Ina
Is
Wereldkampioen schap zwemmen
omgekeerde ontwikkelingshulp
Timman nog
te min man
ZATERDAG 31IUU 1982
UAYAQUIL Na wat
lleidende manoeuvres
ij het waterpolo,
:hoonspringen en kunst-
wemmen begint maan-
ag in het Ecuadoraanse
luayaquil het vierde we-
ïldkampioenschap
ivemmen, dat tot 8 au-
ustus zal duren. Deze
erste titelstrijd in de
olie tropen is het gevolg
an omgekeerde ontwik-
elingshulp. De tegen-
roordig meer olie dan
ananen exporterende
ïpubliek aan de west-
ust van Zuid-Amerika
hiet namelijk te hulp,
aar de grootste macht
in het Amerikaanse
intinent schromelijk
;eft te kort geschoten.
Het menselijk mozaïek in het voetbalstadion van Guayaquil, afgekeken van de Olympische sluitingsceremonie van Moskou, vormt het welkomstwoord „Bienvenidos".
deelnemers aan de WK zwemmen aangename tijden te wachten staan, is echter vooralsnog de vraag.
t wereldkampioenschap zou na-
•lijk oorspronkelijk door de Ver-
igde Staten zijn georganiseerd. In
t land van de onbegrensde moge-
cheden en de steenrijke zwem-
jibs blijkt echter de nationale
rembond straatarm te zijn gewor-
sn. Een gevolg van de door presi-
jit Carter ingestelde boycot tegen
5 Olympische Spelen, waardoor
overkoepelende federatie de
sponsorgelden misliep
nu in de aanloop naar de Olym-
^che Spelen van Los Angeles
[prstelt met een deficit van twee
dollar.
[iadat achtereenvolgens Santa Bar-
jra en Concord het hadden laten
jveten en de Amerikaanse zwem-
jnd begin 1981 de organisatie te-
-jggaf aan de wereldfederatie
JNA), stonden drie andere lan-
,n gereed.
jjt was een hele verrassing dat het
iNA'-bestuur, waarin inmiddels
Nederlandse KNZB-voorzitter
jaas van de Pol aan de hand van
nieuwe voorzitter Ante Lamba-
Joegoslavië) als penningmeester
i entree had gemaakt, niet koos
ir Montreal of Mexico, steden
Olympische ervaring, maar
ir Guayaquil.
de eerste stemming tijdens de
jtuursvergadering in Sydney
kten de stemmen: zes voor
treal, zes voor Guayaquil. Bij
lij tweede stemming zwaaiden
irmbasa en de Amerikaan Hel-
ick om naar het Zuidamerikaanse
De toezegging van rege-
iteun van Ecuadoraanse zijde
bedrage van tien miljoen gul-
zal daaraan niet vreemd zijn
'eest.
jroom kritiek
basa moest bij terugkeer een
van kritiek verwerken,
it alleen maakte men zich zor-
over de nog niet gebleken or-
lisatorische kundigheden van de
ijiadoranen, over de kwaliteit van
zwemlokaties en over het
mmen bij mogelijk extreme
iperaturen; het meest van al was
jn gekant tegen de financiële
kjit van de zaak. De reiskosten
eiuit Europa bleken zo'n duizend
hoger te liggen dan het ge-
3 was geweest als Montreal zou
4 gekozen, hetgeen voor een
ijldelgrote ploeg, als de Neder-
Mdse, alleen al 75.000 gulden uit-
nflkte (te financieren door het
rflerlands Olympisch Comité),
t^endien bleek de in het vooruit-
bt gestelde goedkope accommo-
iie volgens de inderhaast uitge-
jden deskundigen in genen dele
i de eisen te voldoen. In plaats
4 een 25 dollar-hotel boekte bij-
rbeeld de Westduitse zwem-
een hotel voor 80 dollar (210
ijden) per nacht, hetgeen na veel
jie bij thuiskomst leidde tot het
efeden van de verantwoordelijke
atrial. Een ontslag dat overigens
o} na het wereldkampioenschap
iirdt geëffectueerd.
