'olitiek drukte zwaar
-tempel op de muziek
imon Garfunkel winnen
ederlands Kamerkoor magnifiek
Lamentatio van Krenek
makkelijk
in
de
Kuip
5 DE MEER PIANO'S HOE BETER
Frank Berendes naar Fiks
^JNST
LEIDSE COURANT
MAANDAG 14 JUNI 1982 PAGINA 9'
Z3 i muziek in de jaren '20 en '30
-V Radio Filharmonisch Or-
o.l.*. Fernand Terby. Solist de
list Vladimir Mendelssohn.'
M Festival-concert in het Con-
tbouw te Amsterdam.
veroordeling uit de
van Goebbels „Mis-
lydn,Jenden Dissonanzen ei-
musikalischen Nicht-
ïnens" was voor tal
componisten het sein
Duitsland te verlaten.
Duitse muziek uit de
gelfï 20 en 30 kan men
ook niet los zien van
>olitieke ontwikkelin-
In het kader van het
project „Berlijn/Amster
dam ,1920-1940" werd za
terdagavond in het Am
sterdamse Concertgebouw
door het Radio Filharmo
nisch Orkest een concert
gegeven met werken van
Dessau, Hindemith, Weill
en Schreker.' Met uitzon
dering van Schreker, die
in 1934 overleed, overleef
den zij de tweede wereld
oorlog.
De periode van vlak na de
eerste wereldoorlog tot aan de
voorbereiding voor de tweede
was voor het Duitse muziekle
ven van betekenis mede dank
zij de komst naar Berlijn van
Schönberg. Meerdere compo
nisten vonden onderdak in het
gastvrije Duitsland van die da
gen, de actualisering van de
muziek kon gestalte gegeven
worden. Wel is het geheel
doortrokken van politieke te
genstellingen en ontwikkelin
gen tot aan het moment, het
fatale moment van 1933 waar
na Hitier en zijn trawanten
uitmaken wat cultuur is en
wat niet.
Ook Paul Dessau nam in 1933
de wijk naar Amerika, in Hol
lywood schreef hij filmmuziek
aan de lopende band. Het Hol
land Festivalprogramma van
zaterdagavond, met akelig
veel lege stoelen in het Con
certgebouw, werd geopend
met de in 1934 te Parijs ge
componeerde tweede symfonie
van Dessau, een man die na
1948 kans zag eerste componist
van Oost-Duitsland te worden.
Brallerig is zijn uitspraak:
„Alle diese Arbeiten sind der
DDR gewidmet", brallerig ook
is zijn symfonie
Naar de idee van de barokke
soloconcerten schreef Hinde
mith meerdere Kammermusi-
ken, nr. 5 is geschreven voor
altviool met orkest waarin de
violen ontbreken. Vladimir
Mendelssohn leverde een for
midabele prestatie, zijn spel
onderstreepte de vitaliteit van
dit werk.
Als 21-jarige schreef Kurt
Weill zijn eerste symfonie op
de grens van laat-romantiek
na, W voor 4 piano's in een te
«I landgoed Frankendael
lrar Mam.
val HollMid Festivallei-
%an liet bij het concert
vier piano's zaterdag-
hel( nd in een tent in het
eer iterdamse Franken-
.Jü nog al wat steken
pn. Velen kwamen om
uur voor niets omdat
irstefoncert pas om elf uur
te beginnen en de
'e5|rammatoelichting was
telijk volstrekt ontoe-
end. Gelukkig viel er
zonder te weten wie
e. 1 'U precies speelde en
KI r het allemaal om
ging ook veel te genieten.
Geopend werd met Peter
Schat's stuk „To you" voor 4
vleugels, 2 elektrische orgels,
sopraan, 3 basgitaren en 6 ge
wone en nog vier grote brom
tollen. Eigenlijk moesten dat
er zes zijn, maar twee bleken
stuk. Volgens mij was een van
de vier, gezien bijgeluiden ook
nog verre van gezond, maar
daarover niei getreurd, want
het totaal leed er niet noe
menswaard onder.
Terecht is dit concert onder de
groep „Muziektheater" concer
ten ingedeeld. Sopraan Lucia
Meeuwsen stond op een verho
ging boven de spelers, met
achter haar, nog hoger de
bontste van de vier tollen. To
you, een protest aftel vers naar
aanleiding van onder meer de
vele door de politie in het be
gin van de zeventiger jaren in
Amsterdam in beslag genomen
gitaren. Zesmaal eindigt de so
praan een onderdeel met „Ik
ben bang om gek te worden",
waarna de bromtollers hun
tollen beginnen op te pompen
- nog heel ongelijk mogelijk
gezien verschillen in spier
kracht, die daarna brommend
hun song zingen. Alles wordt
per instrument elektronisch
versterkt, waarbij naar mijn
smaak de basgitaren wel wat
teruggenomen hadden mogen
worden. Een fascinerend stuk
muziektheater, zeker in deze
door windvlagen geteisterde
en akoustisch zeer rijke tent.
