gasteel Ter Lips laat
uïnes en naam ach ter
h Voorschoten
lerdenking Frederik van Eeden
V „DE OUDE RIJN":
«s
Onder redactie van Ton Pieters.
HET GROOTSTE SCHIP
TER WERELD: „Nauwe
lijks is de Titanic zoo
jammerlijk verongelukt ot
een nog grooter zeereus
is van stapel geloopen:
de Duitsche „Imperator",
die niet minder dan
50.000 ton meet (de Tita
nic 48.000). Onze foto
kiekt het van stapel loop-
en, dat door den keizer
werd bijgewoond".
DE „CZAAR" VAN BULGARIJE MET ZIJN FAMILIE OP BEZOEK BIJ DEN DUIT-
SCHEN KEIZER: „Czaar Ferdinand van Bulgarije, de energieke Balkanvorst, heeft
met zijn echtgenoote en twee zonen dezer dagen een officieel bezoek gebracht
aan Weenen en Berlijn: betèekenlsvol In deze dagen van Balkanberoering. Onze
mooie foto geeft de vorsten, hun families en gevolg, weer op het terras van het
Nieuwe Palels te Potsdam, gedurende de parade van het garnizoen"
ZATERDAG 12 JUNI 1982 PAGINA 5
Ook deze week tast ik
eerst maar weer eens in
de moppentrommel van
het „Geïllustreerd Zon
dagsblad" van 1912. Nu
is het alcoholprobleem al
zo oud als Noë ofwel
Noach, maar in 1912
werden er net zo goed
grapjes mee gemaakt.
Hier dan de vrouw die
tegen haar man zegt:
„Dus, ofschoon hij weet,
dat gij geheelonthouder
zijt, durft hij u *och nog
de beleediging aandoen
om u een borrel aan te
bieden Man: „Ja, dat
deed hij". Vrouw: „En
wat deedt gij?". Man: „Ik
slikte de beleediging in!"
Een Duitse landbouwer
„wiens koperrood gezicht
zijne voorliefde voor ver
warmende dranken ver
raadde, ging in een Ber-
lijnsch Theater binnen.
Aan den ingang vroeg
hem de man, die de toe
gangsbiljetten afnam en
tevens tooneelkijkers
verhuurde: „Wilt u ook
een glas?" Dank je", zei
de landelijke onschuld,
„ik drink uit de flesch".
Nog zo'n poeier (en een
tikkeltje actualiteit) met
signor Pakulkini (opera
zanger, tot zijn kostjuf-
frouw: „Juffrouw, juf
frouw, de misère is ge
daan! Ik heb een engage
ment gekregen voor een
tournee in Argentinië".
Juffrouw: „Och och, wat
u zegt! Naar Argentinië!
Maar dan moogt u zich
toch wel warm aanklee-
den!" Signor Pakulkini:
„Waarom? Het klimaat is
daar zeer zacht". Juf
frouw: „Maar meneer,
hoe is 't mogelijk, daar
komt toch jet bevroren
vleesch vandaan!"
Lord Bomslinger, ten
slotte, „reisde met den
spoortrein van Londen
naar Dover. De trein de
railleerde; de lord werd
in een bermsloot gewor
pen en de knecht bleef
on den weg liggen.
„Conducteur", riep de
lord, „conducteur, weet
je ook waar John, mijn
knecht, is? „Helaas, my-
lord, hij is door midden
gesneden!" „Wees dan
zoo vriendelijk eens te
kijken, in welk stuk van
John 't sleuteltje van
mijn koffer zit".
Genoeg geginnegapt, we
gaan wat foto's bekijken.
EEN PRACHT-TENTOONSTELLING TE 's GRAVENHAGE: „was wel de merkwaar
dige expositie van gewaden en kerkbenoodigdheden, door verschillende katholie
ke vereenigingen en particulieren bijeengebracht voor de nieuw te bouwen Haag-
sche parochiekerk in de Engelenburgwijk. De tentoonstelling had plaats in de Re
gentenzaal van het gesticht Groenenstein".
EEN MERKWAARDIG JUBILEUM: „viert
de heer Petrus van der Lans te Lisse,
wiens beeltenis wij hierboven geven: dan
is het een halve eeuw geleden dat hij op
het landgoed „Keukenhof" aldaar in
dienst kwam. Vier achtereenvolgende ei
genaars of eigenaressen van het beken
de landgoed mocht hij dienen".