chnische snufjes
ih mag gevoeglijk aannemen dat
ijjoelens van solidariteit met de
wereld geen doorslaggevende
bij de keuze van Guayaquil
gespeeld. De heren van de
dïA weten al langer dan de
d>rdamerikanen, dat je voor de
ebnisatie van een WK niet alleen
iif van alle technische snufies
irziene zwembaden nodig hebt,
,ebr ook een bodemloze put om
tgeld in te gooien. Alleen bij de
rimpische Spelen kan de zwem-
rt bogen op hoge tv-kijkcijfers,
n)r kapitaalkrachtige sponsors op
Zo behoort bijvoorbeeld
NOS tot de tv-maatschappijen,
si( in Guayaquil verstek laten
gaan, ondanks het feit dat de Ne
derlandse afvaardiging niet alleen
groot is (74 man sterk), maar ook
kwalitatief tot de kanshebbers be
hoort.
Tot dusverre heeft de FINA de
.voorgaande wereldkampioenschap
pen mede aan de man kunnen
brengen door te profiteren van toe
vallige politieke omstandigheden.
Dat begon al bij het tot stand ko
men van het eerste WK negen jaar
geleden in Belgrado, toen president
Tito een manifestatie nodig had ter
ondersteuning van de door hem ge
wenste aaneensmeding van de niet-
gebonden landen. Ter plekke bleek
dat Israël in strijd met alle afspra
ken van deelname was uitgesloten.
Twee jaar later bij de titelstrijd in
Cali speelde de politiek opnieuw
geducht mee. De Columbiaanse re
gering, die dê controle over het
platteland aan guerrilla-bewegin
gen had moeten laten, wilde de we
reld laten zien in staat te zijn iets
werkelijk groots te realiseren. Het
officialdom kwam, zag en keerde
ongehavend huiswaarts, behalve
die ene Duitser, wiens pols bijna
doormidden werd gekapt, omdat
zich daar een horloge aan bevond
dat de hebzucht had opgewekt.
Wat bleef was de herinnering aan
de in portieken onder kranten
weggedoken gestalten; de 70.000
dakloze kinderen van Cali, dat toen
een bevolking had van 1,2 miljoen
inwoners, nu naar schatting 300.000
meer en dat, als alle plannen door
gaan over vier jaar een van de
gaststeden voor het wereldkampi
oenschap voetbal zal moeten zijn.
Geen weet van
Sommige mensen denken dat spor
ters en hun begeleiders daar geen
weet van hebben. Dat ze met de
pokken-, polio-, tetanus-, tyfus- en
anti-geelzucht-prik en het innemen
van anti-malaria-tabletten ook een
immuniteit tegen dit soort zaken
hebben ontwikkeld. Dat echter is
niet waar.
Men leze de voorschriften van de
medische staf van de KNZB: „Het
onvoldoende of niet handhaven
van een voedsel- en drankdiscipli
ne heeft onmiddellijk maag- en
darmstoornissen tot gevolg. Wat dit
wil zeggen voor een sportman of
sportvrouw, die topprestaties moet
verrichten is u bekend. U bena
deelt uzelf erdoor, eventueel de le
den van uw team en geeft blijk de
inspanningen, die anderen verrich
ten om deze uitzending voor u mo
gelijk te maken, niet waard te
zijn". Zo staat er streng ter verdui
delijking van het totaalverbod op
het gebruik van kraanwater, ijs
blokjes, consumptie-ijs, onverpakte
melk, rauwe groenten, mayonaise,
inheemse kaas, rauwe vis, schaal
dieren, half rauw of licht gebraden
vlees, gehakt, op straat gekochte
voedingswaren of dranken en spe
cerijen.
Het derde wereldkampioenschap
was het eerste, dat in een echt
zwemland plaatsvond. Of eigenlijk
toch weer daarbuiten. Het was in
1978 de Westduitse zwembond, die
de WK in West-Berlijn organiseer
de. In de luwte voorafgaand aan de
Olympische storm van Moskou
werd het uitgelegd als een politiek
getinte manifestatie van de onver
breekbare eenheid van de Bondsre
publiek en de vroegere rijkshoofd
stad. De Oostduitsers voelden zich
in die ambiance zo weinig thuis dat
hun dames voor één keer niet op
permachtig waren.
