beleid zich zou moeten bewegen. CN V-voorzitter Van der Meulen vond, dat welk kabinet er ook komt, de bevriezingsplannen van Van Agt-3 van tafel moeten en ook kunnen, omdat alle partijen de vakbeweging hebben ge prezen vanwege hun plannen. Werkgeversvoorzxitter Van Veen zei, dat de bezuinigingsaan zetten van het interimkabinet moeten worden uitgevoerd door een nieuwe formatie. Dat kan omdat de VVD die plannen ook steunde. Zijn collega Van Eijkelenburg toonde zich een voor standeV van een kabinet met PvdA erin. Die partij, die nu het initiatief krijgt, zal dan echter wel haar beleid moeten bijstellen Hij noemde het opmerkelijk, dat het CDA, dat met de bevrie zingsoperatie toch zijn nek ver heeft uitgestoken, van de kiezers zoveel steun heeft gekregen. Aanhangers van de Centrumpartij nemen lijsttrekker Janmaat op de schouders. JANMAAT: Problemen in oude wijken niet onderkend (Vervolg van de voorpagina) Centrumpartij-voorman Jan Janmaat meent dat de „scheldkanonnade" een bewijs is van het falen van de grote partijen. Naar zijn mening onder kennen deze partijen on voldoende de problemen van de mensen in de oude wijken van de grote ste den. Deze problemen zouden voor een groot deel veroorzaakt worden door de buitenlandse werknemers. Maar daarmee is de Centrumpartij niet racis tisch, aldus Janmaat. Eenmaal in dé Kamer zal hij ervoor zorgen „dat de samenleving gaat zien, dat wij met zijn waarvoor men ons uitmaakt" De Centrumpartij kreeg in deze verkiezingsstrijd veel pu bliciteit, in tegenstelling tot de Nederlandse Volksunie, die bij de kiezers dan ook geen been aan de grond kreeg. De reden van veel publiciteit was het verzet dat de partij bleek op te roepen. Zo werden er proces sen aangespannen om te ver hinderen dat de partij aan de verkiezingen kon deelnemen. Ook ging er iets mis bij de pro- paganda-uitzending op de tv. wat de CP ertoe bracht de NOS met korte gedingen tc bedreigen. Dat laatste leverde nogmaals een zendtijd van een minuut op.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1982 | | pagina 13