LEIDSE COURANT
heeft altijd grote belangstel
ling gekregen.
Van Eeden is in Nederland
vooral bekend geworden
door „De Kleine Johannes",
een geestelijke autobiografie
in sprookjesvorm. „De gees
telijke verovering van de
wereld", was een oproep aan
wat Van Eeden noemde de
„koninklijken van geest", om
zich te verenigen in een
bondgenootschap van voor
aanstaande denkers. Deze
oproep resulteerde in de op
richting van de Forte-Kreis
waaraan onder andere Poul
Bierre, Romain Rolland,
Martin Buber en Upton Sin
clair deelnamen. De eerste
wereldoorlog maakte een
einde aan dit initiatief. Na de
oorlog richtte de belangstel
ling van Van Eeden zich op
het spiritisme. In 1922 wend
de hij zich tot het katholieke
geloof.
Komend najaar zal Frede
rik van Eeden weer in de
belangstelling staan als
zijn psychologische roman
„Van de koele meren des
doods" wordt verfilmd.
Belangstellenden voor de
herdenking in galerie Art
Tea House aan de Stille
Rijn 4 in Leiden, kunnen
kaarten kopen 4 gulden
bij de galerie en bij boek
handel Zandvliet aan de
Haarlemmerstraat 117 in
Leiden.
iun ,i
)OPet
!)RSCHOTEN De
eenteraad van Voor-
ij iten heeft onlangs het
iwe fiets- en voetpad
N.S.-station tot aan de
ana van Stolberglaan
,,naam Ter Lips gege-
Deze naam herinnert
een kasteel, gebouwd
Ie veertiende eeuw en
ibroken in 1743, dat
hoogte van de Prins
tJihardlaan lag. In die
!e tijd van zijn bestaan
it zelfs nog een drietal
verbouwd. In 1953
en opgravingen ge
lten van de fundamen-
van het kasteel bloot,
de archieven van de
een te Voorschoten is
(oed als niets meer te
,iilen over Ter Lips. In
hl>ntiende eeuwse boe
ken uit het Leidse stadsar
chief komt de naam ech
ter wel voor. Uit deze ar
chieven blijkt dat Ter
Lips eigenlijk geen echt
kasteel is geweest, maar
een woning van een stati
ge landjonker, regent en
edelman. Zo'n woning on
derscheidt zich van een
burcht door dunne muren
en het ontbreken van ver
dedigingstorens. Het ge
bouw was een voorloper
van de latere buitenhui
zen van rijke lieden.
Omdat het gebied waar het
kasteel stond in het begin van
de vijftiger jaren een nieuwe
bestemming kreeg, zijn er
grondonderzoeken geweest.
De historische vereniging Oud
Leiden was zo enthousiast
over de resultaten van de
proefgravingen dat werd be
sloten een verdere expeditie te
subsidiëren. Het onderzoek le
verde echter bijna alleen te
leurstellingen op. De bollen-
kwekers, die het land de laat
ste jaren gebruikten, hadden
alle stenen die in de weg la
gen, uitgegraven en wegge
gooid. Alleen kleine stukjes
van de fundamenten van de
buitenmuren konden nog wor
den onderscheiden. Eén van
de muren was nog in een rede
lijke staat. Opzienbarend was
volgens de archeologen het
grote aantal toiletten dat in
een bepaalde muur was gemet
seld.
Op de oude afbeeldingen van
het slot waren grachten te
zien. Bij de opgravingen zijn
daar echter geen sporen meer
van gevonden. Het gebied van
Ter Lips dat nu in de bollen
velden ligt, lag volgens de
„Beschrijvinge van Holland"
namen
Drie
Het kasteel heeft in haar be
staan drie namen heeft gehad.
De oudste naam is Lippenghe,
daarna Ter Lips en bij de be
woning door het geslacht Van
Wijngaarden droeg het die fa
milienaam. Op een ets van
Hendrik Spilman (1721-1784)
is het machtige huis in alle
glorie te zien.