Een verkeerde
Men vraagt zich af wat voor idee
de FINA-bestuursleden hebben ge
had van het land, waaraan zij de
organisatie van het wereldkampi
De twee Zweedse meisjes Marie Jacobsson (onder) en Marie Nilsson
bereiden zich op ludieke wijze voor op hun optredens bij het onderdeel
kun8tzwemmen.
oenschap toevertrouwden. Hoogst
waarschijnlijk een verkeerde.
In Ecuador gist het aanmerkelijk
minder dan in de buurlanden Co
lumbia en Peru, die in de loop van
de tijden de helft van de oorspron
kelijke Audiencia van Quito, een
provincie uit het Spaanse koloniale
rijk, inpikten. De daaruit voortge
komen republiek Ecuador is onge
veer zo groot als Italië en daarmee
een van de kleinere landen van
Zuid-Amerika. Het leger heeft de
neiging zich bij gebrek aan georga
niseerd binnenlands verzet te rich
ten tegen de zuidelijke nabuur
Peru, die tijdens de Tweede We
reldoorlog grote delen van het ten
oosten van de Andes liggende
Amazonegebied inpalmde. Waarne
mers schatten dat er een goede
kans op een grensoorlog was ge
weest, als niet de Falklandcrisis
had gezorgd voor een begin van
Zuidamerikaanse solidariteit.
Even weinig overeenstemming en
solidariteit is er in de recente ge
schiedenis geweest tussen de inte
ressante figuren, die het land heb
ben bestuurd, of dachten dat te
doen. Ecuador heeft onder de 30
presidenten, die aantraden tussen
1925 en 1962 er één gehad, die vijf
keer werd gekozen en evenzovele
keren werd weggestuurd. Verder
een stierevechter, een vierman
schap, een president en een vice-
president, die elkaar beurtelings
gevangen zetten en één, die zo'n
bewondering had voor Charles de
Gaulle, dat hij de veertiende juli tot
nationale feestdag uitriep.
Twee figuren
Het vijftig kilometer van de kust in
de delta van vijf bij elkaar komen
de rivieren gelegen Guayaquil kan
bogen op twee figuren van meer
dan plaatselijke betekenis: de Span
jaard Orellana, die de stad in 1537
stichtte en later bekend werd als
degene die als eerste de Amazone
afzakte, en Assad Bucaram, de man
die het wereldkampioenschap
zwemmen naar Guayaquil bracht.
De van Libanese afkomst zijnde
Bucaram was niet alleen burge
meester van Guayaquil, maar te
vens een demagoog en populair
volksleider van ongewone klasse.
De militaire junta, die het in wisse
lende samenstelling zeven jaar voor
het zeggen had, was zo beducht
voor hem, dat men alleen de macht
aan een burgerregering wilde over
dragen als Bucaram uitgesloten zou
worden van het presidentschap.
Dat gebeurde. In 1978, bij de eerste
verkiezing waaraan ook de naar
schatting dertig procent analfabe
ten van het land mochten mee
doen, werd zijn familielid Jaime
Roldos tot president en Osvaldo
Hurtado tot vice-president gekozen.
Roldos voerde zijn campagne onder
de leuze: „Roldos aan de regering,
Bucaram aan de macht".
Het eerste dat Bucaram kreeg, was
de organisatie van het wereldkam
pioenschap zwemmen. Wat tevens
bedoeld was om de 140 families, die
uit de hoofdstad Quito de grote ha
ciënda's van het land beheren, de
ogen uit te steken.
De samenwerking tussen Roldos en
Bucaram duurde niet lang. Als
voorzitter van de kamer van afge
vaardigden hield Bucaram de her
vormingen tegen, die Roldos wilde
doorvoeren. Aan die patstelling
kwam een einde met de dood van
Jaime Roldos. Het jongste gekozen
staatshoofd van Latijns-Amerika
verongelukte op 25 mei van het vo
rig jaar met een vliegtuigje in de
buurt van de grens met Peru.
Dezer dagen werd het lichaam van
de piloot opgegraven, omdat de fa
milie van Roldos de officiële lezing
ongeluk als gevolg van motor
storing aanvecht.
Niet lang
Na Roldos' dood werd de macht
overgenomen door diens vice-pre
sident de christen-democraat Os
valdo Hurtado met als vice-presi
dent Jaime Roldos' broer Leon.
