Leren leven
met vergif
finale
Geen portemonnee is veilig voor Parijse zigeunerkinderen
3 5
„Toxi<
universitaire
achterbuurt'
ZATERDAG 12 JUNI
AMSTERDAM „Van een
kilo suiker kun je dood gaan,
wanneer je hem achter elkaar
opeet. Zelfs door zoiets on
schuldigs als water kun je ver
giftigd worden, mits je er
maar genoeg van drinkt. Toch
zal niemand het in zijn hoofd
halen suiker of water een gif
te noemen. Het is een kwestie
van spraakgebruik. Wat is
vergif? Ik zou ook geen defi
nitie weten. Ik houd het op de
uitspraak die de Zwitserse ge
neesheer Paracelsus al in 1538
deed. Alles is gif en niets is
zonder gif. Louter de dosis
zorgt ervoor dat iets geen gif
is. Niet de aard van een stof,
maar de toegediende hoeveel
heid bepaalt de giftigheid. Dat
geldt nog steeds".
Preekt hier een vos de passie? Prof.
dr. Frederik de Wolff namelijk
verdient zijn boterham met vergif
ten en kan er bijgevolg nauwelijks
lelijk over doen. Wat heet? Hij is
een éénmanskruistocht begonnen
tegen de hetze waaraan het vergif
in dit Lekkerkerkse tijdsgewricht
bloot staat. „Leren leven met ver
gif", heeft hij in zijn banier ge
schreven - de titel van de rede die
hij uitsprak toen hij onlangs aan de
Universiteit van Amsterdam het
ambt aanvaardde van buitenge
woon hoogleraar in de toxicologie.
„We moeten niet te gauw in paniek
raken", sprak deze professor in de
vergifkunde toen en herhaalt hij
nu.. „We doen er beter aan de ac
ceptabele risico's te bepalen". En:
„Veel uitingen van paniek waren
onnodig geweest als de ontwikke
ling van de toxicologie niet zo sterk
had achtergelopen. Juist als vergif-
kundige moet je je ervoor wachten
de mensen bang te maken voor
dingen waarvan je zelf niet weet of
je reden hebt er bang voor te zijn".
Chemische belt
Leren leven met vergif. Het zal de
mensen zuur in de oren klinken
die van de ene dag op de andere
gewaar werden hoe hun koopwo
ning gefundeerd was op een chemi
sche belt. Bijna geen week passeert
zonder een nieuw gifschandaal. Le
ren leven met zo'n troep? Hij doet
het gretig en neemt als vertrekpunt
bovengenoemde begripsverwarring
over wat vergif precies is. „De
mensen denken vaak dat elk con
tact met een schadelijke stof nare
gevolgen heeft. Dat is niet zo. Een
analyste van mij begon te gillen
toen ze e^is een potje met cyanide
moest pakken. Ik zei: vooruit, ruik
maar, het kan heus geen kwaad,
het ruikt heerlijk naar bittere
amandelen".
Cyanide is een luguber goedje, zo
als alle lezers van speurdersromans
weten. Gifmoordenaars leggen er
een akelige voorkeur voor aan de
dag. Maar contact met een kleine
hoeveelheid blijft volslagen onge
vaarlijk, wil prof. de Wolff met het
voorbeeld van zijn analyste beto
gen. „Sterker: iedereen die een
oord bruine bonen eet, neemt cya
nide tot zich. En bittere amandelen
staan er stijf van, maar we gebrui
ken ze rustig als knabbelnootje.
Ons lichaam is er op ingesteld. We
hebben het zelfs nodig. Een heilza
me stof als vitamine B12 bevat cya
nide".
Kwalijke reputatie
„Het gaat om de grens", doceert
prof. de Wolff. „Tolueen heeft na
de ontdekking van die gifbelten
een kwalijke reputatie gekregen.
Maar het is helemaal niet erg om
een beetje tolueen in te ademen. Ie
mand die zijn woonkamer schil
dert, krijgt er flink wat van bin
nen. Daar hoor je nopit over. De
mensen blijven rustig doorschilde
ren. Ze piepen pas als ze de tolueen
van een ander moeten inademen.
