r
ZIET ABRAHAM
Koningin onthult nieuw monument
ZATERDAG 22 MEI 1
AFSLUITDIJK Od een
doordeweekse dag is het al
behoorlijk druk bij het monu
ment op de Afsluitdijk. Het
merendeel van de auto's dat
er geparkeerd staat, heeft een
buitenlands kenteken. De
door Rijkswaterstaat, directie
Zuiderzeewerken, geplaatste
zuilen met daarop informatie
over de Afsluitdijk, trekken
de aandacht van ae toeristen.
In het restaurant bij de uit
kijktoren is met moeite nog
een zitplaats te krijgen. De ei
genaar blijkt amper tijd te
hebben om een paar vragen te
bantwoorden. „Ja, het is hier
altijd druk; de hele wereld
komt hier bijnaM, zegt hii.
Niet voor niets staat de Af
sluitdijk afgebeeld op de vele
prentbriefkaarten, die haar
net buitenland verstuurd wor
den. „De Afsluitdijk is uniek
in de wereld", zeggen de men
sen van de directie Zuiderzee
werken. Dit jaar krijgt de Af
sluitdijk nog meer belangstel
ling dan in andere jaren. Het
is namelijk vijftig jaar gele
den, dat het laatste gat in de
dertig kilometer lange dijk
fedicht werd. Om precies te
ijn gebeurde dat op 28 mei
1932, 's middags om twee mi
nuten over één.
Dé eerste plannen voor afsluiting
van de Zuiderzee dateren al uit
1667. Een zekere Hendric Stevin
vond, dat het maar eens afgelopen
moest zijn met het dreigende
geweld van het Noordzeewater.
Zijn plan Omvatte de afsluiting van
alle zeegaten in de kust van Hoek
van Holland tot en met Ameland.
Dit Waddeneiland zou een vaste
verbinding met Friesland moeten
krijgen en de Zuiderzee zou droog-
femaakt kunnen worden,
len stond in de zeventiende eeuW
sceptisch tegenover de plannen van
de neer Stevin. Hij werd een fan
tast genoemd en zijn plannen ver
dwenen in de „bureaula". Het valt
te betwijfelen of de plannen in de
zeventiende eeuw technisch wel
uitgevoerd konden worden.
Pas twee eeuwen later kwam er
een nieuw plan op tafel. Geïnspi
reerd door de ideeën van Stevin,
stelde waterstaatingenieur B. P. D.
van Diggelen in 1849 voor een dijk
te bouwen van de kóp van Noord-
Holland naar Terschelling. Van
Diggelen wilde bijna de hele Zui
derzee en de Waddenzee inpolde
ren. Deze plannen bleken niet uit
voerbaar te zijn. Steeds meer men
sen gingen zich verdiepen in de
mogelijkheden van het afsluiten
van de Zuiderzee. In 1877 leek het
erop, dat de plannen werkelijkheid
zouden worden. Bij de Tweede Ka
mer werd een wetsontwerp inge
diend dat uitging van een dijk ten
zuiden van Enkhuizen-Harderwijk.
Maar voordat de Kamer zich óver
het plan kon buigen, was het wets
ontwerp weer van de baan.
Zuiderzeeverenii
In 1885 werd de Zuiderzeevereni-
ging opgericht met als doel het in
stellen van een technisch en finan
cieel onderzoek naar de mogelijk
heden van afsluiting van de Zui
derzee, de Waddenzee en het Lau
wersmeer. De leiding van het on
derzoek werd opgedragen aan dr.
ir. C. Lely. Hij vatte zijn opdracht
bijzonder serieus op. Maar liefst
acht technische nota's verschenen
van zijn hand. Voor de eerste maal
werd er gesproken over een weg
van Wieringen naar de Friese kust.
Ir. Lely had berekend dat de weg
bij Piaam zou uitkomen. Later
werd dat Zurich. De plannen gin-
§en naar Den Haag, waar ze door
e Tweede Kamer behandeld zou
HIPPOLYTUSHOEF
Hoogtepunt van de festivitei
ten rond het vijftigjarig be
staan van de Afsluitdijk is de
onthulling van het standbeeld
„De Steenzetter" door konin
gin Beatrix. Dit standbeeld,
dat een plaats krijgt tegenover
het monument, is een schep
ping van de beeldhouwster
Ineke van Dijk en wordt aan
geboden door de Nederlandse
Vereniging Kust- en Oever-
werken. De onthulling is op
28 mei, 's middags om twee
minuten over één. Dan is het
precies vijftig jaar geleden dat
net laatste gat werd gedicht.
