inale
weekpuzzel door dr. Pluizer
SCHAKEN
sterrenhemel
WETENSCHAPPEN
oplossing uorige puzzel
NR. 30
HONINGRAATPUZZEL
AWb'
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 31 JULI 1982 PAGINA 17
De prijswinnaars van puzzel nr. 29 zijn:
M.J.Kortekaas-v. Schoten, Coornhertstraat 26, 2332 AR Leiden.
BJ.Hoogenboom, Binnenweg 6, 2375 XR Rijpwetering.
pDe prijzen worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
Rond de genummerde vakjes dienen woorden van 6 let
ters van navolgende betekenis te worden ingevuld. Alle
antwoorden lezen in de richting van de wijzers van de
klok. De beginletter van het eerst antwoord komt in het
linker vakje naast het cijfer 1. Het vakje voor de begin
letter van elk van de overige antwoorden dient door
combinatie met de letters van de omringende antwoor
den te worden vastgesteld.
1.
veelzeggend in weinig woorden;
14.
Italiaanse worstsoort;
2.
onmiddellijk;
15.
soort snoepgoed;
3.
ongestoord kalm;
16.
persoon met een overdreven
4.
nationale sport der Basken;
voorliefde voor iets;
5.
hoffelijk;
17.
volkomen;
6.
uiterste grens (fig.);
18.
grijsachtig groene kleur;
7.
overdreven begerig;
19.
altijd;
8.
Zwitsers houten huis;
20.
hartstocht;
9.
aankondiger;
21.
klein kind;
10.
ambtsgewaad;
22.
tak van sport;
11.
soort oveijas;
23.
blunder,
12.
aanvoerder;
24.
wijnsoort.
13.
woordenreeks zonder veel
inhoud;
Oplossingen onder vermelding van Puzzel 30 dienen uiterlijk
woensdagmiddag in bezit te zijn van:
Leidse Courant,
Postbus 11, 2300 AA Leiden.
Eigen postcodenummer s.v.p. leesbaar vermelden.
door
L. Hofland
Timman
o )e carrière van Nederlands
iterkste schaker staat momen-
g eel onder zware druk, een
a rieste konklusie na de negen-
g Ie ronde van het interzonale
e oernooi. Aan het begin van
lit jaar stond Timman, met
5.ïen ELO-rating van 2655, op
ien prachtige tweede plaats op
Ie wereldranglijst. Een meer
J jan desastreus verlopen Hoog-
Dvenstoernooi duidde er al op,
dat iets niet in orde was. Maar
dit was na zijn fraaie overwin
ning in Mar del Plata al snel
vergeten. Toen volgden er he-
ïllaas weer twee teleurstellende
t( resultaten in Londen en Bu-
ègojno. Dit alles kostte onze
landgenoot 55(!) punten en
daarmee duikelde hij naar de
vijftiende plaats. In het inter-
zonetoernooi hoopte ik een
herboren Timman te zien,
maar ook nu waren alle gevol
gen van een slechte vorm aan
wezig: blunder tegen Petros-
an, moeizame remises tegen
kollega-favorieten en niet
winnen van de outsiders Boua-
!iz en Suba. In zijn partij tegen
e laatstgenoemde liep het zelfs
helemaal uit de hand, oordeelt
u zelf.
Suba (Roemenië)—Timman.
Engels.
1. c4 e5 2. g3 Pf6 3. Lg2 d5 4.
cxd5 Pxd5 5. Pc3 Pb6 6. Pf3
Pc6 7. d3 Le7 8. <M> (Hï 9. a3
a5.
Diagram 1
Vroeger was het in deze va
riant de gewoonte met 9... f5 te
ontwikkelen, maar na 10. b4
Le6 11. Lb2 Lf6 12. Pd2 ge
volgd door Pd2-b3-c5 krijgt de
zwarte damevleugel het te
zwaar.
10. Le3 Te8 11. Tel Lg4 12.
Pe4 Pd4. De plannen worden
duidelijk, wit wil met een
paard op c5 en Lg2 de dame
vleugel onder druk zetten,
zwart wil met zijn voorpost op
d4 de witte centrumpionnen
belagen.
