is figldóeOowant
i Nieuwkoop
Daggerde tot
^iorp bijna
Verdween
ZATERDAG 12 JUNI 1982
e hij op het idee kwam? „Nou,
lis nogal eenvoudig", zegt Kuijf,
nneer hem naar zijn inspiratie-,
i wordt gevraagd. „Vroeger
ik werkelijk gefascineerd door
ze heuse dorpsomroeper Klaas
Haringen. Die fietste regelma-
op zijn driewieler met bel het
fp in het rond. Man, die kon er
van! Hij maakte een geluid van
felste. Hij riep de noodslachtin-
1 om, bracht de mensen op de
ogte wanneer de waterleiding
W afgesloten en noem maar op.
die dagen had de dorpsomroeper
S echt een heel belangrijke func-
Je had snel bericht en hoorde
'elijk ook veel dorpsnieuwtjes".
„Ja, ik krijg er natuurlijk flink wat
werk bij, dat kun je wel zeggen".
Kuijf vertelt enthousiast, dat het
omroepen weliswaar slechts een
bijbaantje is vergeleken met al het
geen hij doet in verband met
Nieuwkoop-700, maar dat het toch
heel wat tijd vraagt. „Je moet toch
de hele gemeente door", zo zegt hij,
„en je bent ook niet overal gelijk
weg". De dag van vandaag is voor
Kuijf wel een heel bijzondere, want
de Commissaris van de Koningin,
mr. M. Vrolijk, is aanwezig bij de
officiële herdenking en het zal tot
Kuijfs omroeperstaak behoren de
proclamatie voor te lezen.
De werkgroepleden doen alles be
langeloos, zo blijkt. Zij hebben
slechts één doel voor ogen: er een
prima herdenking van te maken.
Kuijf heeft er veel plezier in, zo
zegt hij. „De dorpsomroeper moest
een echte Nieuwkoper zijn en daar
om heb ik ook gelijk ja gezegd. De
mensen reageren over het alge
meen erg leuk, ook al hoor je de
een of ander wel eens „hé dorps
gek" roepen. Maar vaak valt er wel
een pilsje af en dat gaat er altijd
in". Zijn officiële diensttijd als
dorpsomroeper eindigt op 31 okto
ber 1982, want dan behoren de fes
tiviteiten van 700 jaar Nieuwkoop
weer tot het verleden.
NIEUWKOOP Gedurende
het hele jaar vieren Nieuw
koop en Noorden op uitbundi
ge wijze het 700-jarig bestaan.
Stichting 700 jaar Nieuwkoop-
Noorden heeft daartoe een
■programma in elkaar gespij
kerd. Om het feest op gepaste
wijze te vieren, zijn de afgelo
pen tijd historische kostuums
ten verkoop aangeboden. Deze
vonden gretig aftrek en menig
Nieuwkoper zal zich dan ook
regelmatig in authentieke kle
dij ophouden bij evenemen
ten. Waar de verklede Nieuw-
kopers en Noordenaren zich
zoal kunnen vertonen, staat
hieronder vermeld.
NIEUWKOOP EN NOORDEN
TEREN 700-JARIG BESTAAN
I
Programma van festiviteiten
De
Nieuwkoopse
Dorpsstraat met
op de
achtergrond de
Dorpstoren,
gefotografeerd
in 1925.
fis
3 k [EUWKOOP Nieuwkoop en Noorden vieren
indaag feest. Het 700-jarig bestaan van de gemeen-
"i wordt herdacht. Het is voor het eerst dat Nieuw-
lop een eeuwfeest viert. Hoewel men daar reeds
keer de gelegenheid toe heeft gehad, is die kans
mmer aangegrepen. Zo blijkt althans uit de ge-
eentelijke archieven, die in alle talen zwijgen over
m eerdere viering. Volgens de heer J.W.R. Moor,
lef interne zaken van de gemeente en tevens ge-
eentelijk „archivaris" komt dat, omdat men vroe-
,wel wat anders aan het hoofd had". Hoe het
zij, het 700-jarig bestaan van Nieuwkoop en
I jorden wordt wel gevierd. Dat gebeurt met een
irkonde in de hand, die hoewel niet iedereen
:h dat zal realiseren centraal staat in het hele
ibeuren.
w<;
Bijna een half jaar staan Nieuwkoop en Noorden in het teken van het 700-jarig bestaan. De festiviteiten
volgen elkaar in grote verscheidenheid met de regelmaat van de klok op.
