Yilmaz Güney regisseerde
vanuit Turkse gevangenis
C
C^ml)
DE CHINEZEN IN CANNES
Mick Jagger, koning van de Rolling Stones
,IK BEN ZO FIT ALS EEN JONGE ATLEET"
KUNST
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 19 MEI 1982 PAC
.„NNIVER SAI#
Pingpong-taktiek van de glimlach
Cannes
Hoofdrolspeler Yen Shukal:
„Iedere Chinese acteur zou
deze rol wel willen spelen".
Politieke film
sensatie op
weinig
geengageerde
Croisette
CANNES De Fransen en de Chinezen (de echte zullen we
maar zeggen, de Rode dus) hebben iets moois met elkaar op
filmgebied. In 1980 verscheen er al een Chinese film tussen de
cinematografische crème de la crème (Nezja onderwerpt Koning
Draak), dit jaar doen de Chinezen mee in de officiële competitie
met Het ware Verhaal van Ah Q. Vandaar dat een complete de
legatie keurige Chinese heren met de film is meegekomen om
een en ander toe te lichten. Het gaat allemaal opvallend beleefd
en welwillend. Producent-regisseur, componist en hoofdrolspe
ler komen op, worden verwelkomd met een aardig applaus en
beginnen meteen even aardig terug te klappen. Het procédé zal
zich blijven herhalen: zodra er wordt geklapt stemmen de Chi
nezen blijde in. De Mao-pakken lijken in China definitief tot het
verleden te horen, want de filmploeg ziet er stemmig uit met
stropdas en niet eens zó effen pakken. Alleen de hoofdrolspeler,
Yen Shunkai, heeft een open overhemd aan. Het zal wel de Chi
nese manier zijn om de artiest uit te hangen, hoewel Shunkai
een meegaand vriendelijk uiterlijk heeft en voortdurend het pu
bliek lachend blijft aankijken. Al steekt hij wel tussendoor de
ene sigaret na de andere op, het blijft een blijde ervaring: de
pingpong-techniek van de glimach.
Het ware verhaal van Ah Q is een novelle van China's "be
roemdste schrijver Lu Zun (zo staat het op de Chinese folder,
maar de heren spreken het uit als Loe Zjin). Het verhaal speelt
in 1911 tijdens de grote Chinese revolutie met als hoofdpersoon
een zeer nederig manusje-van-alles, die niet eens een bijnaam
heeft (en dat wil in China zeggen dat je zowat niets voorstelt).
Zijn wederwaardigheden worden wat naief, maar in elk geval
duidelijk in beeld gebracht, terwijl het lijkt of regisseur Cen Fan
voor een aantal massascènes naar Cecil B. De Mille gekeken
heeft. De gewone man Ah Q wordt van straatarm steenrijk,
maar het ontgaat hem ten enenmale van welke krachten hij de
speelbal is. Als hij zich tenslotte bij de revolutionairen voegt,
wordt hij gefusilleerd zonder dat hij begrijpt waarom. Een op
zichzelf opvallend gegeven, want je vindt er de niet-uitgespro-
ken verwijzing naar die andere, culturele revolutie in terug. „Er
zijn altijd eenvoudige zielen die de dupe worden van een revolu
tie", lijkt de Chinese boodschap. Het is bij de Chinezen nu blijk
baar tijd voor de Nieuwe Redelijkheid.
Franse revolutie
Regisseur Cen Fan heeft zijn filmopleiding in Hongkong gekre
gen en keerde pas in 1951 naar China's vasteland terug. Over
zijn film: „Het was een erg moeilijke produktie. De grootste die
er tot nu toe in China gemaakt is. Vóór mij hebben er drie ande
re regisseurs aan gewerkt. En het is ook de duurste produktie.
Anderhalf miljoen gulden. We zijn er vooral zo blij mee, omdat
het boek van Lu Zun in China enorm populair is en door ieder
een die een lyceum-opleiding volgt, gelezen wordt. En daarom
ben ik gelukkig dat wij hier in Cannes kunnen zijn, omdat het
karakter van Ah Q niet alleen maar belangrijk voor China is.
De schrijver zelf heeft gezegd, dat hij een universeel karakter
wilde scheppen. Dat er ook Ah Q's zijn geweest in bijvoorbeeld
de Grote Franse Revolutie",
Hij krijgt steun van de componist, een eerbiedwaardige bemin
nelijke grijze heer van 71: „Die naam van Ah Q is tekenend.
Want wij Chinezen hebben de letter Q (spreek uit: Kwé) niet.