Tussen die twee ontwikkelde zich
een soortgelijke rivaliteit als tussen
Jaime Roldos en Bucaram. De ruzie
bereikte een hoogtepunt, toen Hur
tado zich enkele maanden geleden
liet ontvallen, dat Jaime Roldos als
president meer aan zijn familie had
gedacht dan aan het land.
Bezorgde FIN A-bestuurders vlogen
af en aan, omdat de voortgang van
de voorbereiding op het wereld
kampioenschap gevaar liep. Het
leek erop dat Leon Roldos het pleit
zou winnen, maar Hurtado wist een
coalitie te bewerkstelligen, die de
belangrijkste politieke partijen van
uiterst links tot uiterst rechts om
vatte.
Het kwam tot eèn verzoening,
waarbij het wereldkampioenschap
zwemmen als prestige-object van
de familie Roldos overeind bleef.
Enkele maanden geleden kon Jai
me Munoz Campozano, de voorzit
ter van het organisatiecomité, mee
delen dat dank zij de medewerking
van de nieuwe regering alle nood
zakelijke voorzieningen tijdig ge
reed zouden zijn.
Daarmee wil nog niet gezegd zijn,
dat de kampioenschappen daad
werkelijk een succes zullen zijn.
Dat wordt naar FIN A-maatstaven
gemeten aan de hoeveelheid ge
zwommen wereldrecords. Om voor
de kwalificatie „geslaagd" in aan
merking te komen, moeten dat er
al gauw een stuk of twintig zijn. Of
het zwemvolkje daarvoor zorgen
wil, is de vraag. Te meer daar pas
onlangs bekend is geworden dat de
heersende bries uit het westen de
onaangename gewoonte heeft in de
avonduren in kracht te verdubbe
len. Juist op het moment dat in het
open zwembad de finales worden
gezwommen
In Guayaquil vertrouwt men erop,
dat de vernieuwde installaties de
snel groeiende havenstad (al meer
dan een miljoen inwoners) een be
ter aanzicht zullen geven. Een be
zienswaardigheid groter dan het
plaatselijke kerkhof, dat thans
nogal morbide als voornaamste
trekpleister geldt.
In Guayaquil realiseert men zich
intussen echter ook plotseling dat
men zich op de inhoudelijke kant
van de organisatie van dit gecom
pliceerde evenement danig heeft
verkeken. De vier zwembaden, ge
situeerd in drie ver uit elkaar gele
gen wijken in de ruim een miljoen
inwoners tellende havenstad, zijn
dank zij de intensieve bemoeiingen
van de wereldzwembond min of
meer gereed. Er staat althans water
in. Maar wat er verder in dient
Elaats te vinden, schijnt elk van de
onderden medewerkers minder
duidelijk te zijn. Op het kleine
vliegveld van de stad hopen de
aankomenden zich op. Daar blijkt
Quayaquil niet warm en zonnig, zo
als op de wervende folders, maar
bedompt en benauwd. Hier en daar
onder de hoge betonnen arcades,
die het stadsbeeld even sterk bepa
len als de overal opduikende
schoenpoetsers, stinkt het zelfs ver
vaarlijk. Beïnvloed door Indianen
verhalen, die vooral in waterpolo-
kringen de ronde deden, heeft het
merendeel van de ruim duizend
deelnemers uit 56 landen gekozen
voor een zo laat mogelijke aan
komst. Met als gevolg dat de orga
nisatie overbelast is geraakt
Als de komende dagen de helft van
de inventiviteit wordt gebruikt die
donderdag in de perfect georgani
seerde openingsceremonie was ge
stopt, kan het haast niet anders of
het WK wordt een groot succes.
Maar juist bij het zien van de mas
sale show van niet minder dan
16.000 uitvoerenden en twee keer
zoveel hartstochtelijk meelevende
kijkers in het plaatselijke voetbal
stadion, drong de vraag zich we
derom op of niet juist effect-bejag
de reden was, dat Ecuador zich op
wierp als de redder van de wereld
titelstrijd na het afhaken van de
Verenigde Staten. Zou wellicht
daarom zo dikwijls het „manana"
(morgen) hebben geklonken, waar
het ging om technische aanpassin
gen, waarvan geen spectaculair ef
fect te verwachten valt? Als het er
uitsluitend om is gegaan de wereld
via de televisie te overtuigen van
de hartelijkheid, vriendelijkheid en
gastvrijheid van Ecuador en spe
ciaal Guayaquil, dan is men daar
nu reeds in geslaagd. Temidden
de wervelende show en de van
de sluitingsceremonie in Moskou
afgekeken menselijke mozaïeken,
maakten de sporters een enigszins
ontheemde indruk. De Nederlandse
afvaardiging met vlaggendrager
Kees Vervoorn voorop niet uitge
zonderd. Cuba en nog enkele ande
landen hadden zelfs niet de
moeite genomen om de training te
onderbreken en waren er niet bij.