om een in 1282 door graaf
Joris de Vijfde van Holland opge-
rsc eld document. De Hollandse graaf
'^e honk ridder Nicolaas van Cats de
komsten van Naardingerland,
liden, Diemen, Bijlmerbroek,
eesp en van het land van Woer-
Dat gebeurde als vergoeding
voorde door de ridder aan Floris
opjtdragen goederen en inkomsten
pfcgen in Holland, waaronder die
w /lazerswoude, Rijnsaterwoude,
|«e< iddinxveen en Nieuwkoop. De
deze oorkonde vastgelegde „ruil"
sen Floris de Vijfde en Nicolaas
i Cats is het eerste document
arin de naam van Nieuwkoop
orkomt en is derhalve bepalend
jr het begin van de Nieuwkoop
geschiedenis. Overigens zijn er
wat andere theorieën in om-
waarin wordt gesteld dat
ieuwkoop veel ouder is. De plaats
n9'j zelfs al 850 jaar oud zijn. Ene
pfessor H. van der Linden heeft
.jji. ar een vrij ingewikkelde theorie
jli er. Die baseert hij op de kenne-
jjgp o aanwezige verschillen in de af-
J.d
metingen van het Nieuwkoopse
grondgebied. De verschillen deden
zich voor in de periode tussen 1150
en 1200. Tastbaar bewijs voor Van
der Lindens theorie ontbreekt ech
ter. Vandaar dat men bij de viering
van het 700-jarig bestaan is uitge
gaan van het wel aanwezige bewijs
en dat vertelt dat Nieuwkoop dit
jaar zeven eeuwen bestaat.
Wildernis
De Nieuwkoper haalde zijn inkom
sten in dat prille begin vooral uit
de landbouw. Men verbouwde bij
voorbeeld grtian. Dat kon omdat
het toenmalige dorp hoger lag en
niet zoals dikwijls wordt aange
nomen lager dan tegenwoortlig.
De mensen waren redelijk welva
rend. Daar moet men zich niet te
veel van voorstellen, net zo min als
van de omstandigheden waarin ge
werkt moest worden. Zo duidt men
in een grafelijke afrekening uit
1317 Nieuwkoop aan als „den bu
ren van der wildernisse in Nuen-
coep", de wildernis die Nieuwkoop
heet. Een weinig lovende omschrij
ving, die echter ook weer niet al te
letterlijk genomen moet worden.
Met die aanduiding werd eerder
gedoeld op de werkomstandighe
den (moerassige grond) dan op de
aard van de bevolking en de daar
tussendoor rondwarende wilde die
ren. In die tijd, de veertiende eeuw,
telde Nieuwkoop zo'n 500 inwo
ners.
Vier jaar voor het jaar 1400 de ka
lender sierde werd Nieuwkoop een
„Hoge Heerlijkheid", men kreeg
een andere bestuursvorm. Dat ge
beurde mede door toedoen van
Vrouwe Alida van den Werve van
Cranenburch, wier naam (van Cra-
nenburch) nog veelvuldig in het
huidige Nieuwkoop voorkomt. De
wijziging betekende tevens, dat
Nieuwkoop werd erkend als zelf
standig gebied met een eigen bal
juw, een door de landsheer aange
stelde ambtenaar die met de recht-
T^iet Kuijf
'ijf maanden
ieifficiële
1orpsomroeper
IEUWKOOP „Nou, dat
m jij dan Met die woorden
>rd Piet Kuijf, 43 jaar, geho
rt en getogen in Nieuwkoop
lid van de werkgroep
lieuwkoop - 700 jaar" ge-
mbardeerd tot dorpsomroe-
r. Even daarvoor was in de
erkgroep ter sprake geko-
en hoe het activiteitenpro-
amma „Nieuwkoop - 700"
elkaar moest steken. Kuijf
perde toen zelf het idee het
torische fenomeen „de
rpsomroeper" weer tot le-
/'n te roepen. Zijn mede-
trkgroepleden vonden het
et alleen een luisterrijk idee,
ïar wisten ook gelijk wie
dan moest worden. Dat
moest Piet zelf maar
knappen, zo vond men,
3nt die rijdt al jaren met zijn
luidswagen door het dorp
weet dus van wanten. En
zal men Piet Kuijf geduren-
vijf maanden in zijn fraaie
itorische kledij door het
dorp kunnen zien
an, de dorpelingen met lui-
stem „kond" doende van
les wat er staat te gebeuren.
Piet Kuijf, dorpsomroeper voor vijf maanden: „Vaak valt er wel een pils
je af en dat gaat er altijd in".
Veel werk
spraak was belast. Op die manier
werden alle inmengingen van om
ringende waterschappen en andere
intellingen verboden. Bovendien
was de veranderde bestuursvorm
van belang voor de graaf. Hij wist
zich op deze manier verzekerd van
een sterk bolwerk tegen de
Utrechtse bisschop, wiens gebied
grensde aan dat van Nieuwkoop.
Behalve deze voordelen bracht de
Hoge Heerlijkheid de Nieuwkopers
weinig voorspoed. Dat veranderde
pas weer in 1530, toen het veenbag-
geren in zwang kwam.