Over het stuk Display voor zes
vleugels en pianostemmer Dis
play IV van Maarten Bon
schreef ik kortgeleden reeds
naar aanleiding van een uit
voering in het Koninklijk
Conservatorium. De vleugels
stonden ditmaal niet in een
halve cirkel maar in een z-
vormig blok. Door de rijkere
akoustiek en door de herken
ning was het plezier in de in
genieuze muziek ditmaal wat
mij betreft nog groter. Bon is
nu eenmaal dol op de piano en
maakte ook een versie van
Strawinsky's Sacre du Prin-
temps voor vier piano's. Uit
voerenden waren het echtpaar
Bon, Gerrit Hommerson en
Ronald Brautigam. Strawinsky
maakte naast de orkestpartij
een pianouittreksel voor twee
piano's voor instudeerdoelein-
den. Bon zag kans om de hele
complexe orkestrijkdom terug
vaart en elders biedt zij
haar publiek suikerzoete
romantiek met een Schla
ger als „Ich ktlsse Ihre
Hand, Madam", stam
mend uit de vrolijke 20-er
jaren, toen de vreugde
niet op kon, maar even
zeer de tegenhanger „Der
Brand von Berlin" na de
komst van Hitier en de
nog altijd even mysterieu
ze Rijksdagbrand. Dit al
les gistermiddag in lunc
htijd.
Liggen Gerrie de satanisch-sa-
tirische en decadente liedjes
erg goed, gehoord haar zwoele
stembanden, Dorine beschikt
over een kernachtig geluid, in
zijn soort minstens zo gaaf. Zij
schuwt een romantisch lied
niet gelijk „Wein' ich, lach'
ich, das gibt's nur einmal",
maar werpt er ferm gezongen
waarschuwingen doorheen:
„Nimm dich in Acht vor blon
den Frau'n". Zij licht haar
liedjes inhoudelijk toe met
conferences over de geest en
de geschiedenis van die tijd,
niet minder met grapjes. Zo
diende de korte rokkenmode
in die dagen om te bewijzen,
dat de vrouw op eigen benen
kon staan.
Violist Hub Mathijsen en pia
nist Tom Lowenthal verleen
den dit optreden niet alleen
melodische glitter. Zij strooi
den ook hier en daar met een
dissonant als een wrang lied er
om vroeg, zoals in Brecht-Eis-
ler's „Ballade von der Juden-
hure" en ook van Brecht
„Ftirchte dich nicht". Zo ver
gleed de romantiek van '20 in
de sociale ellende van '30 en
ging ijle zang geleidelijk over
in schrijnend vibrato. Met als
markeringspunt voelbaar Mar
iene Dietrich's verzuchting
„Ich bin von Kopf bis Fusz auf
Liebe eingestellt, das ist meine
Welt", waarbij Dorine zich vo
caal-kermend neervlijde in de
welving van de vleugel.
Maar sociaal leed of frivoliteit,
er bestond een band tussen de
mensen. Het wemelt in dat re
pertoire van de weerzienlied
jes. Dorine besluit met een
Sehnsuckt-potpourri, de zucht
naar het weerzien.
TON OLIEMULLER
te brengen tot acht handen op
vier piano's waarvan een nog
ontstemd wegens Display!,
zonder verlies aan kwaliteit.
Weliswaar zou bijvoorbeeld
een laaiend Pina Bausch ballet
hier onvoldoende dynamische
ondersteuning aan kunnen
ontlenen, maar in deze bewer
king kwamen nieuwe aspec
ten, zoals sterk repetitieve ele
menten a la Reich ineens veel
sterker naar voren, omdat de
basis structuur veel zichtbaar
der werd. De vier pianisten,
Maarten Bon als leider voorop
verdienen voor hun feilloze
samenspel een groot kompli-
ment.
BESIER
NOORDWIJK Twee Zaan
dammers, van 18 en 21 jaar,
zijn vrijdagnacht door de
Noord wijkse politie op het
strand aangehouden wegens
diefstal van surfplanken.
Het tweetal reed met een jeep
met vier zeilplanken, vijf mas
ten en twee gieken op het
strand. Bij de achtervolging
door de politie probeerden zij
nog de spullen weg te gooien,
maar dat mocht niet meer ba
ten. De surfbenodigdheden
bleken te zijn gestolen bij het
clubhuis van de Surfvereni-
ging Noordwijk aan de Kon.