Dat is het symbool voor het internationale element in zijn ka
rakter. Vandaar dat ik in mijn muziek niet alleen gebruik heb
gemaakt van typisch Chinese muziek met Chinese instrumen
ten, maar ook van Europees orkest". Al wordt zijn tekst vertaald
door een Chinees-sprekende Fransman, zijn woord voor „Euro
pees orkest" valt zelfs voor Nederlandse oren te verstaan, want
de componist wiens naam overigens te moeilijk bleek om te
onthouden spreekt het uit als het Engelse „orchestra". Even
als hij in keurig Engels te kennen geeft géén Engels te spreken
en hij zelfs de grote Franse romanschrijver Romain Rolland ci
teert en diens boek Jean Christophe met het ware verhaal van
Ah Q vergelijkt. Als charmante klap op de vuurpijl zingt de 71-
jarige musicus de thema's voor die hij in zijn filmmuziek heeft
gebruikt: een staaltje theater dat ik een Europees componist nog
niet zo fris en vrolijk zie nadoen.
Hoofdrolspeler Yen Shunkai bekent wanneer hij aan de beurt is,
dat hij als Ah Q zijn filmdebuut maakt. Een prima acteur overi
gens. „Iedere Chinese acteur zou deze rol wel willen spelen. Een
belangrijke rol en het figuur waarmee we medelijden moeten
hebben. Ik heb sinds 1963 toneel gespeeld bij het grootste theater
van Shanghai en dat ik die rol kreeg, was een enorme verras
sing. Maar ik was wel bang, erg bang". Hij is een al glimlach
wanneer hij mij dat laat weten. Best een vrolijke boel, dat Chi
nese bezoek aan Cannes
BERT JANSMA
CANNES De leiding van
het filmfestival van Cannes
heeft zijn komst pas laat aan
gekondigd om politieke conse
quenties te voorkomen. Zelf
zegt hij: „het is nu nog te
vroeg om te vertellen hoe ik
uit de gevangenis ontsnapt
ben". Het gaat om de Turkse
cineast en scenarioschrijver
Yilmaz Güney, wiens film
„Yol" (vrij vertaald De Weg)
de sensatie is van het eerste
filmweekeinde aan de Franse-
Cote d'Azur. De vertoning van
Yol wordt op de politiek wei
nig geëngageerd bevolkte
Croisette begeleid door de
monstranten met witte en
zwarte zakken over het hoofd
om onherkenbaar te blijven.
„Weg met de fascistische mili
taire dictatuur in Turkije'', lui
den de spandoeken. Ze wor
den gedragen door Turken in
ballingschap en begeleiden een
film die zowel als film ontroe
rend is, als een aangrijpende
kreet om hervormingen. Een
film nota bene, die door Gü
ney vanuit de gevangenis op
afstand geregisseerd is.
Yol bestaat uit vijf verhalen
Yilmaz Güney is een belang- --^die Güney in de gevangenis
rijke Turkse cineast die in
1965 zelfs 27 films op zijn
naam bracht en zich een zeer
populair figuur mocht noe
men. Niettemin was hij al di
verse malen voor enkele
maanden in de gevangenis be
land of tot ballingschap ver
oordeeld: toen zijn eerste ver
halen uitkwamen, werd hij al
beschuldigd van communisti
sche propaganda, toen hij later
revolutionaire studenten hielp
en verborg, was de boot defi
nitief aan. Tien jaar gevange
nisstraf. Inmiddels is hij nóg
diverse malen veroordeeld.
Güney: „Nog eens tot 25 jaar
gevangenisstraf voor commu
nistische propaganda, omdat ik
een algemeen politiek en cul
tureel maandblad van twaalf
afleveringen heb laten ver
schijnen. Vier processen zijn
er al achter de rug, processen
over de resterende afleverin
gen komen nog. Dat zou bete
kenen dat ik honderd jaar ge
vangenisstraf zou kunnen krij
gen, alleen omdat ik mijn me
ning heb geuit".
schreef en waarvoor hij ge
bruik maakte van informatie
van vrienden uit diezelfde ge
vangenis, die tijdelijk of ge
heel in vrijheid werden ge
steld. De verhalen van vijf
mannen, die zich verheugd
hebben op die vrijheid en tot
hun verbijstering ontdekken
dat hun hele leven één gevan
genis is.. Waarbij je als toe-
nnnivers*/#
6 Cannes
schouwer tegelijkertijd een
beeld krijgt van de enorme so
ciale achterstanden in Turkije
en gedragspatronen die aan
onze middeleeuwen doen her
inneren. Want de mannen die
terug komen gaan wraak oefe
nen omdat ze op een niet eens
zo onbegrijpelijke manier ver
raden zijn, of omdat hun
vrouw hen ontrouw is ge
weest. „In deze film heb ik ge
probeerd de pijn en het ver
driet, liefde en spijt te laten
zien via de paden van mijn
vrienden. Zelfs als dat voor
sommige mensen onbegrijpe
lijk en ongelooflijk lijkt. Ik ge
loof dat zo lang de mens leeft,
pijn, verdriet, liefde en spijt
zullen bestaan. Omdat de
mens nu eenmaal, of hij wil of
niet, de enige drager is van die
gevoelens". Het is de pijnlijk
poëtische tekst waarmee Gü
ney zijn film officieel bege
leidt.