Rond deze gebeurtenis zijn allerlei
festiviteiten georganiseerd. Zes da-,
gen lang komen ae middenstanders
uit de Wieringermeer met een keur
van evenementen. In Hippolytus-
hoef, op het voormalige eiland, is
het feest van 20 tot en met 23 mei.
Op donderdag 20 mei bijt hengelve-
reniging De Snoek het spits af met
een viswedstrijd op de Afsluitdijk.
De uitslapers missen dit waar
schijnlijk, maar die kunnen halver-
wege de ochtend naar een straten-
volleybaltoernooi op het Succester
rein gaan kijken. De middag wordt
gevuld mét ringsteken, gevolgd
door een ouderwetse boerenbruiloft
op z'n Wierings. Er komt ook een
feesttent waar iedereen kan meeë-
ten en tot laat in de avond kan
dansen op muziek van de Old Ti
mers en het trio Telstar. Hippoly-
tushoef rekent op veel belangstel
ling; de kampeerterreinen in de
omgeving zijn in verband met de
feestdagen reeds volgeboekt. De
volgende dag, vrijdags, wordt er
een grote jaarmarkt gehouden, op
geluisterd met oude ambachten en
standwerkers. De hele dag is er op
en rond het feestterrein ook een
grote landbouwtentoonstelling,
waan.demónstraties met landbouw
ieli
Nog steeds is er een aantal me
dat deze steun krijgt Het a
IJsselmeervissers liep met
kwart terug. Veel vissers zo<
het buitengaats. Zij gingen met
verbeterde vissersboten de Ni
zee op. Het is nog de vraag i
visserij werkelijk zo geleden
onder de komst van de Afslu:
Urk is een Europees handel!'
trum voor schol en tong gewo
De omzet bedraagt jaarlijks
derd miljoen gulden.
Zou de Afsluitdijk er wel k<
als hij nu nog zou moeten w<
aangelegd? Veel mensen he
daarover hun twijfels. Immer
de hoek van milieu- en natu
ganisaties zouden felle prot
komen. De landelijke Veren
tot Behoud van de Wadden*
van oordeel, dat door de bouw
de Afsluitdijk de dijken op de 1
deneilanden verhoogd mo
worden. De vloedstand vat
Waddenkust werd aanmeri
hoger. Bij storm komt veel mi
water tussen de eilanden
Daardoor worden de duinen it
pender aangetast dan voor
vindt de vereniging.
Met het aanleggen van de Af
dijk kon een gedeelte van de
malige Zuiderzee ingepolderd
den. Er is een vereniging, die t
dat inpolderen van het IJssel
is. De vereniging tot Behoud
het IJsselmeer is van mening
dit gebied onaangetast moet
ven. Het is een belangrijk stil
bied en het is een broed- en i
trekplaats voor talloze vogel
ten. Daarnaast neemt de wat
creatie toe en is het gebied cul
historisch bijzonder interessan
Hoe belangrijk de Afsluitdijk
Friesland is, vertelt de adjunt
cretaris van de Kamer van K
handel in Friesland, drs. K<
Het zou volgens hem een ramp^
als die dijk er niet was gewees
afstand Noorden-Westen is
zienlijk ingekort, wat het bedi
ven ten goede komt. Maar r
naal-verzorgende bedrijven oi
vonden de nadelen van de Af
dijk. Zij waren niet opgewasse
gen de in het Westen gevesj "1
grote bedrijven.
Toerisme
ïrIJ
sebL_
geitC
:rd iet
ernpa
Voor de buitenlandse toerist*
de Afsluitdijk een bezienswas
heid. Waar ter wereld is zo'n 1
dijk in het water aangelegd me
veel erop en eraan. Er is eeni
taurant, een uitkijktoren, een
en er is zelfs een kampeerter
Daarnaast is de dijk een technj
bezienswaardigheid. De Afsluii
is een onderdeel van de Grj
Kustweg, die van Noorwegen
West-Nederland loopt. Het is
ook geen wonder, dat veel Sci
naviërs over de Afsluitdijk ko
Het kampeerterrein wordt vod
melijk door sportvissers get
Dit op Breezanddijk gelegei
rein biedt plaats aan honderd
vans of tenten. In de zomerr,
den is het er druk. Er zijn F
sportvissers, die een half jaar 4-
Afsluitdijk „wonert"
Met het onderhouden, het verh.