Dan is het opeens vergif. Nou: ie
mand die sigaretten rookt, neemt
vrijwillig heel wat meer vergif tot
zich dan hij naar binnen kan krij
gen van de chemische belt waarop
hij woont. Als zo'n belt rustig blijft
liggen, kan hij helemaal geen
kwaad. Tenzij er stoffen in het bo
demwater terecht komen natuur
lijk, maar dan ligt hij ook niet rus
tig meer. Dan wordt hij mobiel".
Onnodige paniek. Prof. de Wolff
grijpt naar een vergelijking. „Mil
joenen Nederlanders leven onder
de waterspiegel. Toch doen ze er
's nachts geen oog minder dicht
om. Zolang de dijk het maar houdt.
Miljoenen mensen bevolken de hel
lingen van vulkanen. Zolang ze
maar niet uitbarsten. De mens ver
keert eigenlijk overal in gevaar.
Hoeveel kans loop je niet op een
ongeluk in het verkeer? Nu zult u
zeggen: dat valt mee, als iedereen
zich maar aan de verkeersregels
houdt. Inderdaad. En voor vergif
ten geldt precies hetzelfde. Alleen
kennen we voor vergiften de regels
nog niet. Daar ligt het probleem".
Bij alle onzekerheid weet prof. de
Wolff dit zeker: de vergiften uit
bannen is een onmogelijkheid.
„Waarom? omdat vergiften bij een
juiste toepassing uiterst heilzaam
zijn. De oude Grieken hadden dat
al in de gaten. Bij Homerus bete
kent het woord „Pharmakon" zo
wel heilzaam als dodelijk kruid.
Elk geneesmiddel is in principe een
gif. Wanneer je zou zeggen: alle
vergiften de deur uit, dan zou je
verplicht zijn ook alle geneesmid
delen de deur uit te doen. Land
bouw en veeteelt zonder toevoe
ging van allerlei stoffen? Heel wel
mogelijk, mits je op de koop toe
neemt dat de hongersnood in de
wereld nog groter wordt en dat 14
miljoen Nederlanders helemaal niet
met z'n allen op hun kleine stukje
kunnen blijven wonen. In dat op
zicht zullen we wel moeten leren
leven met vergif".
Onwetendheid
De hetze tegen gif wortelt in onwe
tendheid, meent prof. de Wolff
stellig. „Als je niet weet wat er aan
de hand is, ja, dan ga je piepen.
Wat we dus moeten doen, is zorgen
dat we meer aan de weet komen,
en vervolgens, op basis daarvan,
spelregels vaststellen. Daar man
gelt het heel sterk aan. Volgens mij
is het dan ook dringend gewenst
dat onderwijs en onderzoek op het
terrein van de vergifkunde snel en
krachtig worden uitgebreid. Want
wat zien we? Tot nu toe zijn het al
leen de studenten in de farmacie
die enig gericht onderwijs in de
toxicologie krijgen. Verder niets.
Studenten in de scheikunde gaan
dagelijks met alle mogelijke stoffen
om zonder het flauwste benul van
eventueel schadelijke effecten. De
bioloog die onder meer de gevolgen
van chemische milieuverontreini
ging op de fauna bestudeert, is
nooit onderwezen in de principes
van verdeling en werking van mi
lieuvergiften".
Gekker nog. Prof. de Wolff smaalt
Prof. dr. F. de Wolf*
éénmanskruistocht
tegen de hetze
waaraan het vergif in
dit Lekkerkerkse
tijdsgewricht bloot
staat
Elk geneesmiddel is in principe een vergif
bijna. „De dokter die onder meer
patiënten met vergiftigingsver
schijnselen moet behandelen, heeft
nooit systematisch geleerd hoe deze
verschijnselen tot stand komen en
hoe ze moeten worden behandeld.
Het advies dat op het etiket van
sommige chemicaliën staat vermeld
bij inslikken arts waarschuwen
kunt u misschien maar beter
niet opvolgen. U zou de goede man
in grote verlegenheid kunnen
brengen. En het is al die dokters,
biologen of scheikundigen niet eens
kwalijk te nemen. De stakkers
kunnen het ook niet helpen. Ze
hebben het gewoon nooit voorge
schoteld gekregen. Het ontbreekt
in de opleiding. Alleen hier in Lei
den zit het er sinds kort een beetje
in. Door mijn toedoen? Wat moet
een bescheiden mens daar op zeg
gen".