Güney: „De meeste van mijn
scenario's heb ik in de gevan
genis kunnen schrijven. Ik
had er althans enige bewe
gingsvrijheid. Na de coup van
de 12de september ben ik di
verse malen overgeplaatst.
Tenslotte naar een open ge
vangenis. Ik zelf was bang dat
ik zo vogelvrij zou worden
voor een politieke aanslag.
Maar langzamerhand kon ik
me zelfs meer voorrechten
verwerven. Niet dat ik enig
uitzicht op vrijlating had,
maar geen gevangenisdirec
teur scheen mij te willen. Ik
heb zelfs drie maanden in een
ziekenhuis van Istanboel gele
gen, omdat er geen gevangenis
voor mij te vinden was. Yol
betekent meer dan alleen De
Weg. Ook de richting, de op
lossing. Dat scenario heb ik ge
schreven zonder ook maar het
idee te hebben dat het ver
filmd zou worden. Het was
èen simpel scenario van 24 pa
gina's, dat mijn vriend en
voormalig assistent Serif Gö-
ren er tijdens een censuurwis-
seling door heeft gekregen. Hij
heeft bij het filmen groten
deels volgens mijn instructies
gewerkt. Dank zij hulp van
vooral de Koerdische bevol
king hebben we die scènes van
militaire onderdrukking kun
nen filmen. Als er zoveel mili
taire controles zijn, valt een
geënsceneerde nauwelijks
meer op".
Na zijn vlucht naar Zwitser
land heeft Güney het gefilmde
materiaal in de huidige vorm
gemonteerd. „Ik wist dat deze
film nooit in Turkije vertoond
zou worden. Dat dat gevange
nisstraf voor iedereen zou be
tekenen. Het moest een film
voor het Europese publiek
worden. Met techniek van
montage en laboratorium die
jullie hebben. Dat had ik in
mijn hoofd toen ik Yol
schreef. Niet beseffend dat ik
ooit nog in Zwitserland zou
belanden om het zelf uit te
voeren. Hoe ik hier gekomen
ben? Het is de vroeg om dat
publiekelijk te vertellen".
Yilmaz Güney: Weer een re
gisseur-schrijver die afgesne
den van zijn eigen land verder
moet gaan. De wereld kent er
ter linker- en te rechterzijde
nogal wat van. En de meesten
krijgen problemen, omdat ze
los van hun eigen situatie ge
voelsmatig anders gaan reage
ren. Güney is daar niet bang
voor: „Er zijn mensen die den
ken dat mijn wortels nu zijn
afgesneden. Dat ik de proble
men van mijn land zal verge
ten. Ik geloof het niet. En er
zijn nog veel meer volken op
de wereld die niet weten wat
vrijheid is".
BERT JANSMA
Miss cinema
(Van onze correspondent
Roger Simons)
LONDEN Plotsklaps
trekt hij opnieuw de aan
dacht: Mick Jagger, al 38
en nog steeds koning van
The Rolling Stones, de
beroemdste rockgroep
van de wereld, die op
woensdagmiddag 2 juni
haar eerste Europese toer
in zes jaar begint. Het
zware voorbereidings-
werk van die tournee is
druk aan de gang. De re
petities, elke dag 's mor
gens vroeg beginnen, du
ren geregeld tot het
avond wordt. Dat moet
wel, want The Stones
willen hun gevestigde re
putatie ophouden.
In 63 dagen zullen ze twaalf
landen bezoeken, beginnend
met drie (inmiddels al uitver
kochte) concerten in de Rot
terdamse Kuip. In Spanje valt
hun optreden samen met het
wereldkampioenschap voet
bal. „Cultuur en sport sluiten
elkaar niet uit", lacht Jagger,
die nu 20 jaar in het popvak
staat en een doorgewinterde
professional geworden is. Het
imago van anarchistische po
prebel dat hem in de jaren
zestig heel wat problemen be
zorgde, wil hij graag helemaal
kwijt.