Baggeren
De Nieuwkoper was zeer bedreven
en nijver in het baggeren. Zodanig
zelfs, dat hij zichzelf haast naar de
ondergang baggerde. Het veen, dat
in de vorm van turf als brandstof
diende, werd gewonnen in het wes
ten van de huidige gemeente. Door
het naarstig afgraven van de grond
kreeg het water vrij spel, waardoor
hele plassen ontstonden. Het water
besloeg een welhaast vijf maal zo
groot oppervlak als de huidige
Nieuwkoopse Plassen. In 1539 gin
gen er reeds stemmen op om het
veenbaggeren aan banden te leg
gen. Dat riep echter protesten op
van ondernemers in de steden die
het Nieuwkoopse veen juist uitste
kend konden gebruiken. Het duur
de tot begin 1600 voor er daadwer
kelijk werd ingegrepen. Johan de
Bruin van Buijtenwech, die de
Hoge Heerlijkheid Nieuwkoop had
gekocht, zag dat de veenbaggeraars
zijn bezit bedreigden. Hij besloot
het baggeren aan banden te leggen
en stelde regels op die slechts be
perkte afgravingen van veen toe
lieten. En hoewel hij niet heeft
kunnen voorkomen, dat rond 1631
al het land ten westen van Nieuw
koop onder het water was verdwe
nen, redde Johan de Bruin van
Buijtenwech door het instellen van
deze regels de Hoge Heerlijkheid.
Het was niet het enige wat deze
man voor Nieuwkoop deed. Zo
zorgde De Bruin van Buijtenwech,
een katholiek, voor schuilkerken
voor katholieken en remonstranten
en liet hij in 1618 in het centrum
van het dorp het Hooge Huis bou
wen. Naar wordt aangenomen
heeft hij in een later stadium van
zijn verblijf in Nieuwkoop de
Smeden
12 juni. Officiële viering met on
der meer grote braderie in Noor
den en historisch dansfestijn in
feesttent.
13 juni, De Steupel, 20.00 uur: Gro
te korenavond.
15 juni, Muziekcentrum Eensge
zind: driedaags fietsevenement.
Ook 17 en 20 juni.
18 juni, Reghthuysplein, politiebu
reau en De Rank, 15.00 uur: Open
dag rijkspolitie.
19 juni. Oude voetbalterrein Ach
terweg, Muziekfestival Eensgezind.
21 t/m 26 juni, De Steupel, Ach
terweg en zwembad: 19.00 uur:
Straatvolleybaltoernooi.
26 juni, Noordenseweg: Alternatie
ve marathon.
2 juli, Botenloods Tijsterman, 20.00
uur: Optreden Rotterdams Straf
procestheater.
3 juli, Botenloods Tijsterman, 15.30
uur: Musical „En hier is potverdo
rie de Nieuwkoopse Historie".
4 juli, Achterweg, 12.00 uur: Wie
lerronde van Nieuwkoop.
10 juli, Sportpark De Koet, 9.00
uur: Demonstratie vereniging
Paard en Rijtuig.
13 t/m 31 juli: Zomercampagne
„Open Huis"
15 juli, De Steupel, Gospelconcert
Continental Singers.
7 augustus, Sportveld Achterweg,
10.30 uur: Demonstratie honden-
vereniging „De Polderbewakers"
Hogedijk, 13.00 uur: Autocross.
Nieuwkoopse Plassen, 21.30 uur:
Licht- en Klankspel.
7/8 augustus: NIWA-week, zeile-
Nieuwkoopse toren laten bouwen.
Een ander bouwwerk dat Johan de
Bruin van Buijtenwech naliet staat
in Den Haag. Nog immer bevinden
zich daar 111 huisjes die tezamen
het Hofje van Nieuwkoop vormen.
De woningen werden gebouwd
voor „eerbare alleenstaande vrou
wen"; tegenwoordig doen de huis
jes dienst als bejaardenwoningen.
Het Hofje van Nieuwkoop werd
nog niet zolang geleden gerestau
reerd.
Naast het veenbaggeren was men
in Nieuwkoop rond de 17e eeuw
zeer bedreven in het smidswerk.
Het dorp kende zo'n vijftig(!) sme
derijen (niet voor niets staat het
eerste smederijmuseum van Neder
land in Nieuwkoop). Maar de toen
malige Nieuwkoopse bevolking
bleek niet van het veenbaggeren af
te houden. Tot 1900 is men bezig
geweest met het afgraven. De hui
dige Nieuwkoopse Plassen zijn daar
een overblijfsel van. Het gedeelte
in het westen van Nieuwkoop werd
in 1809 drooggemalen. Overigens
zijn er in 1925 plannen geweest om
de Nieuwkoopse Plassen dicht te
gooien met huisvuil uit Leiden.