Prof. de Wolff is behalve buitenge
woon hoogleraar in Amsterdam
ook hoofd van het Toxologisch La
boratorium in het Academisch Zie
kenhuis te Leiden. Een creatie van
hemzelf. „Hier in Leiden heb ik,
vergeleken bij de toestand elders,
een leven als God in Frankrijk,
met al die medewerkers en appara
tuur. Aan de Universiteit van Am
sterdam beschik ik niet eens over
onderzoeksfaciliteiten". Hetgeen
aardig illustreert hoezeer de vergif
kunde zich als ondergeschoven
kind maar moet zien te redden in
de academische wereld. „We wor
den beschouwd als excentriekelin
gen, als minder begaafden, uitschot,
rare jokers".
Grote held
Door wie of wat in het verdom
hoekje gemanipuleerd? Prof. de
Wolff denkt vooral de farmacolo-
gen aan te moeten wijzen. „Die zijn
altijd meer geïnteresseerd geweest
in het ontwikkelen van nieuwe ge
neesmiddelen, want als je mensen
beter kunt maken, dan ben je de
grote held. Vergifkundigen daaren
tegen willen nog wel eens ho roe
pen, een vermanend vingertje hef
fen, een rood lampie laten branden.
Dat valt dan verkeerd. Zo is de
toxicologie een sluitpost geworden,
een universitaire achterbuurt.
Waarmee ik niet wil beweren dat
er de laatste twintig jaar helemaal
niets is gebeurd. In Utrecht hebben
ze op veterinair en in Wageningen
op landbouwkundig gebied goed
werk gedaan. Maar toch. Het is al
lemaal veel te beperkt gebleven. Te
veel op eilandjes ook. Geen geïnte
greerde aanpak".
Het gevolg van dit manco is duide
lijk zichtbaar in de rammelende
milieuwetgeving. Bij gebrek aan
kennis en overzicht vallen geen
sluitende regels te maken. „Het
blijven slagen in de lucht", waar
schuwt prof. de Wolff. „Waarmee
ik niet wil zeggen dat we eerst eens
twintig jaar een onderzoek moeten
doen en ondertussen alles op zijn
beloop kunnen laten. Wetgeving is
nodig. Maar hij dient wel ergens op
gebaseerd te zijn. Twijfelen we?
Dan kan voorzichtigheid geen
kwaad. Ik juich het dus wel toe dat
actiegroepen wat overdrijven om
de trage massa en vooral die troep
in Den Haag ja, ik bedoel de re
gering in beweging te krijgen.
Maar we moeten niet zo voorzichtig
worden dat we stoffen gaan uitban
nen die zeer heilzaam kunnen wer
ken. Ik noem het onkruidbestrij
dingsmiddel Paraquat dat de op
brengst in de landbouw sterk posi
tief beïnvloedt. Het zou onjuist zijn
die stof te verbieden omdat hij bij
orale inname door de mens in veel
gevallen dodelijk is".
Leren leven met vergif betekent
dat de vergifkunde aan de univer
siteiten van ondergeschoven kind
tot gerespecteerde volwassene moet
kunnen groeien. De toxicologie
dient daarom een zelfstandige sta
tus te krijgen als vak aan alle
dische faculteiten en bij de stui
richtingen farmacie, biologie
scheikunde aan alle faculteii
voor wis- en natuurkunde,
twee faculteiten zouden elkaar da
moeten vinden in een samenwer
kingsverband van vakgroepen voo
vergifkunde, zodat de linkerhand
weet wat de rechterhand doet. Zo'Jar
opzet zou een absoluut minimui^
van 40 toxicologen vergen, scl
prof. de Wolff. Die zijn er niet. Ej°n(
kosten zouden enkele tientalle gdi
miljoenen guldens per jaar bedr
gen. Die zijn er ook niet.