Astrid Boulevard.
Geen krant ontvangen? Bel
tussen 18.00 en 19.00 uur, za
terdags tussen 14.00 en 15.00
uur, nummer 071-122248 en
uw krant wordt nog dezelfde
avond nabezorgd.
Holland Festival in de Nieuwe Kerk.
Het Nederlands Kamerkoor o.l.v.
Eric Ericson in „Lamentatio Jere-
miae Prophetae" opus 98 van Ernst
I Dorine v.d.
Klei en
de zucht naar
van de twin-
eeuw is voor menig
luisteraar een
warwinkel van
op zichzelf staande
en gebeurtenissen,
betrekkelijk kort
zijn er immers
in gang
hun eigen
consequen-
of ver
met historisch
vernieu-
vinden we compo-
die hun bijzondere
aan een al dan
niet ver verleden ontle
nen, of uitingen die niet-
westerse en/of populaire,
dan wel folkloristische
elementen bevatten - om
maar te zwijgen van staal
tjes van haast schaamte
loos modernisme.
Wie echter zaterdagavond
voor het eerst de schier onuit
voerbare partituur van La
mentatio Jeremiae van de
Amerikaans-Oostenrijkse com
ponist Ernst Krenek heeft ho
ren klinken, is -ten volle be
wust - getuige geweest van een
in alle opzichten belangrijke
gebeurtenis. In de jaren
1941 '42 geschreven en 12 jaar
later in Kassei door het toen
malige NCRV-vocaal ensem
ble o.l.v. Marinus Voorberg
ten doop gehouden, is dit werk
voor koor-a capella een van
die schitterende (vocale) hoog
tepunten uit de muziek van
deze eeuw. Modern van toon
(want het is 12-toons muziek)
past deze Lamentatio zowel in
de beste tradities van de
nieuwste geschiedenis, als in
die van de Renaissance -al
thans waar het om de compo
sitie-techniek gaat. Het is een
toonbeeld van het brede-histo-
rische-perspectief dat de be
langrijkste hedendaagse wer
ken eigen is.
De belangstelling van compo
nisten voor de ontwikkeling
van de meerstemmige muziek
vanaf het Gregoriaans t/m de
16de eeuw stamt uit de begin
jaren van deze eeuw. De vo-
caalpolyfonie van Zuid-Neder
landse origine, m.n. die van'
Dufay, Ockeghem, des Prez en
ook Isaac, is van grote beteke
nis geweest voor de ontwikke
ling van een nieuwe muzikale
taal. Van Anton Webern is
bijv. bekend, dat hij zijn reek
sen van 12 tonen, symmetrisch
gegroepeerd, heeft gemodel
leerd naar de wijze waarop o.a.
Heinrich Isaac (1450-1517) zijn
melodieën heeft geschreven.
Stravinsky heeft zich in zijn
Mis (1948) op zijn eigen
eerst intensief beziggehouden
met Machaut (1300-1377) en
Dufay (1400-1474). Krenek
heeft zich voor zijn Lamenta
tio Jeremiae op zijn beurt geo
riënteerd op het aloude Grego
riaans en op Ockeghem (1420-
1495), maar tevens op de dode-
cafonie (12-toons muziek).
Aanvankelijk een uitstekende
leerling en dus in een roman
tische stijl schrijvend, heeft
Krenek (1900) vrijwel alle stij
len in de hedendaagse muziek
beproefd, voordat hij zich eerst
werkelijk van de mogelijkhe
den van de dodecafonie be
wust werd. Even voor zijn
vlucht naar de Verenigde Sta
ten in 1938 is die verandering
in zijn muziek merkbaar. La
mentatio Jeremiae is overigens
niet aleen het resultaat van
zijn bekering tot het Rooms
Katholieke geloof; het is te
vens een intense, maar be
heerste klaagzang op de in
oorlog gedompelde Oude We
reld.
Het werk bestaat uit drie de
len (Witte Donderdag, Goede
Vrijdag, Paaszaterdag), elk be
staande uit drie lessen die alle
eindigen met: „Jerusalem, Je
rusalem, bekeer U tot den
Heer Uw God". Vooral in deze
telkens weerkerende regel is
de ontwikkeling voelbaar;
eerst is de toon tamelijk objec
tief, sterk aan het Gregoriaans
verwant. Later, na het mid
dendeel, heerst een meer emo
tionele sfeer, naar het lijkt
vooral door toedoen van de
vrouwenstemmen.