13. Lxd4 exd4 14. Tel a4! Nu
blijkt een andere pointe van
9... a5, de witte damevleugel
wordt lam gelegd. Dit lijkt al
lemaal simpel, maar er moet
wel een grootmeesterlijke
taxatie aan voorafgaan, om te
zien, dat de pionnen d4 en a4
niet zwak worden.
Diagram 2
15. Dc2 c6 16. Pc5 Lc8! Voor
écht goede schakers is het lo-
perpaar heilig, bovendien
dreigt er 17... Ta5 18. Pe4 Tb5
waarna wit helemaal geen vin
meer kan verroeren.
17. d2 Lf8 18. Tc2 g€ 19. h4 h6
20. Tbl Lg7 21. b3?!
Ik kan me goed voorstellen,
dat Suba het wachten beu is,
maar de tekstzet vergroot al
leen maar het zwarte voordeel,
want a3 wordt nu een nieuw
zorgenkind. 21... De7! Deze
fraaie tussenzet doet de witte
stelling wankelen. Wit moet
blijven afwachten, want na 22.
b4? Pd5 23. Pe4 Pc3 24. Pxc3
dxc3 25. Ddl Le6 doet het
zwarte loperpaar zijn moor
dende plicht.
22. Ph2 axb3 23. Txb3 Pa4 24.
Pxa4 Txa4 25. Del.
Zie diagram 1.
Diagram 3
Tot dusver was het een lust
voor het oog om te zien hoe
een goede grootmeester, die
vrij normale zetten doet, na 25
zetten met wit in een verloren
stelling is gemanoevreerd. Een
Timman in vorm zou nu geen
moeite hebben gehad de tech
nische klus te klaren; na bv.
25... Ta7 gevolgd door Le6 en
eventueel Tea8 gaat a3 verlo
ren, waarna de vrije b-pion
ondersteund door de twee
machtige lopers snel zal win
nen. Helaas moet ik hier de ly
rische beschouwingen over
Timman staken, want een af
schuwelijke blunder ontsiert
nu deze schitterend opgezette
partij.
25... Le6?? 26. Txb7! Dxb7 27.
Lxc6 Da7.
Alleen op a8 kunnen beide to
rens gedekt worden, helaas...
28. Lxe8 Txa3 29. Pfl Tal 30.
Df4 Da5.
30... Lh3 31. Tc7! was in één
klap uit, maar de tekstzet
komt op hetzelfde neer, want
Timman raakt- nu twee pion
nen achter. Hardnekkiger,
maar ook verloren, was 27...
Da8 28. Lc6.
31. Lxf7t Lxf7 32. Tc8t Lf8
33. Dd6 Da3 34. Txf8t Kg7 35.
Dxa3 Txa3 36. Td8 Ta2 37.
Txd4 Txe2 38. Pe3 Le6 39.
Te4 Telt 40. pfl Txe4 41.
dxe4 Kf6 42. f4 g5 43. hxg5
hxg5 44. Kf2.
Zwart geeft het op.
Probleem van de
maand
Het probleem -van de vorige
keer was een stelling uit de
partij Andersson-Doda Lodz
'69.
Zie diagram 2.
De oplossing was: 1. exfSÜ
Pxh2 (1... Txh2f 2. Dxh2 Pxh2
3. Ph7f Ke8 4. Tg8 mat) 2.
Ph7f! en mat volgt. Na loting
gaat er een boekenbon naar de
heer A. J. Foppen, Zwarte
Dijk 26, 7775 PB Lutten.
Zie diagram 3.
Wit: Ke3, Tc6, Lb5, Pd5, a4.
Zwart: Kb7, La8, a7, d7, d6.7.
Opgave: wit speelt en geeft
mat in drie zetten. Oplossing
van dit probleem naar: L. Hof
land, C. Fockstraat 113, 2613
DE Delft.