Protesten van natuurliefhebbers
hebben die snode plannen kunnen
tegenhouden.
Het zijn nog steeds de natuurlief
hebbers die een belangrijke rol spe
len in het Nieuwkoop van vandaag.
Nergens in ons waterrijke land
vindt men plassen die de specifiek
Nieuwkoopse sfeer ademen. Met
een grote plas voor watersporters
en een uitgestrekt gebied boordevol
rietkragen. Met uitlopers als De
Meije, een brok natuur van onge
kende schoonheid en idyllische
kerkdorpjes langs de waterrand zo
als Noorden. De Nieuwkoopse Plas
sen zijn een geliefde plek voor rust-
zoekende waterliefhebbers. In de
wintermaanden een domein van
vele tienduizenden schaatsers, die
de bevroren pistes zwaaiend en
zwierend betreden. De gemeente
Nieuwkoop waakt nauwgezet over
venement.
14 augustus, Reghthuysplein: Bra
derie.
15 augustus, Jachthaven Tijster
man: jazz-festijn.
16 t/m 20 augustus: Oudhollandse
wijkspelen.
18 augustus, De Zudde, 14.00 uur:
Kinderfeest.
14 augustus t/m 25 september.
Gemeentehuis: Schilderijenten
toonstelling.
19 t/m 21 augustus, Buurtfeest
Zuideinde.
22 augustus, café Van Bern melen
in Noorden en paviljoen Plaszicht
in Nieuwkoop, 9.30 uur: familiefiets
tocht.
Jachthaven Tijsterman, 12.30 uur:
Zeilpuzzeltocht.
Jachthaven Plaszicht, 10.30 uur:
Modelbotenshow.
25 augustus, Oude voetbalveld
Achterweg, 19.30 uur: Zeskamp.
26 augustus: A.O.W.-tournee, een
speciale dag voor bejaarden.
„Session", Tros-jazzprogramma
vanuit Nieuwkoop.
27 augustus, Jachthaven Tijster
man, 17.30 uur: Roeipuzzeltocht en
Talentenjacht.
28 augustus, Nieuwkoop/Noorden
Waterdag, met onder meer paalzit-
ten, vlootschouw, gondelvaart en
boegsprietlopen.
29 augustus. Watersportvereniging
Noord-Zuid, 10.30 uur: Watersport
dag met onder meer windsurfwed-
strijden.
4 september, „De Kuil": Wieler
ronde van Noorden.
2 t/m 4 september. Noordense
kermis.
5 september, De Steupel, 13.00 uur:
Plassenloop.
11 september: Grootse optocht
door Nieuwkoop en Noorden.
11 september. Nabij Industrieter
rein, 9.00 uur: Clubkampioenschap
pen Nieuwkoopse Ruiters.
17 september, Beverly Hills: Op
treden popgroep Golden Earring.
18 en 19 september: Opvoering
Historische Musical door inwoners
Noorden/Nieuwkoop (mogelijk ook
25 september).
24 september, Reghthuysplein:
Taptoe m.m.v. Eensgezind.
25 september, De Dulen, 14.00 uur:
Rugby-interland Nederland-België.
21 oktober. De Steupel: kinderca
baret.
27, 28 en 29 oktober: Milieudagen
kleuter- en lager onderwijs.
Ook meester
schilder
Weissenbruch
werd geboeid
door de
uitzonderlijke
schoonheid van
Nieuwkoop. Hij
vond er
verschillende
objecten, die hij
op het linnen
vastlegde.
dit onvervangbare bezit. Plezier-
vaarders die willen aanleggen, mo
gen dat slechts op enkele daarvoor
aangewezen plaatsen, men mag al
leen met een roeiboot op de sloten
en voor het bevaren van de Nieuw
koopse Plassen heeft men een ver
gunning nodig. Na negen uur 's a-
vonds mag niemand meer met mo
torvermogen over de Nieuwkoopse
Plassen varen. En overdag mogen
de vaartuigen al niet sneller dan
7,2 kilometer om de kilometers lan
ge rietkragen niet aan te tasten. De
plaatselijke vissers hebben volop de
vrijheid om hun fuiken te zetten.
Nieuwkoop heeft als een der weini
ge gemeenten in ons land een eigen
varende milieu-ambtenaar in de
persoon van Jos Teeuwisse. Hij ziet
er onder meer op toe, dat er geen
illegale steigers worden gebouwd of
vuil wordt gestort. En dat alles om
de schoonheid van Nieuwkoop ook
voor de toekomst te bewaren. Om
de erfenis van Johan de Bruin van
Buijtenwech niet te zien verdwij
nen door de s(ank van uitbundige
recreanten.
MAARTEN NOOTER