Het geheel vergt ruim een uur
op de opperste concentratie,
daarvan was het Nederlands
Kamerkoor zich ten volle be
wust. O.l.v. de Zweedse diri
gent Eric Ericson heeft dit en
semble een onvergetelijke
daad verricht. Ik denk dat het
haast onmogelijk is te noemen
waarom precies. Vrijwel per
fect van toon en dictie bewees
het zoveel soeplesse en gevoel
voor vorm, dat alle superlatie
ven overbodig zijn. Ik heb me
verwonderd over het ideale
gevoel voor tempi, dan weer
versnellend, dan weer heel
elastisch inhoudend; over de
glasheldere klankkleuren. Er
is nauwelijks een koor denk
baar, dat zich zo veelzijdig
toont. O.l.v. een fenomeen als
Ericson haalt het Nederlands
Kamerkoor met groot gemak
wereldniveau.
LUC. KNOLDER
het weerzien
Voorstelling: „Weln' ich, lach' ich".
Door Dorine v.d. Klei. Muziek: Piano
Tom Löwenthal, viool Hub Mathij
sen. Theater: Meervaart te Amster
dam. Herhaling: Blijft op program-
Toen de zusjes Gerrie en
Dorine v.d. Klei afhaak
ten van het duo „The Sis-,
sies" en elk een eigen weg
ging, bleven zij voorkeur
voor hetzelfde genre hou
den: Het Berlijnse lied uit
de jaren '20-'30. Gerrie
kwam ermee in de Nelson
Revue, waarover we dezer
dagen al schreven, en Do
rine sloot zich bij de Ber
lijn-
Amsterdammanifestatie
als Holland Festivalge-
beuren aan met een eigen
roezig liedjesprogramma.
In de Amsterdamse Meer-
Zoals het alle
maal begon:
twee stemmen
en een gitaar.
en Neue Sachlichkeit. Het
werk staat bol van gezwollen
muzikale taal en er valt nog
weinig te bespeuren van de
componist die ondermeer de
Dreigroschenoper op zijn
naam bracht.
Uit één van zijn succesopera's,
„Die Gezeichneten" stelde
Franz Schreker een suite sa
men en in de behandeling van
het groot orkest met een geraf
fineerde instrumentatie is de
invloed van Richard Strauss
onmiskenbaar.
Dit concert werd geleid door
Fernand Terby, een dirigent
die kennelijk in deze muziek
gelooft, doch die dat geloof
niet op het publiek kon over
brengen. De synchrone bewe
gingen van linker- en rechter
hand droegen er niet toe bij,
dat deze orkestleider veel in
druk naliet.
ADR. HAGER
LEIDEN De korfbaltrainers-
markt is momenteel buitenge
woon actief. De Oegstgeester
tweedeklasser Fiks contrac
teerde Frank Berendes als de
nieuwe trainer/coach. De bij
HKV korfballende Hagenaar
was al eerder in de Leidse re
gio werkzaam. In 1979 was hij
als trainer verantwoordelijk
voor de promotie van Zuider
kwartier naar de promotieklas
se, waarna hij overstapte naar
het Leidschendamse SEV. Bij
Fiks volgt hij interim-coach Pe
er Ciggaar op met de op-
Jracht vanuit het bestuur door
:e gaan met het prestatieve
oeleid in de breedte, hoewel
ook een promotie van het
eerste team uit de derde klas
se van de zaalcompetitie een
hoe prioriteit zal krijgen.
Fluks, na twee jaar volgend
seizoen weer terug in de derde
klasse, verzekerde zich van de
diensten van Kees van Vliet.
Evenals zijn nieuwe vereniging
debuteert Van Vliet in het dis
tricts seniorenkorfbal. Wel is
de oud-TOP-speler jarenlang
jeugdtrainer geweest bij TOP,
De Danaïden en Velocitas. In
Noordwijk is Kees van Vliet de
opvolger van Wim van Huis,
die naar DKC uit Delft vertrok.
Ook Tempo heeft volgend sei
zoen een totaal nieuwe techni
sche man langs de lijn als op
volger van Hans van Zonne
veld, wiens contract om finan
ciële redenen niet verlengd
werd. Het is de van KNS af
komstige Henk Roedoe, die
kortgeleden de korfbaltrainers-
cursus van het KNKV met suc
ces afrondde. Het inmiddels
naar de afdeling gedegradeer
de KNS wordt komend seizoen
getraind door Lenie Slegten-
Surfplankdieven
aangehouden
horst, afkomstig van De Alge
mene. De coaching zal weer
worden verzorgd door Jan
Hartevelt, enige maanden gele
den nog samen met trainer Gé
Eegdeman opgestapt na een
conflict met de selectie van de
Oegstgeester vereniging.