ren en het „bewaken" van d<
verdienen 65 mensen hun t#je
Van hen werken er vijftien o io>
kantoor van Rijkswaterstaat, l
tie Zuiderzeewerken. De rest rt
in de zogenaamde buitendïa
Een aantal werknemers motjte
Kornwerderzand wonen. Het|c
hier om negentien gezinnen.»
onderhouden van de dijk kosit
geveer tien miljoen gulden perp
In het kader van de DeltaweBi
wordt er gepraat over verho
van de dijk. Er zou nog twep
een halve meter bij moeten.f
betekent, dat de negentig or<
brede Afsluitdijk behoorlijk re
breed moet worden. Een |fa
mensen vraagt zich af of de v<
ging wel nodig is. Anderenfe
juist vóór verhoging. Want eej"
in de Afsluitdijk zou een
ramp zijn
HINNE BOL
haar werk, dat haar ontwerp i1
uitverkoren. Ze had de steenz«{
op de Afsluitdijk aan het werF(
zien, heeft gecorrespondeerd^1
hun vrouwen en heeft de M
Steenzettersschool van ons lanr
zocht. Het resultaat, dat mom»6
nog bij de gieter staat, is eenP;
ciaal werk, dat een levensL
bronzen steenzetter te zien jf
die de laatste steen in een trap(rl
Het komt te staan tegenovei^
monument op de Afsluitdiik ej3'
door de koningin persoonlijk
den onthuld.
Ook voor de 87-jarige Grietje lr
ker wordt 28 mei een heel bl£(
dere dag. Zij was in 1932 de J
vrouw die over de net gedicht^
sluitdijk liep. Voor de ogen var
loze genodigden en haar volt*
familie trok ze haar rokken l
hoog en sprong spontaan in h#
sluitgat. Het gaf haar zo'n enj
bekendheid, dat Afsluitdijk-fel
teiten zonder haar ondenkbaar!
Bij het 25-jarig bestaan in l
werd ze gebombardeerd tot
vrouw en ook bij de komende)
telijkheden krijgt ze weer eeni
plaatstje. Een sprong in het t
nenwerk zal ze niet meer mi
want zoals ze zelf zegt: „De val
eruit, dan mogen ze wel een!
kraan voor me neerzetten". 0[
gemeentehuis kennen ze haari
uit hun hoofd, zo vaak word
naar haar gevraagd. Iedereen I
haar als Grietje Bosker van dl
sluitdijk. De foto waarop ze mfc
verse keileem aan haar kuiten'
eeuwigd is, werd historisch K
riaal.
Het toneelstuk dat op de zaterf
vond wordt opgevoerd, weri
schreven door haar broer Coi
en al in 1931 speelde ze daar zi
hoofdrol in. Ze speelt ook nu)
een hoofdrol in het Afsluitdijl
beuren, omdat zoals de toenra
Commissaris van de Koningik
Lindhorst-Homan, het in 19?"
uitdrukte: „Een dijk kunnen
niet feliciteren, maar u wel".]
CORRTfl
AFSLUITDIJK
Waar ter
wereld is
zo'n lange
dijk in
het water
aangelegd
met zoveel
erop en
eraan
Dit beeld geeft
de Afsluitdijk
vanaf het
monument. Aan
de einder Idnkt
Noord-Holland.
den worden. Ook ir. Lely ging naar
de Residentie. Hij werd minister
van waterstaat Maar een volgend
kabinet, waarin Lely geen zitting
had, veegde de plannen van de Af
sluitdijk van tafel. De behoefte aan
een Afsluitdijk was minder groot
geworden. De landhonger was ver
minderd en het Zuiderzee-gebied
was lange tijd gespaard gebleven
van grote overstromingsrampen.
Maar de Eerste Wereldoorlog en de
stormvloed van 13 op 14 januari
1916 deden veel mensen van ge
dachten veranderen. Was de Af
sluitdijk er maardan was de
Zuiderzee gedeeltijk ingepolderd
en was er genoeg*voedsel. Ir. Lely
was in 1913 voor de derde maal mi
nister van waterstaat geworden. Op
9 september 1916 diendo hij bij de
Kamer een wetsontwerp in om te
komen tot een dijk tussert Noord-
Holland en Friesland. Op 21 maart
1918 nam de Tweede Kamer het
wetsontwerp aan en twee maanden
later keurde ook de Eerste Kamer
de plannen van Lely goed. Doel
van de Afsluitdijk was indertijd het
verminderen van het overstro
mingsgevaar en het winnen van
zeer vruchtbaar land. De plannen
voor afsluiting van de Waddenzee
werden op de lange baan gescho
ven.