Op het volgende spel ging ik
op 7 schoppen 1 down. Vol
gens Helma had ik het spel
niet zorgvuldig genoeg afge
speeld, omdat ik na de uit
komst dacht dat het spel niet
down kon. Het spel:
Noord (Helma)
S: H B 7 3
H: H 4
R: A 9 6 5 4 3
K: V
West Oost
S:— S: 9 8 5 4 2
H: 10 987632 H:VB5
R: V B 8 7 R: 10
K: 9 6 K: 10 8 7 2
Zuid
S: A V 10 6
H: A
R: H 2
K: A H B 5 4 3
De bieding:
Noord Oost Zuid West
1 ru pas 2 kl pas
2 ru pas 2 sch pas
3.sch pas 4 SA pas
5 ru pas 5 ha pas
6 kl pas 7 sch pas
West kwam uit met harten
tien; voor het aas van Zuid.
Schoppenaas, en ik ontdekte
het slechte zitsel van de schop
pen. Ik speelde nu ruitenheer
en stak met een kleine klaver
over naar de vrouw. Ik speel
de hartenheer in de blinde en
gooide in mijn hand ruiten
twee weg. Ik vervolgde met
ruitenaas en de verdeling was
Noord
S: H B 7
H:
R: A 9 6 5 4
K:
West
niet
belangrijk
Oost:
S: 9 8 5 4
H: V
R:
K: 10 8 7
Zuid
S: V 10 6
H:
R:
K: A H B 5 4
Als Oost nu getroefd had was
het een eenvoudig spel ge
weest. Ik had overgetroefd,
drie hoge klavers gespeeld en
de rest in de cross ruff. Maar
Oost deed het goed door een
klaver weg te gooien. Ruiten
kon ik nu niet vervolgen,
want dan gooit Oost nog een
„Onnodig down"
klaver weg en kan ik niet ver
hinderen dat hij een troefslag
maakt. Ik vervolgde met
schoppen zeven en Oost deed
het wederom goed door te dui
ken met de vier. Als ik de ze
ven overneem met de tien,
maakt Oost altijd de schoppen
negen of de acht. Ik ging dus 1
down.
Mijn commentaar was: „Sorry
partner, de troeven zaten
slecht". Nee, antwoordde Hel
ma: „Slecht gespeeld".
Lezer probeert u het contract
eens te maken, voordat u het
commentaar van Helma leest.
Volgens Helma had ik in
'mijn' speelplan in de tweede
slag op schoppenaas in Noord
niet schoppen drie, maar
schoppen zeven bij moeten
gooien, dan had ik op het kar
dinale punt met schoppen drie
uit Noord kunnen snijden met
schoppen zes. Een beter speel
plan was volgens Helma: Na
schoppen aas oversteken naar
klavervrouw, op hartenheer
een kleine ruiten weg in Zuid.
Met een kleine ruiten naar de
heer. Drie hoge klaverslagen
maken en de rest in de cross
ruff, waarbij in Noord twee
maal hoog getroefd wordt.
Oost kan niet verhinderen dat
het contract gemaakt wordt
De landelijke clubcompetitie
legint zaterdag 11 september.
Plaatselijk en provinciaal zijn
Ie clubs enkele dagen eerder
«gonnen.
De landelijke indeling geeft
wee verrassingen te zien: het
gedegradeerde 's-Gravenpol-
ler komt als vertegenwoordi
ger van de provincie Zeeland
loch weer in de landelijke
tweede klasse uit; en in die
zelfde klasse wordt de plaats
van het opgeheven Het Oosten
ngenomen door Constant 2.
Mie leden van Het Oosten
hebben de ovèrstap gemaakt
naar het eveneens roemruchte
Constant. Het eerste tiental
van deze club is daarmee dus-
lanig versterkt dat de jaarlijk
se strijd tegen degradatie voor-
[oed tot het verleden behoort.
Veinig sterke spelers zijn van
:lub veranderd. VAD noteerde
Joost Hooijberg weer als lid
afkomstig van Beverwijk); Fi-
velgo Gerrit Boom (Almelo),
maar raakte J. en H. van Meg-
gelen kwijt (aan Vrienden-
damkring). Het naar de eerste
klasse gedegradeerde Almelo
verloor maar liefst zeven spe
lers, vijf aan het naburige Nij
verdal (J. en M. Morsink, Bak
huis, Groeneveld en Hoon
horst), één aan Zwolle (Lu-
sink) en Boom aan Fivelgo.
Huissen beschikt straks weer
over landskampioen Rob
Clerc. De grootmeester, die
sinds enige maanden in Sche-
veningen woont, blijft uitko
men voor de Gelderse hoofd
klasser.