LEEGLOOP
Kampioensploeg De Danaïden
heeft aan het einde van het
seizoen nog een forse aderla
ting ondergaan. Nadat, na een
mislukt zaalseizoen Bea Schra-
ma en Janet Smit uit de selec
tie verdwenen, stoppen nu ook
jeugdspeelster Yvonne Peters.
Ruud Visscher en Hennie Devi-
lee, waarvan laatstgenoemde
wellicht voor slechts een sei
zoen.
Simon verschool zich het hele
concert achter zijn gitaar en
microfoon. Verder zong Gar
funkel natuurlijk weer zo he
mels als een groot gegroeide
koorknaap, daarbij vakkundig
geruggesteund door een tien
koppige begeleidingsgroep
waarin ook de gerenommeer
de sessiedrummer Steve Gadd
meespeelde.
Naast oude successen kreeg
ook het solomateriaal uit de
periode na de samenwerking
van beide zangers veel aan
dacht. Daarbij won Art Gar
funkel op punten van zijn te
genpool. Doorslaggevend was
zijn vertolking van de mon
sterhit Bright Eyes die een
groot deel van de naar schat
ting vijftigduizend toeschou
wers het kippevel op de armen
bracht. De kien opgebouwde
spanning zakte echter bij
voortduring als een kaarten
huisje in elkaar. Oorzaak daar
van waren met name de latere
composities van Paul Simon
(Still Crazy After All These
Years, Fifty Ways To Leave
Your Lover) die in de soft-jazz
hoek zitten. Prima muziek
voor in een roodbelichte
nachtclub, maar in een sport
stadion komt het absoluut niet
tot z'n recht.
Het venijn zat 'm bij Simon
Garfunkel in de staart. Met
het prachtig tweestemmig ge
zongen American Tune (al-
Simon Garfunkel, Feyenoordata-
dion Rotterdam met Paul Simon (gi
taar/zang), Art Garfunkel (zang),
Steve Gadd (drums) en George Wa-
denius (gitaar).
weer kippevel), het swingende
Late In The Evening en Ko-
dachrome en natuurlijk de
classic Bridge Over Troubled
Water. Met The Boxer als ab
solute climax werd de set afge
sloten en dwong het publiek
met het scanderen van het
overbekende „olé, olé" twee
toegiften af. De overige muzi
kanten bleven in de kleedka
mer achter terwijl Paul Simon
en Art Garfunkel nog één
keer terugkwamen om de
Sound Of Silence in te zetten,
enkel begeleid door Paul's gi
taar. Precies zoals het bijna
twintig jaar geleden was be
gonnen.
De avond viel, hier en daar
werd een sterreregen ontsto
ken en een refrein zachtjes
meegezongen. „Wat een
prachtig vak is dit"," liet Art
Garfunkel weten maar die op
merking leek niet uit sponta
niteit geboren. Daarvoor was
de krap twee uur durende
show te gladjes verlopen, te
uitgekiend. Zelfs de stortbui
die nog geen halve minuut na
de laatste klanken losbrak en
het om „we want more"
schreeuwende publiek uit het
stadion dreef, leek besteld.
NICO MOKVELD
Derdeklasser Velocitas raakte
twee dames kwijt uit haar eers
te team. Marjolein Zaagman-
Verbeek liet zich overschrijven
naar Fides Pacta, terwijl Carla
an Evert zullen overstappen
naar Pernix.
ROTTERDAM Zeven
dagen na de Rolling Sto
nes zat het Feyenoordsta-
dion afgelopen zaterdag
opnieuw bomvol, ditmaal
voor een optreden van het
legendarische zangduo Si
mon Garfunkel. Tien
jaar geleden zette dit
tweetal een punt achter
hun glansrijke carrière.
Een liefdadigheidsconcert
in het Central Park heeft
Paul Simon en Art Gar
funkel vorig jaar weer tot
elkaar gebracht. Dat op
treden in New York trok
maar liefst een half mil
joen toeschouwers. Maar
ook Nederland is Simon
Garfunkel nog niet verge
ten. Al bij de eerste klan
ken van het stokoude Mrs.
Robinson klom het pu
bliek enthousiast op de
kuipstoeltjes.
Een visueel spektakel zoals bij
de Rolling Stones was het op
treden van Simon Garfun
kel beslist niet. Art Garfunkel
stond twee uur lang, met de
pinken door de lusjes van z'n
spijkerbroek, de zwaarbewolk
te hemel af te turen. En de
kleine, ietwat verlegen Paul