Bij het plan-Lely behoorde een dijk
van het eiland Wieringen naar de
Noordhollandse kust. Men had uit
gedokterd dat de dijken het beste
uit klei en zand gebouwd konden
worden. Maar bij boringen in het
Amsteldiep tussen Wieringen en
Noord-Holland stuitte men op „mi
rakel harde klei". Dit bleek kei-
leem te zijn. Voor de bouw van een
dijk zeer goed bruikbaar materiaal.
Op 29 Juni 1920 werd de eerste bak
keileem in het profiel gestort. Twee
jaar later zou worden begonnen
met de aanleg van de Afsluitdijk.
Maar de schatkist raakte leeg en de
plannen werden op een lager pitje
gezet- In 1922 werd het werk ge
deeltelijk stopgezet en een aantal
mensen kreeg de tijd om de Af
sluitdijk-plannen nader te bestude
ren. In 1924 kwam de Amsteldiep-
dijk gereed en in maart 1926 reed
het eerste verkeer van het vaste
land naar het voormalige eiland
Wieringen. De veerboot werd uit
de vaart genómen en de veerman
raakte werkloos
Begin 1927 begon men met man en
macht te werken aan de bouw van
de grote dijk. Ondanks enkele te
genslagen werden er grote vorde
ringen gemaakt Vooral de Blinde
Geul. die negenhonderd meter
breed en acht meter diep was, was
moeilijk dicht te krijgen. Maar de
vier aannemingsmaatschappijen,
verenigd in de MUZ (Maatschappij
tot Uitvoering van de Zuiderzee
werken) was geen zee te diep en
geen golf te hoog. Men had hónder
den mensen in dienst Bij het dich
ten van de Middelgronden, in 1931,
gebruikte men onder meer elf bag
germolens, zes grondzuigers, zeven
perszuigers, 35 zolderbakken en
zestig sleepboten. Eind 1931 moes
ten er nog twee gaten gedicht wor
den, De eerste wordt direct gedicht
en met het laatse gat wordt tot het
voorjaar van 1932 gewacht
De Vlieter
Op 28 mei was het dan zover. Het
gat „De Vlieter" zoü gedicht wor
den. Het ging om een kleine zeven
meter. Onder grote belangstelling
en onder het oorverdovend geloei
van scheepsfluiten èn sirenes Tieten
de grijpers de laatste keileem in zee
vallen. Om twee minuten over één
was de afsluiting van de dijk een
feit. Het Wilhelmus werd gezon
gen, de champagne vloeide rijkelijk
en de voorzitter van de Zuiderzee-
raad, Hendrik Colijn, hield een
feestrede. Na bijna twaalf jaar ar
beid was er een rechtstreekse veK
binding tussen Noord-Holland en
Friesland. Hoe belangrijk die ver
binding was, werd pas jaren later
duidelijk.
Op de plaats, waar het laatste gat
gedicht werd, verrees een jaar later
een monument.' Dit monument,
aangeboden door de MUZ, bestaat
uit een uitkijktoren, met daarin
twee gedenkstenen. Onder een van
de twee gedenkstenen staat de
tekst „Een volk dat leeft bouwt aan
zijn toekomst". Het monument
wordt jaarlijks bezocht door dui
zenden toeristen.
Verkeer
In 1933 volgde de openstelling van
de weg op de dijk voor het verkeer.
Dat betekende niet dat de auto's
met honderden tegelijk over de Af
sluitdijk „raasden". Nee, het bleef
bij zo nu en dan één. In 1939 reden
dagelijks gemiddeld zevenhonderd
auto's over de dijk. Het zoute water
veranderde in zoet. Nederland
kreeg de beschikking over een
groot zoetwatermeer, dat van groot
belang is voor de waterhuishouding
in Noord- en Midden-Nederland.