De indeling van de clubs in de
landelijke competitie ziet er als
volgt uit: HOOFDKLASSE:
IJmuiden, RDG, VAD 1 en 2,
Huizum, Huissen, Fivelgo,
NOAD, DAVO en Bennekom
(VAD 2 en Bennekom zijn ge
promoveerd); IA: DIO, Excel
sior, Alblassserdam, Philips,
Nieuwe competitie
HEIN WILSENS
Augustus maand
van meteoren en
kometen
UI
m
i i I I I
KUYSTERMANS
Dordrecht, Constant, Katwijk
(gepromoveerd), TDV Tilburg,
Ons Genoegen Utrecht (gede
gradeerd) en Uithoorn; 1B:
Twente's Eerste, Groningen,
DIOS Eibergen, Purmerend,
DEZ-Lensen Westerhaar,
Drents Tiental, Almelo (gede
gradeerd) en de drie gepromo
veerde clubs Doetinchem, De
Oldehove (Leeuwarden) en
Heemstede;
2A: DKNWO Marknesse, Dok-
kum, Huizum 2, Twijzelerhei-
de, Houdt Stand (Hoogezand-
Sappemeer), Het Noorden
Groningen (gedegradeerd),
Woudsend en de gepromo
veerde clubs Groningen 2,
Houdt Stand Beilen en Oranje
woud;
2B: Schaesberg, OG 2 Utrecht,
Amersfoort, De Ridder Bruns-
sum, Eureka Heerlerheide, OG
Zeist, Lent en de gepromo
veerde clubs Excelsior 2 Den
Bosch, Huissen 2 en Schaes
berg 2;
2C: IJmuiden 2, Vorden, Am
sterdam '80, Enschede, Bever
wijk, ADW Amsterdam, Zan-
dam (gedegradeerd) en de ge
promoveerde clubs DDD Alk
maar, Bussum en Nijverdal;
2D: Gorinchem, Damlust Gou
da, Monster, RDG 2, Constant
2, Middelburg, Schiedam (ge
degradeerd) en de gepromo
veerde clubs De Lier, DEZ
Hardinxveld-Giessendam en
's-Gravenpolder.
Uit de afgelopen competitie is
de stand van het diagram af
komstig. Het is de beslissende
stand uit de partij Kuyster-
mans (TDV)-Wilsens (Excel
sior) met de inleidende zetten.
1. 33-29 16-21 2. 31-26 11-16 3.
37-31 7-11 4. 31-27 20-25 5. 35-30
15-20 6. 40-35 10-15 7. 41-37 5-10
8. 45-10 1-7 9. 50-45 20-24 10.
29x20 15x24 11. 39-33 14-20 12.
44-39 9-14 13. 46-41 3-9 14. 36-31
18-23 15. 49-44 13-18 Zie dia
gram.
Wilsens kon zich na 16. 33-29
24x33 17. 39x28 niet meer „be
heersen" en speelde 17.... 23-.
29? 18. 34x23 25x34 19. 40x29
19-24 en verloor door het ve
nijnige 20. 35-30! 24x22 21. 30-
25 18x29 22. 27x18 12x23 23.
32-27 21x32 24. 37x19 14x23 25.
25x1.
Onderzoek op Zuidpool is voor ons te duur
Nederland gaat geen zelfstan-
lig onderzoek in het Zuidpool-
[ebied verrichten. Inrichting
Ïan een eigen vast bemand
'aarnemingsstation is volgens
e Nederlandse Raad voor
«ïeonderzoek (NRZ) en het
ederlands Instituut voor On
derzoek der Zee (NIOZ) te
duur. Dit betekent dat ons
land niet kan worden toegela
ten tot de vergaderingen van
het in 1959 gesloten Antarc
tisch Verdrag, dat het gebruik
en de toekomstige exploitatie
van de enorme rijkdommen in
het ijskoude gebied regelt.
Deelneming aan het onder
zoek met andere landen wordt
nog overwogen, hoewel te be-
wijfelen is of er genoeg steun
'oor verwacht kan worden.