Vandaag de dag is Mick Jag
ger een nette heer in een def
tig colbertje (geen confectie!)
op wiens handelswijze je al-
leen de aanmerking kunt ma
ken, dat hij geen das draagt.
Zijn stem klinkt nog altijd een
tikkeltje vreemd, maar dat
was vroeger ook zo. Het is een
gevolg van het ongelukje dat
Mick in 1962 gehad heeft. Tij
dens een gymnastiekles beet
hij toen de punt van zijn tong.
Dagenlang kon hij niet meer
praten. Nadien bleek, dat dit
vroegere voorvalletje zijn
stem grondig gewijzigd had.
In Mick's omgeving wordt ge
zegd, dat hij van toen af zo
vreemd is gaan zingen
Als vocalist van een befaamde
rockgroep heb je niet alleen
een fors stemgeluid, maar ook
de energie van een superman
nodig. Aangezien Mick Jagger
vandaag de dag geen vecht
lustige jonge haan meer is,
vraagt de buitenwereld zich
niet zonder enige bezorgdheid
af, of hij die moordende Euro
pese toer nog wel zal aan
kunnen.
Jagger laat zich door kritische
vragen van die aard niet uit
het veld slaan. „Ik ben zo fit
als een jonge atleet", zegt hij
trots. „Anders zou ik niet ie
dere dag acht kilometer kun
nen lopen. Fietsen doe ik ook
veel. In New York trouwens
elke morgen een uur lang, in
het park".
Het park dat Mick bedoeld is
New York's beroemde Cen
tral Park, gelegen in Manhat
tan. „Alle New Yorkers gaan
daar 's morgens fietsen of lo
pen", zegt hij, om je aan het
verstand te brengen dat dit
voor die mensen de gewoon
ste zaak van de wereld is.
Mick Jagger, de zoon van een
gymnastiekleraar uit het on
aantrekkelijke Londense
voorgeborgte Dagen ham (de
enige andere bekendheid die
deze plaats geniet, spruit
voort uit de aanwezigheid van
een reusachtige Ford-vesti
ging), is vandaag de dag een
ver-Amerikaanste Engels
man. De helft van het jaar
brengt hij in de Verenigde
Staten door.
„Telkens wanneer ik daar op
straat kom, heb ik mijn revol
ver bij me", zegt hij „In
Amerika stap je vandaag de
dag niet meer zonder vuurwa
pen door het leven. Maar hoe
wel ik die revolver tien jaar
geleden gekocht heb, is hij
nog gloednieuw, want ik heb
hem nog nooit gebruikt. Je
bedreigt geen andere mensen
met zo'n ding. Een revolver
dient om je ermee te verdedi
gen, anders laat je hem in je
gordel zitten". Toch vindt
Mick Jagger, dat hij een lijf
wacht nodig heeft. En hij
brengt zijn revolver ook niet
mee naar Engeland. „Daar is
wapendracht immers verbo
den", zegt hij. Mick was goed
bevriend met ex-Beatle John
Lennon, die zijn grote roem
met de dood bekocht heeft in
Mick Jagger: „Ik ben zo fit als een jonge atleet".
New York. „Die aanslag was
voor mij een bewijs temeer
van het feit, dat je daar een
schietwapen nodig hebt voor
wettige zelfverdediging", be
sluit Jagger wijs.
Bleek en broodmager
Buiten die dagelijkse acht ki
lometer lopen en dat uurtje
fietsen blijft Mick in goede
conditie dank zij een zorgvul
dig uitgekiend dieet, „veel
proteïnen, weinig bier en
geen malligheid", grinnikt hij.
„Wie zo leeft, kan bergen ver
zetten!" Maar hoewel wij het
als waar aannemen, dat hij
zich lekkeroelt, durven wij
achteraf toch niet zeggen, dat
deze superster een gezonde
huidskleur heeft. Wie hem
kent en hem voor de eerste
keer ziet, denkt warschijnlijk
dat de broodmagere en lijk
bleke Mick Jagger als kelner
in een nachtkroeg werkt en
zelden de zon ziet.
„Sober eten en drinken en
geen malligheid", heeft Jag
ger lachend gezegd. Betekent
dit, dat hij voor de rest van
zijn leven vrijgezel gaat blij
ven?
Mick praat daar liever niet
over. Hij is 2,5 jaar gescheiden
van Bianca, het gewezen
Brits-Nicaraguaanse sexsym-
bool, met wie hij ongeveer
acht jaar getrouwd was. Bian
ca Jagger (32) doet tegen
woordig aan politiek. Na hun
echtscheiding keerde ze terug
naar haar geboorteland Nica
ragua. Daar was toen net een
revolutie aan de gang.