Het peil van het boezemwater kan
worden gerégeld door water in of
uit het IJsselmeer té laten. In dit
verband moet ook het doorspoelen
van sloten en kanalen worden ge
noemd. De koeien kunnen zonder
schadelijke gevolgen uit de sloot
drinken
Om het teveel aan water uit het
IJsselmeer te lozen, werden 25 uit
wateringssluizen in de Afsluitdijk
gebouwd. Vijftien spuigaten, zoals
ze ook wel genoemd worden, be
vinden zich bij Den Oever en tien
in Kornwerderzand. De uitwate
ringssluizen hebben elk een lengte
van twaalf meter. Voor de schepen
werden scheepvaartsluizen
gebouwd. Bij Den Oever kwam een
sluis voor schepen van tweedui
zend ton en op Kornwerderzand
werd een sluis voor schepen tot
zeshonderd ton en één voor sche
pen tot tweeduizend ton gebouwd.
De Afsluitdijk heeft twee beweeg
bare bruggen. Het gaat om draai
bruggen, die een lengte hebben van
46 meter en een breedte van tien.
Visserij
Niet iederen was even blij met de
komst van de Afsluitdijk. Met
name in de visserij klaagde men
steen en been. Toen bij het sluiten
van het laatste gat de champagne
flessen ontkurkt werden, gingen in
Den Oever de vlaggen van de vis
sersboten halfstok. De Zuiderzee
was voor hen altijd een goede bron
van inkomsten geweest. Na 'de af
sluiting van de Zuiderzee bleven
alleen de zoetwatervissen in leven.
Een gedeelte van de vissers kon om
de een of andere reden zijn brood
niet meer verdienen in de visserij.
Met behulp van de Zuiderzeesteun
konden zij hun gezin onderhouden.
werktuigen en -tractoren worden
gegeven. Wie daar niet zo van
houdt, kan naar een autoshow. Een
ander alternatief vormen de open
nationale schietwedstrijden op de
moderne schietbanen van Schiet
vereniging De Vrijheid. Deze wed
strijden beginnen op vrijdag 21 mei
en duren tot en met zondag 23 mei.
De Afsluitdijk zal op zaterdag 22
mei bevolkt worden met grote
groepen wandelaars. Vanuit Noord-
Holland, maar ook vanuit Fries
land kan worden gelopen voor een
Foto rechts:
Grietje Bosker,
rokken omhoog,
springt over de
„laatste hap",
28 mei 1932.
tocht van 45, 30 of 15 kilometer. Op
het Kerkplein in Hippolytushoef
houdt de brandweer die dag de
monstraties en spelletjes voor kin
deren. Vanaf half twee 's middags
kan men touwtrekken of meedoen
aan een fiets-puzzeltocht. Kijken
naar een voetbalwedstrijd van een
gecombineerd Wieringer elftal te
gen een Friés elftal kan ook. In de
feesttent staan de hele dag stands
om sport of een ander doel te pro
moten. Voor kinderen is er verder
een doorlopende poppenkastten-
toonstelling. Om acht uur 's avonds
verzorgen de gezamenlijke Wierin
ger toneelverenigingen een toneel
stuk met betrekking tot de Afsluit
dijk, getiteld, „De dochter van de
keetbaas" met bal na.
De laatste dag van deze feestmara-
thon begint met een vroege vis
wedstrijd voor gehandicapten op de
Waddenzee. Op het Amstelmeer
gaat om elf uur een surfevenement
van start. Tegelijkertijd is er in de
feesttent eej\ koffieconcert. De
Wieringer ren- en toerclub organi
seert de Ronde van Wieringen voor
recreanten en amateurs en laat in
de middag is er popmuziek voor de
jeugd in de feesttent.
Dat is echter nog net alles. Ook
woensdag 26 mei en vrijdag 28 mei
zijn er Wieringer feestdagen,
's Woensdags een braderie, een po
ging het record pannekoeken-bak-
k?n te verbeteren, een ballonnen-,
wedstrijd voor de kinderen en bij
goed weer een groots openluchtbal.
Vrijdag een open bridge-drive en
de plechtige onthulling van het
standbeeld de Steenzetter door ko
ningin Beatrix. Tijdens de feestda
gen rijdt er door Wieringen weer
een ouderwetse paardetram en on
derhouden twee met kolen ge
stookte stoomboten de allang opge-
hevèn veerdienst tussen de Hau-
kes- en Van Ewijksluis.
Een bijzondere dag
Voor twee mensen betekent vijftig
jaar Afsluitdijk nog meer dan voor
alle anderen. Voor beeldhouwster
Ineke^yan Dijk is het de kroon op
Foto links:
Grietje Bosker
van de
Afsluitdijk, nu
87 jaar oud.