Het Nederlandse bedrijfsleven,
dat om steun is gevraagd, was
ar niet voor te porren. Wel
kan Nederland nog meedoen
niet een Duits onderzoek. Ons
and heeft dan echter .geen in-
'loed op het onderzoekspro-
iramma, zodat de eigen in-
ireng beperkt is.
Oud-burgemeester Thomassen
van Rotterdam dringt in een
brief aan de vaste commissie
voor wetenschapsbeleid van
de Tweede Kamer aan op
deelneming: „Gezien het grote
belang van het onderzoek voor
exploitatie van energiebron
nen, mineralen, grondstoffen
en voedselvoorraden is het is
niet verantwoord de mogelijk
heden te laten liggen". Vol
gens Thomassen is Antarctica
„het grootste laboratorium ter
wereld en 'is het onderzoek
niet zo duur.
Behalve grote voorraden
grondstoffen, waaronder kolen
en oliebronnen, bevatten de
kustwateren grote hoeveelhe
den krill. Dat is een garnaal
achtig diertje dat veel eiwit
bevat. De hoeveelheden die in
dit gebied voorkomen zijn te
vergelijken met de totale vis
vangst op de hele aarde.
Meer heupfracturen
door eiwitrijk eten
Het stijgende aantal heupfrac
turen kan samenhangen met
de stijgende consumptie van
vlees, kaas, eieren en alcoholi
sche dranken. Dat schrijft dr.
D. Hoogendoorn, adviseur van
het Bestuur van de Stichting
Medische Registratie in een
artikel in het Nederlands Tijd
schrift voor Geneeskunde.
De toename is waarneembaar
bij vrouwen en mannen en
treedt het duidelijkst op vanaf
50 jaar. Ook in andere landen
is het verschijnsel waargeno
men, aldus Hoogendoorn, die
zich baseert op gegevens van
de Stichting Medische Regis
tratie, het centrum voor infor
matieverwerking voor de Ne
derlandse ziekenhuizen.
Als mogelijke verklaring ziet
hij de veranderingen in het
voedingspatroon die van in
vloed zijn op de calcium- en
botstofwisseling. Het zou hier
vooral gaan om een toegeno
men gebruik van eiwitrijke
voedingsmiddelen, zoals vlees,
vis en eieren. Deze voedings
middelen zouden de ontkal
king van het bot bevorderen.
Jaarlijks worden zo'n 10.000
mensenSvegens een heupfrac
tuur in het ziekenhuis opgeno
men. De sterfte bij heupfractu
ren neemt de laatste jaren dui
delijk af, maar het blijft vooral
bij ouderen nog een ernstige
aandoening.
Prodent-plus vult
géén gaatjes
Chemici van de research-labo-
ratoria van Prodent zeggen
erin te zijn geslaagd een tand
pasta te maken, die het gebit
beschermt én het herstel van
beginnend tandbederf bevor
dert. Volgens de Consumen
tengids kan Prodent deze be
wering echter niet waarma
ken.
Prodent hangt in de fraaie
brochure „Remineralisatie van
glazuur en de ontwikkeling
van tandpasta met mineralise
rende eigenschappen" inge
wikkelde verhalen op over de
„sensationele vondst van de
specialisten in de laboratoria"
van Prodent. Maar die praatjes
vullen geen gaatjes conclu
deert de bond, Prodent Plus is
in geen enkel opzicht beter
dan andere pasta's. Toch geen
revolutie in de tandpasta-we
reld dus, zoals Prodent had
aangekondigd.
De Consumentengids vraagt
zich in het juli-nummer echter
af, of Prodent het met deze be
weringen nou nóg bonter
maakt dan andere tandpasta's.
De bond antwoordt met een
hardgrondig „nee". „Ook an
dere pasta's maken erg veel
ophef van hun al of niet ver
meende kwaliteiten". Het is
dus allemaal veel geschreeuw
en weinig wol.
Voorbeeld: het probleem van
de slechte adem. Daar speelt
de pastareclame gretig op in.
„Trap er niet in", zegt de
bond. „Slechte adem heeft
verschillende oorzaken: tand-
ziekten zijn een mogelijkheid,
en ook tandplak, tandvleesont
steking en bacteriën in de
mond spelen een rol. En ook
het roken of het gebruik van
bepaalde medicijnen kunnen
een oorzaak zijn".