Sporters zijn heus niet wars van
spektakel, maar blijkens de reacties
op het uren durende schouwspel,
verstaat men daar wel iets anders
onder. Het is aan het Ecuadoraanse
organisatie-comité om de sportieve
drang in even goede banen te lei
den als de openingsceremonie.
Stelsel tunnels
De plaatselijke overheid zelf heeft
trouwens beloofd, dat de tweede
stereotiep uit de reisgidsen: een dik
gedrukte waarschuwing voor in
koppels samenwerkende gauwdie
ven, overbodig zal worden.
De medailles, die bij de wereld
kampioenschappen zwemmen zijn
te verdienen, vormen niet de eerste
goudlading, die het land uitgaat.
Toch is Ecuador niet het goudland
van El Dorado, waar eeuwenlang
naar is gezocht. Het land heeft on
der zijn bodem ook geen duizend
kilometer lang stelsel van kunst
matige tunnels, zoals de populaire
schrijver Von Daeniken enkele ja
ren geleden uit Guayaquil bericht
te.
Een echte ruimtevaarder, namelijk
Neil Armstrong, dwaalde met een
expeditie maandenlang door de
wildernis van de Andes. Hij vond
niets van buitenaardse oorsprong,
zelfs geen door mensenhanden ge
graven tunnels.
Oök de mensen in Ecuador blijken
niet zo oud te worden als ze lijken.
Een Engels wetenschappelijk team
dacht na drie jaar onderzoek te zijn
gestuit op inwoners met een leeftijd
van honderdveertig jaar en ouder.
Het geloof in de semi-onsterfelijk-
heid van de Ecuadoranen stortte in,
toen de pater van Vilcabamba be
kende de onderzoekers ongevraagd
te hebben geholpen door de geboor
tebewijzen van de oudjes wat bij te
werken.
OverigensVilcabamba? Wel
eens eerder van gehoord? Was dat
niet de plaats waar Inca-keizer
Manco Capac heen vluchtte en die
nooit door de Spanjaarden werd ge
vonden?
Zo verrijst in Ecuador uit de as van
een vernietigde legende onmiddel
lijk een nieuwe. Nauwelijks blijken
de door Von Daeniken in de publi
citeit gebrachte schilden niet van
goud en zeker niet van buitenaard
se afkomst, of een gewaardeerd
hoogleraar, dr. Barry Fell van de
Harvard universiteit, ontcijfert de
geheimzinnige tekens en con
strueert er een verleden uit dat te
ruggaat tot het Lybische rijk, voor
dat het door de Romeinen werd
omvergeworpen.
Verwondert het dan nog iemand
dat op het schiereiland Santa Elena
sporen van een zesduizend jaar
oude beschaving zijn gevonden, die
opmerkelijke overeenkomst ver
toont met een in dezelfde tijd in Ja
pan bloeiende cultuur?
Een jaar of twaalf geleden
ontmoette ik Jan Timman tijdens
een Hoogoventoernooi voor het
eerst Doel van de missie was een
interview met de toen nog
jeugdige, véél belovende en nog
in Delft woonachtige schaker. Nu
had ik ook toen al wel een
(voor)oordeel over figuren die
urenlang gebogen kunnen zitten
over een bord met 64 velden. Dat
konden nooit gezonde jongens
zijn, meende ik, voor ik nog ooit
een toernooizaal had betreden of
een schaker had ontmoet Ik
moet zeggen dat Timman toen
geen argumenten aanleverde om
mijn gezichtspunt drastisch te
herzien. Hij bleek inderdaad een
nogal bleek uitziende, wat wazig
kijkende Jongeling, die bovendien
nauwelijks iets zinnigs te berde
had te brengen.