Angst en welzijn
Maar als ze er zouden komen f wr
daar ijvert prof. de Wolff voor var
wat zou het rendement zijn vo ier
onze samenleving? Is er maatscha ntd
pelijk profijt? Wel degelijk, i Me
blijkt. „Ik denk bijvoorbeeld d hij
het wegvallen van allerlei angsti loe,
ongelooflijk belangrijk zou zijn. H iou
ligt wat buiten mijn vakgebie en
maar ik stel welzijn erg hoog. No in
angst en welzijn verdragen elka erd
niet. De geestelijke volksgezon div
heid heeft er dus baat bij dat we I ien
ren leven met vergif. Maar ook i tic
lichamelijke. Hoeveel dokters kr et
gen van hun patiënten niet te h 1 d
ren: ik weiger dat gif te slikken?!
heerst een odium op geneesmidd
len. Ze zijn vies, slecht. Vijftig pi
cent van de mensen slikt niet nt
jes op tijd zijn voorgeschreven
dicijn. Ik weet het uit de prai
van mijn vrouw die oogarts
Mensen met groene staar. Ze v
den blind als ze niet elke dag
pilletje slikken. Maar ze laten
na. Als we erin zouden slagen
onberedeneerde angst voor vei
ten weg te nemen, zou dat
enorm maatschappelijk winstpi
betekenen".
PIET SNOEI
PARIJS De twee kinderen
kwamen de trappen van de
metro bij het Palais Royal op
toen ik naar beneden liep.
Hen herkennend als be
roemdheden draaide ik me
om en zette de achtervolging
in. Snel en vastberaden been
den ze over de Rue de Rivoli
in noordelijke richting. Het
meisje was ongeveer twaalf
jaar en zag er lief uit in haar
smoezelige, gekreukelde rok.
Het jongetje' was hooguit acht,
waakzaam, snel en bijdehand.
Hij bleef achterom kijken. Ik
probeerde me zoveel mogelijk
aan zijn oog te onttrekken
door hen vanaf de stoep aan
de overkant te gaan volgen,
maar na een minuut of tien
moet hij me in de gaten heb
ben gekregen. In een mum
van tijd waren ze verdwenen.
Ze behoren tot de legendarische,
ongrijpbare bende Joegoslavische
zigeunerkinderen die liefhebberen
in zakkenrollen. Dagelijks zijn
ruim honderd kinderen op deze
manier actief in de metro tussen
Chatelet en Concorde, bij het Lou
vre en op de trottoirs van de Rue
de Rivoli en de Champs Elysees.
Foto's van hen zijn niet alleen op
televisie verschenen, maar hebben
ook gestaan in de Figaro, in het
tijdschrift France Soir en in het
meer serieuze Nouvel Observateur.
Iedere politieagent of agente en ie
dere maatschappelijke werker in
de metro en het eerste arrondisse
ment van Parijs in de buurt van de
Hallen kent hen van gezicht en
min of meer bij naam.
De kinderen werken in groepjes
van twee of bendes van een man of
tien. De metropolitie zegt dat ze on
geveer 2500 gulden per dag verdie
nen voor hun ouders en anonieme
ooms in de zigeunerkampen aan de
noordelijke rand van de stad. Com
missaris Guyot van het politiebu
reau-Hallen is wat voorzichtiger en
schat de verdiensten op 1500 gul
den per kind per week.
De kinderen die ik had gezien,
hadden twee dagen daarvoor nog
in de krant gestaan met een foto
waarop men ze bezig ziet met het
speelgoed waarmee ze hun brood
verdienen: vierkante stukken kar
ton met daarop een fout gespelde
gelukskreet. Toen ik ze zag, droe
gen ze dezelfde stukken speelgoed,
klaar om het spel te beginnen. Het
stuk karton wordt met de linker
hand naar het slachtoffer gegooid,
meestal een Japanse toerist, een
oud dametie of een dom ogende
blondine. De rechterhand houden
ze vrij om de portemonnee te rol
len.
^b^j^dearn^
De grotere bendes gaan anders te
werk. Ze verdringen zich rond het
slachtoffer, meestal met een wat
ouder meisje voorop met een baby
op haar arm. De kinderen, soms
niet ouder dan een jaar of zes, be
ginnen het slachtoffer aan alle
kanten aan de mouw te trekken.
Het is allemaal in een paar secon
den gebeurd. Een kind pakt de por
temonnee, de volgende geeft hem
door, weer een ander haalt het geld
eruit en gooit de portemonnee weg,
een vierde pakt het geld aan en
gaat ermee vandoor.