De natuur houdt gelukkig ook
wel rekening met sterrekundi-
gen. Want de zomermaanden
vormen een rustige periode
voor de amateur-astronoom.
Was er eind juli nog een ge
deeltelijke zonsverduistering
waar te nemen, augustus is
een maand van weinig opval
lende zaken. Maar iedere ama
teur die een beetje op de hoog
te is van wat zich aan de he
mel afspeelt weet dat augustus
in elk geval bekend §taat om
de mogelijkheid meteoren te
zien, en wel de perseïden, zo
genoemd omdat ze schijnbaar
uit de richting van het ster
renbeeld Perseus komen. Elk
jaar tegen half augustus kruist
deze zwerm de baan van de
aarde.
Om goede waarnemingen van
de perseïden te doen, zal dit
voor middernacht aan de oos
telijke hemel en in het zenit
(recht boven ons) moeten ge
beuren, omdat anders de maan
de waarneming kan hinderen.
Om de paar minuten moet er
dan een lichtstreep van enkele
seconden aan de hemel te zien
zijn als teken dat er «en steen
tje de aardse dampkring bin
nenkomt.
De maximum activiteit van de
perseïden is rond 11 augustus
te verwachten. Met eën fre
quentie van ongeveer 60 per
uur zijn ze zichtbaar vanaf het
begin van de maand tot 17 au
gustus. De perseïden zijn
waarschijnlijk afkomstig van
de komeet 1862 III Swift-Tutt-
le, die een omlooptijd heeft
van 120 jaar. De laatste ver
schijning was in 1862, en dat
zou betekenen dat de komeet
dit jaar moet terugkeren in de
nabijheid van de zon, wellicht
zelfs in de nabijheid van de
aarde. Maar de komeet is nog
niet ontdekt en de kans dat de
tertigkeer pas volgend jaar zal
plaats vinden is groot.
Wel kan de komst van de ko
meet Austin deze maand wor
den verwacht. Hij zal vermoe
delijk in het tweede deel van
de maand met het blote oog te
zien zijn. Op 18 juni werd de
komeet toen overigens nog
erg lichtzwak in Nieuw
Zeeland ontdekt door Rodney
Austin. Bij zijn komst aan het
noordelijk halfrond is een ver
rekijker nog altijd gewenst.
Om hem te zien moet u boven
dien vroeg opstaan: de komeet-
verschijnt tussen half zes en
half zeven in de ochtendsche
mering aan de oostelijke he
mel. Vanaf 19 augustus is hij
echter beter zichtbaar: vanaf
een uur 's nachts kan hij in
het sterrenbeeld Grote Beer
worden gezien. Maar ook dan
is een verrekijker eën nuttig
hulpmiddel.
Een komeet ziet eruit als een
kort kondensspoor van een
vliegtuig: een vage streep te
midden van de sterren. Een
„ster met een staart" noemde
men het vroeger. Een komeet
is overigens geen ster. Een ster
is een kolossale hete gasbol,
een komeet is te vergelijken
met een vervuilde sneeuwbal
van enkele kilometers door
snee. Komt de komeet dichter
bij de zon dan verdampt een
deel van het ijs, we zien een
gaswolk ontstaan rond de ko
meetkern en door druk van de
zonnestraling en de zonne
wind (geladen deeltjes van de
zon) wordt het gas één kant
uitgeblazen. Zo ontstaat de
staart van de komeet, die mil
joenen kilometers lang kan
worden. De staart bestaat uit
allerlei gassen die zo ijl zijn dat
men het bijna vacuum kan
noemen. Bij het passeren van
de aarde kunnen enkele van
de zwaarste deeltjes als meteo
ren in de dampkring komen
en er verbranden.
Van de planeten is op 10 au
gustus, kort na zonsondergang
een aardige samenstand te
melden van de maan en Jupi
ter. Voor de maankijkers kan
in de vroege ochtend van 18
augustus, bijna een dag vóór
nieuwe maan, een flinterdun
ne maansikkel worden waar
genomen, dicht boven de hori
zon. Misschien iets voor foto
grafen met een behoorlijke te
lelens en een diafilmpje in de
camera.