Volgens oude geschriften was
het kasteel in de beginjaren als
leen van de Graaf van Hol
land in het bezit van de fami
lie Van Hoogstraten. Het om
vatte 30 morgens land (1 mor
gen is circa 0,318 ha) welke
ophielden bij de noordzijde
van de kerk. Een terrein van
driehonderd bij driehonderd
meter dus. Deze kerk is nu de
N.H. Kerk met toren in het
centrum van het dorp. Aan de
andere kant hield het grond
gebied op bij de Voorwatering.
In 1498 komt het kasteel in
handen van de familie Oem
van Wijngaarden en krijgt
daarmee de laatste naam. In
1655 schenkt Carel van Wijn
gaarden aan zijn schoonzuster
Everdina Sloet, vrouw van
Jan van Motzvelt heer van
Zegwaart, het kasteel met de
grond. Haar nakomelingen
doen het kasteel in 1736 van
de hand en de nieuwe onbe
kende eigenaar laat het in
1743 slopen.
Eén van de bewoners, Jacob
van Wijngaarden is in de ge
schiedenisboekjes van de Lage
Landen gekomen. Hoewel
men thans kan twisten over
zijn heldendaden is zijn han
delwijze van grote invloed ge
weest op het kerkelijk gebeu
ren in deze streek. Samen met
Arent van Duivenvoorde
Herman van Raaphorst is hij
een bekend beeldenstormer.
Op 26 augustus 1566 geeft dit
edele drietal het sein voor de
beeldenstormerij in Leiden.
van Eeden.
LEIDEN De schrijver,
denker, Frederik van
Eeden wordt vrijdag 18
juni in Galerie Art Tea
House „De Oude Rijn"
herdacht. Het is 16 juni
namelijk vijftig jaar gele
den dat hij overleed. Ter
gelegenheid van de her
denking wordt aan zijn
zoon Evert van Eeden het
eerste exemplaar van de
luxe editie van het boekje
„De geestelijke verovering
der wereld" uitgereikt.
Dit zal om acht uur ge
beuren. Na afloop van het
officiële gedeelte houdt
drs.
Daarna komt Wassenaar, waar
onder meer de Willibrord
(Dorpskerk) wordt verwoest.
Ook de dorpskerk in Voor
schoten ontkomt niet aan
plundering en gedeeltelijke
verwoesting.
Hagepreken
In oude geschriften staat van
deze drie heren opgetekend,
dat zij alle drie ijverige voor
standers zijn van de gerefor
meerde religie, bezoekers van
hagepreken onder andere op
Ter Wadding, maar tegelijk
erg rauwe klanten. Zij dwon
gen onder andere de abdisse
van Rijnsburg om in haar
klooster een Calvinistische
preek aan te horen en verhin
derden de kosters te Wasse
naar en Voorschoten de klok
te luiden voor godsdienstoefe
ningen.
Nu moet men de geloofsijver
van de toenmalige kasteelher
en met een korreltje zout ne
men. Het was meer een finan
ciële kwestie. De roomse ker
ken waren namelijk verplicht
tot geldelijke afdracht aan de
bisschop van Utrecht, die in
die jaren meer een wereldlijk
dan een kerkelijk vorst was.
Zodra een kerkgebouw omge
vormd werd van een roomse
kerk tot een kerk van de gere
formeerde religie (later is hier
de Ned. Hervormde Kerk uit
ontstaan) verviel de geldelijke
afdracht aan de bisschop en
vloeiden de collectegelden in
de beurs van de kasteelheer.
V^L Scheffers een lezing
over de auteur.
Frederik van Eeden, geboren
in 1860, was de meest origi
nele denker van zijn genera
tie en door zijn veelzijdigheid
een figuur van Europese al
lure. Niet alleen de literatuur
had zijn belangstelling, ook
als psychiater genoot hij we
reldfaam. Hij deed onder
zoek naar hypnose en sug
gestie. Zijn droomonderzoek
is door prof. dr. W.H.C. Ten-
haeff, baanbrekend ge
noemd. Van Eeden was een
groot idealist. Zijn ideeën
over een nieuwe maatschap-
pijvorm heeft hij door de
leefgemeenschap Walden op
te richten, getracht te verwe
zenlijken. Dit experiment
sepiatekening van J. Schoemaker uit de zeventiende eeuw met de titel ,,'t Huys Wijngaerde het Leidse
dsarchief.