„Voor hen is het een spelletje net
als rovertje spelen voor ons vroe
ger", zei commissaris Guyot. „Ze
leren het al in hun moeders ar
men". Het geheim is kinderlijk
eenvoudig. De Franse wet staat
niet toe dat kinderen onder de der
tien jaar in de gevangenis zitten,
zelfs niet voor een dag. En al tien
tallen jaren worden jeugdige over
treders door kinderrechters niet
meer naar gesloten opvoedingsge
stichten gestuurd. Dagelijks wor
den alle Parijse zigeunerdiefjes
minstens een keer naar het politie
bureau gebracht Daar worden ze
een uur of twee vastgehouden alvo
rens ze worden vrijgelaten.
In het bureau-Hallen zag ik het ge
bruikelijke groepje kinderen zitten,
min of meer opgesloten in een
gang. Hun leeftijd varieerde van
zes tot zestien jaar, hoewel iedereen
bezwoer geen dag ouder te zijn dan
dertien, de fatale leeftijd. Ze zaten
daar spelletjes te doen en grapjes te
maken met drie politieagenten.
„We zijn verslagen. Er is op het
moment niets dat we kunnen
doen", zei mevrouw Nadine Joly.
Mevrouw Joly, op haar manier bij
na even beroemd als de kinderen,
is de nieuwe, aantrekkelijke com
missaris van de Parijse metropoli
tie. Ze is 29 jaar, zwaait de scepter
over 45 rechercheurs in burger, 241
man geüniformeerde spoorwegpoli
tie en 144 gendarmes. Haar be
scheiden kantoor bevindt zich in
het station-Bastille, op het perron
richting Vincennes. „We weten
raad met zakkenrollers echte ar
tiesten we handelen zelfmoor
den onder treinen af en we hebben
een speciale techniek voor rel
schoppers. Maar deze kinderen zijn
iets neel anders".
Geen woedende vader
De gedachte achter de Franse wet
geving is dat kinderen geen wette
lijke verantwoordelijkheid hebben,
maar opgehaald en flink gestraft
worden door zijn of haar woedende
vader als ze iets doen dat niet door
de beugel kan. „Dit gaat op voor
Franse, Portugese en Arabische
kinderen, maar niet voor deze
schoffies", klaagde commissaris
Guyot. „Niemand komt ze ooit op
halen, dus als we ze vasthouden zit
ten we met hen opgescheept. In het
gunstigste geval wordt het kind op
gehaald door een iets ouder meisje
met een baby in haar armen, maar
natuurlijk zonder papieren".
Geen papieren, geen namen, geen
ouders, slechts verbijstering voor
de politie. „Ze lijken allemaal het
zelfde te heten en men zou denken
dat ze allemaal lid zijn van een gro
te familie", aldus de commissaris.
„Uiteraard zeggen ze allemaal dat
ze nog geen dertien zijn, ook al is
dat niet waar. We hebben gepro
beerd hen te laten onderzoeken,
maar hoe kun je iets bewijzen?"
Kenmerkend voor het optreden
van de politie is eerder een vader
lijk bezorgdheid dan openlijk racis
me, een gezond contrast met de da
gelijkse houding rond de Hallen.
„Op den duur moet er natuurlijk
geld boven water komen voor een
echte oplossing: een goed opvang
centrum met alle faciliteiten waar
we de kinderen vast kunnen hef
den totdat de ouders hen kom
ophalen. En als er dan geen ver®
tering optreedt kunnen we de if
ders en de hele clan het land uit
ten zetten", zei de commissaris. J
„Dit is Utopia" zei de wat scepl
schere mevrouw Joly. „We hebbl
geprobeerd ze naar een tehuis
sturen. Ze blijven net lang gen(
om mee te kunnen eten en losl
dan weer in het hiets op. Een kf
hebben we ze opgesloten in t
jongerenhotel in Parijs. De kim
ren braken de tent af om weg
komen en nu wil dit hotel geen
geunerkinderen meer hebbe
Komen ze echt uit Joegoslav
Zijn het echt zigeunerkindefl
„Tegen hun slachtoffers spreken E
Frans, maar tegen ons niet", p.
mevrouw Joly. „Als ze een tl l
krijgen spreekt hij in het Servisi
Kroatisch met hen. Naar men i
behoren ze tot de Rom-stam
geloof ik, eigenlijk uit Roeme
afkomstig is". qu
Wig
lm<
WALTER SCHWJ
Copyright The Guai