Ze leerde er de ellende ken
nen waarin de slachtoffers
van die oorlog leefden. Zo
groeide haar belangstelling
voor de problemen van La-
tijns-Amerika. Ze bezocht
Honduras en was er getuige
van de gewapende kidnap
ping van een groep vluchte
lingen uit het buurland El
Salvador.
Afgelopen jaar trok Bianca
Jagger naar Washington waar
ze voor de Senaat getuigenis
aflegde over de gruweldaden,
die ze gezien had in Hondu
ras. Haar verhaal werd ern
stig opgenomen. Bianca is nu
helemaal van plan carrière te
maken in de politiek. Daar
aan dacht ze trouwens ai toen
ze nog kind was.
Haar Britse moeder was in de
leeftijd van 16 jaar getrouwd
met een Nicaraguaan. Toen
Bianca 10 jaar ging worden,
liet haar vader zij vrouw en
drie kinderen in de steek. Ze
kenden bittere armoede in
Nicaragua. „Ik was pas 13
toen ik al besefte dat ik adar
weg moest", zegt Bianca nu.
Drie jaar later bereikte ze
haar doel. Ze kreeg een stu
diebeurs om iri-"Parijs politie
ke wetenschappen te gaan
studeren.
Drugs
Nog drie jaar later leerde
Mick Jagger kennen. Mick
had voor hij vocalist van de
Rolling Stones werd een poos
je gestudeerd aan de befaam
de London School of Econo
mics, de economische faculteit
van de universiteit van Lon
den. Hij heeft daar echter
nooit eindexamens afgelegd
en dus ook geen diploma be
haald. Toen Bianca op hem
verliefd werd, was Mick al
een superster. Ze trouwden op
12 mei 1971 in St.Tropez.
Bianca was toen 21. Op 21 ok
tober van hetzelfde jaar werd
in Parijs hun dochter Jade ge
boren.
„Toen ik Mick trouwde, liep
ik op dezelfde manier als mijn
moeder in de val", zegt Bian
ca nu. „Ik vergat al mijn dro
men over een eigen carrière
en legde me toe op het echt
genote zijn en moeder wor
den. Ik besefte niet wat ik ge
daan had. Toen ik dat wel
deed, was het te laat. de echt
scheiding was een vreselijke
belevenis. Ze kwam totaal on
verwacht en had een vernieti
gende uitwerking op mij".
Mick Jagger zegt,dat hij de
deur van het verleden voor
goed achter zich gesloten
heeft. Het was niet alleen de
tijd van zijn huwelijk met
Bianca, maar ook de periode
van zijn fabelachtige opgang
als rock 'n roll-zanger. Hij
kwam toen geregeld in aanra
king met het gerecht, onder
meer in verband met drugge
bruik. Heeft hij het zoeken
I
naar dat soort „kicks" L
tief de rug toegekeerd?^]
„Ik heb het al gezegd't
Mick. „Geen ma4e
meer!" L
Wat steekt er dan achf
grote, nog niet volledig®
ganiseerde Europese top
in oktober en novemtl
volgd zal worden dof0
Australische tournee eje^
licht ook een bezoek aK£
pan dat de Rolling r
vroeger niet binnen lif1
dat ze drugs gebruikt hl®
Is het de Stones nu loulk
het geld te doen, of trë
ze nog een keer de p
rond om op die mani r
scheid te nemen van he
publiek? Mick Jagger 1
kornuiten zullen imrnë0
eeuwig jong blijven....
Miljoenen fans J.
wil daarover niet veelt
Op het programma
respectieve tournee's L
zowel oude als nieuwe <jjj
„maar het ligt niet in oi
doeling bij voorkeur nL
sche snaren aan te ip
zegt hij. De vraag of zï
ropese toer hem veel gjC
opbrengen, beantwoord
ger met een mysterieu^a
beetje, maar niet veel"..
De Rolling Stones hebfcj
charmante persdame dL
tert naar de wonL
naam Alvenia BridgH<
zegt eerlijk, dat haar b<d
melingen de toekoma.
een gerust hart afwL
„Ze nemen wat ze krijL
zullen later wel zienp
belangstelling voor huiL
groep te sterk afneemtL
telt Alvenia. „Momentje
kenen de Stones in l\
nog op een paar miljoeh
In Amerika, waar ze <y.
ook geconcerteerd rfe
was de opkomst van hij
hangers zo overwel|s
dat uiteindelijk meer <L;
miljoen entreekaarten c
kocht werden. Als het L
een poosje doorgaat, L
Mick Jagger en de in
Stones nooit financiële Ijj
hebben".
ROGER Slh