Ik kan me best voorstellen dat
iemand die zo juist een
teleurstellende prestatie heeft
geleverd (hoewel ik me niet meer
kan herinneren of Timman op
die dag kort voor ik hem sprak
had verloren of onverwacht had
geremiseerd) niet in de beste
stemming is. En liever geen
interviews weggeeft. Maar zo
nietszeggend als Jan Timman
zich toen aan mij presenteerde is
me geruime tijd bijgebleven en
op die indruk heb ik zeer lang
mijn oordeel over hem en over
schakers in het algemeen
gebaseerd. Zonder dat ik
overigens pretendeer dat dit
oordeel juist is, maar tijdens
latere visites aan
schaakevenementen is die indruk
zowel menigmaal bevestigd
geweest als zo nu en dan iets
genuanceerd. Want ook bij
schakers heb je natuurlijk
uitzonderingen die de regel
bevestigen.
Ik heb bij latere gelegenheden
dat ik oog in oog kwam te staan
met Timman geen aanleiding
gezien om mijn mening over hem
te herzien. Ik bleef hem een
bleke, zelfs wat papperig
wordende figuur vinden, die nog
steeds wat afwezig uit de ogen
keek. Het enige verschil met de
indruk die hij twaalf jaar geleden
maakte was zijn stem, een vocale
.presentatie die wel wat aan
overtuiging had gewonnen. Maar
in de tussentijd was Jan Timman
ook wel iemand gewórden in
schaakland. Een halfjaar geleden
zelfs een grote, want achter
wereldkampioen Anatoli Karpov
nam hij de tweede plaats op de
wereldranglijst in. En dat was
niet gering, want Karpov geldt
als de Hinault van het schaken,
onverslaanbaar derhalve; zeker
op momenten dat het er op aan
komt
En daar nu wringt de schoen bij
Jan Timman. De 30-jarige
Nederlander geldt als één van de
meest positieve schakers ter
wereld, hij kiest doorgaans het
offensief en ook de creativiteit
staat hoog in zijn vaandel. Die
kenmerken brachten hem zo
hoog op de schaakladder, hetgeen
vooral het wereldje rondom hem
tot groot enthousiasme bracht.
■Timman zou het wel even gaan
maken, voorspelde de ene
vaderlandse kenner na de
andere. Maar gemakshalve was
even buiten de waard gerekend,
in casu Timmans mentale
gesteldheid. Die zich twaalf jaar
geleden al liet aanzien als niet
één van de sterkste. Daarvoor
was zijn bleekheid te opvallend,
zijn verbale presentatie te
dromerig, eigenlijk zijn hele
persoonlijkheid te gering. In het
hele beeld-Timman ontbreekt
nog steeds de zelfverzekerdheid
die een Karpov uitstraalt, de
gedrevenheid die een Kortjsnoj
typeert of de
vanzelfsprekendheid die een
Portisch heeft
Toch blies Jan Timman voor hij
afreisde naar Las Palmas hoog
van de toren. In navolging van
zijn opgeblazen omgeving
verklaarde hij ditmaal zélf dat hij
het wel even zou gaan maken,
daar op de Canarische Eilanden.
Welnu, het resultaat is bekend:
Tim man faalde hopeloos, speelde
armzalige partijtjes tegen
mindere goden, overzag
herhaaldelijk slimmigheidjes van
andere opponenten en kon ook
tegen de echt sterken geen
indruk maken. Timman terug
naar af, wachten op volgende
kansen. Die er natuurlijk komen,
want schakers hebben bijkans het
eeuwige leven, zoals in Las
Palmas blijkt met de oude
Smyslov en Petrosjan. Die zo'n
dertig jaar ouder zijn dan de
Nederlander.
Dat Timman er ook de komende
dertig jaar niet in slaagt om tot de
kandidatenronden door te
dringen lijkt onwaarschijnlijk.
Maar wat blijft is ook dit keer
weer het beeld van de sportman,
die het op het beslissende
moment niet redt. Het beeld van
de Zoetemelk, die altijd tweede
wordt tenzij de echte nummer
één een keer absent is. Zo ver nu
is Timman zelfs niet eens
gekomen, in de proloog haakte
hij al af. Het zal enige tijd en
nogal wat moeite kosten om het
gehavende imago weer wat op te
poetsen. Voorlopig is het'
Timman, nog te min man.
TINUS L. BUYS
